Tíminn - 04.02.1941, Blaðsíða 2

54
TÍMH\IV, þriðjiitlagiim 4. febrúar 1941
14. blað
Hinn trúi þjónn, „yíírskoð-
unarmaður AlþingisÉÍ
Eftir Pál Zóphóníasson
‘gímirm
Þriðjudutfinn 4. febr.
Hvcrs vegna spyrja
aðra?
Eg hefi orðið var við, að sum-
ir góðir og gegnir menn álíta,
að við getum ekki tekið að fullu
í okkar hendur alla stjórn
landsins, þrátt fyrir það að
konungur og utanríkisstjórn
Dana er á valdi framandi her-
þjóðar, nema með því að spyrja
aðrar þjóðir og fá leyfi þeirra.
Frá almennu sjónarmiði væri
þetta mjög slæm byrjun á sjálf-
stæðu þjóðlífi. Slík aðferð er í
rauninni jafn óeðlileg eins og
ef landnemarnir úr Noregi, sem
fluttu til íslands og komu hér á
þjóðveldi, hefði byrjað með
að spyrja Harald hárfagra,
hvort þeir mættu fara úr landi
og lifa undir konungslausri*
stjórn.
Ef við lítum til nábúaþjóð-
anna á Norðurlöndum, þarf
ekki að spyrja. Svörin eru á-
kveðin fyrirfram. Finnar segja,
að þeir hafi sýnt með vörn
sinni í fyrra, að þeir álíta full-
komið sjálfstæði svo mikils
virði, að fyrir það hafi þjóðin
fórnað öllum tímanlegum gæð-
um. Svíar myndu benda á, að
þar er hver maður reiðubúinn
að verja frelsi landsins, og
fórna til þess auði landsins og
lífi borgaranna. Norðmenn
myndu svara því, að þeir hafi
í nærfelt heila öld búið sig
undir að skilja við Svía, til að
þurfa ekki að hlýta konung-
dómi þeirra, utanríkisstjórn og
sambandsmerki í fána lands-
ins. Síðan myndu Norðmenn og
Danir bæta við, að þeirra
stærsta ósk á þessum tímum sé,
að fá aftur frelsið og stjórn
sinna mála.
Frændþjóðirnar norrænu
leggj a megin áherzlu á það, hver
fyrir sig, að vera algerlega
frjálsar um fjármáliaefni sín.
Þar fer saman mannlegur
metnaður, hagsýni og dómur
reynslunnar um það, hvað hent-
ar bezt þessum þjóðum. Ef þær
gæfu okkur bending um, að
leita ekki hins fulla frelsis, þá
ætla þær okkur annan kost en
þann, sem þær velja sér sjálf-
um. Og slíku ráði myndu ís-
lendingar tæplega hlýta.
Ef við gætum spurt Banda-
ríkin um þeirra skoðun, hvort
við ættum að koma hér á lýð-
veldi, þá er ósennilegt að þeir
frjálslyndu og drengilegu
menn, sem þar fara með völd,
gætu sagt annað en það, að
forfeðrum þeirra tókst með
margra ára baráttu, að losna
við framandi og óhentuga kon-
ungsstjórn, að þeir mynduðu
lýðveldisstjórn í landinu, sem
hefir gefizt þeim vel, og að ná-
lega öll álfan sunnan við
Bandaríkin er alsett lýðveldum.
Stjórn Bandaríkjanna gæti
tæplega annað en bætt við, að
til að vernda þetta lýðveldis-
skipulag heima fyrir og megin-
hluta álfunnar, fórnar Banda-
rikjaþjóðin nú auði sínum með
hinni mestu rausn, og virðist
ákveðin að leggja út í grimma
styrjöld, fremur en að missa
gæði frjálsrar lýðstjórnar. Það
er tæplega hugsanlegt, að
Bandaríkin teldu það móðgun
við sig, þó að ísland vildi vera
frjálst eins og hin voldugu lýð-
veldi í Ameríku.
Þá kemur röðin næst að
hinni miklu germönsku frænd-
þjóð, Þjóðverjum. Stjórn þeirra
á nú í heimsstyrjöld, sem minn-
ir að sumu leyti á trúarbragða-
styrjöld fyrri alda. Þjóðverjar
hafa komið á hjá sér „nýrri
skipan“. Hið sama gera þeir að
meira eða minna leyti í lönd-
um þeim, sem þeir hafa her-
tekið. Forkólfar Þjóðverja
draga ekki dulur á, að ef þeir
vinni stríðið, þá ætli þeir að
koma sinni nýju skipan á í Evr-
ópu og hvarvetna þar, sem
þeir nái til. Það þarf þess vegna
ekki um það að spyrja, að ef
Þjóðverjar vinna fullnaðarsig-
ur, þá verður það einhver létt-
asti leikur á taflborði þeirra,
að koma hinni nýju skipan á
hér á landi, hvort heldur
þjóðarskútan berst fyrir stormi
23. nóvember síðastliðinn
birtist grein í ísafold og Verði
eftir núverandi þingmann Aust-
ur-Húnvetninga, er hann kall-
ar „Kjötverðið og Tíminn“.
Grein þessa sá ég, er ég var
staddur norður á Prestsbakka.
Ég sá strax, að í greininni var
farið rangt með staðreyndir, og
hún sem heild rituð til að
blekkja menn og villa þeim
sýn. Eg ritaði því, er ég kom til
Reykj avíkur, svargrein við
grein Jóns og birtist hún í Tím-
anum 19. des. Þar skýrði ég frá
stáðreyndum, svo að fjáreig-
endur gætu sjálfir myndað sér
skoðun um það, hvort „kjötlög-
in“ hefðu gert þeim gagn eða
ógagn, og leiðrétti um leið
helztu ósannindin í grein Jóns.
En áður en ég kom í bæinn,
hafði Hannes Pálsson svarað
Jóni, en þá grein sá ég ekki fyrr
en síðar.
Nú fer núverandi þingmaður
A.-Húnvetninga aftur af stað í
Morgunblaðinu 28. jan., og tel-
ur sig þar vera að svara mér og
Hannesi. í þeirri grein er í
sjálfu sér lítið, sem þarf að
svara, og ég mundi ekki hafa
gert það, ef Jón segði ekki þar,
að ég og Hannes hefðum verið
„sendir fram á ritvöllinn". Hver
ætli að hafi átt að senda mig?
Á hverju ári síðan 1905 hafa
með brotið stýri, eða skips-
höfnin hefir reynt, mitt í
brimi styrjaldarinnar, að gera
skipið sjófært að nýju.
En ef stríðinu lýkur svo, að
Þjóðverjar hafi ekki unnið
fullnaðarsigur og ráði ekki yfir
hafinu, en beri þó kaldan hug
til Englendinga, þá er lítill vafi
á, að Þjóðverjum þykir sá kost-
ur betri um framtíðarskipti við
íslendinga, að rikið sé frjálst,
þó að það sé lítið. Það er þess
vegna sama, hvort gert er ráð
fyrir fullum sigri Þjóðverja eða
ekki, að fyrir sambúð stærstu
og minnstu germönsku þjóða,
er eðlilegast að ísland geri sig
að sjálfstæðu ríki.
Það er að vísu hægur hjá að
spyrja Englendinga, bæði sendi-
herra þeirra hér i Reykjavík og
stjórnarvöld i London. En frá
almennu sjónarmiði má telja
líklegt, að slík spurning sé ó-
þörf. England á nú í ófriði, þar
sem barizt er um tilveru heims-
ríkisins og Englands sjálfs. Ef
England tapaði, er talið að and-
stæðingar þess ætli því engu
minni kúgun heldur en jafn-
vel hinu minnsta landi gæti
hlotnast. England og samveld-
islönd þess taka til vopna til að
XV. Niðurlag
„Sultur“ fullnægir þeim kröf-
um, sem útgáfustjórnin gerir
um flest meginatriði. Það er
heimsfræg bók eftir heimsfræg-
an höfund. Það er meira að
segja fyrsta bókin, sem gerði
hann frægan. Öll tækni höf-
undar er fullkomin. Og við-
burðir sögunnar eru að veru-
legu leyti lífsreynsla hans, í'
nálega vonlausri baráttu æsku-
áranna. En það, sem skar úr, að
nefndin valdi þessa bók var það,
að hægt var að fá hana í þýð-
ingu Jóns Sigurðssonar í Kald-
aðarnési. Hann er mjög önnum
kafinn maður við dagleg störf
sín, og þýðir ekki margar bæk-
ur. En hann þýðir svo vel, að
það ber af. Þessi þýðing er svo
fullkomin, að foreldrar eiga að
sækjast eftir að láta stálpuð
börn lesa hana vegna meðferð-
ar þýðandans á móðurmálinu.
Og unglingar, sem eru að berj-
ast við að læra að rita gott og
fágað mál, geta haft þessa þýð-
ingu sem fyrirmynd, meðan
þeir eru að ná persónulegri
festu um meðferð málsins.
Af öllum þeim mótbárum,
sem bornar hafa verið fram
gegn fyrsta árgang þjóðarút-
gáfunnar, finnst mér ekki hægt
birzt eftir mig greinar í ýms-
um blöðum, og aldrei hefir
nokkrum dottið í hug að senda
mig fram á ritvöllinn, enda
munsdi það hafa borið lítinn
árangur. En hvers vegna dettur
Jóni slík fjarstæða í hug? Er
það af því, að hann þekki það,
að menn séu sendir fram á rit-
völlinn, og þeim fyrirskipað,
hvað þeir eigi að skrifa? Það er
sagt, að hver sé sínum hnútum
kunnastur, og hver dæmi út
frá sinni reynslu, og er ekkert
líklegra en að svo sé hér með
Jón. Hann vanti þann innri eld,
sem knýr menn til að segja
öðrum það, sem rétt er,
og þeim finnst, að menn hafi
gagn af á einn eða annan veg,
en skrifi aðeins af því að hann
sé sendur á ritvöllinn. Og sé
svo, er auðskilið, hvers vegna
sumar greinar hans verffa
„akta-skrift“. Hann skrifar þær
sem hinn trúi þjónn þeirra, er
sendu hann fram á ritvöllinn.
Af þessu geri ég ráð fyrir, að
margir telj i flokksmanninn
Jón Pálmason vaxa, og verða
að meiri og stærri manni, en í
mínum augum minnkar maður-
inn Jón Pálmason mikið — og
þykir mér það mjög leitt.
Eg á alltaf bágt með að skilja
þá menn, sem æfinlega sjá ein-
hver flokkshagsmunamál í öll-
afstýra slíku frelsisráni. Til að
afstýra þeirri glötun, leggur
hver þegn í Bretlandi, karlar
og konur, börn og gamalmenni,
á sig hinar þyngstu raunir og
mótlæti.
Eg verð að játa, að mér finnst
ósennilegt, að nokkur sæmilega
vitiborinn íslendingur vildi
spyrja forráðamenn Breta að
því, hvort þeir vildu leyfa ís-
lendingum að vera frjálsir um
stjórn landsins. Bretar eru bún-
ir að svara með fórnum sínum
og staðfestu. Þeir betj ast tii
þess að land þeirra megi vera
frjálst á ókomnum árum eins
og það hefir verið á umliðnum
öldum. í skjóli við fórnirnar og
átök Englands vænta tugir
þjóða um allan heim eftir að
gjöf frelsisins megi líka falla
þeim í skaut.
Skipverjar á fleyi, með brot-
ið stýri, kalla ekki í önnur skip
til að spyrja, hvort þeir rnegi
bjarga sér. Þeir spyrja ekki svo
fávíslegra spurninga, heldur
bæta brotin eða búa sér til nýtt
stýri.
íslenzka þjóðin hefir ástæðu
til að vonast eftir, að þjóðar-
skipið verði nú í vetur gert sjó-
fært að nýju. J. J.
að rökstyðja nema tvær, og þó
aðeins að litlu leyti. Það er
hægt að sjá í „Sulti“, hversu
mikið skáld gerir fullkomna
sögu, og það er hægt að taka
mjjlfar þýðandans til fyrir-
myndar. En efni bókarinnar er
einhæfara og fábreyttara, held-
ur en vera má í skáldsögum
þjóðarútgáfunnar. Það er hætt
við, að það verði ekki nærri all-
ir lesendur útgáfunnar, sem
hafa aðstöðu til að meta alla
hina djúpsettu kosti þessarar
skáldsögu.
í öðru lagi eru nokkrir gallar
á þýðingu Viktoríu, sem stafa
eingöngu af því, að þýðandinn
gat ekki lesið prófarkir sjálfur.
Hann er búsettur í Þýzkalandi,
og þegar bókin var í prentun,
var allri sambúð slitið við
Þýzkaland eftir hertöku Dan-
merkur. Óvinir útgáfunnar hafa
lagt mikla stund á, eínkum
kommúnistar, að ófrægja
Kristján Albertson fyrir þetta
starf sitt. Það situr illa á þeim,
því að þær setningar hjá Kr.
Albertsyni, sem með réttu má
gagnrýna, eru í allri þýðingu
hans ekki fleiri en finna má í
hverjum kafla af hinu mikla
ritverki um Ólaf Kárason, eftir
færasta rithöfund kommúnista.
um hlutum, en Jón virðist vera
einn af þeim.
Hann talar um að einhverjir,
sem ekki vilji áframhaldandi
stjórnarsamvinnu, séu alltaf að
reyna að finna einhver æsinga-
mál, til þess að geta viðhaldið
kj örfylgi sínu. Eitt af þjessum
málum telur hann kjötverðið í
haust. Hann segir, að „Tíma-
menn“ telji sig hafa unnið eitt-
hvert „stórvirki“ með því að
ákveða kjötverðið hærra en
undanfarin ár; það hafi verið
gert, til þess að „ánetja eitt-
hvert sveitafólk". Nú veit Jón,
að kjötverðið var ákveðið af
fimm manna nefnd, og þrír af
nefndarmönnunum voru sam-
mála. Þeir réðu því, hve hátt
verðið varð. Hann veit enn-
fremur, að þeir voru Helgi
Bergs, ég og Jón Árnason. Það
getur því ekki verið átt við
aðra en okkur, þegar sagt er, að
kjötverðið hafi verið ákveðið
nokkuð hærra en undanfarandi
ár, til þess að búa til æsinga-
mál, og reyna á því að afla
okkur einhvers kjörfylgis. Eg
neita því algerlega, að ég hafi
við ákvörðun á kjöt- og mjólk-
urverði nokkurntíma tekið til-
lit til þess, hvaða áhrif það
mundi hafa á kjörfylgi mitt,
enda fengið hnútur-sitt á hvað
frá framleiðendum og neytend-
um. Og þó að Jón nú ætli mér
að hafa haft þetta kjósenda-
veiðasjónarmið, þegar ég ákvað
kjöt- og mjólkurverð, þá þyk-
ir mér hart, að hann skuli
drótta því að þeim Helga Bergs
og Jóni Árnasyni, að þeir hafi
það. Eg get fullyrt, að þeir hafa
það ekki, og við allir gerðum
það eitt, sem við teljum rétt, er
við ákváðum kjötverðið.
En hvers vegna dettur Jóni
slík fjarstæða í hug? Er það
af því að hann sjálfur láti það
hafa áhrif á sig í afgreiðslu
mála, hvort hann heldur að
málið sé vænlegt til að afla á
því kjörfylgis eða ekki? Eða
þekkir hann það úr sínum
flokki, að menn vinni þannig
að málum? Var það ef til vill
þess vegna, að ýmsir af þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins
töldu kjötið í haust svo dýrt,
að það væri ókaupandi? Átti
það sjónarmið þeirra að vera
einhver kosningabeita til að á-
netja einhverja í kaupstöðun-
um? Og var krafa Jóns og ann-
arra Sjálfstæðisþingmanna um
hærra kjötverð af sama toga
spunnið? Var það af því, að þeir
héldu, að það væri vænlegra
upp á kosningafylgið í sveitun-
um. „Margur ætlar mann af
sér“ og á einhverju byggir Jón
þá ályktun sína um okkur, að
við höfum ákveðið kjötverðið
með eitthvert atkvæðaánetjun-
arsjónarmið fyrir augun. Þaff
skyldi þó aldrei vera, aff Jón
væri Iíka viff atkvæffagreiffslur
sami trúi þjónninn og hann
reynist, er hann er sendur fram
á ritvöllinn?
En Jón er ekki sjálfum sér
Megnið af þýðingu Kristjáns
Albertsonar er hressilegt.
Hann er vel menntaður höfuð-
staðarbúi og lætur málfar ætt-
borgar sinnar hafa á sig nokkur
áhrif, alveg eins og Jón Sig-
urðsson og Bogi Ólafsson bera
í ritum sínum blæ Suðurlands,
en Guðmundur Finnbogason
mótast af málsmeðferð ætt-
byggðar sinnar á Norðurlandi.
í höfuðstaðnum búa nú %
hlutar þjóðarinnar. Þar eru
fólgin örlög málsins. -Kristján
Albertson er einn af þeim
Reykvíkingum, sem líklegir eru
til að hafa heppileg áhrif á
þróun málsíns.
XVI.
Heilsufræði Jóhanns Sæ-
mundssonar er nú um það bil
að komast í hendur allra kaup-
enda. Um hana blása hvarvetna
hlýir vindar. Efnið er að vísu
nokkuð þröngt og fræðilegt. En
þessi höfundur er nú orðinn
nafntogaður maður, ekki að-
eins fyrir að vera góður læknir,
heldur einnig fyrir að vera af-
burðasnjall til að tala og rita
um heilbrigðismál þannig, að
efnið verði ljóst hverjum
manni. Bók Jóhanns Sæmunds-
sonar á að vera hellubjarg í
þjóðarútgáfunni í tvennum
skilningi. Hún er hin fyrsta
náttúrufræðibók, sem þjóðar-
útgáfan sendir kaupendum
sínum, og hún á að vera grund-
völlur að nýrri sókn í heilbrigð-
samkvæmur í grein sinni, því
þegar hann er búinn að bera
okkur Jóni Árnasyni og Helga
Bergs á brýn, að við höfum haft
kjötverðið nokkru hærra en
undanfarin ár, til þess að reyna
að „ánetja sveitafólk", þá fer
hann að reyna að leiða líkur að
því, að við höfum ákveðið kjöt-
verðið eftir kröfum frá Sjálf-
stæðisþingmönnum. Þótt Jón
geri þetta, veit hann, að allar
þær óskir, er nefndinni bárust í
sambandi við ákvöfðun kjöt-
verðsins í haust, komu til henn-
ar eftir að málinu var til lykta
ráðið. Hann veit, að ein óskin
kom í símtali, og reynir hann
að gefa í skyn, að hún hafi þó
komið áður en verðið var á-
kveðið. Hér er átt við símtal
Magnúsar Friðrikssonar, er fór
fram meðan stóð á fundinum,
er kjötverðið var ákveðið á, en
þó eftir að búið var að ákveða
það. Jón missir því líka það
hálmstráið. Líklega hefir Jón
þó ekki ætlað að reyna að „á-
netja eitthvert sveitafólk" með
því að skrökva því að því, að
það hafi verið fyrir áhrif frá
Sjálfstæðismönnum, að kjöt-
verðlagsnefnd hafði kjötverðið
„nokkru hærra en undanfarin
ár.“ Hvað getur honum gengið
til að vera að segja ósatt um
það atriði?
Líklegast tel ég, að Jón hafi
verið „sendur fram á ritvöll-
inn“ til þess að reyna að bera
blak af þeim flokksmönnum
sínum, er töldu kjötverðið ó-
heyrilega hátt. En hann mátti
ekki gera það í dagblöðum bæj-
arins, heldur í ísafold, sem
Reykvíkingar sjá ekki, og þess
vegna kom fyrri greinin ekki í
Morgunblaðinu. En var nú sér-
stök þörf á að gera það þar?
Þurfti ekki frekar að gera það,
þar sem neytendur sáu skrifin?
Og gat ekki Jón ósendur svarað
helztu greinunum, sem skrifað-
ar voru til að reyna að fá menn
til að trúa því, að kjötið væri
svo hátt verðlagt, að það væri
ókaupandi? Átti hann ekki til
þá sannfæringu sjálfur?
Jón hélt því fram í fyrri grein
sinni, að kjötverðið í haust
hefði orðið hærra, ef nefndin
hefði ekki ákveðið verð á því.
Eg hélt því fram í fyrri grein
minni, að líkur, er nálguðust
vissu, bentu á hið gagnstæða.
Þetta vill Jón ekki heyra, og
bendir nú á, að Sláturfélag Suð-
urlands hafi ráðið verðlagi í
Reykjavík áður en nefndin varð
til, að Sláturfélag Suðurlands
hafi i haust viljað hafa
verðið hærra, og því mundi það
hafa ráðið nú, hefði nefndin
ekki verið og tekið ráðin af því.
Man Jón, að árið áður en kjöt-
verðlagsnefnd varð til, varð
verðið á kjöti í Reykjavík lægra
en útflutningsverðið. Heldur
hann ekki, að Sláturfélag Suð-
urlands hafi ráðið því? Veit
Jón, að hálfum mánuði áður en
kjötverðlagsnefnd ákvað verð á
(Framh. á 4. síðu.)
ismálum almennings, bæði um
hollustuhætti, matarhæfi o. s.
frv. í héilsufræði Jóhanns Sæ-
mundssonar eru mikill fjöldi
bendinga, sem sérstaklega hafa
þýðingu fyrir æsku landsins um
skynsamlega heilsuvernd.
Arabíu-Lawrence er nokkurs
konar Þúsund og ein nótt í nýj -
um stíl. Höfundur hennar er tal-
inn einn hinn fullkomnasti rit-
snillingur á enska tungu meðal
sinna samtíðarmanna, auk þess
sem hann er heimsfrægur
maður sem leiðtogi í hernaði.
Það var erfitt að þýða þessa
bók af því að hún var lista-
verk á frummálinu. Boga Ól-
afssyni hefir tekizt þetta eink-
ar vel. Menn geta deilt um ein-
stök orðatiltæki þar sem endra-
nær. En að öllu samtöldu er
þýðingin hin prýðilegasta. Hún
er sterk og örugg eins og þýð-
andinn sjálfur.
Efni bókarinnar er eins og
æfintýri, sem líkast nútíma
stækkun á Þúsund og einni
nótt, Sá, sem les þessa bók, sér
Arabíu fyrir sér, hið mikla,
sólbrennda land, með graseyj-
um, lindum og pálmalundum,
og hina, einkennilegu þjóð, sem
minnir að svo mörgu leyti á það
ísland, sem nú er að hverfa 1
skugga vélrænnar menningar.
í bók Lawrence fær íslenzka
þjóðin glæsilega mynd af einu
af stórlöndum heimsins og
gagnmerkilegri og frumlegri
menningarþjóð. Þegar tuttugu
r a ii s I
Marionette-leiksýning
í Reykjavík.
Á undanförnum vikum hefir
verið sýndur í Reykjavík leikur
frá 16. öld og má segja, að það
sé merkisatburður fyrir margra
hluta sakir. Var leikurinn fyrst
sýndur á vegum Stúdentafélags
Reykjavíkur og síðan hefir ný-
stofnað Marionette-leikfélag
annazt sýningarnar. Þessi leik-
sýning er í fyrsta lagi eins kon-
ar alþýðufræðsla um vissa teg-
und skemmtana fyrir mörgum
öldum. Því ekki að halda áfram
á sömu braut og sýna fleiri
forna leiki eða skemmtanir í
sinni upprunalegu mynd, eftir
því sem hægt er?
Þó að gamall sé, er Faust-
leikurinn nýjung á íslandi,
sökum þess útbúnaðar, sem við
hann er notaður. Leikendurnir
eru brúður, sem skornar eru út
úr tré, litaðar og færðar í föt.
Eru þær færðar til og þeim
stjórnað ofan frá með hárfín-
um þráðum. Orðin, sem persón-
urnar segja, eru flutt af fólki
bak við tjöldin. Svipbreytingar
eru engar, nema í ímyndun á-
horfenda, og þegar brúðan snýr
á ýmsa vegu við ljósinu. Þess
vegna nýtur leikurinn sín bet-
ur í fjarlægð, þar sem smáat-
riðin hverfa, en heildaráhrifin
verða yfirsterkari. Samkomu-
salur háskólans er því mun
betri staður en Varðarhúsið,
þar sem fólkið þarf að sitja of
nærri leiksviðinu.
Leikritið sjálft er strang-al-
varlegt að efni tU, þó að fjör
og skrípalæti einnar persón-
unnar vegi meir en svo upp á
móti þunga alvörunnar. Það er
erfitt fyrir Reykvíkinga á tutt-
ugustu öldinni að njóta leiks-
ins með sams konar tilfinning-
um og menn hafa gert fyrir
400 árum. Þá var sennilega ekki
eitt einasta atriði, sem var ó-
samræmanlegt, samkvæmt
heimspeki og trú. Galdrar, loft-
andar, árar úr uhdirheimum,
Kölski (hér Pluto), og sálna-
verzlun hans, var þá álíka
sennilegt og raunhæfustu at-
burðir daglegs lífs. Þá var ei-
líft helvíti einn hroðalegasti
veruleiki. — Yfirlýsing Mefisto-
felesar um það, hvað hann vildi
á sig leggja til að sjá guð eitt
einasta augnablik og hverfa
síðan aftur ofan í víti, hlaut
að verka öðruvísi á börn mið-
aldanna heldur en nútímafólk,
sem trúir því, að dyrum himna-
ríkis verði aldrei að fullu lok-
að. En mætti samt ekki eitt-
hvað af orðum hans læra?
Eitt er það í leiknum, sem ís-
lendingar kannast við úr sög-
unum um Sæmund fróða, en
það er hin dæmalausa einfeldni
myrkravaldanna, sem hægt er
að gabba eins og fara gerir, ef
til vill með því að snúa út úr
einu orði. (Framh. á 4. siðu)
bækur um tuttugu lönd eru i
bókaskáp jafnvel hinna fátæk-
ustu manna á íslandi, þá hefir
sú kynslóð, sem þá vex upp,
allt aðra þekkingu á löndum og
þjóðum, heldur en nú gerist.
XVII.
Ég hefi nú freistað að gefa
nokkurt yfirlit um þjóðarútgáf-
una, um starfið undangengið
ár, um starfið, sem er fram-
undan, um mikla auðsýnda vel-
vild margra dugandi manna og
nokkra áhrifalausa andúð frá
mönnum og fyrirtækjum, sem
beint eða óbeint telja sig hafa
óhag af vaxandi, andlegri og
þjóðlegri sjálfbjargarviðleitni
íslenzku þjóðarinnar.
Útgáfustjórnin hefir nú lagt
skjöl sín og skilríki fyrir hina
mörgu viðskiptamenn. Hún
mun leitast við að hækka ekki
áskriftarverð, meðan þess er
nokkur kostur. Hún leitar
aldrei til erlendra aðila um
fyrirgreiðslu. Hún mun hins
vegar óhikað leita til hins ís-
lenzka þjóðfélags um nokkurn
dýrtíðarstuðning, meðan stríðið
stendur. Takist það, sem líklegt
má telja, og að fullnægja sann-
gjörnum kröfum viðskipta-
manna, þá mun þjóðarútgáfan
halda áfram sínu áhrifamikla
starfi, að mynda safn góðra og
fjölbreyttra bóka, í þúsundum
heimila, sem höfðu gefið upp
alla von um að eignast nokk-
JpJV YS JÚXSSON:
Þ j óðar utgáf an