Tíminn - 11.01.1941, Blaðsíða 1

RITSTJ ÓRNARSKRIFSTOFUR :
EDDUHÚSI, Llndargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Simar 3948 og 3720.
25. ár.
Reykjavík, laugardaginn 11. janúar 1941
4. blatS
--—^—--
Nælnhn§ á íslaudi
í árbók Ferðafélags íslands, þeirri, er kom út nú fyrir jólin, er ítarleg skrá yfir sœluhús hér á landi. Skrá þessa,
sem er bœði fróðleg og gagnleg, hafa Geir G. Zoega vegamálastjóri og Steinþór Sigurðsson magister gert. Upp-
dráttur sá, er hér birtist, fylgir nefndri skrá, og eru sœluhúsin sýnd á honum með svörtum deplum. Samkvcemt
skrá þeirra Geirs vegamálastjóra og Steinþórs Sigurðssonar, eru 171 sœluhús til á landinu. 14 þeirra eru innan
marka Gullbringu- og Kjósarsýslu, 2 í Borgarfjarðarsýslu, 7 á Snœfellsnesfjallgarði, 8 á Vestfjarðahálendinu,
16 upp frá Mýrasýslu og Húnavatnssýslu vestan Blöndu, 9 upp frá Skagafirði og Eyjafirði, 5 í byggðum í Eyja-
firði, 18 í Þingeyjarsýslu, vestan Jökulsár á Fjöllum, 2 á Hólsfjöllum og Möðrudalsörœfum, 8 upp frá Þistilfirði
og Langanesströnd, 6 á Haugsörœfum og upp frá Vopnafirði, 13 á örœfum norðan Vatnajökuls, 3 upp frá Seyðis-
firði og Reyðarfirði, 6 í Austur-Skaftafellssýslu, 15 í Vestur-Skaftafellssýslu, 12 í Rangárvallasýslu og 27 upp frá
Árnessýslu. Sœluhús þessi eru einkum þrenns konar: Leitarmannakofar, fjallvegakofar og skálar ýmissa félaga
og stofnana.
——-—-—-----------------——■—-—---—-----------------—~— ------—-—
Útgjöld Reykjavíkurbæjar á-
ætluð 10 milj. kr. á þessu ári
Útsvörín áætluð yfir 7 milj. kr.
Sambandslögín og
konungdómunnn
falllín úr gíldí
Ályktun Framsóknar-
félaganna í Reykjavík
Á fundi Framsóknarfélag-
anna í Reykjavík í gærkvöldi
fóru fram framhaldsumræður
um sjálfstæðismálið. Umræður
urðu fjörugar og tóku margir
til máls. í lok umræðanna var
eftirfarandi tillaga samþykkt í
einu hljóði:
„Fundur Framsóknarmanna í
Reykjavík skorar á næsta Al-
þingi að lýsa yfir þegar í byrj-
un þings, að það telji sam-
bandssáttmálann við Dani og
sameiginlegan konungdóm með
Dönum úr gildi fallin vegna
þeirra stjórnarhátta, er nú eru
komnir á í Danmörkú. Enn-
fremur verði gerðar, þegar á
þessu ári, þær ráðstafanir um
meðferð æðstu mála þjóðar-
innar, er af þessari stjórnar-
farslegu breytingu leiðir.“
Ætlazt var til að einnig færu
fram á fundinum framhalds-
umræður um aðstöðu Fram-
sóknarflokksins í Reykjavík.
En tími vannst ekki til þess og
verður því haldinn fundur um
þetta mál síðar.
Dreífíbréfamálíð
Brezka setuliðsstjórnin af-
henti í gær íslenzkum yfirvöld-
um kommúnistána fimm, sem
hún hefir haft í haldi vegna
dreifibréfamálsins svonefnda.
Hafa undanfarið farið fram
umræður og bréfaskipti um
þetta milli ríkisstjórnarinnar og
setuliðsstjórnarinnar. Gerði rík-
isstjórnin þá kröfu, eins og áður
í slíkum málum, að sökudólg-
arnir yrðu afhentir íslenzkum
yfirvöldum og mál þeirra dæmd
eftir íslenzkum lögum.
Voru kommúnistarnir fluttir
úr fangelsi Breta í fangahúsið
við Skólavörðustíg. Þeir voru
afhentir skilyrðislaust af hálfu
Breta.
Þótt brezka setuliðsstjórnin
hafi farið þessa leið til sam-
komulags.hefir hún lýst yfir því,
(Framh. á 4. síðu.J
Frumvarp að fjárhags-
áætlun bæjarsjóðs Reykja-
víkur á árinu 1941 var til
1. umræðu á bæjarstjórnar-
fundi í fyrradag.
Samkvæmt þessari áætlun
eru heildar útgjöld bæjarsjóðs
áætluð kr. 9.754.400.00 eða kr.
2.300.000.00 hærri en í fyrra.
Hækkunin skiptist á flesta að-
algj aldaliði áætlunarinnar og
stafar að miklu leyti af kaup-
Vetrarvertíðin er í þann veginn að
hefjast við Faxaflóa. Ógœftir hafa víð-
ast verið siðan um áramót, en fiskafli
tregur, þótt á sjó hafi gefið. En hins
vegar fiskverðið hátt, svo að jafnan
hefir verið róið, þótt veiðin vœri dræm.
Á Akranesi hafa engir bátar komizt á
sjó síðan um áramót, þar til í fyrra-
kvöld, en þá reru allir bátar. Lög-
skráning hefir farið fram undanfarna
daga. Álíka margir bátar ganga þaðan
til fiskjar í vetur og vant er. Nokkur
uggur er í mönnum um að ekki fáist
skip til þess að flytja fiskinn á mark-
að, ef verkfallið helzt. — Til Kefla-
víkur eru vermennirnir sem óðast að
koma. Aðkomubátar eru ekki enn
komnir, en þeirra fyrstu er von bráð-
lega og munu sumir norðanbátanna
vera á leiðinni. Veðrátta hefir verið
mild, en gæftir ekki síðan um áramót.
Bátar reru í fyrrakvöld í fyrsta skipti
á vertíðinni. — Til Sandgerðis eru að-
eins fáir aðkomubátar komnir og frem-
ur fátt vermanna. Nokkrir bátar eru á
leið þangað. Búizt er við að, þar verði
30—40 bátar í vetur, likt og í fyrra,
en fleiri geta ekki verið þar. Vindátt
hefir verið suðvestlæg að undanförnu
og ógæftasamt. í fyrradag gaf þar á
sjó og fiskuðust þá 6—8 þúsund pund
á bátana. Er það fremur tregur afli. —
í Grindavík er vetrarvertíð að hefjast.
Jafnan hefir verið róið þar í haust, en
aflatregða hefir verið. Hausthlutir
uppbótum og öðrum kostnaði
vegna dýrtíðarinnar. Þó er
gert ráð fyrir tveimur nýjum
allstórum útgjaldaliðum, 300
þús. kr. til húsbygginga og 200
þús. kr. vegna styrjaldarráð-
stafana. í áætluninni eru eng-
ar skýringar um þessa út-
gjaldaliði. Þá er gert ráð fyrir
að afborganir af lánum hækki
um 375 þús. kr. miðað við fjár-
hagsáætlun fyrra árs.
hafa þó orðið drjúgir, því að fiskverðið
er hátt. Munu beztu hausthlutir vera
á 12. hundrað króna. Gæftir hafa verið
slæmar, eins og tíðast vill verða í
Grindavík, þegar sunnanátt er þrálát.
— í Vestmannaeyjum er undirbúning-
ur undir vetrarvertíð, en óvíst hvenær
hún hefst, meðal annars vegna ógerðra
kjarasamninga. Róið er þó, þegar á sjó
gefur, en fiskafli dræmur, en þó heldur
að glæðast.
t t t
Þessi eru ný tíðindi úr kaupgjalds-
deilunum: Kaupsamningar þeir, sem
Dagsbrún gekk að, samkvæmt alls-
herjar-atkvæðagreiðslunni, hafa verið
undirritaðir af Vinnuveitendafélagi ís-
lands og Dagsbrún. Á ísafirði hafa
hinir helztu vinnuveitenda gert kaup-
samninga við verkamenn. Hækkar
tímakaup verkamanna ofurlítið, auk
þess sem fulla dýrtiðaruppbót skal
greiða. Á Siglufirði hefir fram farið
allsherjaratkvæðagreiðsia innan verka-
mannafélagsins Þróttur. Var samþykkt
verkfall með 337 atkvæðum gegn 28.
Nokkrir vinnuveitendur, þar á meðal
Siglufjarðarbær, hafa gengið að kaup-
taxta félagsins. Á kaupskipaflotanum
hafa sjómenn boðað til verkfalls hinn
17. janúar, ef ekki verði þá komið á
samkomulag um kaupið. Á fundi, sem
verkamannafélagið Hlíf í Hafnarfirði
hélt á fimmtudagskvöld, var samþykkt
Balkanskaginn er stöðugt eitt
helzta umtalsefni heimsblað-
anna. Mörg þeirra spá því, að
þar muni gerast næstu stórtíð-
indi heimsstyrjaldarinnar.
Orsök þessara spádóma er
einkum sú, að líklegt þykir, að
Þjóðverjar telji sér skylt að
koma ítölum til hjálpar í raun-
um þeirra. Þjóðverjar virðist
þar einkum hafa um þrjá kosti
að velja:
Innrás í Bretland.
Fullkomna undirokun Frakk-
lands, sem kemur þó ekki að
notum, nema Þjóðverjar fái
umráð yfir franska flotanum
eða fái Spánverja sér til að-
stoðar. Að öðrum kosti getur
Hitler ekkert aðhafzt á þessum
stöðum við Miðjarðarhafið.
Innrás í Búlgaríu og það-
an inn í Grikkland.
Það þykir tæpast. koma til
greina, að Þjóðverjar telji sér
fært að flytja herlið um Ítalíu
og yfir Adriahaf til Albaníu.
Sama máli gegnir um liðflutn-
inga til' Libyu. Það þykir líka
víst, að Þjóðverjar myndu
mæta mikilli mótstöðu, ef þeir
reyndu að fara með her yfir
Jugoslavíu til Albaníu.
Eins og sakir standa finnst
mörgum, að síðastnefndi kost-
urinn muni verða auðveldastur
fyrir Þjóðverja eins og sakir
standa. Vantar þó mikið á, að
hann sé erfiðleikalaus.
Örðugleikarnir eru m. a.
þessir:
Liðflutningar eru ógreiðir á
þessum tíma árs til Balkan-
landanna og eru alltaf miklu
meiri erfiðleikum bundnir en
herflutningar frá Þýzkalandi til
Frakklands og Póllands.
í Rúmeníu er ástandið þann-
ig, að Þjóðverjar þurfa að hafa
þar mikið setulið. Óánægja
þjóðarinnar er mikil og fer vax-
andi. Landaafsölin, sem þjóðin
hefir orðið að þola, hafa ekki
sízt vakið gremju í garð Þjóð-
verja, og nú hefir bætzt við
mikil dýrtíð og vöruskortur,
sem talinn er stafa af því, að
Þjóðverjar taki allt, sem þjóð-
in getur framast af hendi lát-
ið. Jafnvel helzti stuðnings-
flokkur Þjóðverja, Járnliðs-
mennirnir, eru tvískiptir. Ann-
ar hluti þeirra hefir snúizt gegn
að ganga að sömu kaupkjörum og
Dagsbrún í Reykjavík. — Rafvirkjar í
Reykjavík hafa ákveðið með 24 at-
kvæðum gegn 15, að hefja verkfall 17.
janúar, verði þá ekki sættir á komnar.
— Verkamenn í Ólafsfirði hafa náð
samkomulagi við atvinnurekendur þar
um talsverða kauphækkun og dýrtíðar-
uppbót, er nemur 42 af hundraði
grunnkaupsins.
t t r
Úr Grindavík hefir blaðið fengið
þær fregnir, að þar syðra hafi tíð verið
svo mild í haust, að kál og ýmsar garð-
jurtir standi óskemmdar í görðum og
hafi jafnvel þroskazt í haust. Að ís-
ólfsskála hafa sóleyjar sprungið út í
túninu.
t r r
Breytingar hafa verið gerðar á svæði
því fyrir Vestfjörðum, þar sem umferð
er bönnuð. Er ákveðið, að suðurtak-
mörk svæðisins skuli fyrst um sinn ná
suður að Látrabjargi. Síðar meir á að
færa takmörkin norður að Grænuhlíð
við Djúp. Hættusvæðið fyrir Austfjörð-
um nær nú norðan frá Bjameyjarvita
við Vopnafjörð suður að Kambanes-
vita. Fiskveiðar eru nú heimilaðar á
þessu svæði fjórar mílur út frá strönd-
inni.
Vígstöðvarnar í Albaníu.
Þjóðverjum og gerir kröfur um,
að Rúmenar fái Transylvaníu
aftur. Telja má víst, að upp-
reisn myndi hefjast í landinu,
ef Þjóðverjar hefðu þar ekki
öflugt setulið.
Forystumenn Búlgaríu hafa
hingað til neitað að fallast á
friðsamlega innrás Þjóðverja,
líkt og rúmenska stjórnin gerði.
Þótt Búlgarar séu ekki mikið
herveldi, er aðstaðan þannig,
að það getur kostað Þjóðverja
verulega fyrirhöfn, að beygja
þá til hlýðni. Annars eiga búlg-
arskir stjórnmálamenn nú við
mikla erfiðleika að etja. Ann-
ars vegar halda nazistar uppi
áróðri fyrir Þjóðverja, en hins
vegar halda kommúnistar uppi
áróðri fyrir Rússa. Er áróður
kommúnista allharður. í flug-
riti, sem þeir hafa dreift út,
hafa þeir lofað Búlgörum, að
þeir skyldu fá nokkuð af lönd-
um Tyrkja í Evrópu, ef þeir
gerðu bandalag við Rússa. Á-
róður nazista og kommúnista í
Búlgariu sýnir, að vinátta
Rússa og Þjóðverja er ekki eins
mikil og ætla mætti af ýmsu
öðru.
Loks eru svo Tyrkir. Þeir
myndu strax koma Grikkjum
til hjálpar, ef þeir yrðu fyrir
innrás frá Búlgaríu. Tyrkir
virðast aldrei hafa verið á-
kveðnari en nú. Inonu forseti
hefir nýlega verið í eftirlitsferð
hjá hernum, sem heldur vörð
við landamæri Búlgaríu, og
þykir víst, að Tyrkir séu undir
allt búnir.
Það er því enganveginn álit-
legt fyrir Hitler að hefjast
handa á Balkanskaganum eins
og sakir standa. En á meðan
hann brýtur heilann um, hvað
gera skuli, halda Grikkir áfram
sókn sinni í Albaníu. Þeir hafa
nýlega tekið borgirnar Kimara
og Klisura og nálgast því óð-
um hafnarborgina Vallona, sem
er einn þýðingarmesti staður
Albaníu. Ostaðfestar fregnir
herma, að ítalir séu byrjaðir að
flytja lið sitt þaðan heim til ít-
alíu.
Ef þessu heldur áfram, fer
það að verða hver síðastur fyrir
Hitler að hjálpa Mussolini. En
Hitler getur þá huggað si_g við
eitt:Hann getur látið taka Ítalíu
hernámi, svo að hún gefist ekki
fullkomlega upp. Það myndi
alltaf verða framkvæmanlegt.
Úrslitabaráttan verður líka
hvort eð er háð milli Þjóðverja
og Breta og sennilega annars
staðar en við Miðjarðarhaf,
þótt rás atburðanna þar geti
haft mikla þýðingu.
Aðrar fréttír.
Frumvarp Roosevelts um
hjálpina til lýðræöisþjóðanna
var í gær lagt fram í báðum
deildum þingsins. Verður lagt
á það mikið kapp að hraða af-
greiðslu þess. Aðalefni frv. er
það, að forsetinn hafi heimild
til að láta framleiða eins mikið
af hergögnum og hann telur
(Framh. á 4. síðu.)
w
A víðavangi
PRESTSEMBÆTTIN.
íhaldsblöðin halda áfram að
staglast á veitingu prestsem-
bættanna í Reykjavík. Þau
ganga samt alveg fram hjá að-
alkjarna málsins, sem er sá, að
þegar prestskosning er ólögleg,
leggja bæði venjulegar lýð-
ræðisreglur um veitingu em-
bætta og prestskosningalögin
þá skyldu á herðar veitinga-
valdsins, að velja þann prest,
sem það álítur heppilegastan
fyrir kirkjuna. Það væri bein-
línis brot á prestskosningalög-
unum, ef ráðherra bryti þessa
reglu. Þau ákvæði þeirra, að
lítill minnihluti kjósenda eigi
ekki að ráða vali prestanna,
eru beinlínis sett til þess, að
ráðherrann velji prestinn und-
ir slíkum kringumstæðum eftir
hæfileikum-' og hagsmunum
kirkjunnar. Meðan íhaldsblöðin
hrófla ekki við þessum aðal-
kjarna málsins, er það ekki ó-
maksins vert að vera að eltast
við útúrsnúninga þeirra.
LÝÐRÆÐIÐ
OG RÖKRÆÐUR.
Mbl. segir í sambandi við
skipun prestanna, að vegna
þeirrar baráttu, sem nú sé háð í
heiminum, eigi stjórnarflokk-
arnir að sýna í einu og öllu, að
þeir séu fylgjandi lýðræðinu.
Þetta er alveg rétt. En eitt
grundvallarskilyrði lýðræðisins
er það, að kjósendurnir fái fulla
vitneskju um málin og að þau
séu rökrædd í blöðum og á
fundum. Það er því í harla litlu
samræmi við þetta lýðræðishjal
Mbl., þegar það hefir ráðizt á
ráðherra Framsóknarflokksins
fyrir að mæta á fundum flokks-
bræðra sinna til að skýra mál-
efni þjóðarinnar eða þegar í-
haldsblöðin hafa verið ’ að
skamma Tímann fyrir rökræð-
ur um ýms mál. Þessar ásak-
anir íhaldsblaðanna hafa verið
enn ógeðfelldari sökum þess að
þau hafa á sama tíma haldið
uppi órökstuddum ásökunum á
ýmsa forráðamenn Framsókn-
arflokksins og valið þeim hin
verstu nöfn. Lýðræðisumhyggja
íhaldsblaðanna hefir einmitt
sézt mætavel á þessu. Þau hafa
álitið sér leyfilegt að svívirða
andstæðinginn með dylgjum og
illyrðum, en þau hafa ekki á-
litið andstæðingunum leyfilegt
að rökræða málin!
REYNSLAN ER ÓLÝGNUST.
í baráttu sinni gegn rökræð-
um um málin. hafa íhaldsblöð-
in lagt sérstaka áherzlu á eitt.
Það mætti ekki minnast á liðna
tímann. Það væri ódrengskap-
ur. En þau hafa samt alltaf
verið að þrástagast á hinni „ó-
gætilegu og eyðslusömu fjár-
málastjórn Eysteins Jónsson-
ar“. Framsóknarmönnum finnst
það síður en svo illa til fallið,
þótt rætt sé um fjármálastjórn
Eysteins Jónssonar. Þeir eru
beinlínis ánægðir yfir því.
Þeir telja sér hana til mikils
sóma. Skoðun Framsóknar-
m^nna er líka yfirleitt sú, að
ekki sé hægt að dæma menn og
málefni öðruvísi en eftir reynsl-
unni. Það sé minna mark tak-
andi á loforðum og fögrum yfir-
lýsingum. Það eru verkin, sem
eiga að tala. Það er reynslan,
sem er ólýgnust. Þess vegna
getur heilbrigt lýðræðið ekki
frekar þrifizt án rökræðna um
liðna tímann en grös geta þrif-
izt án ijóss. Það eru ekki með-
mæli með neinum flokki, ef
hann er myrkfælinn við fortíð-
ina.
ÓDRENGSKAPUR.
Björn Ólafsson stórkaup-
maður hefir ráðizt í Vísi á Tim-
ann fyrir grein, sem nýlega
birtist hér í blaðinu um Kveld-
úlfsmálið. Björn telur það ó-
drengskap að minnast á það
mál. Tíminn mun láta Björn
(Framh. á 4. síðu.)
(Framh. á 4. síðu.)
A KROSSaÖTTJM
Úr verstöðvum suðvestanlands. — Kaupgjaldsmálin. — Úr Grindavík. —
Hættusvæðin við íslandsstrendur.
Þjóðverjar ogBalkanskagínn