Tíminn - 14.01.1941, Síða 1

RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
SÍMAR': 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Simar 3948 og 3720.
25. ár.
Reykjavík, þriðjudagmn 14. janúar 1941
5. blað
Frili ntarnir
felldir ilr gildi
Víðtal víð viðskiptamálaráðherra
Ástralíumenn hafa getið sér mikla frœgð í styrjöldinni i Libyu. Það voru þeir, sem höfðu forystuna á hendi í
áhlaupinu á Bardia. Hér á myndinni sést Anthony Eden í hópi ástralska hermanna í Egiptalandi. Myndin er
frá þeim tíma, þegar Eden var hermálaráðherra, en hann fór þá tvívegis í eftirlitsför til Egiptalands.
Dr eif i for éf amálið
Greinargerð frá hershöfðingja brezka setu-
liðsins á fslandi
Sigvaldi Kaldalóns
sextngur
Sigvaldi Kaldalóns, tónskáld
og héraðslæknir, varð sextugur
í gær.
Sigvaldi Kaldalóns er merkis-
maður, bæði sem læknir og
skáld. Hann gegndi framan af
æfi hinum erfiðustu læknishér-
uðum á landinu, fyrst vestur við
ísafjarðardjúp og síðar í Flat-
ey á Breiðafirði. Var hann mjög
þrotinn að heilsu vegna ferða-
laga á hestum og vélbátum, er
hann fluttist til Grindavíkur.
Var honum þar vel fagnað.
Reistu Grindvíkingar, undir
forustu Einars Einarssonar
kaupmanns, handa honum
prýðilegan læknisbústað. Hefir
hann haft stórum bætta að-
stöðu til að stunda list sína og
lífsstarf síðan hann settist að
í Grindavík.
Sigvaldi Kaldalóns dregur
ekki dul á, að hugur hans hafi
jafnan fyrst og fremst hneigst
að tónlist. En hann hefir
jafnan verið ástsæll sem lækn-
ir, sakir óvenjulegrar sam-
vizkusemi, hjálpfýsi og dreng-
skapar. Sigvaldi Kaldalóns er
einn af þeim mönnum, sem
getur læknað sjúka með sálar-
göfgi sinni og persónulegum yf-
irburðum.
En í fjarsýn verður læknir-
inn í Grindavík lengi dáður
fyrir sínar merkilegu tónsmíð-
ar. í hjáverkum, og þrátt fyrir
baráttu við langa vanheilsu,
hefir hann samið fjölda tón-
smíða. Lög hans sanna lífsgildi
sitt með því að fljúga á vængj-
um andagiftarinnar svo að
segja inn á hvert heimili á
(Framh. á 4. siðu.)
Tveir menn drukkna
í Vestmannaeyjum
í Vestmannaeyjum varð það
slys á mánudagsnóttina, er ver-
ið Var að leggja þar báti, að
tveir menn, Einar Björnsson frá
Viðey í Eyjum og Ingólfur Ól-
afsson, Rangæingur að ætt,
féllu í sjóinn og drukknuðu
báðir.
Vindur var allhvass af norðri,
er slysið bar að. Var annar
maðurinn í smákænu, er lenti
undir siðu vélbátsins, sem verið
var að leggja, en hinn maður-
inn hélt i fangalínuna, en
hraut útbyrðis, er sá atburður
gerist. Hvorugum manninum
var unnt að bjarga, þótt skjótt
væri brugðið við til hjálpar.
Einar var roskinn maður,
kvæntur og fimm barna faðir,
en Ingólfur var nær þrítugu,
ókvæntur.
í reglugerð frá viðskipta-
málaráðuneytinu, sem er
gefin út í dag, er svo fyrir
mælt, að „frílistarnir“ svo-
nefndu skuli falla úr gildi
og verður ekki heimilt hér
eftir að flytja inn vörur,
nema með leyfi gjaldeyris-
og innflutningsnefndar.
Tíminn hefir spurt viðskipta-
málaráðherra um ástæðuna
fyrir þessu og fórust honum
orð á þessa leið:
— Ástæðan til þessarar
breytingar er sú, að Bretar hafa
gert það að skilyrði frá sinni
hálfu í sambandi við samninga
um yfirfærslur gjaldeyris frá
Bretlandi til vörukaupa, að eft-
irlit væri haft 'með öllum inn-
flutningi til íslands.
Hins vegar mun innflutn-
ingsleyfi fyrir vörum frá Eng-
landi verða veitt þannig, eins
og nú standa sakir, að þessi
breyting ætti ekki að þurfa að
hafa áhrif á innflutning þaðan.
Eins og framangreind um-
mæli viðskiptamálaráðherra
bera með sér, er hér meira um
formsbreytingu en raunveru-
lega breytingu að ræða, a. m.
k. verður svo fyrst um sinn.
Blaðið hefir heyrt, að Bretar
hafi byggt framangreinda
kröfu sína á því, að þeir teldu
æskilegt, að við hefðum svipað-
ar reglur um þessi mál og nú
eru gildandi hjá þeim.
Frílistarnir, sem voru i gildi,
voru tveir. Annar var settur
vorið 1939 og mátti samkvæmt
honum flytja inn kornvörur,
kol, olíu, salt og nokkrar fleiri
vörutegundir frá hvaða landi
sem var, án leyfis gjaldeyris-
og innflutningsnefndar. Hinn
var settur siðastliðið sumar og
mátti samkvæmt honum flytja
inn flestar nauðsynjavörur frá
Englandi, án innflutningsleyfis.
Ólafur Sigurðsson fiskiræktarráðu-
nautur og bóndi á Hellulandi skrifar
Tímanum yfirlit um árferði, gróðurfar,
skepnuhöld og búnaðarháttu í hérað-
inu árið 1940: — Það er ekki hægt að
segja annað en tíðarfarið hafi verið
milt liðið ár. Síðari hluti vetrar var
frostvægur og fremur snjóléttur, en
fyrri hluti vorsins kaldur, og siðari
hluti sláttar bæði regnsamur og kald-
ur. Hausttíð einnig votviðrasöm. Fram
til áramóta var mjög mild tið og oft-
ast snjólaust. Skepnuhöld vom ágæt,
enda farin að verða miklu jafnbetri
síðan síldarmjölsgjöf varð að fastri
venju. Heyfengur varð mikill, enda góð
grasspretta, en sums staðar voru hey
nokkuð hrakin. Kartöfluuppskera varð
mjög misjöfn og víða mjög lítil. Rófna-
uppskera varð svo til engin, þótt enn
sé ekki búið að flytja kálmaðkinn inn
í þetta hérað. Byggi var sáð á nokkr-
um bæjum, en þroskaðist hvergi. Sauð-
fjárslátrun var með langmesta móti
enda lógað öllu fé á allmörgum
bæjum, vegna garnaveikinnar. All-
miklu var slátrað af hrossum héðan úr
héraðinu, einkum á Akureyri, Ólafs-
firði og Siglufirði. í færra lagi var sett
á af lömbum. Refaræktin er svipuð og
verið hefir, en minkarækt í vexti.
Heilsufar búpenings var gott, ef frá er
talin mæðiveiki og garnaveiki. Mæði-
veikin leggur nú smámsaman undir sig
vesturkjálka héraðsins utan Vatns-
skarðs, en reynt var í haust að útrýma
garnaveikinni. Mjög dró úr jarðrækt-
Árshátíd Fram-
sókaarfélags
Vestmannaeyja
Á þriðja hundrað manns sátu
árshátíð Framsóknarfélags
Vestmannaeyja s. 1. laugardag
í hinu glæsilega samkomuhúsi
Sjálfstæðismanna þar á staðn-
um.
Hófst samkvæmið með borð-
haldi kl. 7 um kvöldið. Undir
borðum fluttu ræður Sigurjón
Sigurbjörnsson verzlunarstjóri,
Guðbrandur Magnússon for-
stjóri, Bjarni Ásgeirsson > al-
þingismaður, Guðlaugur Rósin-
kranz yfirkennari og Sveinn
Guðmundsson bæjarfulltrúi.
Tvö kvæði eftir Örn Arnarson
voru sögð fram, Stjáni blái og
Til Eyja, en inn á milli voru
sungin ættjarðar og gleðiljóð.
Meðan borð voru upp tekin
söfnuðust gestirnir saman á
svölum samkomuhússins og
horfðu þaðan á íslandskvik-
mynd Sambandsins. Að því
arframkvæmdum á liðna árinu og eng-
in ibúðarhús voru reist, en þau hús
fullgerð, er í smiðum voru.
t t I
Nýjar fregnir af kaupgjaldsmálun-
um eru þessar helzta.r: Tvö verklýðsfé-
lög úti á landi, í Glæsibæjarhreppi og
á Flateyri við Önundarfjörð, hafa gert
kaupsamninga við atvinnurekendur.
Samkvæmt þeim ber verkamönnum á
þessum stöðum nokkur kauphækkun á
grunntaxta, svo og full dýrtíðaruppbót.
Þriðja verklýðsfélagið, Verklýðsfélag
Raufarhafnar, hefir við atkvæða-
greiðslu samþykkt að gera verkfall hinn
17. janúarmánaðar, verði ekki sættir
á komnar þá. — En merkust tíðindi í
kaupgjaldsmálunum eru þó þau, að
samkomulag náðist í nótt milli togara-
háseta og útgerðarmanna. Aðalatriði
kaupsamninganna’ eru þau, að mánað-
arkaup haldist óbreytt eins og áður var
að öðru leyti en því, að á það greiðist
full dýrtíðaruppbót. Lifrarþóknunin
hækkar mikið, verður þrefalt hærri en
áður og skiptist jafnt milli allra skip-
verja, er rétt hafa til hennar. Samn-
ingur sá, er áður gilti um áhættuþókn-
un til sjómanna, var framlengdur. —
Verkfalli, sem á var komið hjá skipa-
smiðum, var aflétt í gær. Þeir fá sama
kaup og áður, en fulla dýrtíðaruppbót.
— Félag klæðskera hóf verkfall í gær.
— Bifreiðastjórafélagið Hreyfill boðar
verkfall á morgun, ef ekki komast á
sættir þá. — Hið svokallaða „sveina-
félag hárgreiðslukvenna" hefir einnig
Tímanum hefir borizt eftir-
farandi greinargerð um dreifi-
bréfamálið frá hershöfðingja
brezka setuliðsins á íslandi:
„Þar eð hershöfðingja brezka
setuliðsins á íslandi hefir verið
skýrt svo frá, að útbreiðsla
dreifibréfsins rrieðal hermann-
anna, þar sem þeir eru hvattir
til að gera uppreisn, geti skoð-
ast sem landráð samkvæmt ís-
lenzkum lögum, hefir hann af-
hent íslenzkum yfirvöldum mál-
ið.
Hershöfðinginn vill gera sitt
ítrasta til að hafa sem allra
búnu hófst dansinn, er stóð
með miklu fjöri til kl. 5 um
nóttina.
Mun nábúaflokkum þykja
samkvæmi þetta bera vott um
vaxandi gengi Framsóknar-
flokksins í Vestmannaeyjum.
boðað verkfall á morgun, ef ekki tak-
ast kaupsamningar.
r t t
Þórhallur Björnsson á Kópaskeri
tjáði Tímanum í símtali í gær, að í
vetur hefði þar nyrðra verið framúr-
skarandi gott tíðarfar og milt. Hefir
löngum verið alautt og varla snjór á
fjölíúm. Sauðfé gekk víðast úti til
áramóta. Tvo síðustu daga hefir þó
verið hríðarfjúk og um fimm stiga
frost.
r r r
Framsóknarfélag Eyrarbakka hélt
árshátíð sína s. 1. laugardagskvöld. Til
skemmtunar var: ræðuhöld, kvik-
myndasýning, söngur, Framsóknarvist
og dans. Um 100 manns sótti samkom-
una, er hófst með sameiginlegri kaffi-
drykkju. Aðalræðuna flutti Pálmi
Hannesson rektor, ennfremur mætti
þar erindreki Framsóknarflokksins.
Skemmtunin var í alla staði hin vand-
aðasta og fór hið bezta fram, enda er
árshátíð Framsóknarfélagsins orðin
einhver fremsta skemmtun ársins á
Eyrarbakka.
r r r
Norska skipið Rundehorn, er strand-
aði við Skaftárósa, er nú komið á flot
aftur. Fór Einar M. Einarsson, fyrr-
verandi skipherra, austur ásamt norsk-
um eiganda skipsins, og náðu þeir og
hjálparmenn þeirra því á flot, án þess
að hafa neitt skip til aðstoðar.
minnst '^afskipti af íslenzkum
málum, öðrum en þeim, sem
snerta öryggi setuliðs hans.
Hann vill hins vegar gera ís-
lenzku þjóðinni ljóst, hve al-
varlegt mál hér var á ferðum.
í lok dreifibréfsins er bein á-
skorun til hermannanna um að
neita að vinna nauðsynleg verk
í hernum, sem þeim kynni að
verða fyrirskipuð. Það er ekki
hægt að bera fram þá afsökun,
að þetta hafi verið áskorun til
hermannanna um að gerast
ekki verkfallsbrjótar til aðstoð-
ar íslenzkum atvinnurekendum,
þar sem sérstaklega er í dreifi-
bréfinu getið um að neita að
vinna í herbúðunum.
Það hlýtur að vera öllum
ljóst, að ef hermennirnir hefðu
farið eftir áskoruninni hefði
það verið uppreisn, sem er al-
varlegasti glæpur í herþjónustu
og líflát liggur við.
Það er einnig augljóst, að
þeir, sem stóðu að útbreiðslu
dreifibréfs þessa hafa gert til-
raun til að spilla hernaðarað-
gerðum Breta. Vér lítum ekki
aðeins á þetta sem glæp gagn-
vart Bretlandi heldur og glfep
gagnvart allri menningu í
heiminum.
Hershöfðinginn vill taka það
fram, að hann skilur vel, að
allur þorri íslendinga hefir
andstyggð á og fyrirlítur fram-
ferði þeirra manna, sem að
þessu stóöu, eins og þeir eiga
skilið, og að það er aðeins fá-
mennur hópur, sem hér hefir
reynt að brjóta hlutl'eysi ís-
lands og reynt að fremja þessa
svívirðu gagnvart brezka setu-
liðinu. “
Kommúnistar og þjóðernis-
sinnar hafa í allt áúmar reynt
að spilla sambúð íslendinga við
setuliðið. Fátt sýnir betur löng-
un Englendinga til að gæta hófs
í skiptum við hina fámennu
þjóð, er þeir gista nú um stund,
heldur en sú staðreynd, að þeir
fela íslenzkum yfirvöldum, að
rannsaka og dæma þetta við-
kvæma mál, er snertir svo mjög
her þeirra. Er það mál kunn-
ugra manna, að sterk herþjóð
myndi í flestum tilfellum hafa
skotið þá menn, sem sannir
voru að undirróðri, til að koma
af stað uppreist í liði þeirra.
Hvílir nú mikill vandi á þeim
Jónatan Hallvarðssyni og
Valdimar Stefánssyni að rann-
saka með mikilli kostgæfni
þetta hættulega landráðamál.
A KROSSGÖTTJM
Úr Skagafirði. — Frá kaupdeilunum. — Úr Norður-Þingeyjarsýslu. — Árs-
hátíð Framsóknarfélags Eyrarbakka. — Strönduðu skipi náð á flot.
A víðavangi
HJÁLPIN VIÐ KOMMÚNISTA.
Sj álfstæðisblöðin kamast að
leirri kynlegu niðurstöðu, að
Tíminn hafi hjálpað kommún-
istum i Dagsbrúnarverkfallinu.
Rökstuðningur blaðanna fyrir
þessu er sá, að Tíminn ásakaði
Sjálfstæðisflokkinn fyrstu daga
verkfallsins fyrir að taka ekki
ákveðna afstöðu gegn komm-
únistum í stað þess að þykjast
bæði vera með Claessen og
kommúnistum. Vegna þess að
Sjálfstæðisflokkurinn fór þó að
lokum eftir þessu ráði, gátu
kommúnistar ekki haldið verk-
fallinu áfram. Þeir, sem efast
um að Sjálfstæðisfl. hafi
leikið tveim skjöldum í málinu
fyrstu daga verkfallsins, þurfa
ekki annað en að lesa Mbl. frá
ieim tíma. Annars er saga
verkfallsins í aðalatriðum sú,að
Sjálfstæðismenn gerðu hvert
axarskaftið öðru verra, sem öll
urðu kommúnistum til hjálpar.
:í fyrsta lagi tryggðu þeir ekki
samningsnefndinni fullt umboð
til samninga. Þá hefði aldrei til
verkfalls komið. í öðru lagi vís-
uðu þeir ekki samkomulagstil-
lögunum til allsherjaratkvæða-
greiðslu, en lögðu þær fyrir æs-
ingafund, þar sem líklegt mátti
telja fyrirfram, að kommúnist-
ar yrðu í meirahluta. í þriðja
lagi þorði enginn Sjálfstæðis-
maður að mæla með tillögun-
um á þessum fundi og var því
sigurinn auðunnin fyrir kom-
múnista. í fjórða lagi beygðu
Sjálfstæðismenn sig fyrir sam-
þykkt kommúnistafundarins í
stað þess að spyrja eftir áliti
fleiri félagsmanna. í fimmta
lagi þorðu svo íhaldsblöðin ekki
að taka afstöðu gegn verkfall-
inu fyrr en seint og síðar meir
og á meðay gátu kommúnistar
unnið því fylgi verkamanna.
Það var eins og Sjálfstæðis-
flokkurinn gerði allt, sem hann
gæti til að hjálpa kommúnist-
um, unz sáttasemjari kom til
sögunnar, og flokkurinn neydd-
ist til að taka ákveðna afstöðu.
AUt þetta stafaði af því, að
flokkurinn vildi ekki hætta á
að missa neitt af því verka-
mannafylgi, er hann hafði afl-
að sér með misjöfnum aðferð-
um. Þessi hörmulega saga ætti
að kenna Sjálfstæðisflokknum
að hætta afskiptum af verka-
lýðsfélögunum.
RANGLÆTIÐ.
íhaldsblöðin spj alla áfram
um ranglæti í sambandi við
prestskosninguna í Reykjavík.
Þau telja séra Jakob Jónsson
illa að embættinu kominn, en
það hefði gegnt öðru máli, ef
sr. Jón Auðuns hefði hlotið
stöðuna. Slíkt skraf hljómar
undarlega í eyrum þeirra, sem
þekktu vinnubrögð íhaldsklík-
unnar, er aðallega vann að
kosningu séra Jóns Auðuns. Sú
klíka gerði það að aðaláhuga-
máli sínu að vinna gegn séra
Jakobi, ekki af því að honum
yrði neitt til foráttu fundið sem
presti, heldur vegna þess að
Sjálfstæðismenn yrðu að koma
í veg fyrir, að bróðir Eysteins
Jónssonar yrði kosinn. Þetta var
víst réttlæti að dómi íhalds-
blaðanna og því hreinasta ger-
ræði af kirkjumálaráðherra, að
láta ekki þau fáu akvæði, sem
séra Jón hafi fram yfir séra
Jakob og fengin voru með slik-
um hætti, ráða veitingunni
skilyrðislaust og það þótt lög
landsins ætlist tvímælalaust til,
að ráðherra sé ekki bundinn af
atkvæðatölunni, ef kosningin
er ólögmæt. Ætli að mörgum
öðrum finnist þó ekki, að það
sé ein af skyldum kirkjumála-
ráðherra, að koma í veg fyrir að
hæfustu mönnum kirkjunnar
sé bolað frá störfum af póli-
tískum ástæðum? Það er því
vissast fyrir S j álf stæðisf lokk-
inn, þegar allt kemur til alls,
að tala sem minnst um réttlæti
(Framh. á 4. siðu.)