Tíminn - 04.02.1941, Qupperneq 3

14. blað
ANNÁLL
Afmæli.
Hinn 27. janúar varð Sig-
ríður Sigurðardóttir á Álfhól-
um í Vestur-Landeyjum níræð,
fædd þann mánaðardag 1851.
Foreldrar hennar voru hjónin
Sigurður og Barbóra í Miðkoti,
og urðu þau fyrst til að hefja
túnasléttur í sinni sveit.
Þegar Sigríður var fimm ára,
bauð bændahöfðinginn Sigurð-
ur Magnússon á Skúmsstöðum
foreldrum Sigríðar, að taka
hana i fóstur, en hann átti að-
eins eina dóttur barna, var hún
á líku reki, og mun Sigurður
hafa gengizt fyrir því að útvega
dóttur sinni leiksystur.ÁjSkúms-
stöðum ólst Sigríður upp, en
það var þá eitt af kunnustu
stórheimilum á Suðurlandi. Á
Skúmsstöðum dvaldi Sigrður
þar til hún giftist Jóni Niku-
lássyni, bóndasyni frá Sleif.
Aldarháttur mun hafa tryggt,
að ekki legði sá í bónorðsför til
fósturdóttur að Skúmsstöðum,
sem ekki væri talinn mannsefni
gott. Enda staðfesti reynslan
það. Búnaðist þeim Sigríði og
Jóni vel, fyrst að Sleif en síðan
að Álfhólum, og voru jafnan
talin til fremstu manndóms- og
mannkostamanna í byggðarlag-
inu. Jón er dáinn fyrir allmörg-,
um árum.
Sigríður var sjálf sezt að búi
áður en harðærin miklu eftir
1880 dundu yfir. Hún fylgdist
með því, hvernig sandfok og
uppblástur lagði eina jörðina á
fætur annarri í eyði i nágranna-
byggðum hennar. Hún var sjón-
arvottur að því, hvernig jökul-
vötnin höfðu borið undir sig og
og ruddust úr farvegum ^sínum
inn yfir hennar eigin svelt, svo
menn flosnuðu upp af margri
góðjörðinni. Jafnvel sjálft
æskuheimili hennar, höfuðból-
ið nafnkunna, Skúmsstaðir,
lagðist í eyði af þessum sökum.
En Sigriður hefir lika upplif-
að, að sjá úrræði mannanna
færast í aukana í viðureign
þeirra við náttúruöflin. Vegir,
brýr, fyrirhleðslur, safngryfjur,
súrheystættur, stækkuð og
vélslegin tún og engi, stóraukin
félagsleg úrræði á fjölmörgum
sviðum, bifreiðar, vélskip, sími
og útvarp. Allt þetta, og enn
fleira, er komið til sögunnar í
hennar tíð.
Æfi Sigríðar er orðin löng.
Og þó er eins og maður skilji
ekki í því, að leiðin frá hlóð-
unum og kolunni til Aga-elda-
vélarinnar og raflampans, skuli
ekki hafa tekið enn lengri tíma.
Þetta er hið innihaldsríka
æfintýri, sem Sigríður og sam-
tið hennar hefir lifað.
Þótt Sigríður á Álfhólum hafi
lifað mikla breytingaöld, í fögru
og sögufrægu byggðarlagi, þá
verður það sögulegast um hana,
urntíma safn góðra bóka, í
vönduðum frágangi, á góðu
máli.
XVIII.
Útgáfustjórnin hefir leitað til
þriggj a sérstaklega málf róðra
manna til að hafa yfirumsjón.
með máli og ytra frágangi á
bókum ÞjóðvinafélagSins og
menntamálaráðs. Er þar fyrst
að nefna Björn Guðfinnson
málfræðing. Hann er nú talinn
mestur og stefnufastastur af
harðstjórum um málverndun og
frágang á rituðu máli. Heldur
hann fast fram hinni lögboðnu
stafsetningu, sem er raunar
réttritun Jóns Sigurðssonar
forseta. Hafa margir lingerðir
menn horfið undan um vernd-
un málsins í því efni. Björn
Guðfinnsson á að ráða full-
komlega hinum ytra frágangi
þjóðarútgáfunnar, að þvi er
snertir meðferð málsins. Næst
koma prófarkalesarar Alþingis,
Pétur Lárusson og Lárus Blön-
dal. Eru þeir táldir einna snjall-
astir og æfðastir af prófarka-
lesurum landsins. Væntir
menntamálaráð, að með þessari
aðstoð þyki vel af stað farið, að
tryggja réttritun og málvöndun
Jóns forseta.
Rétt þykir að síðustu að geta
um nokkra erfiðleika á útgáfu
úrvalsljóða og úrvaísþátta úr
íslenzkum bókmenntum, sem
veldur því, að ekki er hægt að
gefa út fyrirfram ákveðin höf-
undarit. Erfingjar rithöfunda
TÍMDJN, þrlðjMdagiim 4. fcbrúar 1941
55
B Æ K U R
Sandhóla-Pétur III.
Eftir A. Chr. Wester-
gaard. Eiríkur Sig-
urðsson íslenzkaði.
Þetta er síðasti þáttur danskr-
ar drengjasögu, sem hefir orðið
mjög vinsæl í föðurlandi höf-
undar. Það er galli á þessu bindi,
að uppistaða sögunnar er mjög
mikið byggð á fremur óeðlilegri
tilviljun. Lausnin á mestu
vandamálum Sandhóla-Péturs
verður þess vegna síður skoðuð
sem lýsing á því, hvernig dansk-
ir piltar yfirleitt, af hans^stétt
og stöðu, komast áfram í heim-
inum. — Samt tel ég víst, að
íslenzkum drengjum þyki gam-
an að sögunni. Hún er góð lýs-
ing á unglingum, sem eru að
verða að manni. Sérstaklega
vildi ég vekja athygli á því,
hvernig leikþrá bernskunnar á
í stríði við skyldur hins hálf-
uppkomna „húsbónda“, unz
lífsbaráttan sjálf verður að
spennandi leik, þó að sá leikur
sé síður en svo laus við sárs
auka á köflum. Einn aðalkostur
bókarinnar er sá, að heilbrigt
starf er gert að lífshugsjón
ungra drengja. Lestur hennar
ætti því að vekja virðingu fyrir
hinni vinnandi hönd í stað
þess að laða huga unglinganna
burtu frá lífsbaráttu alþýðunn-
ar. — Þýðingin er góð. f fyrsta
bindinu var full-mikið um
stirða þýðingu á einstökum
setningum, en þeir gallar eru
horfnir, og sýnir það, að höf-
undur hefir lagt alúð við verk
sitt. Jakob Jónsson.
Freyr, 1. og 2. hefti.
Tvö fyrstu hefti Freys af þessa
árs árgangi eru komin út.
fyrsta heftið skrifar ritstjórinn
áramótagrein og svargrein út af
skrifum Frjálsrar verzlunar um
Grænmetisverzlunina, Guðni
Einarsson skrifar um Eyjólf
Guðmundsson í Hvammi, Jóhann
Fr. Kristjánsson skrifar um ný-
ungar á sviði hitunartækja, og
Páll Zóphóníasson um lækningu
á mæðiveikifé með Cooperduft-
gufu. Á annað heftið skrifar
Árni G. Eylands merkilega grein,
Horft um öxl. Svarar hann þar
(Framh. á 4. siðu.)
að hún hefir í lífi sínu látið á
sannazt, að mest er undir komið
manndómi og manngöfgi. Og
þessara eðliskosta hennar hafa
jafnan notið menn og málleys-
ingjar, eftir því sem föng stóðu
til, og jafnvel umfram það.
Sigríður og Jón eignuðust
mörg börn, öll hin mannvæn
legustu. Hún dvelur nú hjá
Valdimar syni sínum á Álfhól
um. Miðað við aldur, er Sigriður
vel ern og hefir enn nokkra um-
sýslu. Á afmælinu heimsóttu
hana fjöldi ættmenna og vina.
G. M.
hafa einkarétt til útgáfu á rit-
verkum þeirra í hálfa öld frá
dánardægri. Það verður þess
vegna samningsmál milli útgáf
unnar og erfingja skálda og rit-
höfunda, sem annaðhvort eru
á lífi eða hafa andazt eftir 1890
hvort leyfi fæst að svo stöddu
til að gefa út úrval úr verkum
þeirra. Útgáfustjórnin getur
hins vegar gefið út eftir vild
eins og aðrir menn hér á landi,
úr verkum höfunda, sem and
azt hafa fyrir 1890. Fyrst um
sinn kemur þetta ekki að sök
því að af miklu er að taka. En
eftir nokkur ár getur svo farið
að útgáfan verði að fresta að
kynna viðskiptamönnum sínum
einstök skáld og rithöfunda, af
þeim orsökum, sem nú eru
greindar. Hins vegar mun út
gáfan greiða höfundum, eða
erfingjum þeirra, mjög sóma-
samlega fyrlr það efni, sem
leyfi þarf til að birta. Einn af
þeim höfundum, sem talið er að
einstakir útgefendur ráði yfir
í nokkur ár enn, er Grímur
Thomsen á Bessastöðum.
En þrátt fyrir þessa og marga
aðra erfiðleika, vonar útgáfu
stjórn þjóðarútgáfuhnar, að
henni muni takast að fram
kvæma sitt þýðingarmikla hlut
verk, að hjálpa til að mynda
bókasöfn í hverju heimili
landinu, og að í þessu bóka
safni verði bækur, sem myndi
öruggan grundvöll að nýju
sjálfsnámi og sjálfmenntun í
landinu. J. J.
James Joyce.
Nokkru eftir áramótin lézt í Sviss
írska skáldið James Joyce, 58 ára.
Prægasta skáldsaga hans er Ulysses,
sem kom út 1919. Saga þessi fjallar
um líf Dublinarbúa og nær ekki yfir
lengri tíma en einn dag. Þó er hún
rúmar 1200 blaðsíður. í henni koma
fyrir mörg stílafbrigði, t. d. er einn
kaflinn skrifaður í leikritsformi, en
annar, sem nær yfir 50 blaðslður, er
án nokkurra greinarmerkja. Yfirburðir
Ulysses eru þó fyrst og fremst fólgnir
því, að höfundinum hefir tekizt að
gera sögupersónurnar svo skýrar og
ljóslifandi, að einstakt þykir. í sögunni
fjallar höfundurinn um ýms efni, sem
ekki þótti sæmilegt að ræða opinber-
lega á þeim tímum, og var hún því
bönnuð í Englandi, og í Bandaríkjun-
um var ekki leyfilegt að láta hana í
póst. Hún kom fyrst út í París á vegum
amerísks útgáfufélags. Margir bók-
menntagagnrýnendur telja hana eitt
merkílegasta ritverk síðari áratuga. —
Margir yngri rithöfundar hafa reynt
að taka sér hana til fyrirmyndar, en
heppnazt misjafnlega.
Porto Edda.
Grikkir tóku fyrir nokkru hafnarbæ-
inn Santi Quaranta í Albaníu. Þegar
ítalir hertóku Albaníu vorið 1939,
breyttu þeir nafninu á bænum og
skírðu hann Porto Edda, í heiðursskyni
við Eddu, elztu dóttur Mussolinis og
konu Cianos greifa. Nafninu á aðal-
götu borgarinnar var breytt um líkt
leyti og hún látin heita í höfuðið á
Victor Emanuel Ítalíukonungi. — Santi
Quaranta hefir 2000 íbúa og er helzti
hafnarbærinn í Suður-Albaniu.
Þjóðverjar í Bandaríkjunum.
Meðal Þjóðverja í Bandaríkjunum er
nú rekin öflug áróðursstarfsemi 1 þágu
Þýzkalands. Þeir eru fjölmennastir í
New York og Chicago. Talið er, að í
New York séu 600 þús. manns af þýzk-
um ættum, en í Chicago 400 þús. —
Stjórnarvöld Bandaríkjanna fylgjast
vandlega með áróðri þessum. Flestir
helztu áhrifamenn Bandaríkjanna, sem
eru af þýzkum ættum, eru fylgjandi
Bretum, eins og t. d. Wendell Willkie.
Dregur það mjög úr áhrifum þessa á-
róðurs.
Bretar óska eftir innrás.
Milo Thompson, forstöðumaður Lon-
donardeildar amerísku fréttastofunnar
Associated Press Bureau", er nýlega
kominn. vestur um haf. Við heimkom-
una vestur lét hann svo um mælt, að
Bretar óskuðu eftir innrás Þjóðverja i
Bretland, því að þeir væru vissir um að
hún myndi misheppnast og vinna Hit-
ler þann álitshnekki, sem hann fengi
ekki risið undir.
Nýlega er kominn til Bandarikjáhna
Edwin Hartrich, sem hefir verið frétta-
ritari í Berlín fyrir ameríska Columbia
útvarpsfélagið. Hann lét svo ummælt
við heimkomuna, að almenningur í
Þýzkálandi væri þeirrar skoðunar, að
Þjóðverjar myndu tapa styrjöldinni, ef
þeir gætu ekki hertekið Bretlandseyjar.
Hann ságði ennfremur, að loftárásir
Breta á Berlín hefðu vakið mikla tor-
tryggni gegn foringjum nazista meðal
almennings þar, því að þeir hefðu lofað
því ákveðið, að enginn ensk flugvél
skyldi komast inn yfir Berlín.
lí.Vli
£ Árnessýslu til sölu.
Upplýsingar hjá hiin-
aðarmálastjóra.
ÁmSámoN ffmmms
»VÖI
kemur út fjórum sinnum á ári,
hvert hefti að minnsta kosti 80 blað-
síður. Árgangurinn kostar aðeins 6 kr.
Dvöl er stærsta og langmerkasta smásagnasafnið, sem
til er á íslenzku. Nær 30 þjóðir eiga þar beztu skáld sín
að fulltrúum. Alls hafa birzt þar um 240 þýddar sögur eftir
152 höfunda. Þar á meðal eru sumar perlur heimsbókmennt-
anna, eins og „Dóttir skóburstarans“, eftir Emil Zola, „Veð-
málið“, eftir Anton Tsjeckov, „Ósigur“, eftir John Gals-
worthy og „Janko litli“, eftir Henryk Sienciewicz.
Allir bókhneigðir menn ættu að kaupa Dvöl. Látið ekki hjá
líða að gerast áskrifendur. Bendið kunningjum ykkar á Dvöl.
Árltun: Tfmaritfð Dvöl.
Lindargötu 1 D, Reykj avík.
Sími 2353.
F a u s t
(Framh. af 2. síðu)
Þessi Faust-leikur hefir haft
mikla bókmenntalega þýðingu,
þar sem talið er, að þýzka stór-
skáldið Goethe hafi séð hann
á æskuárum sínum og fengið
þar uppistöðuna í sitt heims-
fræga leikrit um Faust. Annars
var Faust þessi lærdómsmaður
mikill á sinni tíð, guðfræðingur,
læknir og dulspekingur og urðu
til um hann miklar þjóðsagnir
og aðrar bókmenntir.
Starfsmenn og nemendur
handíðaskólans hafa haft veg
og vanda af leiksýningunni.
Þýzkur maður, Kurt Zier að
nafni, kennari við skólann, hef-
ir stjórnað leiknum og málað
leiktjöldin. Ásamt nemendum
kennaradeildarinnar hefir hann
smíðað leiksviðsútbúnaðinn og
leikbrúðurnar sjálfar. Hefir allt
það verk verið leyst af hendi
með miklum hagleik. — Þeir,
sem leiktextann fluttu, gerðu
það sumir ágætlega, aðrir vel.
Þó kunni ég ekki við engil-
röddina. í staðinn fyrir söngl-
andann, hefði hlý, innileg og
látlaus kvenrödd verið áhrifa-
meiri. — Raddir Fausts og Me-
fistofelesar voru báðar vel í
samræmi við gerfi þeirra, en
full-líkar hver annarri á köfl-
um. Annars hugsa ég, að mest-
ur vandi hafi verið að tala fyrir
munn Hans Wursts, spilagosans,
vegna þess, hve skjótt og snöggt
þurfti að breyta til eftir hreyf-
ingum og látbragði.
Sennilega verður Faust leik-
inn víðar en í Reykjavík og má
vænta þess, að þó að hann sé
í fyllsta máta „gamaldags“,verði
honum vel tekið enn af þeim,
sem gaman hafa af að hugsa
og gaman af að hlæja.
Jakob Jónsson.
en þeir myndu verða enn meiri síðar.
Við vonum, sagði hann, að fyrir næstu
áramót sjáum við hylla undir sigurinn
og það fyrst og fremst vegna aukinna
afreka flughersins, sem munu stafa af
eflingu hans.
A Göring að verða
konungur Bretlands?
Þýzk blöð skýra frá þvi, að Göring
og Georg VI. Bretakonungur séu
frændur. (
Borgarstjórnin í Brunswick hefir lát-
ið semja ættartölur Görings og var
hún færð honum að gjöf, þegar hann
varð 48 ára, en það var fyrir skemmstu
síðan. Samkvæmt þessari ættartölu
rekur Göring ættir sínar til Henry II.
Englandskonungs, en Georg VI. rekur
einnig ætt sina til hans. Henry II. var
uppi á síðari hluta 12. aldar.
Sum ensk blöð hafa getið þess til, að
það sé hugmynd nazista að gera
Göring að konungi Bretlands, ef Þjóð-
verjum tekst að ná því á vald sitt.
Þess vegna sé verið að ræða fram og
aftur um ættartölu þessa í þýzkum
blöðum. Það eigi m. a. að undirbúa
jarðveginn á þann hátt.
Sigurvonir Breta og
brezki flugherinn.
Knox flotamálaráðherra Bandaríkj-
anna var nýlega spurður að því, hvort
Bretar myndu geta sigrað Þjóðverja
með innrás á meginlandið. Knox
kvaðst ekki trúaður á það. Möguleik-
arnir til að sigra Þjóðverja eru fólgnir
í því að þróttur þjóðarinnar bili, sagði
hann. Síðan bætti hann við: Þýzkir
borgarbúar munu ekki þola loftárásir
eins vel og Bretar hafa gert.
Archibald Sinclair flugmálaráðherra
Breta sagði nýlega í ræðu, að brezki
flugherinn væri stöðugt að aukast.
Hann hafði þegar unnið mikla sigra,
AuglýsitS í Tímanum!
Samkvæmt lögum um atvinnuleysisskýrslur
fer fram skráning atvinnulausra sjómanna,
verkamanna, verkakvenna, iðnaðarmanna og
kvenna í Goodtemplarahúsinu við Templara-
sund, 3. og 4. febrúar n. k. kl. 8—10 að kveldi.
Þeir, sem láta skrásetja sig, eru beðnir að vera
viðbúnir að gefa nákvæmar upplýsingar um
heimilisástæður sínar, eignir og skuldir, at-
vinnudaga og tekjur á síðasta ársfjórðungi,
hve marga daga þeir hafi verið atvinnulausir
á síðasta ársfjórðungi vegna sjúkdóma, hvar
þeir hafi haft vinnu, hvenær þeir hafi hætt
vinnu og af hvaða ástæðum, hvenær þeir hafi
flutt til bæjarins og hvaðan.
Ennfremur verður spurt um aldur, hjúskap-
arstétt, ómagafjölda, styrki, opinber gjöld,
búsaleigu, og um það í hvaða verkalýðsfélagi
menn séu. Loks verður spurt um tekjur
manna af eignum mánaðarlega og um tekjur
konu og barna.
Borgarstjórinn í Reykjavík, 1. febrúar 1941.
Bjarni Benediktsson
Voraámskeíð.
HúsmæSraskólann á Hallormsstað heldur eins og að undan-
förnu námskeið frá 8. maí til 18. júní næstkomandi í þessum
námsgreinum:
Kjólasaum — Vefnaði — Matreiðslu og Garðyrkju.
Námskeiðskostnaður var s. 1. vor kr. 120,00 að frádregnu efni til
handavinnu. Á garðyrkjunámskeiðinu vinna nemendur fyrir
fæði sínu.
Hallormsstað 5. janúar 1941
Stgrún P. Blöndal.
232
Róbert C. Oliver:
Æfintýri blaðamannsins
229
því, að ég skuli vera orsök í ógæfu þinni.
Geturðu fyrirgefið mér.
— Uss, hvíslaði hún varlega. Hér má
enginn heyra til þín. Þú verður að
muna, að þú ert okkar eina og síðasta
von.
— Eg veit það, svaraði hann, því
.gleymi ég ekki eitt augnablik — og ég
skal gera allt, sem ég get, til þess að bæta
fyrir það, sem ég hefi brotið. Eg ætlaði
aðeins að vita, hvort þú værir ekki reið
við mig.
— Það er ég ekki ........
— Það gleður mig. Þú veizt ekki hvað
það kvelur mig að vita þig hér í hönd-
um þessara þrælmenna. Ég vona, að mér
heppnist að finna einhverja leið út úr
þessum ógöngum — og ég gefst ekki
upp. Fyrr skal ég lífinu týna.
— Eg treysti þér, hvíslaði hún.
— Lofaðu mér að taka í hendina á
þér, Lucy.
Hún gat ekki komið allri hendinni
gegnum rimlana, svo að Bob náði að-
eins í fingurgómana og kyssti þá.
Ef okkur auðnast að komast héðan
og heim til London, þá förum við og
heimsækjum gamla veitingahúsið okk-
ar í Whitechapel. Eg hugsa oft um það,
þegar við hittumst í fyrsta sinn. — Mér
geðjaðist strax vel að þér ....
Lucy brosti, þrátt fyrir það þótt um-
búnir menn komu um borð.
Grabenhorst tók á móti þeim. Varð-
skipsmennirnir heilsuðu. — Eruð þér
skipstjórinn?
— Já, hvað þóknast yður?
— Við óskum eftir að fá að sjá skips-
skjölin, svaraði fyrirliðinn. Síðan fylgdi
Grabenhorst honum og nokkrum af
mönnum hans niður á skrifstofu skips-
ins.
Grabenhorst var maður, sem hafði
heilann í höfðinu. Mira hafði þegar
skipt um nafn. Nú hét hún „Mermaid“
og var frá Plymouth. Öll skjöl hljóðuðu
upp á það nafn. Þetta var auðsjáan-
lega skemmtisnekkja, sem flutti enga
forboðna vöru — aðeins hóp af ham-
ingjusömu fólki, sem hafði efni og á-
stæður til þess að njóta sjávarloftsins
og sólarinnar suður á Miðjarðarhafi.
Grabenhorst gaf eftirlitsmönnunum
vindil áður en þeir fóru og kvaddi þá
síðan með breiðu brosi.
Þetta hafði allt farið fram hægt og
hljóðalaust, og ekki raskað ró þeirra,
er sváfu niðri í skipinu. Þegar stúlkurn-
ar komu á fætu, var „Mermaid" aftur
orðin „Mira“ og franski fáninn var
kominn upp í stað þess brezka. Varð-
báturinn var horfinn úr augsýn.
Enn var heill dagur, þar til strönd
Afríku mundi koma I ljós. Allan þenn-