Tíminn - 28.11.1940, Side 3

118. blað
TtMINN, fimmtadaginn 28. nóv. 1940
171
B Æ K U R
Almanak Hins íslenzka
verið látinn skrifa um seinustu
20 árin.
Greininni fylgja góðar mynd-
ir af landshöfðingjum og for-
sætisráðherrum á árunum 1874
—1940.
þjóðvinafélags um árið
1941. Sextugasti og sjö-
undi árgangur. Reykja-
vík 1940. Bls. 120.
Almanakið hefst á hinu venju-
lega rímtali dr. Ólafs Daníels-
sonar og dr. Þorkels Þorkels-
sonar. Næst birtast tvær stutt-
ar æfisögur eftir Jón Magnús-
son fil. cand. Segir hann frá
enska skáldinu H. G. Wells og
finnska stjórnmálamanninum
Vainö Tanner. Verður það
trauðla betur gert í jafn stuttu
máli. Þá kemur Árbók íslands
1939 eftir Björn Sigfússon mag.
art. Björn hefir auðsjáanlega
reynt að vinna þetta verk sam-
vizkusamlega.Niðurstaðan verð-
ur samt sú, að árbókin er mjög
ólæsileg. Ættu útgefendur Al-
manaksins að reyna að finna
árbókinni skemmtilegra form,
mætti að skaðlausu sleppa
ýmsu, sem nú er upptalið, en
hafa sum atriðin fyllri.
Eftir árbókinni kemur mesta
grein Almanaksins, Valdamenn
á íslandi 1874—1940, eftir Jónas
Jónsson. Tilgangur höfundarins
er sá, að lýsa stuttlega lands-
höfðingjum og forsætisráðherr-
um þessa tímabils, en þetta
verður jafnframt saga tímabils-
ins. Er þar samanþjappaður ó-
hemjumikill fróðleikur, og
munu ekki aðrir leika það eftir
að segja hann á jafn lifandi og
skemmtilegan hátt. Sennilega
veit uppvaxandi kynslóð ekki
jafn lítið um nokkurt tímabil
íslandssögunnar og seinustu
áratugi 19. aldarinnar og fyrstu
áratugi 20. aldarinnar. Hefi ég
átt tal við marga unga menn,
sem hafa lesið þessa grein sér til
mikils ga^ns og og ánægju. En
það er áreiðanlega hjá fleirum
en yngra fólkinu, sem kaflinn
um landshöfðingjana, Hannes
Hafstein, Björn Jónsson og
Einar Arnórsson, varpar nýju
ljósi á þennan þátt íslands-
sögunnar. Síðari hluti greinar-
innar finnst mér ekki eins góð-
ur, enda gætir höfundur þar
meiri varasemi, sem vonlegt er,
því að þar skrifar hann um það
tímabil, sem sennilega á eftir
að bera nafn hans sjálfs og
öllum kemur saman um, að
hann hafi sett á meira svipmót
en nokkur maður annar. Er það
vitanlega meira en lítil gloppa
í frásögninni af þessu tímabili,
að svo virðist helzt sem Jónas
Jónsson hafi hvergi komið þar
við sögu! Ég hygg, að það he'fði
veriö betur farið, að Jónas Jóns-
son hefði ekki skrifað sjálfur
nema um tímabilið 1874—1920,
en að annar fróður maður hefði
felldu annmörkum, að því gæti
fylgt 4 til 8 mánaða atvinnu-
leysi.
Á það má benda, að þetta á-
stand — atvinnuleysi mikinn
hluta árs — hlýtur eölilega að
ýta undir hærri kaupkröfur,
bæði á sjó og landi. Það segir
sig sjálft, að verkamaður, sem
fyrirfram veit að hann á ekki
kost á vinnu, nema hluta af ár-
inu, hefir tilhneigingu til þess
að vera hærri !í kaupkröfum
sínum fyrir hverja tímaeiningu,
heldur en ef hann hefði vissu
fyrir vinnu allt árið. Fjölda
margir vérkamenn hafa sagt
mér, að þeim væri stöðug vinna
og fullkomið atvinnuöryggi
meira virði heldur en hátt tíma-
kaup. En þar sem ekki væri að
vænta atvinnu nema hluta af
árinu, neyddust þeir til að stilla
kaupkröfum sínum það hátt, að
vænta mætti að vinnutekjurn-
ar nægðu fyrir ársþörfunum,
þótt atvinnutíminn yrði stuttur.
Það má því segja, að þetta at-
vinnuskipulag torveldi hvers-
konar atvinnurekstur, og hefir
það ekki sízt komið allþungt
niður á útgerðinni á undan-
förnum árum.
Eigi má gleyma því, að land-
búnaður og ræktun hefir mikið
menningarlegt gildi, auk þess
að bæta fjárhagsafkomuna.
Vei'kamaður eða sjómaður í
kaupstað, sem hefir jarðarblett,
ef til vill í kring um húsið sitt,
og þar með möguleika til þess
að fullnægja sjálfur neyzluþörf
heimilis síns á landbúnaðaraf-
urðum, hann hlýtur að verða
öruggari um framtíð sína og af-
Vonandi heldur stjórn Þjóð-
vinafélagsins áfram á þeirri
braut að birta í Almanakinu
sögulegar frásagnir og yfirlits-
greinar á borð við þessa. Fátt er
æskilegra til að geta vakið á-
huga fyrir sögu þjóðarinnar,
einkum meðal yngra fólksins, en
þess er hin mesta þörf. í þeim
efnum verður aldrei lögð nógu
mikil áherzla á skemmtilega
frásögn og góðar persónulýsing-
ar, því að með þeim móti nást
almennastar vinsældir.
Almanakið gæti haft nóg slík
verkefn i á næstu árum, þótt
það snéri sér að þessu eina tima
bili, 1874—1940. Það má halda
áfram í svipuðum stíl og hér er
byrjað, með því t. d. að taka
öndvegismenn atvinnuveganna,
skólamála, kirkjunnar o. s. frv.
Á eftir grein Jónasar koma
ýmsar fróðlegar skýrslur, sem
hagstofustjóri hefir tekið sam-
an. Almanakið birti mikið af
slíkum fróðleik í tíð Tryggva
Gunnarssonar og hlaut fyrir
það vinsældir. Er sennilegt að
svo verði enn.
Auk þessa eru í Almanakinu
athyglisverð smágrein eftir
Stefan Zveig, útdráttur úr
gömlum sóknarlýsingum og
skrítlur. Þ. Þ.
Skinfaxi.
Annað hefti þessa árgangs
Skinfaxa er nýkomið. Efni þess
er: Vér mótmælum allir, at-
hyglisverð og hvassorð grein
eftir Aðalstein Sigmunds-
son, íslandi riður á, vísur eftir
Gest, Sveitamaður, kvæði eftir
Halldór Kristjánsson á Kirkju-
bóli, frásögn frá 13. sambands-
þingi U. M'. F. í. og íþróttamótin
í Haukadal, Manstu?, grein eft-
ir Hallgrím Jónsson, Um tó-
bakstízku og U, M. F., grein eft-
ir Halldór Kristj ánsson og Falln-
ir stofnar, minninga'rgrein eftir
Björn Jónsson, og loks frásagn-
ir um störf ýmissa félaga, um-
sagnir um bækur og fleira. í
lok ritsins eru kveðjuorð frá
AÖalsteini Sigmundssyni, er nú
lætur af ritstjórn Skinfaxa eftir
11 ára starf. Við ritstjórninni
mun nú taka séra Eiríkur Eirík-
son á Núpi.
Innheímtumenn!
Nú er skammt til áramóta, og
því nauðsynlegt að gerð verði
gangskör að innheimtu blaðs-
ins sem fyrst. Sendið innheimtu
blaðsins skilagreinar fyrir ára-
mót.
Vinnið ötullega að innheimtu
og útbreiðslu Tímans.
komu, heldur en stéttarbróðir
hans á mölinni, sem ef til vill
hefir ekkert sjálfstætt athafna-
svið. Hinn fyrrnefndi er þess
meðvitandi, að bletturinn hans
er nægtabúr, sem ekki bregst,
ef réttum tökum er beitt. Hann
veit, að þar eru fólgnir miklir
möguleikar til þess að skapa
fjölskyldunni brauð, hvað sem
öðrum atvinnutekjum líður. Þar
er alltaf tækifæri til nokkurr-
ar atvinnu og arðs, sem ekki
verður frá honum tekið. Þessi
vissa veitir honum aukna bjart-
sýni, trú á lífið og traust á sjálf-
an sig og framtiðina.
Stéttarbróðirinn á mölinni
hefir ekkert af þessu að segja.
Hann hefir ekkert sjálfstætt
athafnasvið, þegar atvinnusókn
hans utan heimilisins er lokið.
Ef til vill er hann leiguliði um
húsnæði og býr annað árið hér
og hitt árið þar. Ekkert fast,
sjálfstætt eða öruggt framund-
an. Vegna þessarar aðstöðu
sinnar verður hann sífelt að
vera á snöpum eftir vinnu.
Hann neyðist til að bíða heila
og hálfa dagana og ef til vill
part af nóttunum líka, á vinnu-
stöðvunum, ef einhverjar eru,
mænandi og vonandi eftir
hverju tækifæri um handtak að
vinna, verðandi fyrir margend-
urteknum vonbrigðum. Oft
verður hann að hverfa heim, án
þess að hafa fengið nokkurt
viðvik að starfa, heim þangað,
sem bíður hans skortur, kuldi
og vöntun flestra nauðsynleg-
ustu þarfa.
Engum getum þarf að því að
leiða, hvor þessara manna er
Sleðaferðir barna
Eftirtaldir staðir eru leyfðir fyrir sleða-
ferðir barna:
Austurbær:
1. Arnarhóll,
Torgið fyrir vestan Bjarnaborg milli Hverfisgötu og Lindar-
götu.
3. Grettisgata, milli Barónsstígs og Hringbrautar,
4. Bragagata frá Laufásvegi að Sóleyjargötu,
5. Liljugata,
6. Túnblettir við Háteigsveg beggja megin við Sunnuhvolshúsið.
Vesturbaer:
1. Bráðræðistún sunnan Grandavegs,
Vesturvallagata milli Holtsgötu og Sellandsstígs,
Blómvallagata milli Sólvallagötu og Hávallagötu,
Hornlóðin við Garðastræti sunnan vert við Túngötu.
4.
Bifreiðaumferð um þessar götu er jafnframt bönnuð.
LÖGREGLUSTJÓRINN.
kemur út annan hvorn mán-
uð og verður 48—50 síður á
ári. Áragangurinn kostar kr.
I 0.85. í lausasölu kostar ein-
takið 15 aura. Borga má með ónotuðum íslenzkum frímerkjum.
Ritstjórar: séra Nils Ramselius og Sigmund Jacobsen. —
Afgreiðsla: Hafnarstræti 77, Akureyri.
IV. árgangur byrjar jan. 1941. Gerist áskrifendur í tíma.
Einasta barnablað landsins nothæft í sunnudagaskóla. Sölumenn
óskast um allt land. — Nils Ramselius, Akureyri.
Loftvarnaræfing
Tílkynníng frá Loftvarnarnefnd
Loftvarnarnefnd liefir á fundi síinim þann
26. þ. m. ákveðið, að lofvarnaræfing skuli
haldin laugardaginn þann 30. þ. m. kl. 11 (f.
h.) með bæjarbúum og öllum þeim aðilum, sem
vinna í sambandi við loftvarnir nefndarinnar.
Merki um hættu verður gefið kl. 11,00.
Um leið og hættumerkið (frá rafflautum
eða símanum) lieyrist, ber öllum að hegða sér
samkvæmt áðurgefnum fyrirmælum frá loft-
varnarnefndinni. Undanþegnir frá þcssari æf-
ingu eru sjúklingar og gamalmenni.
Fólk skal dvelja í íbúðum sínum (á neðstu
hæð húsanna eða I kjöllurum), í hinum opin-
beru loftvarnabirgjum eða lialda kyrru fyrir
á víðavangi (liggja niðri) þar til inerki er
gefið um að hættan sé liðin hjá. Nauðsynlegt
er, að allir sýni fullan vilja á að fara eftir gefn-
um leiðbeiningum og fyrirmælum nefndarinn-
ar hér að lútandi.
I»eir. sem vísvitandi brjóta settar reglur
verða látnir sæta ábyrgð.
MUNIÐ:
Merki um bættu er síbreytilegur tóim nieðan
bætta er yfirvofaudi. Merki um að hættan
sé liðin hjá, er samfcldur tónn í 5 míniitur.
LOFTVARNARNEFND.
ReykjavíJc. Sími 1249. Símnefni: Sláturfélag.
Reykhús. — Frystihús.
Niðnrsuðuverksmiðja. — Bjúgnagerð.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásölu: Niður-
soðið kjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og alls-
konar áskurð á brauð, mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávallt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði.
Frosið kjöt allskonar, fryst og geymt í vélfrystihúsi, eftir
fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land.
Egg frá Eggjasölusamlagi Reykjavíkur.
líklegri til þess að verða nýtari
og' heilsteyptari þj óðfélagsþegn
og færari um að annast skyld-
urnar við sjálfan sig, fjölskyldu
sína og samfélagið.
í þessu sambandi er einnig
vert að minnast á barnaupp-
eldið. Eitt hið mesta vandamál
kauptúnanna er að veita börn-
unum nauðsynleg og viðeigandi
verkefni. Athafnaþörfin hjá
börnunum er svo sterk, að þau
leita sér sjálf að viðfangsefn-
um, ef ekki er fyrir þeim séð. Að
sjálfsögðu ræður þá tilviljun
mestu um, hvort þau velja sér
góð eða ill verkefni. Allir vita,
að reynslan er sú, að barn, sem
elzt upp við iðjuleysi og þau
viðfangsefni, sem götulífið hef-
ir að bjóða, er í hættu um að
hafa tileinkað sér óhollar lífs-
venjur, sem fyr eða síðar verða
því til ógæfu. Á hinn bóginn
má fyllilega vænta þess, að ef
barnið elst upp við holl störf,
við ræktun og gróður jarðar,
umgengst skepnur með velvild
og fær að neyta krafta sinna í
samstarfi við náttúruna, — þá
verði uppeldisáhrifin allt önnur
og gæfusamlegri. Um þetta at-
riði munu flestir sammála, og
skal það því eigi nánar rakið
hér.
Hvað segir svo reynslan um
þessi mál?
Dómur hennar er ótvírætt sá,
að því betur sem fólkinu í kaup-
túnunum hefir tekizt að ná al-
mennum og föstum tökum á
jarðræktinni sem hjálparat-
vinnu með sjósókn og óvissum
daglaunastörfum, þess betri og
vissari hefir afkoman orðið.
Þar sem jarðræktin hefir hins
vegar verið vanrækt, eða að-
staðan til hennar verið óhag-
stæð, hefir örbirgð, úrræðaleysi
og vandræði látið á sér bæra,
jafnskjótt og eitthvað hefir á-
bj átað.
Eitt gleggsta dæmið um þýð-
ingu jarðræktarinnar fyrir
kauptúnin, er frá Eyrarbakka.
Fyrir um það bil tveimur ára-
tugum var Eyrarbakki allblóm-
legt kauptún, og byggðist at-
vinnan þá, því nær eingöngu á
verzlun og útgerð. Um og eftir
1920 brustu þessar atvinnu-
stoðir smátt og smátt. Verzl-
unin fluttist að miklu leyti í
burtu og útgerðinni stórhrak-
aði. En í stað þess að gefast upp
og fara á ríkið, tóku þorpsbúar
það ráð, að hagnýta sér landið
í grennd við kauptúnið. Þetta
hefir tekizt með þeim ágætum,
áð Eyrarbakki er nú eitt blóm-
legasta og atvinnulega örugg-
(Framh. á 4. síðu)
MEST
OG BEZT
fyrir krónuna
með því að
nota
þvotta-
duftið
Perla
136
Robert C. Oliver:
Æfintýri blaðamannsins
133
um byrjaði hann að skipuleggja og
stjórna viðskiptunum og hringur sam-
starfsmanna hans var orðinn sterkur
og stöðugt vaxandi hætta fyrir þjóðfé-
lagið. Menn vissu, að hann var til,
fundu hvar hann var með í verki,
þekktu sumar af aðferðum hans, og
menn fengu oft áþreifanlega að finna
til ákvarðana hans — en hann sjálfur?
Hann kunn i að fela sig fyrir þeim
sem leituðu hans. Það voru hans löngu
köngulóararmar, sem höfðu náð taki á
Lucy.
Þegar Bob vaknaði næsta morgun,
fann hann strax að einhver breyting var
orðin í lífi hans. Og brátt áttaði hann
sig á því, að í gær hafði hann unnið sitt
fyrsta verk í þjónustu sinna nýju hús-
bænda.
Hann minntist orða „trúboðans", og
ákvað að notfæra sér strax þá vísbend-
ingu, sem hann þegar hafði fengið. Svo
bjóst hann við að móttaka laun fyrir
starf sitt, sem honum fannst hann hafa
leyst óaðfinnanlega af hendi.
Af einni eða annari ástæðu fór hann
ekki í heimsókn í krá China-Charleys.
Hann var ekki í skapi til að svara þeim
spurningum, sem ef til vill yrðu lagðar
fyrir hann, þegar menn yrðu þess varir
að stúlkan, sem hafði verið þar undan-
drasli burt af andlitinu á yður. Það
skulum við nú sjá bráðum.
Hann gekk fram að dyrunum og opn-
aði þær ofurlítið, stakk höfðinu út í
gættina og gaf einhverja fyrirskipun.
Samstundis komu nokkrar stúlkur —
meðal þeirra þekkti Lucy feitu konuna
úr eldhúsinu — sem kom inn með
vaskafat og nokkur handklæði.
Það hefði verið tilgangslaust fyrir
Lucy að veita mótspyrnu. Á skammri
stundu var dulargerfi hennar, sem
götudrós Lundúnaborgar, þvegið burt,
og kom þá í ljós hennar eiginlega,
fagra og vel hirta andlit.
Cabera sat á borðrönd, dinglaði fót-
unum og fylgdist ánægður með breyt-
ingunni, sem smátt og smátt varð á
andliti Lucy.
— Jæja, sagði hann ánægjulega,
þegar verkinu var lokið. — Grunur
minn var þá réttur. En því í ósköpun-
um voruð þér að gera yður tíu árum
eld'ri.
Lucy yppti aðeins öxlum.
Cabera stökk niður af borðinu og
ýtti hattinum frá enninu.
— Áður en ég yfirgef yður, vil ég
segja yður nokkuð. — Nú verðið þér
einar um stund. Þér getið sofið í rúm-
inu þarna og mat fáið þér reglulega.
En ef að þér skylduð freistast til að