Tíminn - 14.01.1941, Qupperneq 3

5. blað
TÍMrW. |>rigjndaginn 14. jaimar 1941
19
B Æ K U R
Helgi Sæmundsson:
Sól yíir sundum.
Æskuljóð. Útgefandi
Guðjón Halldórsson,
Reykjavík 1940.
Þar sem Dvöl er einkum þekkt
fyrir sögur væri líklegt, að henni
bærist meira af sögum en ljóð-
um. En svo var ekki þau ár, sem
ég sá um ritið. Ljóðin komu í
löngum lestum, en mjög misjöfn
að gæðum. Hér um bil sá eini
maður, innan við tvítugsaldur,
sem fékk ljóð sín birt í Dvöl, var
maður að nafni Helgi Sæmunds
son. Hann kvaðst vera 16 ára,
í fáum línum, er fylgdu ljóðum
hans, og meira vissi ég ekki um
manninn. En ljóð hans höfðu
sérstakan blæ yfir sér, hreint og
þróttmikið mál, léttleika og von-
djarft æskufjör, sem stakk í stúf
við raunarollur mjög margra
unglinga, sem voru að senda
ljóð sín. Og Dvöl birti tvö af
ljóðum þessa unga manns sem
sýnishorn. Það voru fyrstu ljóð
Helga, er birtust á prenti. Nú
heldur hann upp á tvítugsaf-
mælið með því að senda frá sér
ljóðabók.
Það er oft mjög mikið efamál,
hvort ungir menn eiga að vera
að gefa út ljóð sín. En þó hefir
það sína kosti, að almenningur
fái að sjá þau og dæma. Ekki er
að vita, hvar leynast stærstu
skáld framtíðarinnar. Það má
eðlilega ýmislegt finna að ljóða-
bók Helga. Hann er stundum
nokkuð áberandi undir áhrifum
eldri skálda, og kvæði hans eru
fremur einhæf ennþá. En samt
eru þau til sóma fátækum ung-
lingi, sem lítið hefir haft við að
styðjast annað en orku sjálfs sín.
Þetta eru œskuljóð, og þau eru
full af æskugleði og lífi, kjarki
og vonum. Það er sumardagur í
sál hins unga manns, þótt fá-
tækt og þröng kjör herði að hið
ytra:
í dag er sólríkur sumardagur,
og sorgir í gleymsku falla.
Ég þrái að fljúga á vindanna vængjum
um veraldar heima alla.
Og líta þá fegurð, sem fylgir vori
í fjarlægri borg og sveit.
Og ég á óskir um dýrar dáðir
og drauma, sem enginn veit.
Höfundurinn er að fara frá
æskustöðvunum, út á ókunnar,
heillandi leiðir — fram á full-
orðinsárin. Honum verður að
orði við gistihúsgluggann, þegar
hann er nýlagður af stað — á
þessum tímamótum æsku og
fullorðinsára:
Á útleið kvaddi ég bernskubyggðir,
sem bráðum hurfu mér sýn.
Lítill atburður virtist hún vera
að vonum, sú burtför mín.
— Æskan var horíin í örlagadjúpið
við aldanna dularströnd.
Ég var á förum úr foreldrahúsum
í fjarlæg og ókunn lönd.
En þótt honum sé hlýtt til
æskubyggðarinnar á „Brimvík-
urströndinni", þar sem vaggan
stóð, og hann kveður um:
.Miil i
Þar fæddist ég áður í fiskimannskofa
um frostkalda miðsvetrarnótt.
Sem verkamannssonur þar ól ég
minn aldur
og efldist að vexti og þrótt.
Þá er hann ákveðinn að fara í
víking:
Hvílík dýrð að gista vorsins veldi,
'vaka einn og skapa nýjar þrár.
Hvílík dýrð að vermast vonaeldi,
vera frjáls með sínar draumaspár.
Og æskumaðurinn gunnreifi
heldur áfram:
Yfir sundin sumarblá
sigli ég frá ströndum.
Legg á höf með bros á brá.
Blæs í seglum þöndum.
Svala minni þyrstu þrá,
þeirri, sem ég dýpsta á.
Stefni burt í leit að nýjum löndum.
Mér kæmi ekki á óvart, þó að
Helgi Sæmundsson verði búinn
að finna ný lönd í túnum Braga,
þegar næsta ljóðabók hans kem-
ur út:
Þeir una fæstir, sem útþráin kallar,
alltaf í bemskusveit.
Og Helgi er heldur ekkert hik-
andi við að leggja á hin ókunnu
höf:
Hræðumst aldrei hrannaleikinn,
hafsins tryllta dans.
Flýtum aldrei fleyjum vorum
fyrr en þarf — til lands.
Þó að djúpsins bárur byltist,
brotni í vígamóð,
látum mæta grimmum gnýnum
gleðiþrungin ljóð.
Svona eiga ungir menn að
hugsa — og breyta eftir því.
Ég hlakka til þess að sjá ljóð
og önnur verk þessa unga manns
í framtíðinni, því að ég er viss
,um að þarna er góður efniviður.
V. G.
Morgunn.
Timanum hefir nýlega borizt
síðara hefti 21. árgangs Morg-
uns. í ritinu eru allmargar
veigamiklar greinar eftir ýmsa
forystumenn á sviði sálrann-
sóknanna. Af greinum, sem
frumsamdar eru á íslenzku, má
helztar nefna greinar eftir rit-
stjórann, séra Jón Auðuns, er
heita: Einar H. Kvaran eftir
andlátið, Reimleikar og Á víð
og dreif, Spíritismi er þekking
og Frú Lára Ágústsdóttir, eftir
sér Kristin Daníelsson, Reynsla
mín, eftir Guðmund J. Einars-
son, Sálfarir milli Ameríku og
íslands, eftir séra Jakob Jóns-
son.
Afgreiðslan kaupir 1.
hefti 1. árg., 18. h. 2.
árg., og 1,—6. h. 4. árg.
Þeir, sem kynnu að eiga eitthvað af
þessum Dvalarheftum afgangs eru
beðnir að láta afgreiðsluna hafa þau
sem fyrst.
Dvöl
son þýðir þá bók úr ensku. Að
síðustu er ráðgert að birta les-
bók um stjörnufræði með
myndum og kortum. Sú bók
verður væntanlega frumsamin.
Nú skal víkja að nánara
skipulagi útgáfunnar. Þjóðvina-
félagið hefir gefið út Andvara
og Almanakið frá byrjun. Að
sömu leyti hefði verið hentara
að breyta stærð beggja þessara
bóka og mælti Steingrímur
Guðmundsson með því af hag-
kvæmnisástæðum. Stjórn Þjóð-
yinafélagsins viðurkenndi rök
hans, en vildi þó ekki breyta,
Hér á landi er svo lítið um
erfðavenjur, að ekki þótti við-
eigandi að hið gamla og virðu-
lega Þjóðvinafélag breytti stærð
og útliti á sínum elztu félags-
bókum. Andvari á að halda sín-
um meginsvip. Næst byrjar
hann með æfisögu Jóns Ólafs-
sonar bankastjóra. Árið eftir
kemur æfiminning Magnúsar
Guðmundssonar ráðherra.
Stjórn Þjóðvinafélagsins vill
hafa í Andvara fræðandi og
traustlega byggðar greinar eins
og fyr. Sumir menn í útgáfu-
stjórninni myndu óska, að And-
vari gæti komið út í tveim heft-
um árlega. Væri ahnað heftið
eins og nú hefir verið lýst, en
hitt um andleg mál. Byrjað á
æfisögum skálda, listamanna og
rithöfunda. Síðan kæmu ljóð,
sögur og dómar um bækur og
listaverk. Það væri verulegur
ávinningur, ef til væri tímarit,
sem gæti borið vitneskju um
hið andlega líf samtíðarinnar
inn á svo að segja öll heimili á
landinu. í bili getur félagið ekki
gert þetta, en stjórn þess at-
hugar málið og bíður átekta.
í Almanaki Þjóðvinafélags-
ins var árið sem leið yfirlit um
landshöfðingja og forsætisráð-
herra frá 1874—1940 og mynd-
ir af þessum mönnum. Nú í ár
mun koma samskonar þáttur
um fjármálamenn á þessu
tímabili. Verður þar sagt frá
fjármálaráðherrum og banka-
stjórum. Mun hagfræðingurinn
Gylfi Gíslason, sonur Þorsteins
Gíslasonar, rita þessa grein. Síð-
ar eiga að koma nýir þættir,
einn á hverju ári, um land-
búnað, sjávarútveg, verzlun,
iðnað, samgöngur á sjó og
landi, skáldskap, listir, vísindi,
leiklist, húsagerð, uppeldismál
o. s. frv. Þjóðlíf íslendinga hef-
ir orðið furðulega fjölbreytt
síðan landið fékk nokkra
heimastjórn 1874. Söguþættirn-
ir í Almanakinu eiga að gera
ungu kynslóðinni fært að fá
útsýn yfir þetta frjóa og þýð-
ingarmikla tímabil. — Jafn-
framt er gert ráð fyrir, að hafa
í Almanakinu myndir um húsa-
gerð, húsbúnað, iþróttir o. s. frv.
Ferðasaga Þjóðvinafélagsins
árið sem leið, er Uppreistin í
eyðimörkinni eftir hinn dular-
fulla Englending, Thomas Law-
rence. Síðara heftið kemur í ár.
Höfundurinn lýsir á skáldlegan
hátt lífi og háttum Araba um
leið og hann segir frá þátttöku
sinni og Araba í heimsstríðinu.
Lawrence er frægur ritsnilling-
ur á enska tungu, maður djúp-
vitur, dulur, markviss og ó-
eigingjarn. Það er mikill vandi
að þýða þessa bók, einmitt af
í sveit eða kaupstað
NIÐURLAG.
Mestur hluti ungra manna
eru ólærðir að öðru leyti en
sem þeir kunna algenga vinnu,
og hana hugsa þeir sér að
stunda, þótt þeir staðfesti ráð
sitt. Eg set upp dæmi fyrir einn
slíkan mann. Hann kann til
allra. verka. Hefir verið „gegn-
ingamaður", verið „til sjós“ og
stundað eyrarvinnu og treystir
sér í hvað sem er. Sama er um
konuefnið. Hún hefir verið
kaupakona í sveit og hún hefir
verið í síld. Hún er hraust og
reiðubúin að fylgja mannsefni
sínu út í hvað, sem vera skal.
Þau eiga til svo sem tveggja
ára kaup sitt, nálægt 3000 kr.
Hvort er nú álitlegra fyrir þau,
að fá sér sveitabýli eða setjast
að við sjóinn?
Eg vil miða við árið 1938, og
taka dæmið hans St. J. með
stærðinni á búinu, sem þau geta
haft á jörðinni, en það eru 3
kýr, 50 ær og 2—4 hross, þar
af eru kúgildi 1 kýr og 6 ær.
Hvaða tekjur geta þau búizt
við að hafa af þessu búi sínu?
1) Mjólk 8800 lítra á 0,22 .... 1936,00
2) 40 dilka á 15 kr.......... 600,00
3) 10 ær til frálags á 14 kr. .. 140,00
4) 60 kgr. ull á kr. 3,20 .. 192,00
5) Kartöflur 6 tunnur á 16 kr. 96,00
6) Rófur 5 tunnur á 10 kr. .. 50,00
7) Mór til eldiviðar eða vega-
vinnu .................... 230,00
8) Eigin framleiðsla til heimilis 197,00
9) Sama á kjöti og kartöflum 70,00
Tekjur samtals kr. 3511,00
Bein útgjöld:
1) Leiga eftir jörð og bæjarhús 400,00
2) Vextir af skuldum ....... 220,00
3) Fyrning og viðhald húsa 4% 242,00
4) Vanhöld á fénaði 10%áarði 281,00
5) Plutningskostnaður að og frá 200,00
Samtals kr. 1343,00
En þá eru eftir 2168 krónur
fyrir föt og fæði og opinber
gjöld. Um þessa liði skal tekið
fram: Mjólkin er reiknuð eins
og St. J. gerir og verðið miðað
við verðið hjá mjólkurbúi og
eru sjóðatillög talin með. Mjólk
in til heimilisins, 3 lítrar á dag,
er reiknuö með sama verði og
neytandi kaupir í Reykjavík.
Verð dilkanna er meðalverð hjá
Sláturfélagi Suðurlands á dilk-
um í Árnes- og Rangárvalla
sýslum árið 1938.
Kartöflurnar eru reiknaðar
til tekna þannig, að bóndinn er
búinn að selja kartöflur fyrir
útsæðið, sem hann varð að
kaupa, og tilbúinn áburð, og á
þá 6 tunnur eftir. Hann tekur
upp mó, sem svarar einni kola-
smálest og fer í vegavinnu
nokkra daga.
því höfundur hennar er yfir-
burða rithöfundur. Bogi Ólafs-
son hefir leyst þetta verk ágæta
vel af hendi. Lesandinn kynn-
ist Arabíu af snjallri frásögn
á snjallri íslenzku. Þegar lokið
er þessari bók, verður væntan-
lega tekin ferðasaga, sem hægt
er að koma út á einu ári með
myndum og kortum. Ef ferða-
sögurnar eru frá ólíkum lönd-
um, fær þjóðin á þann hátt
glögga hugmynd um hinn mikla
mismun landa og þjóða á jörð-
inni.
VI.
Menntamálaráð valdi Anna
Karenina, til að sýna þjóðinni
hvernig hinir mestu snillingar
gera skáldsögu. Þar fara saman
fjölbreyttar, eðlilegar mannlýs-
ingar, eins og í Njálu eða Lax-
dælu, og hjn mesta snilld við
skipulag sögunnar. Þar að auki
er sagan hafin yfir stund og
stað. íslenzka þjóðin er nú að
eignast söguskáld. í fornöld
kunni þjóðin að meta sögur
af fullkomnustu gerð. Hin nýja
söguritun er ung, innflutt frá
útlöndum og stundum háð
tízkustefnum bókmenntanna.
Menntamálaráð velur sínar
skáldsögur þannig, að þær
geti verið einskonar alinmál
um snilld og formfegurð. Út frá
þeirri fyrirmynd á hver
greindur borgari að geta mynd-
að sér skoðun um orku okkar
eigin skálda. Magnús Ásgeirs-
son er hinn nafntogaði ljóða-
þýðandi hér á landi. Munu allir,
sem til þekkja, treysta honum
vel að ljúka þessari vandasömu
(Framh. á 4. síðu.)
Um gjöldin er það að segja að
1. Jarðargjaldið verður varla
minna, ef bæjarhús fylgja í
leigunni.
2. Þau hafa tekið 3500 kr. lán
til að kaupa fénað og útihús.
Jörðinni fylgja 2 kúgildi. Van-
höld er sjálfsagt að telja til
frádráttar; 10% af arðinum er
gamalt lag og gildir enn. Fyrn-
ing húsa 2% 'og viðhald 2% er
sízt of hátt. Kostnaðurinn við
að flytja að sér og frá fer mik-
ið eftir því, hvar jörðin er sett
gagnvart verzlunarstað. Hér á
Suðurláglendinu er þetta tæp-
lega meðaltalskostnaður, þótt
búið sé ekki stórt.
Það þarf að „halda vel á
hlutunum“ til þéss að geta
heitið veitandi en ekki þiggj-
andi, og þó eru dæmi þess, að
dálítill afgangur hefir orðið og
safnazt smámsaman, þar sem
ríkir ráðdeild og sparsemi. Bú
þetta mætti hugsa sér stærra,
en þá kemur fólkshald og fleira
til greina.
Taki nú hjón þessi íbúð á
leigu í Reykjavík, segjum á 80
kr. á mánuði, þá kaupa þau
húsgögn fyrir þessar 3000 kr.
sínar og búa þar skuldlaust. Til
þess að hafa sömu tekjur og í
sveitinni þarf hann að vinna
fyrir 3128 kr. yfir árið. Sé tíma-
kaupið 1.50, þarf hann að vinna
í 209 tíustunda vinnudaga, og á
sama hátt í kauptúni, þar sem
borguð er 1 kr. fyrir klukku-
stund og húsaleiga t. d. 40 kr.
á mánuði, þarf hann að vinna
í 261 dag.
Það má e. t. v. eitthvað tog-
ast á um þennan samanburð,
og þá helzt eftir því, hvar það
er úti um landið, sem dæmið er
tekið.
Þó ætla ég, eftir því að dæma
hvaða jarðir Búnaðarbankinn
hefir helzt auglýst til sölu,
vegna vanskila síðastliðin ár,
að heildarútkoma búsins —
miðað við þetta bú — yrði ekki
betri annars staðar á landinu
heldur en hér á Suðurláglend-
inu. Ég ætla, að það sýni glöggt,
hvað fráleitt það er að telja
tekjur hjá slíkum bónda sam-
bærilegar við launatekjur 500
kr. á mánuði eða 6000 um árið,
þótt húsaleigan sé þar 1560.
Að öðru leyti vil ég segja það,
að taki þessi ungu hjón dyggð-
irnar, iðjusemi og sparsemi, fyr-
ir vinnukonur, þegar þau taka
sveitabýlið og gefi þeim kost á
að vera í ráðum með sér, þá
munu þær ekki bregðast hinni
gömlu hjúareglu, „að gera- garð-
inn frægan“, og þó að þau verði
að vinna alla daga ársins eitt-
hvað, og marga daga langan
vinnudag, svo að timakaupið
verði lágt, þá kemur þar ýmis-
legt til uppbótar. Vonin um
bættan hag með hverjum bletti,
sem tekst að rækta, með fjölg-
andi skepnum og öðru því, sem
til hagsbóta horfir, sem er
margt fyrir atorkumanninn,
sem þarna getur neytt krafta
sinna, og ef ekki vilja óhöpp til,
(Framh. á 4. síðu.)
w
Flutning’ur tíl Islands
Reglulegar hálfsmánaðar ferðir frá vesturströnd Bretlands til
Reykjavíkur. 3—4 skip í förum. Sérstaklega hagkvæm flutnings-
gjöld ef um stærri vörusendingar er að ræða.
Tilkynningar um vörur sendist
GUL.LIFORD & CLARK LTD.
Bradleys Chambers, London Street, Fleetwood,
eða
GEIR H. ZOEGA
símar 1964 og 4017, er gefur frekari upplýsingar.
Nýjar egypskar cigarettur
með tækíiærísverðí.
Arabesque Ronde í 20 stk. pk. Kr. 1,60 pk.
Arabesque deLuxe 20 — — Kr. 1,80 —
Tóbakseinkasala ríkísins.

Húðir og skinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar HÚÐIR
og SKINN, sem falla til á heimilum þeirra, ættu þeir
að biðja KAUPFÉLAG sitt að koma þessum vörum
í verð. — SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA selur
NAUTGRIPAHÚÐIR, HROSSHÚÐIR, KÁLFSKINN,
LAMBSKINN og SELSKINN til útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖRUR TIL SÚTUNAR. — NAUTGRIPA-
IIÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁLFSKINN er bezt a«
salta, en gera verður það strax að lokinni slátrun.
Fláningu verður að vanda sem bezt og þvo óhreinindi
og blóð af skinnunum, bæði úr holdrosa og hári, áður
en saltað er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum vörum
sem öðrum, borgar sig. —
»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»*

Saga Islendinga
í Vesturheími
Munið að tryggja ykkur í tíma söguna um mestu æfintýri
íslendinga á seinni öld: LANDNÁM ÞEIRRA í VESTURHEIMI.
Þetta ritverk þarf að vera til í sem allraflestum heimilum á ís-
landi. Gerist áskrifendur hjá umboðsmönnum Þjóðvinafélags-
ins og menntamálaráði.
ÚTBREIÐIÐ TÍMANN
196
Robert C. Oliver:
Æfintýri blaðamannsins
193
láta John Taylor þekkja sig. Þarna
var hann þá, maðurinn, sem Scotland
Yard hafði valið til þess að „slíta
keðjuna“. Og konan, sem sat þarna
inni hjá honum, var engin önnur en
Lucy.
Bob stóð hreyfingarlaus í felustað
sínum og beið þess að heyra hvað þau
segðu.
John Taylor hafði gengið fram að
dyrunum og reynt að sjá þann, sem
fyrir utan hafði verið, en árangurs-
laust. ’
— Það var einhver að hrópa, sagði
hann.
— Já, ég heyrði það líka, svaraði
Lucy.
Nú varð ofurlítil þögn, þar til hún
sagði:
— Segið þér mér í alvöru, Taylor, á-
lítið þér, að við munum nokkuru sinni
sjá England framar? Rödd hans skalf
ofurlítið, þegar hann svaraði:
— Ungfrú Spencer — hvernig á ég
að geta sagt það? Sem stendur er eins
og öll ill öfl hafi svarið sig í fóst-
bræðralag gegn okkur. Útlitið er í-
skyggilegt. Hugsa sér, að maður í raun
og veru er búinn að finna lausn gát-
unnar — en getur ekki látið aðra fá
að nota okkar dýrmætu vitneskju. Við
fundum sporið og komumst að kjarn-
dansmeyjarnar komnar í sjöunda him-
in af ánægju og hugsúðu ekki um annað
en hið líðandi augnablik — sem þeim
fannst eitt hið æfintýralegasta, sem
þær höfðu lifað.
Það hefði mátt þykja óvarlegt af
Grabenhorst, að eiga það á hættu að
vekja grun um það, að hin fagra lysti-
snekkja hans væri notuð til óleyfilegra
flutninga. En Grabenhorst hafði séð
fyrir öllu. „Myra“ lá á höfninni í Mar-
seille, og meira að segja með hafnar-
stjórann sem gest innan borðs. Og af
þeim eðlilegu ástæðum myndi hann
sverja, að „Myra“ hefði farið út úr
höfninni þessa nótt.
Grabenhorst var ekki að horfa í smá-
muni, þegar svo bar undir. Hann átti
tvö skip, sem hétu „Myra“. Og meðan
bylgjurnax léku úm bóga skemmti-
snekkjunnar, sem í stað þess að sigla
meðfram ströndinni, hélt beint í suður,
barst hávaði, hljóðfærasláttur og gleði-
glaumur neðan úr salnum. Graben-
horst var enn einu sinni á góðum vegi
með að ljúka við eitt af sínum svívirði-
legu þorparastrikum.
XV.
Bob stóð aleinn aftarlega á skipinu
og horfði á ljósin I Marseille, sem urðu