Fréttablaðið - 22.12.2009, Blaðsíða 58
42 22. desember 2009 ÞRIÐJUDAGUR
menning@frettabladid.is
Ath. í kvöld kl. 20
Í tilefni af útkomu plötunnar Found
Songs hyggst tónlistarmaðurinn
Ólafur Arnalds halda tónleika í
Salnum í kvöld. Húsið verður opnað
kl. 20. Ólafur hyggst tjalda öllu
til á tónleikunum. Einnig hefur
Ólafur bætt við meðlimaskipan
sína á tónleikunum, og því verður
þetta stærsta umgjörð sem Ólafur
hefur smíðað í kringum tónleika
hérlendis.
Rithöfundunum Oddnýju Eir Ævars-
dóttur og Þórdísi Björnsdóttur hefur
verið boðið að njóta starfsaðstöðu
í rithöfundaríbúð Vatnasafnsins í
Stykkishólmi. Íbúðinni fylgja starfslaun
meðan á dvölinni stendur, en þær
Oddný Eir og Þórdís fá hvor um sig
þrjá mánuði á launum.
Starfsaðstöðunni í Vatnasafninu
er nú úthlutað fjórða árið í röð,
en áður hafa dvalið þar þau
Guðrún Eva Mínervudóttir (2007),
Rebecca Solnit (2008), Anne
Carson (2009) og Óskar Árni
Óskarsson (2009).
Í valnefnd fyrir vinnustofu
rithöfundanna eru þau Fríða
Björk Ingvarsdóttir, bókmennta-
fræðingur sem er formaður
nefndarinnar, Dagur Kári Pétursson
kvikmyndaleikstjóri og Hjálmar
Sveinsson, heimspekingur og dagskrárgerðar-
maður hjá RÚV.
Vatnasafnið í Stykkishólmi hýsir innsetningu
bandaríska listamannsins Roni Horn sem
unnin var í samstarfi við Art Angel í London
(http://www.libraryofwater.is) en það er
Annenberg-stofnunin í Bandaríkunum
(http://www.annenbergfoundation.
org) sem styrkir veru rithöfundanna í
gestaíbúð safnsins í Stykkishólmi.
Oddný og Þórdís senda báðar frá
sér prósaverk þessi bókajól og hafa
báðar hlotið verðskuldaða athygli
fyrir verk sín og eru því vel að því
komnar að fá þessa dvalar- og
starfsstyrki í Stykkishólmi. - pbb
Tvær konur í Vatnasafnið
BÓKMENNTIR Oddný Eir er
önnur tveggja skáldkvenna
sem fá styrk til dvalar og starfa
í Vatnasafninu í Stykkishólmi á
næsta ári.
> Ekki missa af …
Þorláksmessutónleikum
annað kvöld: Bubbi verður
í Háskólabíói og beinni
útsendingu á Bylgjunni, en á
Rás 2 Ríkisútvarpsins verða
Buff með beina útsendingu
frá Sódómu. Meðal gesta
verða Magnús Eiríksson, Helga
Möller, Haukur Heiðar úr Diktu
3 Raddir og Beatur ásamt
fleirum. Bubbi verður einn en
með þúsund gesti í sal.
Sagan af lausaleiks-
króganum Oliver Twist sem
dagar uppi á munaðarleys-
ingjahæli eftir að móðir
hans deyr af barnsförum á
götunni hefur lengi heillað
lesendur og áhorfendur
kvikmynda og leikhúsa. Á
annan í jólum frumsýnir
Þjóðleikhúsið söngleik frá
1960 sem strákur úr East
End, ólæs á nótur og mennt-
aður sem prentmyndasmið-
ur, samdi rétt þrítugur að
aldri.
Höfundurinn hét Lionel Begleiter
og var skraddarasonur í gyðinga-
hverfum austurhluta Lundúna,
þar sem fátækt og neyð var hvað
mest, og innflytjendur hafa búið
lengst af, húgenottar, gyðingar og
Pakistanar. Þar voru á uppeldis-
árum hans mest átök milli fasista
og róttæklinga í London eins og
annar höfundur af gyðingaættum,
Harold Pinter, hefur greint frá að
hafði mikil áhrif á bernsku ungra
manna. Begleitner-fólkið var frá
Galiciu og hafði flúið pogroma –
gyðingaofsóknir Austurríska keis-
aradæmisins. Hann var á unga
aldri þegar foreldrum hans var
sagt að drengurinn hefði óvenju-
legar tónlistargáfu en ekki hafði
það nein áhrif. Hann lærði prent-
myndasmíði og rak ásamt félaga
sínum fyrirtæki í silkiþrykks-
bransanum sem þá var nýjung og
mikill uppgangur var í auglýsinga-
gerð. Þaðan leiddist hann til starfa í
Unity-leikhúsinu þar sem Joan Litt-
lewood starfaði sem framleiðandi
áður en hún stofnaði sitt áhrifa-
mikla leikhús Theatre Workshop
í East End. Bart, en það var lista-
mannsnafn hans, hóf feril sinn í
leikhúsi sem leikmyndahönnuður.
Það leiddi síðan til þess að hann fór
að skrifa sönglög og fyrr en varði
var hann farinn að semja hittara
fyrir unga stráka: Allt á floti all-
staðar sem Skapti Ólafsson söng
var samið fyrir Tommy Steele,
hann samdi líka Living Doll fyrir
Cliff Richard.
Bart átti þrjá söngleiki á fjöl-
um London 1960: Lock Up Your
Daughters, Fings Ain´t Wot They
Used T´Be, þar sem cockney-
slangur var fyrst notað í heilli leik-
sýningu, og Oliver!
Bart samdi bæði talmál, texta og
tónlist fyrir Oliver! Hann hefur að
öllum líkindum notað söguna eins
og hún birtist í kvikmynd Davids
Lean frá 1948 sem grunn að söng-
leiknum sem einfaldar söguna
mikið. Oliver! var stærsti söngleik-
ur Breta allt þar til Rice og Webber
sömdu Jesus Christ Superstar 1970.
Hann gekk í árafjölda bæði í Lond-
on og New York og hefur margsinn-
is verðið endurlífgaður á sviði um
allan heim. Einkenni hans er mik-
ill fjöldi þekktra söngnúmera sem
bæði eru lögð í munn Nancy, stúlku
í þjófagengi Fagins sem vill bjarga
Oliver frá sínum eigin örlögum,
Fagin sjálfum og svo leikhópnum
öllum. Sönglög verksins eru löngu
orðin þjóðareign Breta og margir
kunnir listamenn hafa byrjað feril
sinn í Oliver í drengjahópnum sem
prýðir sýningu á verkinu og ræður
ekki litlu um vinsældir þess: Phil
Collins í Genesis hóf feril sinn í
Oliver! eins og Steve Marriott í
Small Faces.
Velgengni varð Bart að aldurtila:
honum græddist óhemju fé af höf-
undarlaunum en hann sóaði því í
gleðskap og bílífi – og aðra söng-
leiki sem hann kom á svið; frægast-
ur þeirra var Blitz! sem hann setti
á svið 1962 og lýsti þeim dögum
þegar loftárásir voru harðastar á
London en það var dýrasta svið-
setning sem þá hafði verið sett
á svið í borginni. Twang (1965),
söngleikur hans um Hróa Hött, var
flopp og söngleikur hans La Strada
(1969) komst í sögubækur því sýn-
ingum var hætt eftir frumsýningu.
Hann var lýstur gjaldþrota 1972.
Hann hafði lagst í lyfjaneyslu og
ekki bætti úr skák að hann var í
skápnum alla sína ævi. Hann var
drykkjumaður í hartnær þrjátíu ár
og endaði illa skaddaður á líkama.
Hann lést 1999.
Það var í raun kynslóðin sem
kom á eftir honum í breska söng-
leikhúsinu, Webber, MackIntosh,
sem kom honum á þann stall sem
hann átti skilið, en þá var það of
seint.
Söngleikurinn Oliver! var
upphaflega saminn fyrir full-
orðna leikhúsgesti: efnið er þess
eðlis, harðræði og hungur, skipu-
lögð glæpastarfsemi með börn,
drykkjusýki og ofbeldisverk.
Sagan er löguð til: Fagin sleppur
í enda söngleiksins frá hengingu
sögunnar, Bill Sykes deyr af slys-
förum, hrapar til dauða en hengir
sig ekki í slysni, Nancy er barin
til dauða eins og í upphaflegu sög-
unni. Sá stóri hópur sem kunn-
ur er í sögunni er mun fámenn-
ari, enda söngleikurinn form sem
útheimtir einfalda drætti. það er
barnaskarinn sem gerir söng-
leikinn að skemmtun fyrir unga
sem aldna og þannig er sýning-
in kynnt af Þjóðleikhúsinu. Mik-
ill fjöldi kemur fram í sýningunni
en Selma Björnsdóttir setur verk-
ið á svið en hljómsveitarstjóri er
Jóhann G. Jóhannsson.
Sala hefur gengið vel á sýning-
una og vísast munu margir næsta
misseri eða lengur njóta sönglega
Lionels Bart og þeirra litríku per-
sóna sem Charles Dickens skóp um
fátæka síbrotamenn og betra fólk í
Lundúnum 1838. pbb@dfrettabladid.is
Þjófahyski og betra fólk
LEIKLIST Mikið fjör og mikið gaman: hér eru börn að biðja um meiri mat á munaðarleysingjahæli. Saga Dickens varð til þess að
róttækar breytingar voru gerðar á munaðarleysingjahælum í heimalandi hans á sínum tíma. FRTÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Konunglega danska bókhlaðan
vill að Google fái það verkefni
að skanna inn á vef sinn 1,6
milljónir danskra bóka. Víðast
hvar hafa höfundar og útgefend-
ur snúist öndverðir gegn þeim
áætlunum Google að gera stór-
an hluta af bókum aðgengilegan
á netsíðu sinni, en forstöðumaður
Konunglegu dönsku bókhlöðunn-
ar er á öndverðri skoðun. Hann
segir Dani ekki hafa efni á því að
koma öllu þessu bókaflóði inn á
vefinn og því sé best að Google
geri það.
Yfirmaður Google í Evrópu
hefur áhuga: það er verið að
skanna inn verk höfunda á vegum
Google sem fallnir eru frá fyrir
löngu. Svo löngu að verk þeirra
eru komin í almannaeign.
Rök Erlings Kolding Nielsen
eru einföld: ef ekki er gengið í
verkið tapar dönsku menning
fyrir engilsaxneskum bókmennt-
um. Hann vill borga 120 milljón-
ir til Google fyrir verkið en þeir
hjá Google hafa reynst tregir til.
Nú er annað fyrirtæki, ProQuest
að skanna inn danskar bækur frá
15. og 16. öld, flestar á latínu.
- pbb
Danir treysta á Google
Bókmenntir ★★★★
Hjartsláttur
Ragnheiður Gestsdóttir
Tristan og Íris Sól
Nöfnin segja allt: ný saga eftir Ragnheiði Gestsdóttur
sem getið hefur sér gott orð fyrir fyrri unglingasögur
sínar, gerist í efsta bekk grunnskóla þar sem nýr strákur
kemur í bekkinn til Írisar Sólar. Hann sýnir henni áhuga
frá fyrstu stund og þrengir sér upp á hana og reynist þá
elskulegur strákur. Þau verða par og eflast kynni þeirra
á liðnum vetri þegar búsáhaldabyltingin er í fullum
gangi. Tristan er dökkur á hörund, ávöxtur næturgamans
móðurinnar sem er frá Keflavík og sleit öllu sambandi
við föðurinn sem var Dani af sómölskum uppruna. En
hver er ekki kominn til landsins til að þjálfa körfubolta-
lið? Og þegar móðir Tristans fær tilboð um að flytjast til
Kanada og kenna þar ákveður Tristan að stinga af.
Þetta er þekkileg lítil saga. Höfundurinn rekur hana í gegnum kafla sem
bera yfirheiti tiltekinnar persónu og við rekjum atburðarásina gegnum hana.
Það skapar frásögninni aukið líf og tilbreytingu að svissa sjónarhorninu þó
yfir öllu gnæfi alvitur höfundur. Þetta eru geðfelldir krakkar, það er aðeins
tæpt á hugsanlegum fordómum en þeir gera aldrei vart við sig. Kynlíf tekst
ekki með krökkunum sem er sérkennilegt, og foreldrar eru ekki mikið til
vandræða, þetta er allt slétt og fellt og fer vel að lokum. Raunar tekst Ragn-
heiði langbest upp í köflum sem lýsa flandri Tristans þar sem hann er einn
á ferð í aðstæðum sem eru honum ókunnugar. Hún er ágætis sögumaður
og skrifar látlausan og öfgasnauðan stíl. Bakgrunnurinn glæðir söguna nánd
og gerir hana trúverðugri sem er ágætt því skólalífið er full kurteist. Þetta
er heimur sápunnar en snoturlega saminn og skaðar ekki né meiðir, hvergi
harka eða hætta. En er líf unglinga þannig?
Páll Baldvin Baldvinsson
Niðurstaða: Settleg og snotur saga fyrir stráka og stelpur.