Tíminn - 17.02.1958, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, þriðjudaginn 17. febrúar 1958
#Z.EN> /F/Rl/T
Utgefandl: PniMtkMtfMac*
Eitstjórar: Haukur Snorrason, Þórartnm >*r»
Skrifstofur £ Edduhúsinu viO Ltedare-
Símar: 18300, 18301, 18302, 1880» '*■
(ritstjórn og blaðamemi*
Auglýsingasimi 19523. AfgreiOsluatw
Prentsmiðjan Edda h.t
Aðsetur ríkisstofnana
FYRIR nokkru síðan
hefur Gísli Guðmundsson,
þingmaður Norður-Þingey-
inga, lagt fram í sameinuðu
Al-þingi, tillögu til þingsálykt
uiuar um aðsetur ríkisstofn-
ana og embættismanna. —■
Titlagan hljóðar á þessa leið:
^/Alþingi ályktar að skora
á rókisstjórnina að láta fara
fram endurskoðun á lagaá-
krvæðum og stjórnarákvörð-
unum um aðsetur ríkisstofn
ana og embættismanna og
leggja fyrir Alþingi tillögur
til breytinga, eftir þvi sem
áátæða þykir til, að endur-
skoðun lokinni. Gefa skal
fulitrúum — tilnefndum af
fjórðungsþingum Austfirð-
inga, Norðlendinga og Vest-
firðinga, einum frá hverju
fjórðungsþingi — kost á að
taka þátt í endurskoðuninni,
svo og einum fulltrúa frá
fjörðungsþingi Sunnlend-
inga, ef stofnað verður“.
TILLAGA þessi var t#
umræðu í sameinuðu þingi
í síöaistl. viku og fylgdi Gísli
henni úr hlaði með athyglis
verðri ræðu. Hann syndi
fram á, að mörg embætti
væru þannig, að aðsetur
þeirra, sem þeim gegna, verð
ur að vera bundið við ákveð
in stað. Þetta g-egnir aftur á
móti ekki um ýmis störf og
stofnanir. Á síðari áratugum
hefur það yfirieitt verið
venjan að staðsetja slík em-
bætti og stofnanir í Reykja-
vík. Þetta var og að ýmsu
leyti eðlilegt áður fyrr, því
að Reykjavík hafði þá ýmsa
sérstöðu, m.a. með tilliti til
samgangna, sem ekki er leng
ur fyrir hendi. Breyttar að-
stæður valda því, að miklu
fleiri staðir koma nú oft til
greina í bessu sambandi en
Revkjavik.
Nú er það almennt viður-
kennt, saeði Gísli, að vinna
beri að jafnvægi 1 byggð
landisins, oa er betta ekki sízt
viöurkennt a.f Revkvíkingum
sjálfum, enda veldur of hröð
fóiiksfjölenm bar ýmsum erfið
leikum. Mörvum byggðariöe-
um er hinsveaar mein aö
fólksfæðinni og þióðinni er
mein að bví, ef byggðariög
gla-ta siáifstæði sínu eða f ara
1 evði. Á marean hátt hefnr
líkn wið revnt að snorna
gesm bessu. en sá hængur er
á, að f/es+ar sh'kar ráðstafan
ir kosta mikið fjármagn. Ein
er þó sú ráðstöfun, sem gæti
reynst þýðingarmikil í þess-
um efnum, en kostar ekki
verulegt fjármagn. Það er
flutningur ýmissa embætta
og stofnana, sem nú eru í
Reykjayík, til staða, þar sem
viöunandi starfsskilyrði eru
fyrir hendi.
ÝMSAR tillögtir hafa ver
ið uppi um þetta efni, ságði
Gísli, bæði hér á Alþingi og
víðar. í rökstuðningi slíkra
tillagna hefur verið til þess
vitnað, að margt sé nú breytt
frá þvi sem áður var. Sam-
göngur um land allt greið-
ari, húsakostur meiri og
betri, raforku verið veitt
víða um land, sérmenntun
ekki svo staðbundin sem áð-
ur var o.s.frv. Sumir bæir,
t.d. á Norður- og Vesturlandi
eru eins stórir og stærri en
Reykjavík var undir alda-
mótin, en starfsskilyrði þar
og viðar eins góð eða betri en
þau voru fyrrum í höfuð-
staðnum. Hins vegar er á það
bent með réttu, að starfsemi
embætta eða stofnana, sem
getur verið um að ræða, muni
hafa þá nokkur áhrif í þá
átt að hamla gegn fólksflutn
ingi úr þessum byggðarlög-
um og landshlutum, sem
hefðu þær innan sinna vé-
banda. í sumum tiifellum
myndi hér geta verið um tals
vert þýðingarmiklar ráðstaf-
anir að ræða. Fyrir Reykja-
vík skiptir það hins vegar
litlu eða engu, þótt eitthvað
fækki embættum eða stofn-
unum þar, því að nóg mun
þar jafnan verða af sliku,
þótt einhverjar breytingar
séu gerðar í þá átt sem vikiö
er að í tillögunni.
AÐ SJÁLFSÖGÐU er ekki
hægt, sagði Gísli, að flytja
úr Reykjavík, hvaða embætti
og stofnanir, sem er. Mörg
störf verða ekki unnin ann-
ars staðar. Að þessu athug-
uðu te-1 ég rétt aö fram fari
endurskoðun varðandi að-
setursstaði allra embætta og
ríkisstofnanna i landinu og
er þáð mjeginatriði tillög-
unnar.
Að loknu máli Gísla var
tillögunni vísað til fjárveit-
ingamefndar. Hér er vissu-
lega hreyft mjög merku
máli og ber fastlega að vænta
þess, að Alþingi fallizt á þá
attihugun og endlurskoðuni,
sem tillaga Gísla fjallar um.
í Tunis er aðeins einn Bourguiba
Vandasamt verk Bandaríkjastjórnar alS micla málum milli Túnis og Frakklands
Hjáróma rödd
SÍÐAN hópur danskra
menntamanna bar fram
nýja tillögu um skilun hand
ritanna, hafa mörg spjót ver
ið bo in á lýðskólamennina
dönsku — en þó einkum á
Bjarna M. Gíslason rithöf-
und. Fara þar fyrstir Starcke
ráðberra og prófessor West-
ergard-Nielsen. Starcke hef-
ur valið aðferð, að endur-
taka í sífellu það sama, þó
Bjarni sé margsinnis búinn
að hrekja fullyrðingai- hans.
En Westergard-JSfielsen hef-
ur se2rt á stól eins og nokk-
urskonar prófdómari yfir
lýðskólamönnum, enda ný-
bakaður sérfræðingur í is-
lenzkum fræðum. En nú hef-
ur Bjarni hafið sókn á hend-
ur honum, og ekki verður af
greinum Bjarna dregin sú
ályktun, að prófessorinn sé
alls fær í íslenzkri sögu. —
Westergard-Nielsen reynir
svo að bæta upp það, sem
á vantar með stóryrðum, og
ef eitthvað hefur verið sagt
Framhald á 8. sidu.
ÞAÐ virðist nú orðið sam-
komulag miili stjórna Frakklands
og Túnis, að stjórnir Bretlands og
Bandaiikjanna reyni að miðla
málum í deilú þeirri, sem risið
■hefir út af hinni óverjandi árás
Frakka á Sakiet. Hvorug ríkis
stjórnin hefir þó viljað löfa því
fyrirfram, að hún sætti sig við
málamiðlunartiliögur Bandaríkj-
anna. Einkum virðist þó franska
stjórnin vera treg til að binda
hendur sínar í þessum efnum.
Sennilega hefir franski rithöfund-
urinn Francois Mauriac skýrt
þessa varasemi Frakka réttil'ega,
þegar hann komst nýlega svo að
orði, að í Frakklandi væru til
margir Gaillardar, en í Túnis væri
ekki til nema einn Bourguiba —
eða m. ö. o. maður myndi koma
í manns stað, þótt Gaillard ylti úr
sessi, en hins vegar yrði erfitt að
finna mann í stað Bourguiba, ef
hann missti völdin í Túnis. A.m.
k. mun þetta horfa þannig við frá
sjónarhóli vesturveldanna.
SÍÐASTA áratuginn hafa Ar-
abar eignazt tvo Teiðtoga, sem óum-
deilaníega bera höfuð og herðár
yfir aðra forustumenn þeirra.
Þessir menn eru þeir Nasser og
Bourguiba. Báðir eiga þeir sér
stór stefnumið, Nasser vili sam-
eina alia Araba undir merki sitt,
en Bourguiba vill sameina alla Ar-
aha í Norður-Afríku undir merki
sitt, að Egyptum undanskildum.
Leiðir þeirra liggja því ekki sam-
an. Þar sem sjónarmið þeirra hafa
rekizt á, hefir Bourguiba enn haft
betur. Það er honum meira að
þakka en nokkrum manni öðrum,
að Nasser hefir enn ekki náð sjálf
stæðishreyfingunni i Alsír undir
yfirráð sin.
í utanríkismálum hafa þeir Nass-
er og Bourguiba líka farið ólíkar
slóðir. Nasser hefir sótt sér styrk
í austurátt og þegið verulega
'hjálp af Rússum. Bourguiba hefir
hinsvegar leitað stuðnings til vest
urveldanna. Báðir telja þeir sig
'hins vegar fylgja óháðri utanrikis-
stefnu.
Það gildir vafalaust um þá
Nasser og Bourguiba báða, að þeir
eru menn hyggriir ve-1 og kunna að
haga seglum sínum eftir vindi.
Margt bendir þó til, að Nasser láti
oftar stjórnast meira af tiifinn-
ingum en Bourguiba. Bourguiba
er öðrum fremur maður hinnar
köldu skynsemi, sem reiknar flesta
l'eiki fyrirfram, og teflir sjaldan af
sér. Fra'kkar Jialda því líka mjög á
Tofti, að hann beri kápuna á báðum
öxlum og því þurfi að gæta allrar
varkárni í skiptum við hann.
HABIB BOURGUIBA er 54 ára
að aldri. Hann fór ungur til Frakk
lands og stundaði þar nám í nokk-
ur ár. Hann var 23 ára gamall, er
hann hélt heimleiðis aftur, og var
hann þá nýgiftur franskri konu,
Matthilde Lorrain, sem fór með
'honum til Túnis. Eftir heimkom-
una gerðist hann málflutningsmað-
ur, en hóf jafnframt afskipti af
stjórnmálum. Hann varð brátt einn
af leiðtogum stærsta þjóðernis-
flokksins, Neo Destour. Frakkar
töldu áróður hans ganga svo úr
hófi fram, að þeir fangelsuðu hann
hvað eftir annað, en Bourguiba lét
það ekki bíta á sig. Þegar styrjöld-
in 'hófst, var hann fangi í Frakk-
landi.
Á stríðsárunum reyndu nazistar
oftar en einu sinni að fá Bourguiba
til þess að beita sér fyrir hreyf-
ingu í Túnis, sem væri andvíg
Bandamcinnum, og lofuðu honum
öllu fögru í staðinn. Bourguiba
hafnaði öllum slíkum boðum og
styrkti það mjög aðstöðu hans eft-
ir styrjöldina.
Bourguiba fékk í stríðslökin
frjálsar hendur til stjórnmálastarf-
semi í Túnis og sýndi sig það bezt
þá, að hann var ekki síður snjall'
skipuleggjari en áróðúrsmaður.
FLokkur hans varð brátt hinn eini
öflugi stjórnmálaflokkur landsins.
Bourgiba — forseti Túnis
ög um skeið átti hann sæti í stjórn
Túnis. En hann krafðist alltaf
meira og meira, og brátt varð
Frökkum ljóst, að fyrir honum
vakti alfrjálst Túnis. Þá haettu
þeir samningum við hann. Árið
1952 var hann handtekinn og flutt-
ur til Frakklands.. Þar sat hann í
haldi i tvö ár.
ÞEGAR Mendes-France varð
forsætisráðherra sumarið 1954,
breyttist hagur Bourguiba slcyndi-
lega. í kjölfar handtöku hans hafði
fylgt hálfgerð ógnaröld í Túnis.
Frakkar höfðu miklu meiri hags-
muna að gæta þar en í Alsír og því
óx þeirri stefnu fylgi, að bezt væri
að láta Túnis siglasinn sjó. Mendes
France hjó því á hnútinn og veitti
Túnis fullt sjálfstæði. Bourguiba
varð hinn sjálíkjörni formaður
■hinnár nýju stjórnar. í kosningum
þeim, sem fóru síðar fram, hlaut
flokkur Bourguiba svo að segja öll
þingsætin.
Því fór þó fjarri, að Bourguiba
væri. í fvrstu traustur í sessi. Ann-
ar aðalforinginn í ílokki hans, Ben
Joussef var mjög langt til vinstri
og undir áhrifum frá Nasser.
Bourguiba beitti bæði hörku og
klókindum til að hrekja liann úr
flokknum og dvelur hann nú í
Kairo. Næst stafaði Bourguiba
hætta frá konungi landsins óg ■
þeim ihaldsöflum, sem t>tóðu á bak
við hann. Bourguiba valdi því
hentugt tækifæri til að gera Túnis
ið 'lýðveMi og lósna þannig við
’'.onunginn. Að sjálfsögðu var
Tourguiba kosinn fjTsti forseti
landsins, en hann hefir samkvæmt
Ajórnarskránni svipað vald og for-
'eti Bandarikjanna.
Bourguiba er nú tvimæíalaust
•aldamesti maðurinn i Túnis og
öyggjast völd hans ekki sízt á
beirri miklu lýðhylli, sem hann
lýtur. Hann berst þó ekki mikið á,
'n vinnur mikið. Hann er bl'átt
ífram í framgöngu, virðist hel'dur
•■lédrægur, og er laus við allar
•esingar og öfgar í málflutningi.
Hann er fremur lítill vexti.
MARGIR örðugleikar biðu Bour-
guiba, þegar hann tók við stjórn
hins nýja ríkis, því að Túnis er fá-
tækt land frá hendi náttúrunnar og
flestir atvinnuvegir frunistæðir.
Bourguiha hefir því- reynt að fá
sem mest erlent fjármagn til fram
kvæmda og þvi lagt áberzhi á góða
sambúð við vesturveldin. Hatnn hef-
ir revnt að hafa góða samibúð við
Frakka, en þó jafnan tekið fram,
að tengslin við AMr væru sterk-
ari en tengslin við Frakkland. Við
erum vinir Frakka, en bræðúr 'Al-
sírbúa, segir hann. Hann hefir haft
nána samvinnu við leiðtoga upp-
reisnarmanna j Al'sír, en mótmælir
þó þeirri ák&ru Frakka, að hann
(hafi veilt þeim hernaðardega hjálp.
jTil sönnunar því hefir hann boð-
izt til að leyfa alþjóðlegu gæzluliði
að gæta landamæra Túnis óg Al-
sír.
Bourguiba hefir hvað ef’tir ann-
að boðizt til að miðla málum í
öeilum Frakka og Alsídbúa á þ'eim
grundvelli, að Túnis, AIsít og Mar-
okkó mynduðu eins konar banda-
lag, er væri í tengslum við Frakk-
land. Ráðandi franskir stjórnmála-
menn hafa illu heilli neifað að
fallast á þetta.
Ef Frakkar tefla svo, að þeir
neyða Bourguiba til að leita sam-
starfs Rússa og Egypta, hafa þeir
unnið málstað vesturveldanna mik-
ið .ógagn. Stjórnir Bandaríkjanna
(Framh. á 3. síðu)
'BAÐsrorAN
Frakkar reyndu.að 6'emja við hann
ISkrælþurr nafnaupptalning.
NORÐLENDINGUR skrifar okkur
dáiitla hugvekju um nafmabirt-
ingar blaða og útvarps og segir
oftast óviðunandi. „Það á ekki að
birta nöfn ungra óþekktra manna
eins og allsber", segir hann. „P_er
sónusaga og ættfrærsla er ís-
lendingum svo ástfólgin og í blóð i
borin að stórfurðulegt er, livern
ið blöð og útvarp haga sinni
fréttamennsku í þessu tilliti. Á
forsíðu blaða er sagt frá skipun
manns í embætti, án þess að
kynna mannhm nokkurn skapað
an Mut. Sagt er frá ungu lista
fólki, sem menn hefðu gaman af
að vita deili á, en einungis nafn-
ið er nefnt, ekki hvaðan og
hverra manna. Háskólinn til-
kynnir um lökapróf manna, og
blöðin birta listann allsnakinn!
Miklu vinsæltá væri að ættfæra
og segja einhverja persónusögu
um mennina. Ef blöðin hættu
þessari skrælþurru nafnaupptaln
ingu og segðu einhverja persónu
sögu, jafnvei þótt fátækleg væri,
gegndu þau betur hlutverki sínu
sem íslenzk fréttablöð, en þau
gera nú í dag.“ Þannig skrifar
þessi Norðlendingur og er sjónar
mið hans athyglisvert og á nokk
urn rétt á sér. Erfitt getur verið
að grafa upp persónusögu manna
á aillöngum nafnal'ista, svo að
nokkru nemi, cn þegar um er að
ræða emstaka listamenn t. d., má
óefað gera þeim betri skil en al
mennt er gert í blaðafréttum.
Mér í'imvxt Háskólinn ætti að taka
ábondiirgu bréfritara til athugun
ar, og segja einhver deiii á þeim
er prófi ljúfca. T. d. hvar fæddir,
og af hvaða foreldri. Þau gögrí
hljóta að vera til í skrifstofu
stofnunarinnar og málið því auð
layst. Þannig mætti með lítilli fyr
irhöfn færa þessa fréttamennsku
aQá til eitthvað betri vegar.
ÓfróSlegar tllkynningar.
Þegar rætt er þannig um frétt-
ir, sem segja raunar helzt til lít-
ið, kemur mér í hug, að cin-
hverar allra ófróðlegustu til-
kynningar sem maður beyrir
eða les eru frá svonefndr. úaup
lagsnefnd, sem fjallar um vísi-
töluútreikning. í fréttatilkynn-
ingum henrrar er nefnd einhver
vísitala, en samaaburðartala
al'drei nefnd, og í öllu okkar
talnaþvargi man ég a. m. k.
ekkj, hvernig síðasta tinryTm-
ing var. Hversu mangrr fslend
ingar skyldu geta svarað undir
búningslaust spurningu um hver
sé framfærzluvísitala í dag og
liver kaupgjaldsvísitala? Sanm-
gjarnt væri, að með hverri lil-
kynningu um vísitölu kæmi all-
greinargóður samanburður, svo
maður viti, hvað raunverulega
felst í tilkjmningunni. Þetta er
ekkert niema abnenn upplýsinga-
þjónusta, sem e. t. v. má segja
að blöðin gætu séð um, en eðli
legast er að fróðledkurinn fyigí
hverri tálkynningu frá hinum
opinhera aðila. Blöðin og les-
endur þeirra geta svo lagt út
af textanum. Ljúkum svo pistl-
inum í dag. , —Flnnur