Tíminn - 17.12.1940, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
1 JÓNAS JÓNSSON.
j ÚTGEFANDI:
) PR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
24. árg.
Reykjavík, þriðjudaginn 17. des. 1940
Verzlunarhættíi’ með kart-
Búnaðarnámskeíðin
Styrjöldín í sandauðninni
öílur og grænmeti
Tíllögur neíndar, er fjallað hefír um málið
Síðastliðið vor skipaði
landbúnaðarráðherra fimm
menn í nefnd til þess að
gera tillögur um verzlunar-
hætti með kartöflur og aðra
garðávexti og annað það, er
viðvíkur kartöfluræktinni,
aukinni vöruvöndun, mati,
ræktun útsæðis og fleira.
í nefnd þessati tóku sæti Árni
G. Eylands framkvæmdastjóri,
Ólafur Jónsson framkvæmda-
stjóri, Jón ívarsson kaupfélags-
stjóri, Ingólfur Davíðsson grasa-
fræðingur og Valtýr Stefánsson
ritstjóri.
Nefnd þessi hefir nú skilað
áliti og tillögum. Meðal annars
hefir hún samið frumvarp til
laga um verzlun með kartöflur.
Er þar ráð fyrir gert, að Græn-
metisverzlun ríkisins hafi með
höndum innflutning á kartöfl-
um og nýju grænmeti til lands-
ins og reki heildverzlun með
þessar vörur, og sé engum öðr-
P r e s t skosningarnar
í Reykjavík
6125 kusu
Prestakosningar í hinum
þrem nýju sóknum í Reykjavík
fóru fram á sunnudaginn og
hófust klukkan 10. Alls voru
9255 á kjörskrá. Kosningaréttar
neyttu aðeins 6125. Atkvæða-
talning fer ekki fram fyrr en á
sunnudaginn kemur.
Mest var kjörsóknin tiltölu-
lega í Nessókn, þar sem 1075
kusu af 1494 á kjörskrá, enda
mun og kosningaáróðurinn, sem
næstum var eins harður og við
þingkosningar, verið einna á-
kafastur þar. í þessari sókn voru
umsækjendur alls niu, svo að
atkvæði hljóta að hafa dreifzt
allmjög.
í Hallgrimssókn kusu 4640 af
6640 á kjörskrá, eða sem næst
tveir þriðju hlutar atkvæðis-
bærra safnaðarmeðlima. Þar
voru umsækj endurnir sex. Að
svo komnu máli verður ekki um
það spáð, hvort nokkur þeirra
hefir náð lögmætri kosningu.
í Laugarnessókn kusu 410 af
1120 á kjörskrá. Er því sú kosn-
ing ólögmæt. Umsækjandi var
aðeins einn í Laugarnessókn,
séra Garðar Svavarsson.
Nokkur truflun varð að þvi, að
rafljós slokknuðu í bænum um
kvöldið. En kosningunum var
(Framh. á 4. sl3u)
Bændahöfðinginn Eyjólfur
Guðmundsson í Hvammi í Landi
lézt nýlega.
Jónas Jónsson skrifar neðan-
málsgrein um Eyjólf í blaðið í
dag. Teiknimynd þessi er af
Eyjólfi, gerð af Ríkarði Jóns-
syni.
um heimill slíkur innflutning-
ur. Jafnframt á að leggja Græn-
metisverzluninni þá skyldu á
herðar, að fylgjast ávallt með
því, hve miklar kartöflubirgðir
eru til i landinu og gæta þess,
að flytja eigi inn útlendar kart-
öflur fyrr en innlendar kartöfl-
ur eru svo til þurrðar gengnar,
að sala á þeim torveldist eigi
vegna innflutningsins.
Grænmetisverzlunin á og að
kaupa innlendar kartöflur og
grænmeti í samræmi við eftir-
spurnina og aðrar ástæður.
Mánaðarlega birti hún útsölu-
verð á vörum sínum til leið-
beiningar öðrum verzlunum,
framleiðendum og neytendum.
Eitt af hlutverkum hennar sé
að hlutast til um, að ávallt sé
völ á heilbrigðu og góðu inn-
lendu útsæði. Skal þess vegna
koma á fót stofnræktun úrvals
kartöflutegunda. Þessi ræktun
öll sé háð ströngu heilbrigðis-
eftirliti.
Þá er lagt til, að tekið verði
upp mat á kartöflum. Allar
kartöflur, sem seldar eru verzl-
unum á helztu markaðsstöðum
landsins, á að greina í þrjá
gæðaflokka, og sé allmikill verð-
munur á kartöflum, eftir því í
hvaða gæðaflokki þær eru. Þeg-
ar mikið framboð er á kartöfl-
um, má banna sölu á lélegum
kartöflum til manneldis. Öll
þessi ákvæði eiga, ef að lögum
verða, að miða að aukinni vöru-
vöndun. Hefir misbrestur á því
verið, að vöruvöndunar hafi
gætt sem skyldi við kartöflu-
verzlunina að undanförnu.
Þegar um það var að ræða,
að finna leið til að koma betri
skipun á framleiðslu og verzlun
með garðjurtir, og þá einkum
kartöflur, gátu nefndarmenn
hugsað sér tvær leiðir til að
bæta úr ágöllunum: Beinar
þvingunarráðstafanir, er tækju
ráðin beinlínis af framleiðend-
unum, svo sem algera einkasölu,
lögverndað verðlag, bann við
ræktun vissra kartöflutegunda
og fleira af slíku tagi, eða þá ó-
beinar ráðstafanir, sem miða að
því að gera það æskilegt fyrir
fra'mleiðendurna, að rækta góða
garðávexti, og eru þeim til
stuðnings við slíka viðleitni.
Nefndarmenn urðu sammála
um það, að þessa síðarnefndu
leið væri æskilegast að þræða.
Fregnir hafa borizt um það, aS tund-
urdufl hafi rekið við Breíðuvík við
Borgarfjörð eystra. Þetta mun vera
annað tundurduflið, sem rekur hér við
land, síðan styrjöldin hófst. Hið fyrra
rak 1 sumar. í heimsstyrjöldinni fyrri
rak þó nokkur tundurdufl hér við land
á ýmsum stöðum. Þekktu menn þau
stundum eigi, og vissu ekki, hvílíkur'
voði gat af þeim stafað. Munu þess
dœmi, að þau hafi verið handfjötluð
og meðfarin af lítilli varúð, en ekkert
slys átti sér þó stað af þessum sökum.
Búast má við að fleiri tundurdufl reki
hér við land, þegar fram líða stundir,
og ættu þeir, er finna torkennilega
hluti, er geta verið hættulegir, rekna á
fjörum, að viðhafa nægilega varúð.
I f t
Páll Zóphóníasson alþingismaður,
sem nýkominn er úr námskeiðsför um
Norðuriand, eins og greint er frá ann-
ars staðar í blaðinu í dag, hefir tjáð
Tímanum, að þessi vetur hafi verið
venju fremur mildur nyrðra, það sem
af er. Snjór var lítill og að kalla enginn
sums staðar og beit því næg. Hins veg-
nyrðra
Frásögn Páls Zóphóni-
assonar
Nýlega er lokið búnaðarnám-
skeiðum þeim, sem haldin voru
norðan lands, og eru þrír af
sendimönnum Búnaðarfélags
íslands, Páll Zóphóníasson,
Pálmi Einarsson og Gunnar
Bjarnason, komnir suður úr
þeim leiðangri. Ragnar Ásgeirs-
son og Halldór Pálsson eru enn
nyrðra.
Búnaðarnámskeið þessi eru
haldin fimmta hvert ár á
starfssvæðum þeirra búnaðar-
sambanda, er þess óska. í fyrra
voru slí’k námskeið haldin í
Austur-Skaftafellssýslu og
Múlasýslum, en á Norðurlandi í
ár.
Tíðindamaður Tímans hefir
átt tal við Pál Zóphóníasson og
fengið hjá honum þessar fregn-
ir af búnaðarnámskeiðunum.
— Að þessu sinni voru búnað-
arnámskeið haldin í Þingeyjar-
sýslum, Eyjafjarðarsýslu,
Skagafjarðarsýslu og Bæjar-
hreppi i Strandasýslu, mælti
Páll. Húnvetningar kærðu
sig hins vegar ekki um slík
námskeið hjá sér að þessu
sinni. Halldór Pálsson og Ragn-
ar Ásgeirsson voru á námskeið-
unum í Þingeyjarsýslu austan
Vaðlaheiðar og hefi ég litlar
fregnir af þeim haft.
í hinum héruðunum voru alls
haldin ellefu námskeið og
munu áheyrendur hafa verið
nær 800 alls. Voru þau haidin
að Grund í Svarfaðardal, 80 á-
heyrendur, Grenivík, 80 áheyr-
endur, Reistarár, 60 áheyrend-
ur, Hrafnagilí, 140 áheyrendur
og var það námskeið fjölmenn-
ast, Akureyri, 20—40 áheyrend-
ur, Ökrum í Blönduhlíð, 60 á-
heyrendur, Hólum, 110 áheyr-
endur, Hofsósi, 60 áheyrendur,
Sauðárkróki, 80 áheyrendur, og
Prestsbakka í Hrútafirði, 40—50
áheyrendur.
Hvert námskeið stóð í tvo
daga.
Á námskeiðum þessum flutti
Gunnar Bjarnason erindi um
hrossarækt, Pálmi Einarsson er-
indi um jarðrækt og heyverk-
un og stundum um garðrækt,
Ragnar Ásgeirsson um garð-
rækt og ég um sauðfjárrækt og
nautgriparækt. Á námskeið-
unum í Eyjafirðinum hélt Ól-
afur Jónsson framkvæmdastjóri
tvö erindi um garðrækt og á-
burðarauka, Jónas Pétursson
(Framh. á 4. slðu)
ar telur Páll, að beitin muni yfirleitt
vera ákaflega létt að þessu sinni. Virt-
ist honum útigönguhross vera íarin að
slást, þótt eigi væri meir liðið á vetur
en þetta. Álítur hann, að bændum i
þessum héruðum sé hyggilegast að gæta
mikillar varúðar um að treysta á belt-
ina í vetur, þvi að hún geti brugðizt,
sé jörð til muna léttari að þessu sinni
heldur en venjulega.
r t r
Félag ungra Framsóknarmanna i
Hrafnagilshreppi hélt almenna flokks-
skemmtun að Hrafnagili 3. desember
s. 1. Skemmtunin var fjölsótt. Um 100
manns voru þar. Hófst hún kl. 9 síð-
degis með sameiginlegri kaffidrykkju.
Undir borðum fluttu í-æður Eiríkur
Brynjólfsson í Kristnesi, formaður fé-
lagsins, Einar Árnason alþingismaður
á Eyrarlandi, Daníel Ágústinusson, er-
indreki Framsóknarflokksins, og tveir
af þátttakendunum á þjóðmálanám-
skeiðinu á Akureyri, Baldur Halldórs-
son i Hvammi og Jón Hjálmarsson á
Stokkahlöðum. Sungið var milli ræð-
anna. Þá var spiluð Framsóknarvist og
Samkvæmt seinustu tilkynn-
ingum herstjórnarinnar í Kairo
hafa ítalir nú algerlega verið
hraktir úr þeim stöðvum, sem
þeir náðu í haust í Egiptalandi.
Lengst héldu þeir bækistöðv-
um sínum í Sollum, sem er
smábær rétt við landamæri
Libyu.
Brezki herinn hefir nú brot-
izt ínn í Libyu á ýmsum stöðum
og beinir aðalsókn sinni til
Bardia, en þar er ein helzta
herstöð ítala. Bardia er tæpum
20 km. frá landamærum Egipta-
lands.
Seinustu dagana hafa verið
miklir sandstormar á þessum
slóðum og hefir það tafið sókn
brezka hersins. Landið er líka
mjög erfitt yfirferðar, gróður er
aðeins á einstaka stað, en ann-
ars skiptast á klettahæðir,
sandöldur og sandsléttur. Vest-
ur-sandauðnin eða Libyu-eyði-
mörkin, eins og landsvæði þetta
er venjulega kallað, er raun-
verulega angi af Sahara-eyði-
mörkinni og svipar á margan
hátt til hennar.
Það væri raunar öllu réttara
að kalla þann her, sem Bretar
tefla fram í Egiptalandi, al-
þjóðaher en brezkan her. Auk
brezkra hermanna eru þar her-
menn frá samveldislöndunum,
einkum Ástralíu og Nýja-Sjá-
landi, Frakkar, Pólverjar og
Indverjar. Frönsku hersveitirn-
ar hafa sérstaklega getið sér
frægð í þessari viðureign, þvi að
það voru þær, sem fóru inn á
svæði óvinanna milli Bug-Bug
og Sidi Barrani og hindruðu
þannig imdanhald ítalska hers-
Ins frá síðarnefnda staðnum.
Hersveitir þessar áttu á hættu
að vera króaðar inni milli
ítalska hersins og urðu um
skeið að berjast á tvær hendur.
Þykir framkoma þeirra mjög
frækileg og viðurkenna Bretar,
að þær eigi mikinn þátt í sigr-
inum við Sidi Barrani.
Landherinn hefir notið öfl-
ugs stuðnings flughers og flota.
Herskip Breta hafa skotið á
bækistöðvar ítala og liðsflutn-
inga á ströndinni og unnið þeim
mikið tjón. Aðstoð flughersins
hefir þó reynzt enn þýðingar-
meiri og virðist ítalski flugher-
inn ekki hafa getað rönd við
reist.
Bretar tóku til fanga yfir 30
þús. ítalska hermenn og ógrynni
herfangs. Er haft eftir amerísk-
um fréttaritara, að Bretar séu
búnir að taka helmingi meira af
hergögnum en þeir þurftu til
sóknarinnar. Auk þess hafa þeir
loks dansað lengl nætur og skemmtu
allir sér hið bezta.
t t r
6. desember s. 1. var haldinn fjöl-
mennur fundur Framsóknarmanna í
samkomuhúsinu í Hörgárdal í Eyjafirði.
Nokkrir menn úr Öxnadal sóttu einnig
fundinn. Aðalræðuna flutti erindreki
Framsóknarflokksins, Daniel Ágústín-
usson. Eftir ræðu hans tóku margir til
máls. Þetta var jafnframt aðalfundur
Framsóknarfélagsins í Hörgárdal. —
í stjórn voni kosnir: Guðmundur Eiðs-
son á Þúfnavöllum, Ármann Hansson
á Myrká og Skafti Guðmundsson á
Þúfnavöllum. Varastjórn skipa: Stefán
Valgeirsson á Auðbrekku, Finnur
Magnússon í Skriðu og Aðalsteinn
Guðmundsson á Flögu. Endurskoðend-
ur Björn Baldursson á Þúfnavöllum og
Halldór Guðmundsson á Ásgerðar-
stöðum. Nemendur úr Hörgárdai á
þjóðmálanámskeiðinu á Akureyri höfðu
fyrir fundinn unnið að útbreiðslu fé-
lagsins og gengu 23 menn í félagið á
þessum fundi. Hefir félagið nú í undir-
búningi fjölbreytta starfsemi.
Uppdráttur þessi er af vigstöSvunum
í Egiptalandi og Libyu, þar sem Bretar
hafa nú hafiS sókn sina gegn ftölum.
tekið mikið af matarbirgðum.
Voru ítalir búnir að flytja ó-
grynni vopna og birgða til Sidi
Barrani og er auðséð á því, að
þeir hafa ætlað sér að hefja
sókn mjög bráðlega.
ítalir minna nú á það, sér til
afsökunar, að Bretar töldu Sidi
Barrani hafa litla hernarlega
þýðingu, þegar ítalir tóku þenn-
an stað síðastliðið haust. Bretar
viðurkenna þetta, en segja, að
nú sé ólíku saman að jafna, þar
sem ítalir hafi verið búnir að
búast þarna fyrir í þrjá mánuði
og hafi þannig þriggja mánaða
undirbúningur þeirra verið
eyðilagður, auk þess, sem þeir
hafi misst lið og hergögn í stór-
um stíl. Það tjón muni ítölum
ganga illa að bæta, því að þeir
geti ekki flutt, nema litið eitt
til Libyu, sökum yfirráða Breta
á Miðjarðarhafi.
ítalska þjóðin hefir enn ekki
fengið nema takmarkaðar frétt-
ir af þessum atburðum, en
margt bendir þó til þess, að óá-
nægja almennings fari vaxandi.
Meðal almennings var aldrei
neinn áhugi fyrir þátttöku í
styrjöldinni, en hins vegar var
heldur ekki neinn verulegur
mótþrói í fyrstu gegn þeirri á-
kvörðun Mussolinis. Mussolini
hefir notið mikilla vinsælda. En
vaxandi skortur nauðsynja og
sífelldar ófarir ítala, án þess að
Þjóðverjar hjálpi nokkuð eða
láti ítali fá eitthvað af landa-
kröfum sínum framgengt, mun
fyrr en síðar vega gegn vinsæld-
um Mussolinis og koma vald-
höfunum í alvarlega klípu.
í þýzkum blöðum er ekki lát-
in nein óánægja í ljósi yfir ó-
förum ítala. Blöðin segja, að
þær geri ekkert til, því að Þjóð-
verjar muni skakka leikinn,
þegar þeim finnst tími til kom-
inn. Virðast Þjóðverjar fagna
ósigrum ítala í aðra röndina,
enda munu þeir gera ítali háð-
ari Þýzkalandi. Fregnir herma,
að Þjóðverjar flytji mikið lið til
Austurríkis, og að fjöldi þýzkra
liðsforingja og leynilögreglu-
manna dvelji nú í Ítalíu. Telja
sumir, að Hitler ætli að vera
viðbúinn að hjálpa Mussolini,
eí til óeirða eða uppreisnar
komi.
Sigrar Breta 1 Egiptalandi
hafa vakið mikinn fögnuð hvar-
vetna í brezka heimsyeldinu.
Þegar Frakkar skárust úr leik
síðastliðið sumar, var her Breta
í Egiptalandí mjög ófullkomínn
og talið, að hann myndi þá tæp-
ast geta varizt ítölum. En ítalir
gripu þá ekki tækifærið og Bret-
ar haf a notað tímann til að bæta
og efla herinn.
Aðrar fréttir.
Laval hefir verið sviptur em-
bætti sem utanrikismálaráð-
herra Vichystjórnarinnar og
eftirmaður Petains. Flandin
hefir verið skipaður utanríkis-
málaráðherra, en eftirmaður
Petains í stað Lavals hefir ekki
verið tilnefndur. Óvíst er um
orsökina til fráfarar Lavals, en
kunnugt er, að hann hefir allt-
af verið meiri vinur ítala en
Þjóðverja. Hins vegar hefir
Flandin jafnan verið ákveðinn
fylgismaður Þjóðverja og sendi
m. a. Hitler heillaóskaskeyti,
þegar Sudetahéruðin voru
innlimuð í Þýzkaland.
Á. KR-OSSaÖTTTM
Tundurdufl rekur. — Beit létt. — Framsóknarskemmtun að Hrafnagili. —
Stofnun Framsóknarfélags í Hörgárdal.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hi.
Símar 3948 og 3720.
12«. blað
A víðavangi
VIÐBRAGÐ NORÐMANNA
1814.
Fátt sýnir betur þrek og dug
Norðmanna heldur en það hve
viðbragðsfljótir þeir voru að
grípa fyrsta tækifæri, sem þjóð-
inni gafst, til að verða sjálf-
stæð. Norðmenn höfðu verið i
bandalagi við Dani og raunar
undir stjórn þeirra í mörg
hundruð ár. Yfirráð Dana í Nor-
egi voru jafn bælandi og svæf-
andi fyrir Norðmenn', eins og
íslendinga. En í Noregi var
skógur, og skipafloti Norðmanna
hafði aldrei eyðilagzt. Þeir
sigldu skipum sínum til margra
landa. Öldurnar af frelsisbar-
áttu Bandaríkjanna og frönsku
þjóðarinnar hafði náð til ráð-
andi manna í Noregi, og þrátt
fyrir siglingabann og harðrétti
Napoleonsstyrjaldanna, greip
norska þjóðin tækifærið á út-
mánuðum 1814, þegar konungur
Dana hætti að stjórna land-
inu, efndi til þjóðfundar í lán-
aðri stofu á Eiðsvelli, og gekk á
rúmlega einum mánuði frá
frjálslegustu stjórnarskrá, sem
þá var til í álfunni og sem hefir
enzt með litlum breytingum
fram til þessa dags.
VERKAMENN
Á VEGAMÓTUM.
Um áramótin byrja mikil á-
tök milli verkamanna og svo-
kallaðra atvinnurekenda um
hversu skipta skuli tekjum
næsta árs. Enginn veit hvort
þær verða miklar eða litlar.
Verkamenn hugsa sér að heimta
hækkað kaup, jafnvel hærra en
sem svarar dýrtíðinni. Kom-
múnistar, Alþýðuflokksmenn og
áróðurslið Sjálfstæðismanna
eggj a verkafólkið til að gera sem
mestar kröfur. Þar er kapphlaup
um fylgið við kosningarnar í
vor og framvegis. Helzt er að
sjá sem enginn mæti á þessu
uppboðsþingi fyrir mannfélagið
og atvinnurekendur. Framsókn-
armenn hafa leyft sér með mik-
illi hæversku að benda verka-
mönnum á, að biðja um hlut, en
ekki kaup. En hinir þriskiptu
verkamannaleiðtogar telja það
fjarstæðu. Til athugunar fyrir
þá vitru leiðtoga, skal bent á
það, að á einu skipi, sem há-
setar gera út sjálfir, hefir hver
sjómaður á þessu ári haft hálf-
önnur ráðherralaun fyrir vinnu
sína. Það verður fróðlegt að sjá,
hvort verkalýðurinn fær betra
hlutskípti hjá uppboðshöldur-
unum þremur.
BÆKUR ÞJÓÐVINAFÉLAGS-
INS OG MENNTAMÁLARÁÐS.
Þær eru nú komnar út allar
saman sjö að tölu. Síðustu bæk-
urnar tvær eru nú nýlega full-
prentaðar. Önnur er fyrri hlut-
inn af hinu glæsilega æfintýri
enska vísindamannsins, sem var
hinn ókrýndi konungur Arabíu.
Lawrence var mikill ritsnilling-
ur, vísindamaður, hershöfðingi
og stjórnvitringur, allt í senn.
Er bók hans fræg um allan
heim. Bogi Ólafsson mennta-
skólakennari hefir þýtt hana.
Hann er talinn einn hinn snjall-
asti og öruggasti þýðandi hér á
landi. Hin bókin er Mannslík-
aminn og störf hans, eftir Jó-
hann Sæmundsson lækni. Það
er stór bók, prýdd fjölda mörg-
um myndum. Eru sumt lit-
(Framh. á 4. síSu)
t} Félag ungra Framsókn-
o armanna í Reykjavík
<» heidur skemmtifund í
(t Oddfellowhöllinni (niðri) í
<> kvöld, þriðjudaginn 17.
o desember. — Þar verður:
'1 kaffidrykkja, söngur(tríó),
'’ upplestur, ræður og danz.
’ ’ Framsóknarmenn, ung-
'' ir og aldraðir, ættu að nota
' | sér þetta síðasta tækifæri
(J fyrir jól, til sameiginlegr-
( ar skemmtunar.
(, Fjölmennið í Oddfellow-
,, höllina i kvöld með gesti.