Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1994, Blaðsíða 3

MfgBiTg
® IE13 ® |[ ®1) B E ® E H ® E
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Orrustur
urðu margar og mannskæðar í Skagafirði á Sturl-
ungaöld. Nú hafa Sauðkrækingar fengið málarann
Jóhannes Geir tii að mála fyrir Gagnfræðaskólann
á Króknum myndir, m.a. af Víðinesbardaga,
Haugsnesfundi, Hólabardaga, Flugumýrarbrennu
og Örlygsstaðabardaga. Lesbókin hefiir litið á
málverk Jóhannesar Geirs.
1930
leitaði íslandsbanki ásjár rfldsstjómar og Alþingis
að veittar yrðu takmarkaðar ábyrgðir fyrir lánum
sm gerðu bankanum kleift að halda starfsemi sinni
áfram. Því var synjað og bankinn varð að loka. Um
það fjallar síðari hluti greinar Ólafs Bjömssonar
prófessors um Islandsbanka 90 ára.
er hjarta Þýzkalands, segir greinarhöfundurinn
Karl Helmut Kortsson, dýralæknir á Hellu, sem
var á ferð um Saxland. Það er í suðausturhominu
á sameinuðu Þýzkalandi og þar era stórfenglegar
menningarborgir eins og Leipzig og Dresden.
HAN SHAN
Dagarnir líða
Jóhann Hjálmarsson þýddi
Ölvaðir látum við dagana líða,
árin renna hjá.
En í gröfínni, undir torfunni,
sést aldrei dimmleitur morgunmáninn.
Bein, hold — dreift, horfíð:
sál þín er einmana fjúkandi lauf.
Ég bryð mélin,
les til einskis um dyggðina
og veginn.
Han Shan var fomkínverskt skáld frá níundu öld. Hann sneri baki við fjöl-
skyldulífi, gerðist förumaður og settist að lokum að í nágrenni Kaldaljalls sem
nafn hans merkir. Han Shan er talinn hafa náð mjög háum aldri og eftir
hann liggja um 300 Ijóð, öll án heitis. Mörg þeirra þýddi Bretinn Arthur Wa-
ley, þýðandi sem hafði áhrif á og mótaði hina svokölluðu ímagista, ekki síst
höfuðskáldið Ezra Pound.
Pýð.
B
B
Reyklausir menn
og bílar
Sígldir era þeir nú orðnir fyrirlestr-
arnir sem dr. Sigurður Nordal flutti
um einlyndi og marglyndi á dögun-
um. í innangsfyrirlestrinum fjallaði
Sigurður um listina að lifa lífinu, þá list sem
allt heilbrigt og gott fólk reynir að tileinka
sér — en reynist flestum sífelld barátta við
eigin takmarkanir og þær misvitra reglur
sem samfélagið setur okkur til eftirbreytni.
í þessum fyrirlestri getur Sigurður þess
að hann hafi reynt að leita ráða í ritum um
siðspeki — en leitað þar ullar í geitarhúsi
enda siðspekingarnir sjaldnast haft útsýni
yfir lögmál samfélagsins. Meira gagn telur
Sigurður sig hafa haft af mönnum sem vildu
kenna fólki „lífernislist" án tillits til siðferði-
kerfa. Þessa menn kallar Sigurður að vísu
skottulækna enda bækur þeirra, þótt margt
sé þar viturlega mælkt, yfirfullar af vafasöm-
um staðhæfingum um það á hvern hátt menn
skuli lifa lífi sínu svo vel fari. Þessar bækur
era e.k. reynsluvísindi, höfundur finnur fær-
an veg fyrir sig og vili því setja vegvísa fyr-
ir alla hina, fylg þú mér!
Öll þekkjum við slíkar bækur. Þær era
framleiddar um allan heim í milljónaeintök-
um og langmest lesnar af óhamingjusömum
og firrtum Vesturlandabúum sem þykir sem
líf þeiira hafi steytt á skeri. Þessar bækur
eru að því leyti holl lesning að þær flytja
jákvætt og bjartsýnt lífsviðhorf: Vandi þinn
er smávægilegur, kæri vin. Ég stóð eitt sinn
í sömu sporam og þú og svona fór ég að og
náði fótfestu og varð ríkur, frægur og ham-
ingjusamur. Hér er uppskriftin!
Að sönnu skal það viðurkennt að nú um
stundir fjalla flestar slíkar bækur um þá lífsl-
ist að sýnast ungur og fagur sem lengst,
mjór og spengilegur fram eftir öllum aldri
með það að höfuðmarkmiði að ijúka hérvist-
ardögunum sem stælt og föngulegt lík. —
En það er nú önnur saga.
Eitt einkenni þessara lífslistarbóka er það
að þar er einblínt á einn eiginleika manna
og andstæðu hans en allt annað látið afskipta-
laust. t.d.: a) Þeir sem era feitir/hinir sem
era grannir. b) Þeir sem drekka sér til
vansa/þeir sem era reglumenn á vín. c) Þeir
sem „meikaða“/hinir sem ekki „meikaða."
Þetta sjáum við gjama í umfjöllun blaða
og tímarita um „fólk í fréttum". Þessu fólki
er ánafnaður einn eiginleiki sem hamrað er
á út í hið óendanlega, venjulega ekki sá eigin-
leiki sem mestu máli skiptir heldur sá sem
líkiegur er tfl að selja blaðið best. í slíkum
fréttum fáum við án afláts að lesa um er-
lenda leikara, söngvara, tískufólk og kónga
og drottningar án þess að öðlast um fólkið
nokkra vitneskju aðra en þá hvernig einum
gengur að losna við aukakflóin, öðram við
eiturlyfjafíkn sína o.s.frv. Sem dæmi má
nefna leik- og söngkonuna Madonnu sem
skv. fréttum stríðir alveg látlaust við at-
hyglisverða brókarsótt meðan listar hennar
er að engu getið.
Nú um nokkurt skeið hefur talsvert mætt
mig þessi árátta að magna svo upp einn löst
manna að allir aðrir lestir sýnast hjóm eitt
í samanburði við hann. Ég er að tala um
reykingar.
Ég hef vanist þvi um mína daga að allt
almennilegt fólk sé smíðað af fjölda kosta
og galla — svo tel ég um mig einnig. Einn
er sá ljóður á ráði mínu að ég lærði ungur
að reykja og gerði það síðan að íþrótt minni.
Þessi mín takmörkun hefur nú um nokkurra
ára skeið verið gerð að slíku skrímsli að allt
annað fellur í skuggann. Aðrir gallar mínir
njóta nú ekki sannmælis lengur og kostir
mínir hverfa í reyk. Um mig verður fátt
annað sagt utan: „Þórður þessi reykir.“ Þyk-
ir mér það snautleg mannlýsing. Að hinu
leytinu þætti mér þessi mannlýsing lítt bæri-
legri: „Um Þórð þennan má segja að hann
er reyklaus."
Mér er nefnilega þannig farið að mér þykja
reykingar heldur smávægilegur löstur miðað
við ýmsa aðra sem óprýða mannskepnuna.
Að sama skapi tel ég reykleysi léttvægan
kost manna miðað við meginkosti.
Nú skal það skýrt tekið fram að ég er
ekki stoltur af reykingum mínum fremur en
ýmsum öðram annmörkum mínum sem ég
hef ekki komist hjá að verða var við. Auk
þess er mér fyllflega ljóst að lesti mínum
fylgir talsverð mengun auk óhreininda. Mér
þykir bara alveg bráðhvínandi nauðsynlegt
að fólk hafi eitthvað meira við sig en reykleys-
ið sitt.
Ég reyndi m.a.s. fyrir u.þ.b. einu ári að
hætta að reykja og hélt það út í 74 daga og
rúmlega 18 klst. Er af því hörmuleg saga.
Mér reyndist sem sé ekki gefið að geta
bætt ráð mitt að þessu leyti.
Tfl að undirstrika enn frekar gæfu þeirra
og óumdeilanlega yfirburði sem ekki reykja
hafa þeir hinir sömu komið hugsjónum sínum
á framfæri með margvíslegum hætti, t.d.
með auglýsingum. Reyklausar íbúðir hófu
fyrir skömmu innreið sína í íslenskt mál —
og stundum sér maður reyklausa bfla aug-
lýsta — sem þó hafa púströr. Reyklaus bfll
er sá bfll sem aldrei hefur verið reykt í og
ekki hef ég mannvit tfl að skflja hvað sá bíll
hefur fram yfir aðra bfla.
Ekki skortir heldur alls kyns slagorð og
áróður tfl að minna okkur reyldngafólkið á
löst okkar. Við reykjum ekki hér má víða sjá
á veggjum og lýsir umtalsverðum hroka.
Hverjir era þessir við? Telst ég ekki með
ef ég er á slflcum stað?
Víða hefur verið gripið til þess óyndis-
úrræðis að stúka það fólk af sem reykir —
gjarna í litlum og ljótum afkimum, t.d. í
kaffi- og kennarastofijm. Þannig er nú svo
komið að enginn mannlegur löstm- nýtur við-
líkrar virðingar sem reykingar. Ég fullyrði
að ég þekki fólk sem harla brýnt er að taki
sig á í mörgu tilliti; það er einfaldlega galla-
gripir. Þetta fólk á það til að mæta manni
með talsverðu yfirlæti og segja lítilvirðandi:
„Ertu enn að reykja, Þórður?“ og minnir á
í leiðinni að það sjálft sé allt að því helgir
menn.
Sannarlega þætti mér brýnna að á sam-
komustöðum manna væra miðar og áróðurs-
gögn sem tækju á verri eiginleikum í fari
manna í reykingum. í stað við reykjum ekki
hér fyndist mér eðlilegra að stæði: Hér reyn-
um við að vera skemmtileg, Hér sýnum við
hvert öðru virðingu, Hér göngum við snyrti-
lega til fara og ég gæti haldið áfram aftur á
baksíðu þessarar Lesbókar að telja upp kosti
mannanna sem mér þykja taka reykleysi
fram.
Kannski getum við séð fyrir okkur kaffi-
stofur og viðlíka samkomustaði manna sem
samsafn klefa þar sem hver löstur hefur sitt
aðsetur. Þar mætti finna auk reykklefans
leiðindagaurakró, hrokagikkjastíu, and-
remmu- og táfylukvíar, vindbelgjaskúta o.fl.
Það er ekki fógur framtíðarsýn.
Ég minnist þess að ég las eitt sinn frásögn
af barni einu sem gert var að skrifa ritgerð
um lífslistina. Bamið þótti ekki líklegt til
afreka á hinu andlega sviði en því lánaðist
samt í stuttri og hnitmiðaðri ritsmíð að sjá
lengra flestum siðferðispostulum vorra tíma.
Ritgerð barnsins svarar öllum spurningum
um listina að lifa: „Það er got að vera góur.
Það er ljót að vera vondur. Nú er stflin búin.“
ÞÓRÐUR HELGASON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9. JÚLÍ1994 3