Tíminn - 04.01.1941, Blaðsíða 1

< RITSTJÓRI:
\ ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
< FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
| JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu I D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
25. ár.
Reykjavík, laugardaginn 4. janáar 1941
Verkfall hja rerkamonnnm
og iðuaðarfolki í Reykjavík
Kommúnístar gátu hindrad að sam-
komulag' næðist milli Dagsbrúnar
og atvinnurekenda
Ylirlit um samninga og samningaumleitanir
um kaupgjaldsmálin
með þeim einn maður úr samn-
inganefndinni. Síðan töluðu
fjórir kommúnistar og lögðu
fram tillögu um, að auglýstur
yrði ákveðinn taxti, þar sem
grunnkaupið yrði hækkað úr
kr. 1.36 í kr. 1.62 á klukku-
stund, vinnutíminn styttur úr
10 klst. í 9 klst. og auk þess veitt
full dýrtíðaruppbót. Ræðumenn
kommúnista héldu því fram, að
brezka setuliðið myndi strax
fallast á þessar kröfur, en það
er nú langstærsti vinnuveit-
andinn í bænum.
Svo virðist, sem stjórn og
samninganefnd Dagsbrúnar
hafi óðar gugnað. fyrir þessum
áróðri kommúnista, því að ekki
var frekara gert til að mæla
með samkomulaginu, er gert
hafði verið við atvinnurekend-
ur.
Úrslitin urðu því þau, að til-
lögur kommúnista voru sam-
þykktar með 446 : 101 atkv.
Auglýsti stjórn Dagsbrúnar síð-
an nýja taxtann um kvöldið og
iýstu atvinnurekendur strax
yfir því, að þeir myndu ekki
fallast á hann.
Það kom fljótt á daginn, að
kommúnistar höfðu farið með
fullkomin ósannindi um af-
stöðu brezka setuliðsins. í bréfi
til ríkisstj órnarinnar frá brezka
setuliðinu, dagsettu 2. þ. m.,
segir, að ekki verði fallizt á
nýja taxta. „Frá og með 3. jan-
úar að telja“, segir ennfremur,
„verða aðeins brezkir hermenn
teknir í þessa vinnu, og ef
vinnustöðvunin heldur áfram,
gæti svo farið, að ómögulegt
yrði með öllu að ráða íslenzka
verkamenn í vinnu þessa“.
Mun hér vera átt við inn-
flutning brezkra verkamanna,
en hann hefir áður komið til
orða.
Ef verkfall Dagsbrúnar
stendur lengi, mun ísfisksala
Reykjavíkurskipanna til Eng-
lands stöðvast, þar sem þau
geta ekki fengið afgreiðslu hér.
Bíða þegar orðið nokkur skip
eftir afgreiðslu.
Sex Reykjavíkurfélög hafa
komizt að vinnusamningum við
atvinnurekendur, án þess að
til nokkurrar vinnustöðvunar
kæmi. Eru það prentarafélagið
og félag bókbindara, er sömdu
um sama kaup og áður, en
hljóta fulla dýrtíðaruppbót á
laun sín, húsgagnabólstrarar,
sem fá fulla dýrtíðaruppbót,
styttan vinnudag og kaupupp-
bætur, húsgagnasmiðir, er fá
fulla dýrtíðaruppbót og lítils
háttar kjarabætur aðrar, hljóð-
færaleikarar, er fá dýrtíðar-
uppbót og nokkur fríðindi önn-
ur og félag járniðnaðarmanna,
er fær a,ukin réttindi og fríð-
indi og fulla dýrtíðaruppbót á
laun sín.
Togarasjómenn munu leggja
niður vinnu 7. janúar, ef ekki
verða þá komnar á sættir milli
þeirra og útgerðarmanna.
Hefir sáttasemjari ríkisins
kaupgjaldsmál þessi til íhug-
unar og miðlunar, en engin til-
laga er enn komin fram frá
honum.
Sjómenn á kaupförum hafa
einnig krafizt bættra kjara.
Viðræður milli þeirra og skipa-
eigenda fara fram þessa daga
og er ekki lokið enn.
Innan félags málarasveina
fer fram atkvæðagreiðsla á
morgun og mánudag um vinnu-
stöðvun, er komið verði á, ef
samþykkt verður, sjö dögum
eftir að atkvæðagreiðslunni er
lokið, enda hafi kaupdeilan þá
ekki leyszt.
Félag bakarasveina hefir sam-
þykkt að hefja verkfall á há-
degi á sunnudag, ef ekki hefir
(Framh. á 4. síðu.)
Merkasta tímarit Bandaríkjanna hefir kjörið Churchill „mann ársins 1940".
Telur það honum jyrst og fremst aö þakka að Bretum tókst að standast
sókn Þjóðverja á árinu, því að hin örugga forysta hans hafi aukið kjark
og dáð þjóðarinnar. Meðfylgjandi mynd birtist nýlega í amerísku blaði, og
er henni m. a. œtlað að sýna hina óbifandi ró brezku þjóðarinnar og hinar
öflugu varnir hennar.
Verður innrás í Bretland
helzti atburður ársins 1941?
A. KROSSGÖTTJM
Frá Flatey á Skjálfanda. — Ölvun á gamlaárskvöld og nýársnótt. — Ný
vatnsveita á ísafirði. — Síldarganga á Skagafirði. — Skipströnd. — Bílslys.
Tíminn hefir aflað yfirlits
um verklýðsmálin, vinnu-
samninga þá, er gerðir hafa
verið, og verkföll þau, sem á
hafa skollið eða eru í aðsigi,
ef samningar takast ekki
milli vinnuveitenda og
verkafólks.
Til verkfalls hefir komið hjá
meðlimum fjögurra verklýðsfé-
laga í Reykjavík. Eru það
verkamannafélagið Dagsbrún,
Iðja, félag verksmiðjufólks, fé-
lag blikksmiða og félag múr-
ara. Krefjast öll þessi félög
breytinga og hækkunar á kaupi
meðlima sinna, auk ýmsra ann-
arra kjarabóta, sum hver, og
fullrar dýrtíðaruppbótar.
Af þeim verkföllum, sem þeg-
ar eru hafin, er verkfall Dags-
brúnar langstærst og alvarleg-
ast.
Fyrir áramótin hafði náðst
samkomulag milli samninga-
nefndar og stjórnar Dagsbrún-
ar annars vegar og fulltrúa
vinnuveitendafélagsins um
fulla dýrtíðaruppbót, en engar
aðrar verulegar breytingar
skyldu gerðar á gildandi samn-
ingum. í samninganefnd Dags-
brúnar áttu sæti fulltrúar frá
Sjálfstæðismönnum, Alþýðu-
flokksmönnum og Héðinsmönn-
um og voru þeir allir fylgjandi
þessu samkomulagi.
Á Dagsbrúnarfundi, sem hald-
inn var á nýársdag, voru þess-
ar tillögur lagðar fram og mælti
/
Uthlutun á styrkjum
skálda og lístamanna
Menntamálaráð hefir hlutað
styrk þeim, 80 þúsundum króna,
er síðasta Alþingi veitti til rit-
höfunda, listamanna og vís-
indamanna.
3000 króna styrk hljóta: Ás-
grímur Jónsson málari, Ás-
mundur Sveinsson myndhöggv-
ari, Davíð Stefánsson skáld,
Guðmundur G. Hagalín rithöf-
undur, Gunnar Gunnarsson rit-
höfundur, Jóhannes Kjarval
málari, Jón Stefánsson málari,
Rikarður Jónsson myndhöggv-
ari.
2400 krónur hljóta: Guð-
mundur Kamban rithöfundur,
Halldór Kiljan Laxness rithöf-
undur, Jón Leifs tónskáld,
Kristmann Guðmundsson rit-
höfundur, Magnús Ásgeirsson.
1800 krónur hljóta: Jakob
Thorarensen skáld, Jóhannes
úr Kötlum skáld, Magnús Stef-
ánsson skáld, Tómas Guð-
mundsson skáld, dr. Þorkell
Jóhannesson.
1600 krónur fær: Skúli Þórð-
arson magister.
1200 krónur fá: Finnur Jóns-
son málari, Gunnlaugur Blön-
dal málari, Steinn Dofri ætt-
fræðingur.
1000 krónur hljóta: Elínborg
Lárusdóttir rithöfundur, Guð-
brandur Jónsson prófessor,
Guðmundur Daníelsson rithöf-
undur, Hallgrímur Helgason
tónskáld, Indriði Þórkelsson
skáld, Jón Magnússon skáld,
Kristín Sigfúsdóttir skáldkona,
Kristján Albertson lektor, dr.
Leifur Ásgeirsson, Pétur Á.
(Framh. á 4. siðu.)
Úr Flatey á Skjálfanda hefir Tíminn
fengið svolátandi fréttabréf: Almenn
tíðindi eru helzt þessi: Grasspretta
var í meðallagi í ár, kartöfluuppskera
fremur rýr, mest vegna suðvestanroks,
er geisaði seint í júnímánuði. Afla-
brögð voru góð; opnir vélbátar með
þriggja manna áhöfn fengu 200—300
skippund á lóðir í 70— 80 róðrum. Alls
var saltað í eynni um 1500 skippund
fiskjar, en um 400 skippund seld í skip
og hraðfrystihús. Búið er að selja og
flytja út allan afla eyjarskeggja. Vél-
bátar eru alls níu, 2—8 smálestir að
stærð. Síðastliðið haust fengu Flat-
eyingar vanan plægingamann, Jónas
Björnsson frá Húsavík, með 9 hesta til
þess að plægja og herfa. Hann bylti
15—16 dagsláttum. Á að ganga frá
þessum flögum til fullnustu næsta vor.
Framfaramál í Flatey verða nú að bíða
vegna dýrtíðarinnar, þar á meðal hrað-
frystihúsbygging, stækkun bátabryggj-
unnar, öflmi lánsfjár til nýbýla í eynni
og bættar samgöngur við Húsavík og
Akureyri, sem helzt þyrftu að vera á
hálfs mánaðar fresti. Til ræktunar-
vegar er fé veitt í fyrsta skipti í ár.
t t t
Eins og oft hefir viljað við brenna,
var allmikill drykkjuskapur í gamla-
árskvöld að þessu sinni og varð að hafa
gát á háttemi manna. Hér í Reykjavík
voru alls 21 teknir fastir fyrir ölvun á
gamlaárskvöld og nýársnótt. Nokkrar
róstur urðu framan við lögreglustöðina
og beitti lögreglan kylfum. Þrír lög-
regluþjónar úr Reykjavík.er seridir voru
suður í Grindavík til að halda uppi
aga á skemmtun þar, urðu fyrir að-
súg ofstopamanna þar syðra. Lögreglu-
þjónar þessir voru Bjarni Eggertsson,
Þórður Benediktsson og Greipur Krist-
jánsson. Hlutu þeir allir nokkur
meiðsli. Verða mál þeirra manna, er
að þeim veittust, rannsökuð og látin
ganga til dóms. Á Akranesi var og veitzt
að lögregluþjóni, Þórði Ásgeirssyni, á
skemmtun þar. Viðbeinsbrotnaði hann
í þessari viðureign.
t t I
Bæjarstjórn ísafjarðarkaupstaðar
lét ráðast í þær umbætur síðastliðið
ár, að koma á nýrri vátnsveitu. Var
gamla vatnsveitan orðin bæjarbúum
allsendis ónóg. Kvað svo rammt að því,
að á vetrum var oft vatnslaust á ýms-
um stöðum í bænum klukkustúndum
saman. Auk þess sem mörg heimili
áttu við varanlegan vatnsskort að búa,
hnekkti þetta mjög viðgangi iðjuvera
og iðnaðarstöðva. Sigurður yngri Thor-
oddsen verkfræðingur hafði fyrir
nokkum árum gert áætlun um kostnað
við að koma á nýrri vatnsveitu. Taldi
hann þá kostnaðinn myndi nema um
41 þús. krónum. Nú áætlaði Sigurður
kostnaðinn við vatnsveituna allt að
helmingi meiri, sökum þess, hve efni
var oröið miklu dýrara en áður og
verkakaup hærra. Vatnið til veitunnar
er tekið úr Brunná og leitt í trépipum
hálfan fjórða kílómetra. Þar eru hinar
nýju vatnsleiðslupípur tengdar við
Hvað ber nýja árið í skauti
sínu? Verður hildarlelkur sá,
sem nú geisar, þá til lykta
leiddur?
Þannig er nú spurt. Svörin
eru á marga vegu.
Fyrir hálfu ári síðan munu
flestir hafa spáð sigri Þjóð-
verja. Menn gerðu sér ekki
vonir um, að Bretar gætu var-
izt eftir hrun Frakklands. En
þá gerðist það, sem til þessa má
telja mesta kraftaverk styrj-
aldarinnar. Brezka þjóðin reis
til svo samstilltrar og öruggrar
varnar, að slíks munu fá dæmi.
gamla vatnsveitukerfið. Áður var
vatnið tekið í hlíðinni fyrir ofan kaup-
staðinn. Eftir hinu nýja vatnsveitu-
kerfi eiga að renna 1200 smálestir vatns
á sólarhring. Á sú vatnsveita að full-
nægja vatnsþörf í bænum, þótt íbúa-
talan aukist um nærfellt 1000 manns.
/ t t
Mikil síldarganga er í Skagafirði.
Bátar frá Sauðáitoóki fengu 50—60
tunnur af millisíld í gær. Slík síldar-
ganga er mjög óvenjuleg um þetta
leyti árs, eða jafnvel einstæð með öllu.
t t t
Síðastliðinn laugardag strandaði
véibáturinn Goðafoss frá Keflavík í
blindþoku á skerinu Flasarhaus við
Garðskaga. Gátu bátverjar gengið í
land. er fjaraði út. Reynt var að ná
bátnum út, en tókst ekki. Hann sökk á
sunnudagsnóttina. — Á sunnudags-
morguninn strandaði enskt skip, Barra
Head, á Meðallandsfjörum, vestan við
Eldsvatnsós! Skipverjar, alls 34, kom-
ust í land á skipsbátnum.
t t t
Um tíuleytið á nýársdagskvöld varð
það slys fram undan Bindindishöllinni
við Fríkirkjuveg í Reykjavík, að bif-
reiðin R-1216 ók á Þorstein Guðlaug
Guðjónsson frá Hellissandi og beið
hann bana. Þorsteinn heitinn var
fæddur 12. júní 1920. Hann starfaði í
Sandgerði og var hér i heimsókn hjá
móður sinni og systur. Voru þau þrjú
á gangi norður Fríkirkjuveg, er slysið
varð.
Það er ekki ofsagt, að Bretum
hafi vaxið ásmegin. Hið mikla
átak þeirra nægði til þess að
Þjóðverjar hættu við innrás á
síðastliðnu hausti. En víst má
telja, að Þjóðverjar séu ekki af
baki dottnir. Þeir hafa vafa-
laust notað veturinn til að und-
irbúa innrásina með þýzkri
hugvitssemi og dugnaði. En
Bretar hafa líka haldið við-
búnaðinum áfram með sinni
viðurkenndu þrautseigju, og
flugfloti þeirra greiðir Þjóð-
verjum stöðugt þyngri og
þyngri högg. Ef Þjóðverjar
hefja innrás í Bretland á þessu
ári, sem margir telja líklegt,
má gera ráð fyrir, að það
verði ægilegasti hildarleikur
sögunnar og að jafnframt
rætist sá spádómur Hitlers, að
mikið heimsveldi líði undir lok.
Framtíðin ein fær skorið úr því,
hvort það verður Bretaveldi eða
Þýzkaland.
Þótt Þjóðverjar hafi unnið
kaupskipum Breta mikið tjón,
telja kunnugir menn, að það
geti ekki ráðið úrslitum styrj-
aldarinnar. Hafnbann Breta
muni valda Þjóðverjum meira
tjóni en Þjóðverjar valda á
skipastóli Breta. Þjóðverjar
geti enn ekki útvegað sér nema
takmarkað magn af brýnustu
nauðsynjum. Auk þess magnist
óánægja herteknu þjóðanna og
almenningur í Þýzkalandi fari
að ókyrrast yfir seinagangin-
um. Allt þetta neyði forráða-
menn Þjóðverja til að reyna að
knýja fram skjót úrslit.
Seinasti mánuður liðna árs-
ins hefir verið Bandamönnum
í vil. Grikkir og Bretar hafa
unnið verulega sigra við Mið-
jarðarhaf. Ítalía hefir reynzt
meira pappírsveldi en herveldi.
En Þjóðverjar hugsa sér auð-
sjáanlega til hreyfings. Þýzkar
flugsveitir eru komnar til Ítalíu
(Framh. á 4. siðu.)
Aðrar fréttir.
Þing Bandaríkjanna kom
saman í gær. Aðalmál þess verð-
ur hjálpin til Breta. Roosevelt
forseti mun leggja tillögur sínar
fyrir þingið á mánudaginn.
Roosevelt flutti nýlega mjög
áhrifamikla útvarpsræðu, þar
1. blað
A víðavangi
RÚSSNESKI FLOKKURINN
í REYKJAVÍK.
Sjaldan hefir komið betur í
ljós en í yfirstandandi verkfalli
hve nauðsynlegt er fyrir lýð-
ræðisflokkana að standa sam-
an um íslenzk mál. Lítill hópur
manna undir forustu Einars Ol-
geirssonar og Brynjólfs Bjarna-
sonar, stöðvar vinnu í Reykja-
vík. Allir vita, að þessir tveir
forkólfar kommúnista hafa
seint og snemma verið elfdir til
óþjóðlegrar starfsemi frá Rúss-
landi, og að þeir standa beint
undir áróðursdeild í Moskva.
Með heimskulegri og menning-
arlausri framkomu, áflogum á
félagsfundum o. s. frv. hafa út-
sendarar Rússa gert félagsfundi
Dagsbrúnar svo leiðinlega, að
fjöldi hinna gætnari verka-
manna vilja ekki sækja þá.
Kommúnistar koma á fundina
og stjórna þar fyrir Rússa. Hve
lengi á að þola hér útlendan
erindrekstur af þessu tagi?
ÓSANNINDI UM FRAM-
SÓKNARFLOKKINN.
Við kaupsamninga fyrir ára-
mótin létu ýmsir fulltrúar at-
vinnurekenda mjög oft falla orð
um það, að dýrtíðin í landinu
hefði komið vegna hækkunar á
kjöti og nýmjólk. Hvort tveggja
væri verk Framsóknarmanna.
Víst er það rétt, að Framsókn-
armenn beittu sér fyrir hækk-
un á þessum vörum. En áður en
það hafði gerzt, voru kommún-
istar, Alþýðuflokksmenn og
nærri allir Sjálfstæðismenn
búnir að veita dýrtíðaruppbót
á hæstu laun hjá ríkinu.
Sjálfstæðismenn höfðu komið á
dýrtíðaruppbót handa launa-
mönnum bæjarins. Allir þing-
flokkar, nema Framsóknar-
menn, höfðu ætlað að lögbjóða
dýrtíðarujppbót hjá fólki 1
verzlunum. Að lokum höfðu
Sjálfstæðismenn, Alþýðuflokks-
menn og kommúnistar hækkað
kaupið á skipastól landsins
gifurlega, svo að skipstjórar
hafa nú stundum kaup, sem
skiptir tugum þúsunda, en vél-
stjórar 20—25 þús. og aðrir eft-
ir því. Hver vill áfella sam-
vinnufyrirtæki bænda fyrir
hina hóflegu og algerlega óhjá-
kvæmilegu hækkun, er þeir létu
fylgja í slóð framannefndu
hækkana?
„EF ÉG DÆÐI.“
Leikfélagið sýndi nýlega nýtt
og ekki sérlega fullkomið leik-
rit. Þar komu fram á sviðið
tveir leikarar, nýkomnir úr er-
lendri skólagöngu. Annar var
Lárus Pálsson, bróðursonur sr.
Jakobs Ó. Lárussonar í Holti.
Hitt var Regiiýa Þórðardóttir
læknisfrú, sem tekið hefir þátt
i leikstörfum í Reykjavík við
góðan orðstír. Lárus hafði í
þetta sinn lítið hlutverk, en fór
vel með það, og munu Reykvík-
ingar þar til annað reynist,
gera sér góðar vonir um starf
hans. Annars varð það til sorg-
legra tíðinda í þetta sinn, að
einn af helztu forkólfum leik-
félagsins, eins og það hefir ver-
ið, að Indriði Waage endurtók
þrem sinnum með hátjíðlegiji
rödd á frumsýningunni þessi
orð: „Ef ég dæði“. Erfitt er að
tákna erfiðleika leiklistarinnar
á íslandi betur en með þeirri
staðreynd, að leikstjórinn við
flestar sýningar leikfélagsins er
ekki betur mentur en svo, að
hann ber sér í munn á leiksvið-
inu aumustu mállýti, sem til
eru á vörum götudrengja í
Reykjavík. Það er aldrei nema
rétt að viðurkenna, að leiklist
hlýtur að eiga erfitt uppdráttar
i Reykjavík. En það er betra að
leggja félagið niður heldur en
að þvi haldist uppi að segja:
„Ef ég dæði“.
sem hann sagði að þríveldasátt-
málanum væri beint gegn
Bandaríkjunum og að þau mættu
(Framh. á 4. siðu.)