Tíminn - 27.03.1941, Side 1

RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hX
Símar 3948 og 3720.
25. ár.
Reykjavík, fimiiitmlagiim 27. marz 1941
36. blað
Lánadeild smábýla
Frumvarp bankaneindarinnar um
breytingu á lögum Búnaðarbankans
Minni baráttuhugur hjá
Þjóðverjum en Bretum
Bretar hafa öfluga leynibjónustu í Þýzkalancli
Þýzka herstjórnin tilkynnti í
fyrrakvöld, að hún hefði tekið
ákvörðun um, að færa út hafn-
bannssvæðið umhverfis Bret-
landseyjar, sem tilkynning var
birt um 17. ágúst í fyrra.
Segir í hinni þýzku tilkynn-
ingu, að þar sem Bretar hafi
brotið aiþjóðalög og rétt með
því að hernema „hina dönsku
eyju, ísland“, hafi verið tekin
ákvörðun um víkkun hafn-
bannsvæðisins. Nær það fram-
vegis til hafsins umhverfis ís-
land og alla leið vestur að land-
helgi Grænlands.
Skip, sem á því svæði eru, eiga
á hættu að vera skotin í kaf og
fara þangað á eigin ábyrgð, og
tekur þýzka stjórnin enga á-
byrgð á tjóni, sem af því kann
að leiða.
Takmörk svæðisins eru:
Lengdarbaugur 3. gr. aust-
lægrar lengdar frá því, er hann
sker Belgíuströnd og norður til
62. gr. norðlægrar breiddar,
lína þaðan í norðvesturátt til
68. gr. norðlægrar breiddar og
10. gr. vestlægrar lengdar.
Breiddarbaugurinn 68. gr.
norðlægrar breindar vestur að
þriggja mílna landhelgisbelti
Grænlands.
Þaðan eftir landhelgislínunni
til 65. gráðu norðlægrar breidd-
ar 38. gr. vestlægrar lengdar,
lína frá þeim stað til 45. gr.
norðlægrar breiddar, 20. gr.
vestlægrar lengdar og þaðan til
vesturstrandar Frakklands.
Nýlega hefir verið lagt
fram í efri deild frumvarp
um breytingar á lögum
um Búnaðarbanka íslands.
Frumvarp þetta er samið
af milliþinganefndinni í
bankamálum.
Aðalefni þessa frv. eru breyt-
ingar á þeim kafla Búnaðar-
bankalaganna, sem fjallar um
lánadeild smábýla. Þessi ákvæði
laganna hafa enn ekki verið
framkvæmd, en nefndin leggur
áherzlu á, að þau verði látin
koma til framkvæmda með
þeim breytingum, sem ráðgerð-
ar eru í frv. hennar.
Samkvæmt tillögum nefnd-
arinnar myndi kaflinn um
lánadeild smábýla hljóða á
þessa leið:
Ríkissjóður leggur fram 300
þús. krónur á árinu 1942 til
lánadeildar smábýla.
Ríkisstjórninni skal heimilt
áð taka lán, allt að 2 millj.
króna, handa lánadeildinni til
starfsemi hennar, og stendur
deildin sjálf skil á afborgunum
og vöxtum, eða veita ábyrgð
ríkissjóðs fyrir allt að jafnhárri
upphæð í vaxtabréfum, er
deildin gefur út.
Lán úr deildinni má veita til
smábýla í grennd við kaupstaði
og kauptún og annars staðar
þar, sem svo mikil atvinnuskil-
yrði eru fyrir hendi, að lífvæn-
legt geti talizt, að styðjast við
smábýlabúskap. Ennfremur til
mannvirkja í sapjbandi við
ræktunarlönd, þó lántakandi sé
búsettur í kaupstað eða kaup-
túni.
Það skal vera skilyrði fyrir
láni úr deildinni, að ræktunar-
land það, er hverju býli fylgir,
sé minnst einn ha. að stærð. Þó
skal lánveiting heimil, þótt
land sé ekki meira en hálfur
ha., ef hægt er að sýna fram á,
að lántaki hafi þrátt fyrir það
verulegan stuðning af land-
búnaði á því.
Lán úr deild þessari má veita:
1. Gegn hverju því fasteigna-
veði, er bankastjórnin tekur gilt.
2. Gegn ábyrgð sýslu-, bæj-
ar- eða hreppsfélaga.
Lán mega nema allt að % af
fasteignamatsverði húseigna,
mannvirkja og lands.
Hámark lánsupphæðar má
vera allt að 6 þús. krónum,
lánstími allt að 40 árum og ár-
legir vextir allt að 6%.
í reglugerð skal setja nánari
ákvæði um starfsemi þessarar
deildar.
í greinargerð frv. segir á
þessa leið:
„Lög um Búnaðarbanka ís-
lands eru nú orðin nær 12 ára
gömul. Bankanefndin taldi því
sjálfsagt að taka þau til allná-
kvæmrar athugunar, og þó
einkum ákvæðin um starfsvið
bankans. Samkvæmt þeim
skyldi bankinn starfa í sex
deildum: sparisjóðs- og rekstr-
arlánadeild, veðdeild, bústofns-
lánadeild, ræktunarsjóður,
lánadeild smábýla við kaup-
staði og kauptún og byggingar-
og landnámssjóður. Tvær af
þessum deildum, bústofnslána-
deild og lánadeild smábýla,
tóku aldrei til starfa, og kafl-
inn um aðra þeirra, bústofns-
lánadeild, var numinn úr gildi
með lögum nr. 91 frá 3. maí
1935. Verður ekki af banka-
nefndinni lagt til, að sá kafli
laganna verði tekinn upp aftur
og deildin sett á stofn.
Hins vegar telur bankanefnd-
in illa farið, að lánadeild smá-
býla skuli ekki hafa tekið til
starfa. Virðist hennar full þörf,
því að bæði við kauptún og
kaupstaði og í sveitum hafa
þeir menn, sem vilja stunda
landbúnað jafnframt öðrum
störfum, sem þá teljast aðalat-
vinna þeirra, hvergi aðgang að
lánsfé. Verður þetta að teljast
óheppilegt, því af því leiðir, að
ýmsir þeir, sem gjarnan hefðu
viljað halda sig utan takmarka
kauptúna og kaupstaða, en
stunda þó störf þar, verða að
(Framh. á 4. slðu.)
A k^osso-ottjaæ
Kirkjubyggingar í Reykjavík. — Úr Austur-Skafta-
fellssýslu. — Menningarfélag Austur-Skaftafellssýslu.
Telja Bandaríkín
hafnbannið brot
á Monroereglunní?
Þessi nýja hafnbannstilkynn-
ing Þjóðvcrja hefir vakið mikla
athygli í Bandaríkjunum.
f viðtali, sem Sumner Wells
aðstoðarutanríkismálaráðherra
átti við blaðamenn I gær, lét
hann svo ummælt, að Þjóðverj-
ar hefðu lýst hafnbannssvæði
inn fyrir vesturhelming jarðar
og með því seilst til afskipta inn
á svæði Vesturálfu. Benda þessi
ummæli til að Bandaríkjastjórn
muni telja þessa ráðstöfun
Þjóðverja brjóta í bága við
Monroe-regluna.
Ráðherrann sagði ennfremur,
að stjórn Bandaríkjanna muni
láta sig þetta mál miklu skipta.
Er jafnvel gizkað á, að Banda-
ríkjasjórn muni senda þýzku
stjórninni mótmæli.
Fáum klukkustundum áður
en þýzka hersjórnin tiikynnti
aukningu hafnbannsins, var
Berlínarútvarpið látið birta
slúðurfregnir þess efnis, að
Roosevelt ætlaði að færa út
hið svokallaða hlutleysissvæði
Bandaríkjanna og láta það ná
til íslands. Hugmynd Roosevelts
væri sú, að geta þannig veitt
flutningaskipum herskipafylgd
til íslands.
Það er alkunna að áður en
nazistar hafa gripið til ódæðis-
verka, hafa þeir reynt að eigna
öðrum slíkar fyrirætlanir.
Síðastliðlnn sunnudag voru safnað-
arfundlr haldnir í öllum söfnuðum
Reykjavíkurprófastsdæmis. Var á
fundum þessum rætt um ýms málefni
kirkjunnar og safnaðanna og meðal
annars um kirkjubyggingamál Reyk-
víkinga. Á safnaðarfundi Nespresta-
kalls var samþykkt að reisa kirkju, er
standa skal á fyrirhuguðu torgi suð-
vestan við íþróttavöllinn. í kirkju
þessari yrðu sæti fyrir 300 manns, auk
þess sem þar yrðu húsakynni fyrir
ýmsa aðra starfsemi safnaðarins. Á
safnaðarfundinum í Laugarnessókn var
mjög rætt um kirkjubyggingarmálið.
í skýrslu formanns safnaðamefndar,
Jóns Ólafssonar bifreiðaeftirlitsmanns,
kom fram, að fé í sjóði, ætlað til
kirkjubyggingar þar, nemur nú þegar
nokkrum tugum þúsunda. Er það gjafa-
fé mestmegnis. Reykjavíkurbær hefir
gefið fallega lóð á ræktuðu landi undir
hina fyrirhuguðu kirkju. Er það hluti
af svonefndu Kirkjubólstúni, skammt
frá Laugarnesskóla', þó heldur nær
bænum. Er í ráði að bærinn láti skipu-
leggja umhverfið með tilliti til kirkj-
unnar, og framan við kirkjuna á að
koma skrúðgarður. Þegar hefir gröftur
farið fram á staðnum, þar sem bygg-
ingin skal rísa upp. Teikning af kirkj-
unni er senn tilbúin og jafnframt
líkan, sem er Vso réttrar stærðar. í
fjáraflaskyni hefir sóknamefnd keypt
nýja blfreið, er stofna á til happ-
drættis um. Safnaðarfundurinn fól
sóknarnefnd að láta hefjast handa um
kirkjubygginguna þegar i sumar, ef
henni þætti þess nokkur kostur. — Á
safnaðarfundi Hallgrímssóknar var og
vikið að kirkjubyggingarmálunum. Er
starfandi í söfnuðinum nefnd, er sinn-
ir kirkjubyggingarmálunum og fjár-
söfnun í því skyni. Alls munu nú vera
um 60 þúsund krónur í sjóði, ætlaðar
til þessa. Ríkissjóður hefir heitið 300
þúsund krónum til að reisa nýjar kirkj-
ur í hinum þrem nýju sóknum í Reykja
vík og eiga 168 þúsund krónur af því fé
að ganga til kirkju á Skólavörðuhæð,
en 66 þúsund krónur til kirkna i Nes-
prestakalli og Laugarneshverfi. Það er
fremur ólíklegt að hægt verði að byrja
að reisa kirkjuna á Skólavörðuhæð í
sumar, þar eð brezka herliðið mun
vart vilja þoka af staðnum. Á öllum
safnaðarfundum var samþykkt áskor-
un til þings og stjórnar um að ríkið
iimti strax af höndum fjárframlög þau,
er það hefir heitið.
r r t
Sigurður Jónsson bónda á Stafafelli
i Lóni sagði Timanum þessar fréttir
úr byggðum austur þar: — Siðan um
nýár hefir tíðarfar verið þurrviðra-
samt og oftast gott. Um síðustu mán-
aðamót gerði þó slæman stormakafla
og snjókomu. Skaðar urðu þó ekki
teljandi í því veðri, nema hvað fær-
eyska fiskitökuskútu rak upp vlð
Homafjörð og brotnaði hún. Afli á vél-
báta hefir verið óvenjulega góður á
Hornafjarðarmiðum i vetur, en á ára-
báta hefir ekki fiskazt svo teljandi sé,
enn sem komið er. í janúarmánuði og
(Framh. á 4. slðu.)
Þær íregnir, sem berast hing-
að um ástandið í Þýzkalandi,
eru mjög af skornum skammti.
Þýzku útvarpsfréttirnar,sem hér
eru birtar, segja fátt um það,
enda geta þær tæpast talizt ör-
ugg heimild um þá hluti.
Amerískur fréttaritari, sem
er nýlega kominn heim frá
Þýzkalandi, hefir birt yfirlits-
grein um þessi mál í „The
Christian Science Monitor".
Hann lætur svo ummælt, að
annar styrjaldarveturinn hafi
ekki orðið jafn þungbær þýzk-
um almenningi og fyrri styrj-
aldarveturinn. Ástæðan er sú,
að Þjóðverjar hafa flutt heim
miklar vörubirgðir frá herteknu
löndunum, án þess að skeyta um
afkomu fólks þar. Þessar birgð-
ir endast þó vitanlega ekki lengi.
Skortur á mjólk, feitmeti og
kjöti er tilfinnanlegur.
Sigurvissa almennings virðist
vera mikil, enda ekki ennþá við
öðru að búast, sökum hinna
miklu sigra þýzka hersins. Sú
skoðun virðist útbreidd, að
Þýzkaland myndi sæta afar-
kostum, ef það tapaði styrjöld-
inni.
Þrátt fyrir þetta virðist bar-
áttuhugur þjóðarinnar ekki
vera mikill. Hann virðist langt-
um meira sprottinn af skyldu-
rækni en hrifningu.
Þótt Bretar séu höfuðand-
PÉTUR II., konungur Jugoslavíu. —
Hann er fœddur S. sept. 1923. Hann
kom til valda 9. okt. 1934, en jafnframt
var ákveðið að sérstakt rikisráð skyldi
fara með konungsvaldið þangað til 6.
sept. 1941, er hann hefði náð lögaldri.
Samkvæmt fréttum frá Lon-
don kl. 11 í morgun varð stjórn-
arbylting í Jugoslaviu í nótt,
án þess að til verulegra átaka
kæmi. Ríkisráðið hefir lagt nið-
ur völd og ríkisstjórnin hefir
verið handsömuð. Pétur II. hef-
ir tekið völdin í sínar hendur
og falið yfirmanni flughersins
að mynda stjórn.
Það er herinn, sem stendur
að þessari stjórnarbyltingu og
hefir bæði landher, flugher og
sjóher vottað Pétri II. hollustu
sína. Pétur II. hefir skorað á
þjóðina að fylkja sér um sig og
hina nýju stjórn.
Ástæðan til stjórnarbyltingar-
innar er óánægja yfir samn-
ingum Jugoslaviu og öxulríkj-
anna.
Enn hefir ekki verið sagt
(Framh. á 4. síðu.)
HEINRICI1 HIMMLER,
yfirmaður þýzku leynilögreglunnar,
Gestapo. Hún er talin voldugasta
leynilögregla heimsins, en þó hefir
henni ekkl tekizt að upprœta starf-
semi brezku leynilögreglunnar í Þýzka-
landi.
stæðingurinn, virðist ekki rikja
neitt hatur í garð þeirra. Dugn-
aður þeirra heyrist oft viður-
kenndur.
Enn verður ekki sagt um það,
hvort þýzkur almenningur muni
bera loftárásirnar eins vel og
brezk alþýða hefir gert. Hingað
til hafa Bretar aðallega beint
loftárásum sinum gegn stöðv-
um, sem hafa hernaðarlega
þýðingu. En það má búast við,
að þeir taki upp víðtækari loft-
hernað, þegar flugflota þeirra
vex meira fiskur um hrygg.
Þótt ekki bryddi opinberlega
á verulegri óánægju, virðist
mjög á það skorta að
baráttuhrifning og samhugur
þjóðarinnar sé eins mikill og
hjá Bretum. Það getur haft
mikil áhrif á úrslit styrjaldar-
innar, því að dragist hún á
langinn, verður það kjarkur og
þol hinna óbreyttu borgara, er
ræður úrslitum.
Þrátt fyrir ötult starf þýzku
leynilögreglunnar, Gestapo
virðist ekki hafa tekizt að
koma í veg fyrir, að brezka
leyniþjónustan fái mikilvægar
upplýsingar frá Þýzkalandi.
Þetta kemur mjög glöggt fram
í fréttabréfi, sem blaðamaður-
inn Griggs ritar „Nya Dagligt
Allahanda“ frá Berlin og birtist
í blaðinu nokkru fyrir áramót-
in. Hann segir fyrst, að Þjóð-
verjar kynni sér nákvæmlega
allar brezkar flugvélar, sem
þeir skjóti niður, og komizt að
(Framh. á 4. siðu.)
Erlendar Sréttir
Forsætisráðherra og utanrfk-
ismálaráðherra Júgóslavíu und-
irrituðu í Vínarborg síðastl.
þriðjudag yfirlýsingu um að
Júgóslavía gerðist aðili að þrí-
veldasáttmála Þjóðverja, ítala
og Japana, sem gerður var síð-
astliðið haust. Eftir að þeir
höfðu undirritað \vfirlýsing-
una, voru þeim afhentar tvær
tilkynningar frá ítölum og
Þjóðverjum, önnur um að Þjóð-
verjar og ítalir myndi aldrei
gera landakröfur á hendur Jú-
góslövum, hin um, að Þjóðverj-
ar og ítalir muni ekki í þessari
styrjöld fara fram á leyfi til að
flytja her um Júgóslavíu. Þess-
ar tilkynningar eru túlkaðar á
þann veg, að Júgóslavar muni
leyfa flutning hergagna um
landið, og er það Þjóðverjum
mikilvæg aðstoð, ef þeir ráðast
á Grikkland. — Ribbentrop og
Ciano greifi voru viðstaddir
undirritun júgóslavnesku ráð-
herranna. Ráðherrarnir fóru
heim á þriðjudagskvöldið, eftir
að hafa rætt við Hitler, sem
var staddur í Vínarborg í til-
efni af þessum atburði.
(Framh. á 4. síðu.)
A víðavangi
„DANSKA EYJAN ÍSLAND“.
Þess er getið á öðrum stað í
blaðinu, að Þjóðverjar hafi lagt
hafnbann á ísland. Menn, sem
eru hliðhollir Þjóðverjum.kunna
að segja, að þeir geti talið þetta
hernaðarlega nauðsyn og megi
því ekki telja þessa ráðstöfun
beinan fjandskap í okkar garð.
Hinu verður þó ekki neitað, að
orðalag hinnar þýzku yfirlýs-
ingar um hafnbannið ber vott
um fyllstu andúð og lítilsvirð-
ingu á mikilsverðustu réttind-
um íslendinga. Þar er talað um
ísland sem „danska eyju“. Þetta
verður ekki skilið öðruvísi en
að Þjóðverjar hafi afurkallað
viðurkenningu sína á því sjálf-
stæði íslenzku þjóðarinnar, sem
hún fékk 1918. Samkvæmt þeirri
viðúrkenningu, sem íslending-
ar hlutu þá, varð ísland óum-
deilanlega islenzkt land og
laust úr öllum þeim tengsl-
um við Danmörku, er gátu géf-
ið erlendum stjórnarvöldum til-
efni til að tala um það eins
danska nýlendu. Þess vegna
felst í orðalagi hinnar þýzku
yfirlýsingar ótvíræð afneitun á
mikilvægustu réttindum fs-
lendinga. Það gefur íslending-
um ótvírætt til kynna, hvers
jeir mega vænta, ef Þjóðverjar
bera hærra hluta í styrjöldinni.
Þetta hlýtur mjög að breyta af-
stöðu allra sannra íslendinga
til Þjóðverja, því að þess hefir
verið vænzt, að þeir myndu
unna okkur fulls réttar. Nú hef-
ir annað komið fram og það
eins ljóst og verða má.
AFLEIÐIN G AR
HAFNBANNSINS.
Það verður ekki sagt um það
að svo stöddu, hverjar afleið-
ingar hið aukna hafnbann
Þjóðverja muni hafa fyrir okk-
ur. En þess er hollt að minn-
ast, að þegar styrjöldin hófst,
var almennt búizt við, að að-
flutningar tii landsins kynnu
að stöðvast og þjóðin yrði sem
mest að búa að sínu. Hinn ó-
vænti skyndigróði undanfarna
mánuði hefir ef til vill glapið
mönnum sýn á þessu og þeir
gert sér vonir um að við gætum
grætt og leikið okkur meðan
aðrar þjóðir þyldu hinar mestu
hörmungar. Við því er ekkert
að segja, þótt slíkar vonir eigi
sér ekki langan aldur, og það
sr vafasamt, hvort það hefði
orðið okkur til heilla, ef þær
hefðu ræzt. Það eru erfiðleik-
arnir, sem knýja fram dugnað-
inn og karlmennskuna. Þeir
gera hverja þjóð ao vaskari
bjóð og batnandi, ef hún bregst
við þeim á réttan hátt. Þess
vegna skal enginn láta til sln
heyra víl eða vol, þótt erfiðleik-
arnir kunni að aukast. Ef vilj-
ann skortir ekki, ef allir reyna
að gera skyldu sína, munu ís-
iendingar koma úr eldraun
styrjaldarinnar sem mannaðri
og dugmeiri þjóð en þeir hafa
nokkru sinni verið.
INNFLUTNIN GUR
NAUÐSYNJAVARA.
í tilefni af hafnbanni því,
sem Þjóðverjar hafa lagt á ís-
land, finnst Vísi smekklegt og
drengilegt að vera með glósur
um, að pólitískir andstæðingar
Sjálfstæðisflokksins hafi kom-
ið því til leiðar að safnað værl
pappírsseðlum erlendis í stað
bess að flytja inn nauðsynja-
vörur. Eins og margoft hefir
verið tekið fram hér í blaðinu,
eru þetta fyllstu ósannindi, þvl
að engin höft hafa verið á inn-
flutningi þeirra vara, sem þjóð-
in þarfnast mest. Ríkisstjórnin
hefir beinlínis hvatt innflytj-
endur þessara vara til að flytja
sem mest af þeim til landsins.
Árangurinn myndi þó vafalaust
hafa orðið meiri í þeim efnum,
ef ríkisstjórnin hefði ekki ein-
göngu treyst á einkaframtakið,
(Framh. á 4. síðu.)