Tíminn - 25.02.1961, Blaðsíða 8

Skjaldbreiður Kjarvals séður úr Grafnlngi.
Herranótt M.R.
á Akureyri
Nokkrir nemendur mennta-
skólans í Reykjavík hafa verið
á Akureyri og sýnt þar leik-
rit sitt, Beltisránið. Fyrsta
sýning á leiknum fór fram í
samkomuhúsinu síðasta laug-
ardagskvöid. Leik og leikend-
um var frábærlega vel tekið,
og var leikurinn endurtekinn
tvisvar á sunnudaginn.
Af þessu tilefni átti TÍMINN
s'.utt símtal við Þórarinn Björns-
son, skólameistar'a á Akurteyri, en
leiksýning þessi er liður í árleg-
v.m nemendaskiptum M.R. og M.A.
Sagði hann, að í þetta skipti
hefði menntaskólinn í Reykjavík
haft þann hátt á að senda leik-
flokkinn, ásamt umsjónarmanni
sKólans, serr fulltrúa í nemenda-
skiptunum, en svo stór hópur hef-
ur ekki komið'áður í þessa heim-
sókn. Venjan hefur verið sú und-
aufarin ár, að nokkrir helztu em-
laettismenn skólanna hafa farið í
þessar ferðir, venjulega ritstjóri
skólablaðs, umsjónarmaður skóla,
formaður málfundafélags og tveir
;i. þiír nemendur að auki. í leik-
íiokknum eru 17 nemendur sem
túa allir í heimavistum M.A
! Nemendurnir hafa að venju
sótt kennslustundir í M.A. og hlýtt
á kennara og kynnzt frammistöðu
skólafélaganna nyrðra.
Eins og áður segir var fyi'sta
sýning á Beltisráninu s.l. laugar-
dag og hlaut leikurinn mjög góð-
ar viðtökur leikhúsgesta. Hópur-
ir.n hélt svo heim aftur á mánu-
dag.
Leikfélag M.A. hefur nýlokið
sýningum á skólaleik sínum, Væng
siýfðir englar, en ekki taldi skóla-
meistai'i geta orðið af því, að farið
yj'ði með leikinn suður, heldur
verður heimsóknin endurgoldin á
venjulegan hátt seinna í vetur.
Fór leikfélag M.A. fyrir skömmu
t1 Siglufjarðar og srýndi þar
nokkium smnum. Lauk þar með
siarfsári leikfélagsins, en formaður
þcss er Skúii Johnsen Sagði skóla
ir.eistari, að félagslíf hefði verið
gott í skólanum í vetur.
Skólameistari sagði að unnifi
væri af kappi að hinni nýju kaffi
stofu menntaskólanema, sem verð-
ur í nýju' heimavistinni, og væri
hún góður fengur fyrir nemendur
og mundi styrkja starfsemi þeirra
í félagsmájum. Allar teikningar
lægju nú f.vrir, en þær hefur
Steinn Kjarval gert. Vonaðist
skólameistari til, að stofan yrði
fullbúin í vor.
Hugleiðing á Kjarvalssýningu:
STADNÆMZT VID MYNDIR
Engum hefði þótt undarlegt,
þótt yfirlitssýning Kjarvals, sem
menntamálaráð efndi til, þegar
F.jarval stóð á sjötugu, yrði eins
og ljóðalok í þeim mikla lofsöng,
sem hann hefur kveðið landi og
>þjóð með sínu ævistarfi.
Sjálfum hefur honum búið meira
f hug. Það sannarsýninginhans.sem
mú stendur í Listamannaskálanum.
Er vafamál, að Kjaival öðru sinni
á einkasýningum sínum hafi boðið
upp á- meiri fjölbreytni — meiri
fcreidd í listbrögðum og hug-
ikvæmni en einmitt nú!
Þarna eru teiknaðar og málaðar
mannamyndir með hinum fjöl-
breytilegustu listbrögðum, enda
visast orðið til á mismunandi tím-
um hinnar löngu ævllistamannsins.
Þá er þarna yndisleg mynd af
fiskistúlku, auðsjáanlega ein af
uppkastsmyndum Kjarvals frá því (
er hann var „sjómaðurinn í
Landsbankanum". Er þetta þá eins
cg upprifjun á því, þegar maður
sjálfur, lítill drengur, vann á fisk-
reitum innan um svona stúlkur
fyrir 10 aura um tímann! En
myndin þessi fær mann þá til að
kannast við það fyrir sjálfum sér,
að maður hefði verið til með að
vinna með fyrirmyndinni fyrir
Ihreint ekki neitt, svo töfrandi eru
þau þarna, unga konan og saltfisk-
unnn!
Sérhver mynd á sína sögu. Þarna
; er á einum veggnum ungur banka-1
maður, einn af þeim, sem í loka-|
1 sennu frelsisbaráttunnar hreif okk-1
j ur ungu mennina hvað mest með
; harðskeyttum röksemdum á mánn-
fandum, og grunar mig, að myndir,
I hafi komizt á blað fyrir þeirra
kluta sakir.
Þá er þarna blómakarfa æði-
f-æg. Vinir og bræður Kjarvals á
B.S.R., sem lengstum hafa verið
jKjarvals meðreiðarsveinar, sögðu|
það með blómunvvið Kjarval sjö-
tugan, sem þeim bjó í brjósti, en
Kjarval vildi þá varðyeita vina-
hótið og eyddi í það fyrstu nótt-
inni af áttræðisaldrinum að „skjal-
festa“ þessa afmæliskveðju' sína,
með því að mála þessa mynd.
Þótt ég hafi einhverju sinni
hlotið gælunafnið „aðdáandi
Kjarvals nr. 1“, lét ég þess getið
við Kjarval í vor, að ég hefði að-
erns einu sinni, úti í náttúrunni,
séð heila mynd komast á línið fyrir
hans milligöngu. Þetta leiddi til
að ég í sumar var þar nærstaddur,
sem myndin „Heimahagar við
Grafgilið“ varð til. Sú mynd var í
biaðinu í fyrradag. Er myndin í
írásögur færandi fyrir það, hversu
Kjarval varð að berjast um mótiv-
X, berjast um fjallið við þokuna!
Og alveg varð ég yfir mig genginn,
þegar Kjarval að eykt liðinnf, til-
kynnti að nú mættum við sjá það,
sem komið væri á léreftið. Myndin
var fullgerð. Þetta minnti mann á,
þegar Matthías Jochumsson orti
tvö ef ekki þrjú stórkvæði sama
daginn fyrir þúsundára hátíðina
sjötíu og fjögur!
En Kjarval kunni þá þetta fjall.
Hann ólst upp undir því!
Þá hlýt ég að segja ykkur þessa
sögu: Það var fljótlega eftir að
Kjarval kom heim að loknu námi,
að hann færði vini sínum Tryggva
Þórhallssyni mynd. Hún var af
fjalli í heimabyggð Kjarvals, eða
öllu heldur fjallstindi. Hamramir
svartir, en skriðurnar á milli hamr-
anna og . undir þeim, ryðbrúnar.
Þessi mynd þótti ærið mikil
dirfska og var ekki laust við að
Tryggva Þórhallssyni þætti þarna
djarft teflt með Drottins handa-
verk. ^
En viti menn, þegar ég í sumar
gisti Kjarval og ferðaðist með hon-
um til Borgarfjarðar, hvað sé ég
ek.ki!
Mynd Tryggva, „Laufásmyndin",
er bókstaflega heilagur sannleikur!
Éitbrigðin eru sönn, þótt þau
þættu ótrúleg!
Ein er sú mynd á sýningunni,
sem ég vildi mega gefa gælunafnið
„Skjaldbreiður Kjarvals". Hún er
ein þeii'ra mynda á þessari sýn-
ingu, sem reiknast til hinna hæstu
hnda í li'st Kjarvals. Minnir mynd-
ir. á setningu Jónasar: „Mjög þarf
eú að mörgu að hyggja, mikið er
Konan í fitkvhmunnl.
um dýrðir hér.“ Aftur er fullvíst,
að þessi mynd hefur ekki verið ort
á einni nóttu eins og hið fræga
kvæði Jónasar.
Eru vinnuhættir Kjárvals, eins
og annarra mikilla andagiftar- og
kunnáttumanna, að einatt yrkir
hann sín góðkvæði undir háþrýst-
ir.gi á sárskömmum tíma, en í önn-
ur eyðir hann óhemju vinnu á
löngum tíma, og mun umrædd
stórmynd hafa verið unnin með
siðari aðferðinni.
Önnur mynd er á þessari sýn-
ingu, sem þá einnig veiður talin í
brjóstfylkingu, þegar rætt er um
myndir Kjarvals, almennt. Er það
vetrarmyndin „Mosfellsheiðin”. Sú
rr.ynd kveður við enn einn nýjan
tón, og vildi ég mega telja mér trú
um, að í henni speglist vetrar-
veðurblíðan, sem við höfum hin
siðarl ar.átt við að búa, en stingur
svo í stúf við það, sem fólk á Kjar-
vals aldri átti vlð að búa fram á
miðja ævi.
Þá kveður Kjarval á þessari* sýn-
ingu enn við raust góðkvæðm ski
um hraunin og mosann og bert er
aí því, hvar þeim er valinn staður
á sýningunni, að Kjarval sést ekki
heldúr hér yfir „smávini fagra,
Í0ldárskart“ og er furðulegt, hvað
einnig með nenslinum unnt er að
nálgast Jónas í þessum undurfögru
ljóðlínum.
Af öllum hinum fjölbreytilegu
Iistbrögðum í andlitsteikníngum á
þessari sýningu, sem þá eru eins
konar viðliót við „Möppumyndim-
ar“, sem út hafa verið gefnar,
fmnst manni mest um teikninguna
af Jóni á Götum.
Guðbrandur Magnússon.