Morgunblaðið - 11.01.1938, Blaðsíða 5

3>rlðjudaffur 11. janúar 1938.
...JplorgttttMa&iJ
• (Jtgef.: H.f. Árvakur. Kt-ykjnvlk
Rlt8tj6rar: J6n KjarTansson o>e v'HltVr Stefari8n«»n > at»vrKflarmaOur)
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstj6rn, auglýsingar og afgrein.sla Austursira*u *» Stmi 1600.
Áekriftargjald: kr. 3,00 á mflnuM
í lausasölu: 15 aura eintaki^ — 26 aura m**6 Lesbftk
EINU SINNl VAR -
Hjer var einu sinni sósíal-
demokratiskur flokkur.
Jíann hjelt árshátíð sína niður
á Austurvelli þegar vora tók.
Þá hófu leiðtogar hans upp
rödd sína. Borgaralegir menn
með bros á vör, sællegir menn
og vel búnir. Upp í ræðustólinn
kjöguðu þeir hver af öðrum.
Jón Baldvinsson, Stefán Jóhann
og fleiri slíkir. Þeir voru tungu-
mjúkir og ísmeygilegir, fóru
hjartnæmum orðum um bætt
kjör alþýðunnar og boðuðu
frelsi og jafnrjetti.
Þeir voru yfirleitt hógværir
þessir menn. En einn var sá
helgidómur, sem aldrei var svo
á minnst, að ekki titraði rödd
og brynnu augu: Lýðræði!
Lýðræði! hrópuðu leiðtogarnir
-ng vei hverjum þeim, sem vill
vinna iýðræðinu tjón!
Þeir áttu andstæðinga til
hægri og vinstri þessir menn.
En einn var sá andstæðingur,
sem þeir töldu hættulegastan.
Það var kommúnisminn. Þeir
lýstu því hvernig kommúnism-
inn skriði eins og snákur í
grasinu til þess að drepa
grundvallarhugsjón hins sósí-
aldemokratiska flokks — lýð-
ræðið. Þeir lýstu því, hvernig
þessi snákur spýtti eitri bylting-
arinnar. Þeir þreyttust aldrei á
að sýna fram á, að kommúnist-
ar væri útsendarar erlends
stórveldis og fengju' allar fyr-
irskipanir sínar austan frá
Moskva. Og þeir sögðu berum
orðum að úti væri um frelsi og
sjálfstæði íslensku þjóðarinnar,
ef kommúnistar kæmust nokk- j
urntíma til áhrifa.
Þannig talaði Jón Baldvins-
son, Stefán Jóhann og fleiri
slíkir. Haustið 1936 kom Stef-!
án Jóhann heim út utanför.
Hafði hann farið um Norður-
lönd, en þá höfðu einmitt stað-
ið yfir kosningar í þessum lönd-
um. Þegar heim kom birti Al-
þýðublaðið langt viðtal við St.
„Jóhann.
í viðtali þessu lýsir St. J.
því af mikilli hrifningu, hve
hinir sósíaldemokratisku flokk-
ar á Norðurlöndum hafi verið
sigursælir í undanfarinni kosn-
ingabaráttu. Hann sagði frá
því, hvað baráttan af þeirra
hálfu hefði farið fram með
hófsömum og friðsamlegum
hætti. Og hann taldi einmitt
þessa hófsemi í starfsaðferðum
Ug baráttu hinna sósíaldemo-
kratisku flokka á Norðurlönd-
um eiga sinn þátt í því, að þeim
væri að takast að skapa þarna
„ný þjóðfjelög“. í lok samtals-
ins sagði Stefán Jóhann:
„Kommúnistar eru gersamlega
að þurkast út um öll Norður-
lönd“.
Þannig fórust þá þessum á-
gæta sósíaldemokrat og lýðræð-
isvini orð einn októberdag
1936.
Það verður að segja það, að
Jón Baldvinsson er „á sínum
stað“. Hann er formaður hins
sósíaldemokratiska Alþýðu-
flokks. Þótt leitað sje með log-
andi Ijósi, finst nafn hans
hvergi á Sovjet-listanum við
bæ j arst j órnarkosningarnar.
En það þarf ekki að leita
lengi að nafni Stefáns Jóhanns.
Hann er 1. — fyrsti — maður
listans!
Jón er „þurkaður út“ eins og
kommúnisminn á Norðurlönd-
um. En Stefán Jóhann, aðdá-
andi hinnar hófsömu stefnu
sósíaldemokratisku flokkanna í
nágrannalöndunum, tyllir sjer
í efsta sætið.
Stauning forsætisráðherra
Dana hefir látið svo um mælt,
að kommúnisminn væri „alstað-
ar til bölvunar". Samkvæmt
þessu hafa ,,alþýðuflokkar“ ná-
grannalandanna unnið, með
þeim árangri, að skapa hin
„nýju þjóðfjelög“ sem Stefán
Jóhann dáði svo mjög. Því að-
eins komust þessi „nýju þjóð-
fjelog“ á, að „kommúnisminn
var gersamlega þurkaður út“.
Stefán Jóhann skreppur oft
til útlandsins, enda á hann þar
v,dús“-bræður á háum stöðum.
Hann getur fengið eitthvert
„Alþýðublað“ nágrannaland-
anna til að birta við sig viðtal
næst þegar hann siglir. Það
gæti orðið á þessa leið:
Einu sinni var sósíaldemo-
kratiskur flokkur á íslandi.
Hann er gersamlega þurkaður
út!
Og svo getur Stefán, ef hon-
um sýnist, bætt við:
Jeg var fremstur í flokki,
pegar hann var „þurkaður út“!
Farsóttatilfelli í nóvember voru
samtals 2583 talsins, þar af í
Reykjavík 1251, á Suðurlandi
484, á Vesturlandi 132, á Norð-
urlandi 547 og Áusturlandi 169.
Farsóttatilfellin voru sem hjer
segir (tölur í svigum frá Rvík,
nema annars sje getið): Kverka-
bólga 380 (367). Kvefsótt 1793
(794). Gigtsótt 7 (0). Iðrakvef
179 (51). Inflúensa 3 (Vesturl.).
Kveflungnabólga 23 (8). Taksótt
5 (1). Rauðir hundar 4 (0).
Skarlatssótt 30 (Rvík 14, Norð-
url. 16). Heimakoma 13 (2).
Þrimlasótt 3 (1). Umferðargula
4 (0). Kossageit 9 (0). Munn-
angur 11 (6). Hlaupabóla 39
(16). Ristill 4 (1). — Landlækn-
isskrifstofan (FB).
Brenna og álfadans knattspyrnu
fjelaganna Vals og Fram fór fram
á íþróttavellinum s.l. sunnudag
kl. 6. Veður var hráslagalegt. en
samt voru áhorfendur að henni
svo margir að sjaldan munu fleiri
hafa horft á brennu' hjer. Brennan
var voldug og stór. Lúðrasveit
Ijek á vellinum og ,,álfar“ skemtu.
Þótti þetta góð skemtun.
MORGUNBLAÐIÐ
%
JES ZIMSEN
í dag fylgja Reykvíkingar Jes
Zimsen kaupmanni til grafar. Er
með honum horfinn einn þeirra
manna, sem á fyrstu áratugum
þessarar aldar lögðu grundvöllinn
að breyttum og bættum atvinnu-
háttum og lífsskilyrðum hjer í
Reykjavík. Áður en þessara for-
ystumanna naut við, var Reylcja-
vík sem kunnugt er öll önnur en
hún er nú, hafnlaus fiskibær og
höfuðstaður framtakslítillar þjóð-
ar. Hjer voru engu betri framfara-
möguleikar en í ýmsum öðrum
stöðum landsins.
Æfistarf sitt alt vann Jes Zim-
sen hjer í Reykjavík. Er starfs-
saga hans fljettuð meginþættinum
í framfarasögu bæjarins. Hjer eru
eigi tök á að greina frá hinu
mikla og margþætta starfi hans
til neinnar lilítar. Enda er það
svo, að þeir fjölmörgu bæjai’búar,
sem í dag syrgja hinn látna heið-
ursmann, hafa fyrst og fremst í
huga mannkosti hans, trygglyndi,
góðvild, einlæga drenglund og
fyrirhyggju, sem hann jafnan
vildi að aðrir en hann einn nyti
góðs af.
Útför hans
fram
fer
Jes Zimsen var fæddur í Hafn-
arfirði þ. 13. apríl 1877, sonur
Chr. Zimsens kaupmanns, er síð-
ar fluttist hingað til Reykjavík-
ur, sem kunnugt er, og rak hjer
allmikla verslun.
Árið 1892, aðeins 15 ára gam-
all, sigkli Jes til Danmerkur til
þess að afla sjer almennrar ment-
unar í verslun. Var hann í Dan-
mörku fram til ársins 1896, lengst
af hjá móðurfrænda sínum, -Jes
Christensen, er rak heildverslun í
Kolding. Mun hann hafa verið
með þeim fyrstu ungra manna,
er sigldu hjeðan til verslunar-
náms. Fékk hann á þessum árum
hina bestu undirstöðuþekkingu í
verslun og verslunarliáttum, sem
þroskaði snemma meðfædda liæfi-
leika hans á þessu sviði.
Er hann hvarf hingað heim
aftur árið 1896 var faðir hans
fluttur hingað til Reykjavíkur og
hafði tekið við verslun bróður
síns, Nieljohniusar Zimsen, er um
skeið var verslnnarstjóri Knut-
zonsverslunar, eh keypti þá versl-
un síðar og rak fyrir eigin reiku-
ing. En Nieljohnius Zimsen and-
aðist árið 1894.
*
Þó Jes Zimsen væri aðeins 19
ára gamall er hann kom heim
úr siglingunni, tók hann þegar
að miklu leyti við stjórninni á
verslun föður síns, enda jók Sam-
einaða gufuskipafjelagið skipa-
ferðir sínar hjer um það leyti,
er það tók strandfreðirnar, en
Chr. Zimsen tók við afgreiðslu
þeirra skipa við lát Ola Finsens.
Um þetta leyti var útgerð
Fraklta mikil hjer við land. Var
Chr. Zimsen franskur konsúll og
hafði verslun hans talsyerð við-
skifti við frönsku fiskiskipin. En
Jes annaðist þau viðsklifti að
miklu leyti. Af náinni viðkynn-
ingu sinni við hina frönsku út-
gerð hjer vaknaði hjá honum
mjög eindregin ósk um það, að
Jes Zimsen.
verða sjálfur þátttakandi í fisk-
veiðunum, og gera hin íslensku
f'iskimið meira arðberandi fyrir
landsmenn sjálfa en verið hafði
til þessa. Þá yoru hjer ekki nema
seglskútur við fiskiveiðarnar, og
meðal forgöngumanna í útgerðar-
málum Tryggvi Gunnarsson
bankastj. og Geir Zoéga. Fengu
Jh'ssíi' menn brátt áhugasaman
og- öflugan liðsmann þar sem Jes
Zimsen var, er hóf nú útgerð af
miklum dugnaði eftir þeirra tíð-
ar sið, í fjelagi við þá Björn
Guðmundsson kaupmanna, er síð-
ar varð tengdafaðir lians, og Þor-
stein Guðmundsson, bróður lians,
er seinna varð yfirfiskimatsmað-
ur.
Árið 1903 keypti hann verslun-
ina af föður sínum, og rak liana
síðan einn, en verslunarstjóri hans
var Helgi Helgason frá því árið
1910, en við verslunina hefir hann
unnið síðan 1894.
Dafnaði verslunin vel í hönd-
um hans. Skifti hann versluninni
í deildir. Stofnaði sjerstaka deild
fyrir byggingavörur aðrar en
timbur, er nefnd var Járnvöru-
déild, sem hann rak fram til
dauðadags og Nýlenduvörudeild-
ina, seiu hann seldi 1931.
Fyrirhyggjumaður, sem Zimsen
var, sá liann strax er hann byrj-
aði skútuútgerðina, að gera þyrfti
ráðstafanir til þess að hægt væri
að gera við skipin hjer. Yarð hann
því einn af forgöngumönnum þess
að Slippurinn var stofuaður.
En jafnskjótt og menn hófu
hjer togaraútgerð, fór Jes Zim-
sen inn á þá braut í útgerðarmál-
um. Undanfarin ár hafði Hjalti
Jónsson verið skipstjóri á einu af
þilskipum hans og þeirra fjelaga.
Árið 1906 stofnuðu þeir Hjalti og
hann togarafjelagið Island. I þeim
fjelagsskap voru og þeir bræður
Björn og Þorst. Guðimmdssvnir.
En allmargir fleiri voru hluthafar
og meðal þeirra Þorst. Þorsteins-
son í Þórshamri. Fjelagið keypti
togarann Mars og var Hjalti skip-
stjóri og framkvæmdastjóri. Þetta
var árið 1906. Hafði Zimsen for-
meiisku og framkvæmdastjórn
í dag
þess fjelags á hendi þvínær alla
tíð, sem fjelagið starfaði.
Meðan þilskipaflotinn var ftjer
mestur var Jes Zimsen «jmn af
hvatamönnum þess að stoftíK&yar
hjer ábyrgðarfjelag meða^pnl-
skipaeigenda. En síðar varð hatm
einn af stofnendum Sjóvátrygg-
ingarfjelags íslands.
Eftir að togaraflotinn kom til
sögunnar vann hann með öðrum
að því að koma Hamri á sfofn.
Því Slippurinn hafði aðallega ú <
hendi viðgerð þilskipa. En síðar
lagði hann mikið að sjer við að
efla Slippinn svo þar væri hægt
að annast viðgerðir stærri skipa.
Afskifti Jes Zimsen af útgerð-
armálum miðuðu yfirleitt jafnan
í þá átt, að tryggja framfainÉ út-
gerðarinnar og sjá um að hjer
innanlands risi upp öll sú sTarf-
semi sem nauðsynleg var til við-
gangs henni.
*
Þegar mótorbátarnir fóru að
koma til sögunnar og olíunotknn
jókst til mótora var st.ofnað „B&ð
íslenska steinolíufjelag“. Það fje-
lag byrjaði á því að hafa íljer
olíubirgðir aðgengilegri til gölu
en áður hafði verið, til m®lla
þæginda fyrir þau viðskifti öll.
Þar var Jes Zimsen formaður, 'en
framkvæmdastjóri síðar í mörg úr.
Afskifti Jes Zimsen af verslun-
armálum voru bæði mikil og göð.
Hann var t. d. einn af stofnend-
um Yerslunarráðs Islands og í
stjórn þess jafnau, þangað til
hann baðst undan endurkosningu
á síðastliðnu ári. Hann var og
mikill styrktarmaður Verslunar-
skólans.
Styrktar- og sjúkrasjóður versl-
unarmanna var ein af þeim í&ofn-
unum, sem hann tók mikfW ást-
fóstri við. Var liann um áratugi
í stjórn sjóðsins, og formaður
lians síðan Sighvatur Bjarnasop,
bankastjóri fjell frá.
Er bróðir hans dó 1932 tók
hann, fyrir tilmæli Sameinaða
gufuskipafjelagsins, að sjer af-
greiðslu þeirra skipa, og hafði
hana á hendi síðan.
Mörg fleiri störf mætti telja,
sem Jes Zimsen inti af henði
um æfina, enda var hann, raeðasi
liann liafði fulla heilsu starfsmáíf-
ur hinn mesti.
Lyndiseinkennum Jes Zimken
verður í stuttu máli lýst þanmg.
Hann var maður framúrskarancti
vandaðnr, er varaðist í öllura
viðskiftum * sínum, smáum sem
stórum, að halla nokkmrn tíma
á nokkurn mann. Ef um einhvern
ágreining gat orðið að ræða mílK
hans og viðskiftamanna hans, þá
var það jafnan regla hans að íáta
sjónarmið viðskiftamannsins ráðsv,
svo enginn færi óánægður af hans
fundi. En skifti hans við starfs-
menn hans voru ávalt þau, að-