Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1994, Blaðsíða 1

M O R G U
L A Ð S
Stofnuð 1 9 25 25. tbl. 9. JÚLÍ1994 —69. árg.
Flugumýrarbrenna. Bærinn logar en til hægri sést Hallur Gissurarson, sem hafði Kolbeinn ungi ýtir úr vör frá Selvík á Skaga til fundar við Þórð kakala úti á Húna-
verið að gifta sig, dreginn dauðvona á húð út í kirkju. flóa. Upphækkaður pallur lengst til hægri á aðalskipinu var nefndur kastali.
Þungi mikilla herja
Norður í Skagafirði blasir við vettvangur mestu
og mannskæðustu átaka sem orðið hafa í ís-
landssögunni. Þegar ekið er frá Varmahlíð og
áleiðis til Akureyrar er örskammt yfir Héraðs-
vötnin og að Haugsnesi skammt frá Djúpa-
Haugsnesfundur - mannskæðasta orrusta íslandssögunnar- íþann veginn að hefjast.
Mannskæðustu orrustur
Sturlungaaldar voru háðar í
Skagafirði. Nú hafa
Sauðkrækingar fengið
Jóhannes Geir listmálara til
að túlka þessa atburði í
myndum. Þær verða til
frambúðar á Króknum og
sýndar sérstaklega í Listasafni
Sauðárkróks í sumar.
dalsá, þar sem Haugsnesbardagi var háður.
Þegai- áfram er haldið inn með Blönduhlíð-
inni, sést uppí gerðið við Örlygsstaði þai-
sem stórorrusta átti sér stað. Sé haldið í
hina áttina, norður til Hóla, liggur leiðin
framhjá Flugumýri, þar sem margir fórust
þegar átti að brenna inni Gissur Þorvalds-
son. Og norðar, í Víðinesi í Hjaltadal, varð
einnig vettvangur mannskæðrar orrustu.
Öll voru þessi átök pólitík síns tíma og und-
anfari þess að íslendingar misstu sjálfstæði
sitt.
Þessai'a atburða er nú minnst á Sauðár-
króki með því að bæjaryfirvöld hafa fengið
málara sem fæddur er og uppalinn á staðn-
um, Jóhannes Geir, til að festa á léreft hug-
renningar sínar um þessa atburði. I þessu
framtaki þeirra Sauðkrækinga felst meiri
menningarlegur metnaður en almennt er
hægt að segja að sé til hjá bæjarfélögum.
Myndröðin verður í sumar til sýnis í Lista-
safni Sauðárkróks, en fær síðan fastan
samastað í gagnfræðaskólanum og er á þann
hátt ætlað að halda lifandi minningunni um
þessa atburði hjá þeim sem eiga að erfa
landið.
íslenzkir myndlistarmenn fá afar sjaldan,
eða næstum aldrei, verkefni af þessu tagi.
Frumkvæði eins og hjá Sauðkrækingum
vantar, en auk þess er viss tegða hjá mynd-
listarmönnum sjálfum, því leynt og Ijóst
hefur verið alið á andúð á frásagnarlegri
myndlist; ekki sízt í gagnrýni. Með módern-
ismanum um mðja öldina var myndlist með
frásagnarívafí fordæmd og hefur átt erfitt
uppdráttar æ síðan.
Upphaf orrustumyndanna á Króknum má
rekja til þess, segir Jóhannes Geii-, að hann
hafði málað eina slíka mynd um Haugsnes-
fund. Þeir þekktu hana fyrir norðan og fengu
lánaða á sýningu. í framhaldi af því pöntuðu
þeir myndröð um Sturlungaaldarátök í
Skagafirði og er ætlunin að ein slík verði í
hverri skólastofu gagnfræðaskólans. Það var
bæjarstjórinn, Snorri Björn Sigurðsson, sem
átti hugmyndina, segir Jóhannes Greir. Ekki
er um neinar yfirstærðir að ræða, sem ver-
ið hafa í tízku í málverki síðustu ára, heldur
eru stærstu myndimar í röðinni 140x95 sm.
„Ég pældi i Sturlungu- og hafði reyndar
oft lesið hana áður“, segir Jóhannes Geir,
„síðast þegar ég vann bæði myndir og teikn-
ingar um Örlygsstaðabardaga. Svo tók ég
fyrir Haugsnesfund, Hólabardaga, Víðines-
bardaga, Flugumýrarbrennu og þar að auki
aðförina að Oddi Þórarinssyni í Geldinga-
holti og skipaflotann þegar Kolbeinn ungi
ýtir úr vör á leið í Flóabardaga.
Ég þekkti vel frá gamalli tíð þessa orr-
ustustaði, svo ég þurfti ekki að fara þangað
SJÁNÆSTUSlÐU