Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1950, Blaðsíða 62

Óttuðust þeir, að skipið mundi brotna á flúð-
um við eyjuna, en það varð þó ekki. Þeir bræð-
ur höfðu hjá sér haldfæri, röktu það niður í
stóran hring, bundu stein í endann og köstuðu
honum út á skipið. Vildi þeim til lífs, að hann
festist undir stafnlokinu á skipinu, svo að þeir
gátu dregið það til sín. Varð það óumræðilegur
fögnuður. Bjuggu þeir nú betur urn það og tóku
að veiða fuglinn (langvíu) og safna eggjum í
blíðaveðri.
Þeir vaðbáru eyjuna og mældist hún 400
faðma á lengd, en á breidd 80 faðma, og nálægt
60 föðmum á hæð (ávalahæð), þar sem hún
var hæst. öll er eyjan með gjám og gjótum,
grastó engin, en grýtt mjög. Af fuglategundum
sáu þeir: svartfugl (Langvíu) og geirfugl
höndluðu þeir. Frá Kolbeinsey var allt land
horfið nema eins og þrjár þúfur, sem eru hæstu
fjöll norðanlands. Höfðu þeir með sér til lands
um 800 af fugli, ógrynni af eggjum, og nokkuð
af fiski. Sjö daga dvöldu þeir í eyjunni og fengu
hagstæðan byr til lands. Lentu á Siglunesi á
þingmaríumessu (2. júlí). Eins og áður er getið,
orti Jón prestur Einarsson brag um ferð þeirra
50 árum síðar, kallaðar „Kolbeinseyjarvísur“.
Jón prestur var í Árskógi, drukknaði í Ballará
1674.
Foreldrar þeirra bræðra þóttust hafa heimt
þá úr helju við heimkomu þeirra. Urðu þeir
frægir af för þessari. En er frá leið, spunnust
miklar sögur um för þeirra, meðal annars, að
þeir hefðu misst lífið á Kolbeinsey. Bendir til
þess vísa þessi, er öldruð kona af Vestfjörðum
sagðist hafa lært af afa sínum:
„Kveður við kaldan steininn,
Kolbeinsey, norður í sjó.
Hvítna nú bræðra beinin
í berginu mínu í ró!“
Þau urðu afdrif Bjarna Tómassonar Kol-
beinseyjarfara, að hann drukknaði 65 ára að
aldri 1617.10) Mun hann hafa farið þá Kolbeins-
eyjarför, sem ort er um, árið 1580.
Ólafur Olavius getur Kolbeinseyjar í ferða-
bók sinni („Oeconomisk Reise“, á bls. 323).
Segir þar, að selir séu svo spakir, að megi þá
með höndum taka, en þó þetta"'standi í hinni
frægu ferðabók, munu það öfgar vera, og um
Jón bónda stólpa Jónsson í Grímsey (frá Bás-
um) getur hann, og segir, að hann muni þá
síðastur hafa á þeim tíma verið er fór þangað
að sækja fugl og egg.* 11)
10) Hann drukknaði á Skagafirði, eftir því sem segir
í Annál Björns frá Skarðsá. Espólín telur, að þeir bræð-
ur hafi farið þrjár ferðir til Kolbeinseyjar.
11) Stólpa-nafnið fékk hann af því, að þá er hann
Jón stólpi fór nokkrar ferðir til Kolbeinseyj-
ar á opnum skipum árin 1700—1730. En svo
er það ekki fyrr en á 19. öld, eftir að farið var
að stunda hákarlaveiðar á þilskipum, að menn
komu oft til Kolbeinseyj ar.
Jón stólpi fórst við sjötta mann við Húnsnes
á Skaga þann 17. september 1730, eftir ægi-
legan hrakning úr fiskiróðri frá Grímsey. Ber
ekki saman um mánaðardaginn, er slysið varð.
Espólín telur hann 11. september 1730, Hítar-
nesannáll 25. september, Mælifellsannáll 19.
september, Vallaannáll 11. sept., en Hvamms-
annáll dagsetur ekki slysið, en ártalið er þar hið
sama. En áreiðanlegasta heimild um slysið eru
þingbækur Hegi’anessýslu frá þessum tíma, er
þar skiptapinn talinn 17. september 1730. Ut
af honum risu stórkostleg málaferli og hýðing-
ar, því að Jón fannst lifandi, en var farið svo
illa með hann, að hann dó af því.12)
Hafa þá verið taldir þeir Kolbeinseyjarfarar,
sem sagnir eru til af, fram til ársins 1730. Frá
þeim tíma, og þar til um miðja 19. öld, að farið
var að stunda hákarlaveiðar á þilskipum, munu
engar ferðir hafa verið farnar þangað norður
af hálfu íslendinga til eggjatöku, sels eða fugla.
Sökum þess, hvað illt er að komast að landi
við Kolbeinsey, mun mönnum yfirleitt ekki hafa
geðjast að því, að stefna þangað norður í hafs-
auga til fanga, og sízt á opnum bátum. Segja
hákarlamenn, að stundum sé svo vikum saman,
að ekki sé hægt að lenda þar fyrir sjávarylgju,
þótt sjór sé nokkurn veginn sléttur á hafinu.
I 15. tölublaði „Ingólfs" 1853, 1. árg. bls. 71
—72, er Kolbeinseyjar getið. Segir þar úr bréfi
frá ísfirðing (skrifað 15. og 16. sept. 1853):
„Hákarlaafli og í bezta lagi, 300 tunnur mest.
Hafa þeir í sumar fengið mestallan aflann út
af Húnaflóa og í kringum Grímsey og Kolbeins-
ey. Ari nokkur Eyfirðingur kom að henni á bát
og vildi skjótast þar upp, en komst ekki sökum
brims við eyjuna. Var eyjan þá svo þakin sel
og fugli, að ekki sá til jarðar. Hefur mönnum
verið síðan tíðrætt um hana. Þykir það eitt til
fór fyrstu ferð til Kolbeinseyjar, reisti hann tvítuga
stöng á svonefndum Stóra-Bratta, sem er norðan til á
Grímsey. Stöng sú var með hvítri veifu. Sagði hann,
að þegar hún hyrfi, sæist Kolbeinsey, ef veður væri
heiðskírt. Jón var talinn fjölkunnugur og afburðamaður
mikill.
12) Samanber þingbók Hegranessýslu nr. 794 í Þjóð-
skjalasafninu. Herþrúður Þorbjarnardóttir frá Neðra-
Nesi á Skaga fann Jón fyrst undir marbakka, var hann
þá búinn að liggja þar í 3 dægur og ósjálfbjarga. Skar
hún alla silfurhnappa úr skyrtu hans. Kölluð síðan
„Guðlausa-Þrúða“, kona Einars Halldórssonar.
19B
V I K I N □ U R