Tíminn - 02.02.1945, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Simar 2353 oK 4373.
AFGREIÐSLA, INNHETMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. LlndargÖtu 9A.
Simi 2323.
29. árg.
*
Ostjórnin í íisksölumálunum
heldur ennþá áfram
Það, sem annar ráðherrann leyfir, bannar hinn
Ekkert hefir enn greiðst úr flutningavandræðunum með ís-
Reykjavík, föstudaginn 2. febr. 1945
9. blað
Stjórnarlíðar fordæma sjálfír meðierð
sína á launalagafrumv. í efri deíld
fiskinn. Samningarnir við Færeyinga hafa dregizt og enn virð-
ist ríkjandi óvissa um, hvernig útflutningi brezku kolaskipanna
verði háttað. Tjón það, sem útgerðarmenn bíða af þessum ó-
lestri, heldur áfram að aukast, auk allrar þeirrar fyrirhafnar og
aukakostnaðar, sem hlýzt af þeirri viðleitni að reyna að fá bætt
úr þessu öngþveiti.
PÓLSKIR BERMEM
« w
Á vegum polsku stjórnarinnar í London hefir verið cefður allfjölmennur
pólskur her, sem barizt hefir á mörgum vígstöðvum við góðan orðstír.
Óvíst er nú, hvað um þennan her verður, ef pólska stjórnin bíður lœgra
hlut í átökunum við Lublinstjórnina. Sennilegt er talið, að margir her-
mannanna muni heldur vilja gerast útlagar en fara heim, ef Lublinstjóin-
in sigrar. Hér á myndinni sjást nokkrir þessara hermanna.
Er að gerast „hneykslísmál"
í olíuverzluninni?
Er rfkisstjórnm ósanmiála um að verjast
ágengni hrmgamia og leppa beirra.
Samkvæmt fregnum, sem annað aðalmálgagn stjórnarinnar,
Þjóðviljinn, hefir flutt undanfarna daga, virðast mjög var-
hugaverðir atburðir vera í aðsigi í olíumálum landsins. Fregnir
þessar eru á þá leið, að hingað sé kominn brezkur sendimaður
og sé það erindi hans að tryggja olíuhringunum hér einokunar-
aðstöðu ög hindra þannig með öllu starfsemi olíusamlaganna og
olíusölu Síldarverksmiðja ríkisins. Hefir Þjóðviljinn komizt svo
að orði, að hér væri stórfellt „hneykslismál í uppsiglingu“.
jÚtgjaldaauknlngin, sem hlýzt af
frumvarpinu eins og það er nú,
verður alltaS um 8 milj. kr. á ári
Það er greinilegasta tákn þess, hversu gersamlega stjórnar-
flokkunum hefir mistekist meðferð launalagafrv. á Alþingi, að
við afgreiðslu þess frá efri deild til neðri deildar síðastl. mánu-
dag, lýstu tveir forvígismenn þeirra þar, Bjarni Benediktsson og
Brynjólfur Bjarnason, yfir því, að þeir greiddu atkvæði með
!; frumvarpinu í trausti þess, að því yrði stórbreytt í neðri deild.
I Bjarni lýsti jafnframt yfir því, að með breytingum og hækk-
unum þeim, er búið væri að gera á frv., væri búið að svíkja
ákvæði stjórnarsamningsins um launalögin, en Brynjólfur tók það
fram, að hækkanir þær, sem búið væri að gera á hæstu laun-
unum, sköpuðu óviðunandi glundroða.
Stendurþingið
fram í marz?
í gær var lagt fram á Al-
þingi stjórnarfrumvarp, þar
ákveðið er að næsta þing skuli
koma saman 1. október en
ekki 15. febrúar, eins og lög
gera ráð fyrir. Er þetta rök-
stutt með því, að stjórninni
vinnist ekki tími til að ganga
frá undirbúningi nýrra fjár-
laga á skemmri tíma.
Samkvæmt venju þeirri, sem
ríkt hefir undanfarið, hafa slík
frv. ekki verið flutt fyrr en í
þinglok. Nú eru lítil líkindi til
þess, að þinglok séu fyrir hönd-
um, þar sem neðri deild virðist
eiga að gera nýjar allsherjar-
breytingar við launalagafrv.
Þykir því líklegt, að þetta frv.
sé flutt strax, svo að tryggt sé
að núv. þing geti setið fram
yfir 15. febrúar, en því varð að
vera lokið áður, ef fylgja átti
gildandi lögum og setja nýtt
þing þá.
Meðal stjórnarsinna er nú
talað um, að þingið muni standa
fram í marz, því að athugun
launalaganna í neðri deild muni
alltaf taka stjórnarflokkana
þann tíma. Myndi þetta þing
þá verða dýrasta þing þingsög-
unnar og yrði það þá öll endur-
bótin á vinnubrögðum þingsins,
sem stjórnarblöðin sögðu að
verða myndi við tilkomu „þing-
ræðisstjórnarinnar"!
Vínnuheímílí S.I.B.S.
íekur til starfa
í gær tók vinnuheimili S. í.
B. S. til starfa aff Reykjalundi
í Mosfellssveit. Verffa þar fyrst
um sinn 20 vistmenn. Alls er
lokiff viff smíði 5 húsa og
önnur 5 eru langt komin.
Alls er gert ráff fyrir aff þarna
rísi 25 hús, auk affalbygg-
ingarinnar. Verffur þá hægt
aff taka á móti um 160—170
manns.
Við opnun heimilisins fluttu
ræður Maríus Helgason vara-
forseti sambandsins, Hálfdan
Helgason prófastur, Finnur
Jónsson atvinnumálaráðherra
og yfirlæknir heimilisins, Odd-
ur Ólafsson.
Vinnuheimilið er stofnað til
þess að reyna að hjálpa fólkinu
yfir erfiðasta timabilið, frá þvi
það fer af heilsuhælinu og þar
til það getur unnið fullkomna
vinnu. Hver fær að vinna það,
sem honum bezt hentar.
Lengsti vinnutími á heimilinu
verður 6 tímar, en skemmsti 3
tímar á dag og fer lengd hans
eftir getu og starfskröftum
hvers og eins.
Vinnustöðvar vistmanna verða
fyrst um sinn í hermannaskál-
um, er S. í. B. S. hefir keypt
þarna á staðnum og eru komnar
þangað nauðsynlegustu tré-
smíðavélar og dálítið af járn-
smíðavélum. Auk þess er búið
(Framhald á 8. síðu)
Framganga ríkisstjórnarinnar
í sambandi við brezku sJjipin,
sýnir einna bezt, hvernig sein-
læti stjórnarinnar og ólík sjón-
armið hafa verið þessum mál-
um til trafala.
í umræðunum um fisksölu-
málin á Alþingi eftir áramótin,
lýsti Áki Jakobsson yfir því, að
stjórnin gæti fengið brezku skip-
in, er annast kolaflutninga
hingað, til að flytja út ísfisk.
Nú er upplýst, að fáum dögum
áður eða rétt um áramótin,
tókst nokkrum íslenzkum fjár-
plógsmönnum að fá þessi skip á
leigu. Ríkisstjórnin virðist
þannig í fyrirhyggjuleysi sínu
hafa treyst á, að hún þyrfti
ekki að óttast samkeppni á
þessu sviði, og því vanrækt að
gera samning við Breta í tæka
tíð.
Þegar atvinnumálaráðherra
varð ljós afleiðingin af seinlæti
sínu, reyndi hann að ná sam-
komulagi um riftun samning-
anna og að skipin yrðu undir
yfirráðum Fiskimálanefndar.
Hefir staðið í þófi um þetta all-
an síðastl. mánuð og það skap-
að mikil óþægindi. Utanríkis-
málaráðherranum mun hins
vegar ekki hafa þótt það neitt
leitt, þótt fjárplógsmennirnir
héldu skipunum og hefir hann
því vafalaust átt nokkurn þátt
í því, að útgerðarmenn á Suður-
nesjum gerðu samning við um-
rædda fjárplógsmenn um að þeir
önnuðust útflutning fyrir sig.
Þótt samningar þessir væru á
ýmsan hátt óhagstæðir, töldu
útvegsmenn þá betri kost en að
þurfa að salta fiskinn. Atvinnu-
málaráðherra brást hins vegar
illa við, þegar hann frétti um
þessa samninga og synjaði um
útflutningsleyfi fyrir fiskinn!
Enn verður ekki séð, hvernig
þessum málum muni lykta, en
framangreint dæmi sýnir bezt,
að ekki er von á góðu, þár sem
auk seinlætisins, bætist svo ó-
samkomulag sjálfra ráðherr-
anna, þar sem annar bannar
það, sem hinn leyfir!
Hagsmunir útgerðarinnar
krefjast þess, að slíkum vinnu-
brögðum verði hætt. Það verður
tafarlaust að koma rekstri
brezku skipanna í viðunanlegt
horf og ganga frá samningun-
um við Færeyinga. Ríkisstjórnin
verður að tryggja með þessum
og öðrum ráðstöfunum, að full-
nægt verði útflutningsþörfum
smærri verstöðvanna. Það má
heldur ekki dragast lengur að
setja reglur um verðjöfnunar-
sjóðinn og láta verðjöfnunar-
gjaldið ná til togarafisksins. Sú
óvissa, sem ríkir um verðjöfn-
unarsjóðinn, er óþolandi fyrir
útgerðarmenn og sjómenn.
Bindindissýníngin
í gær var opnuð bindindis-
málasýning í Hótel Heklu í
Reykjavík. Þetta er fyrsta slík
sýning, sem haldin hefir verið
hér á landi og verður því ekki
annað sagt en að vel sé af stað
farið. Sýningin er hin athyglis-
verðasta og því líkleg til að
gera mikið gagn í baráttunni
fyrir útrýmingu áfengisins og
þar með betra þjóðfélagi.
Bindindissýningin er í 4 deild-
(Framhald á 8. síðu)
Verður jarðræktar-
lagafrumv. svæít?
Stærsta landbúnaffarmáliff,
sem hefir legiff fyrir þessu
þingi, breytingin á jaðrækt-
arlögunum, hefir orffiff fyrir
undarlegum töfum í efri deild.
Styrkir þaff þann orffróm, er
kvisazt hefir, aff ætlun stjórn-
arliffsins sé aff svæfa þetta
mál.
Jarðræktarlagafrv. þetta er,
eins og áður hefir verið skýrt
frá, undirstaða þess, að allri
heyöflun verði komið á ræktan-
legt land 10 næstu árin, þar
sem það gerir ráð fyrir mjög
auknum styrk til jarðræktar-
framkvæmda á þeim tíma. Frv.
þetta var samið af milliþinga-
nefnd búnaðarþings, en hún
byggði það á jarðræktarlagafrv.
Framsóknarflokksins, sem til
hennar var vísað. Frv. var lagt
fram í neðri deild í haust og
var talsvert spillt þar í með-
förunum, m. a. fyrir tilverknað
Jóns Pálmasonar. Þrátt fyrir
það, væri þó samþykkt þess til
stórvægilegra bóta.
Nú hefir frv. lengi beðið 2.
umr. i efri deild eftir að minni-
(Framhald á 8. slðu)
Hinar síendurteknu frásagnir
Þjóðviljans um þetta mál, virð-
ast ennfremur gefa til kynna,
að hjá einhverjum hluta ríkis-
stjórnarinnar muni verða vart
undanlátssemi á þessu sviði, því
að Þjóðviljinn myndi vart telja
nauðsynlegt að ræða þannig um
þetta mál, ef stjórnin væri-ein-
huga.
Eftir því sem Tíminn veit
bezt, hafa stjórnarandstæðing-
ar enn ekkert verið kvaddir til
ráða um þetta mál, enda þótt
þess virtist hin fyllsta þörf að
fylkja þjóðinni einhuga saman
gegn sérhverjum ágangi er-
lendra einokunarhringa eins
ög þeim, er hér virðist vera á
ferðinni.
Þess verður að krefjast, að
ríkisstjórnin láti þjóðina fá
fulla vitneskju um þetta mál og
aðhafist ekkert það, sem veiki
þá starfsemi að olíuverzlunin
komist í hendur innlendra að-
ila og þannig verði létt af þjóð-
inni þeirri féflettingu hring-
anna og innlendra leppa þíiirra,
sem of lengi hefir átt sér stað.
Starfsemf hinna fáu olíusam-
laga, sem til eru í landinu, hafa
sýnt, að þar er fúndin hin rétta
lausn þessara mála. Það er á
grundvelli samvinnunnar, er
þessi og önnur slík mál, verða
bezt leyst. Það má ekkert það
gera, sem torveldar þessa starf-
semi.
Meðfcrð laimalaga-
fi'v. í cfri deild.
Launalagafrv. var afgreitt til
neðri deildar frá efri deild síð-
astl. mánudag, en þar hefir það
verið til meðferðar síðan í sept-
ember í haust. Frv. var fljótlega
eftir að það kom fram, vísað
til fjárhagsnefndar og var Pét-
ur Magnússon þá formaður
hennar. Pétur mun aðelns einu
sinni hafa tekið málið til með-
ferðar í nefndinni og síðan
lagt það „í salt“ með þeim um-
mælum, að rikinu veittist illa
að standa undir þeim útgjöld-
um, sem því voru þá ætluð, og
þess vegna væri tómt mál að
tala um frekari útgjaldahækk-
anir. En nokkru síðar, keypti
Ólafur Thors ‘stuðning jafnað-
armanna því verði, að Jauna-
lagafrv. yrði afgreitt á þessu
þingi og gerðar á því hækkanir
til samræmis við óskir Bandal.
starfsmanna ríkis og bæja. Pét-
ur Magnússon varð því að láta
það verða eitt fyrsta verk sitt
sem fjármálaráðherra að koma
fram þessu máli, er hann hafði
fordæmt jafn ákveðið ,og að
framan er sagt.
Strax eftir að stjórnarsam-
vinnan hófst, byrjaði svo fjár-
hagsnefndin að endurskoða
frumvarpið. Alþýðuflokkurinn
og kommúnistar héldu fast á
hækkunarkröfum Bandalagsins,
er aðallega bar lægri launa-
flokkana fyrir brjósti. Sjálf-
stæðismenn töldu sig hins veg-
ar þurfa að gæta þess, að ekki
yrði of lítill launamunur á lág-
launafólki og þeim, sem hærra
eru settir. Niðurstaðan var svo
sífeld hrossakaup á víxl og stór-
felld hækkun hæstu launa-
flokkana og lægstu launaflokk-
ana, en miðlaunaflokkarnir
stóðu nokkurn veginn í stað frá
bví, sem upphaflega var gert
ráð fyrir í frv. Þannig voru
grunnlaun ráðherra, hæsta-
réttardómara og flestra íor-
stöðumanna ríkisstofnana
hækkuð 2—4 þús. kr. frá því,
er frv. áætlaði. Jafnframt bar
svo talsvert á þeirri viðleitni,
að hækka laun einstakra vild-
armanna. stjórnarflokkanna og
þau þá iðulega slitin úr eðli-
legu samhengi. Hæstlaunuðu
menn ýmsra ríkisstofnana, sem
ekki voru áður í launalögunum,
báru sig illa yfir því, að vera
teknir með, þar sem það hefði
orðið til launalækkunar fyrir
þá. Undan þessum óskum var
vitanlega látið og bankarnir og
fleiri stofnanir því felldar úr
frv. Menn þeir, sem launin áttu
að lækka hjá, samkv. upphaf-
lega frv., gerðu harða hríð að
nefndinni, og urðu því endalok-
in þau, að flestar launalækkan-
irnar voru felldar niður.
Með þessum og öðrum hætti
missti fjárhagsnefndin eða rétt-
ara sagt samningamenn stjórn-
arflokkanna þar, öll tök á mál-
inu. í stað leiðréttingar á mis-
ræmi í launagreiðslum og rétt-
látrar hækkunar hjá þeim, sem
lakast voru settir, var hér raun-
verulega komin allsherjarlauna-
hækkun, sem var þó einna mest
hjá þeim launahæstu, og glund-
roðinn í launagreiðslum var sízt
minni eftir en áður. Meðferð
málsins hafði eins fullkomlega
misheppnazt og framast var
hægt að hugsa sér.
IJlg’j aldaliækkun
uiu 8 mllj. kr.
Útgjaldahækkunin fyrir rík-
issjóð, sem hlýzt af frv., eins og
það er nú, verður frekar ofan vlð
en neðan við 8 milj. kr. Eftir
að breytingartillögur nefndar-
innar við 2. umræðu höfðu verið
samþykktar, var áætlað að út-
gjaldahækkunin yrði alltaf 6.1
milj. kr. Við 3. umr. bætti
nefndin svo við nýjum tillögum,
er auka útgjöldin alltaf um
nokkur hundruð þús. kr. Úr frv.
hefir verið sleppt’ stofnun-
um, eins og Búnaðarfélaginu og
Fiskifélaginu, sem fá allt fé sitt
frá ríkinu, og munu laun starfs-
manna hjá þeim verða að hækka
til samræmis við laun annara
opinberra starfsmanna og verð-
ur ríkið þvi að hækka ’Styrkinn
til þessara stofnana að sama
skapi. Sama er að segja um hér-
aðsskólana eða þann hluta laun-
anna þar, sem aðrir aðilar en
ríkið greiða. Þeir geta ekki afl-
að þess fjár öðruvísi en með því
að> fá aukinn ríkisstyrk. Þá
vantar alla húsmæðraskól-
ana inn í frv. Þannig mætti
lengi telja. Ofan á þetta allt
bætist svo framlagið í lífeyris-
sjóð embættismanna, sem ríkið
greiðir. Útgjaldaaukningin, sem
hlýzt af frv., eins og það er nú,
getur því ekki orðið undir 8
milj. kr.
Afstaða Framsóknar-
manua.
Eins og nánar er skýrt frá á
öðrum stað í blaðinu, hafa
Framsóknarmenn jafnan gert
(Framhald á 8. siðu)
f MG
birtist á 3. sfffu grein, er
nefnist „Stjórn og stjórn-
arandstaða" eftir Hermann
Jónasson.
Neðanmáls á 3. og 4.
síffu er fyrri liluti greinar
um eftirlitsferff Ludvigs
Harboes til íslands 1741—
1745 eftir dr. phil. Jón Jó-
hannesson.
Ofan máls á 4. síffu eru
pistlar Karls f Koti. „Úr
mínum bæjardyrum“.