Tíminn - 18.01.1962, Blaðsíða 6

100 ára minning Olafs Guómunds-
sonar fyrrv. héraðslæknis Rang.
Þess ber aS geta, sem gert er. —
Fyi'ir okkur, sem erum orðin rosk
in að árum og lifðum hér með
Ólafi lækni alla hans tíð, er hann
gisti þetta hérað, og þekktum hann
bæði í sjón og reynd, er vaila hægt
annað en staldra aðeins við og rifja
upp með örfáum minningarorðum
við þessi aldahvörf. Ég man, þegar
ég sá fyrst þennan unga og glæsi-
lega lækni, hann var bjartur á
brún og bi'á, fallega vaxinn, frem-
ur þrekinn, breiður um herðar og
þéttur undir hönd. Hann bar með
sér leiftrandi gáfur og létta lund,
enda var hann prýðilega skáld-
mæltur, eins og hann átti kyn til
— í báðar ættir.
Ólafur læknir var fæddur 4. des-
ember 1861, að Breiðabólstað á
Skógarströnd. Foreldrar hans voru
sr. Guðmundur Einarsson og kona
hans, Katr’ín Ólafsdóttir, prests
Nielsens, Flatey, kona Ólafs lækn-
is var Margrét Björg Magnúsdóttir
Olsens á Þingeyrum. Þau eignuð-
ust eitt barn, sem þau misstu á
unga aldri, en svo ólu þau upp
vandalaus börn, sem þau gengu í
foreldrastað með prýði. Ólafur
læknir dó 16. marz 1906.
Það er eins og Rangárhérað hafi
verið heillandi land fyrir lækna-
stéttina frá því fyrsta að löggiltur
læknir tók hér bólfestu, sem var
Skúli Vigfússon Thorarensen á Mó
eiðarhvoli, árið 1834, en síðan Ól-
afur Guðmundsson fluttist í hérað-
ið 1890, hefur læknissetrið verið
að Stórólfshvoli í rúm 70 ár, enda
hver'gi betur sett.
Mér hefur fundizt alla tíð síðan
ég man eftir, að Stórólfshvoll væri
hjartastaður Rangárþings, bæði
sakir legu sinnar og fegurðar og
hins vegar fyrir það, að þangað
hefur hugurinn leitað, þegar vanda
hefur borið að höndum, vítt og
breitt um allt héraðið, til allra
þeirra lækna, er þennan stað hafa
gist, en það var erfitt að sinna öll-
um læknisstörfum hér, meðan öll
stórvötn voru óbrúuð, og má þar
til nefna Markarfljót, Ála, Affall,
Þverá og báðar Rangárnar, og það
stundum í vondum veðrum og um
koldimmar vetrarnætur, þegar
leysingar voru að vetrarlagi, og
beljuðu fram straumþungir álarnir
aðeins milli höfuðísa. Var þá erf-
itt að koma hestunum út í álinn
og þó erfiðara að koma þeim upp
á næstu skör. í slíkum tilfellum
lenti maður bæði við að sækja
lækni og ljósmæður í þá tíð. Þá
reyndi á þrek og dugnað þessa
fólks, bæði ljósmæðra og lækna og
þrek góðhestanna, sem valdir voru
í þessar ferðir. Það var mikið geng
ið, þegar góður og dugmikill lækn-
ir var fenginn til að leysa vand-
ann, hvort sem það voru slys, sem
að höndum bar, eða kona í barns-
nauð.
Ólafur var þá farsæll og úrráða-
góður, því að hann var bæði fljót-
ur og gagnráður, þegar mikið lá
við. Og það er ótalið, hversu mörg
hafa verið mannslífin, sem hann
hefur bjargað hér í sýslu, meðan
lians naut við. Hann var þar oft
með tvö og stundum þrjú manns-
lífin í höndum í senn og skilaði
öllu heilu í höfn, þótt erfitt væri.
Og þegar þessu var lokið á einum
bænum, bjó hann sig í skyndi, ef
til vill til að. bjarga næsta tilfelli.
Þetta var ekkert smáræði að sinna
öllu, sem að höndum bar, um
þvera og endilanga Rangárvalla-
sýslu, utan frá Þjórsá og alla leið
að Jökulsá á Sólheimasandi Þetta
veit ég, að hann sleit sér út fyrir
aldur fram, því að hann var vilja-
sterkur og viðkvæmur, til að
bjarga því, sem bjargað varð, alla
þá tíð, sem hans naut við. Sama
var að segja, þegar maður þurfti
að dvelja undir læknishendi, þá
var ekki hægt að vísa á sjúkra-
hús. Það var aðeins ein leið, að
komast að Stórólfshvoli og dvelja
þar undir læknishjálp, meðan að-
gerða þurfti við, stundum daglega
og svo vikum skipti, sjálfur lenti
ég í slíku í tíð Ólafs, en ég var
ekki sá eini, sem fyrir því varð.
Og voru þar allar viðgerðir inni-
lega góðar, fyrst og fremst frá Ól-
afi lækni og svo konu hans, frú
Margréti, sem var góð kona á all-
an hátt. Og eftir því var allt heim-
ilisfólkið samvalið að láta manni
líða vel.
Af þessu framangreindu gleymi
ég aldrei dvöl minni á Stórólfs-
hvoli í gamla daga, ef til vill er
þetta rótin að því, hversu mér er
Hvollinn kær, en það skal tekið
fram, að þótt þessar fáu minninga
línum snúist um Ólaf heitinn
lækni Guðmundsson, finnst mér,
er ég lít yfir farinn veg, að við
Rangæingar höfum verið vel
heppnir með alla okkar héraðs-
lækna á umliðnum árum og erum
enn þann dag í dag. í fáurn orðum
má segja, að það hafi verið valinn
maður í hverju rúmi,. hvað lækna-
stéttinni viðvíkur í Rangárvalla-
sýslu alla tíð. Hafi þeir allir alúð-
arþökk fyrir sitt ævistarf.
Að síðustu ætla ég að rifja hér
upp stutta^ en merka sögu i sam-
bandi við Ólaf heitinn lækni, sem
sýnir, að hann hugsaði Iengra og
dýpra en um líðandi stund. Þórð-
alþingismaður var vin-
ur Ólafs læknis. Einhverju sinni
voru þeir að tala um eilífðarmál-
in og hétu þá hvor öðrum, að sá
þeirra, sem fyrr færi, léti hinn
vita, hvað við tæki handan við
dauðans tjald. Svo deyr Ólafur:
læknir fyrr og kemur fljótlega til1
Þórðar i draumi, en Ólafur var
hagyrðingur, eins og fyrr er á
minnzt. Ólafur segir þetta:
Hver sá hér í drottni, ef deyr
í dýrð hjá guði skartar,
heitt að þeim, já, heitt að þeim
hlúð er þar af hjarta.
Þórður lærði erindið og mundi,
þegar hann vaknaði. Festi það á
blað og því komst það á gang og
er ógleymt enn, og er hér komiðí
með línum þessum. Mér finnst
þessi lokaorð Ólafs læknis vera:
þess verð. að geymast, en ekki
gleymast.
Að síðustu kveð ég þig, kæri,
forni vinur minn, með alúðarþökk
fyrir alla ógleymanlega tryggð og
vináttu, og margþætta hjálp, naér
og mínum til handa. meðan leiðir
lágu saman. Eg hygg, að margir
Rangæingar. bæði karlar og kon-
ur, vilji minnast Ólafs læknis með
hlýhug og þökk um þessi tímamót.
Þessar fáu og smáu línur mínar
eiga að vera sem lítið minning-
anna gróandi blað að legstað þín-
um við þessi aldahvörf.
Og að síðustu til þín þessar ljóð-
línur skáldsins:
Vér sjáum. hvar sumar rennur
með sól yfir dauðans haf.
Og lyftir í eilífðar aldingarð
því öllu, sem drottinn gaf —
. Guðni Gíslason, Krossi.
var of mikið fyrir einn mann, enda j ur heitinn
EINOKUN
Orðið EINOKUN er haria ó- unar í einhverjum héruðum,
vinsælt í íslenzku máli Þess eða að í þeirra höndum sé mik
veigna er það gjarna notað af ill hluti af útflutningi einhverr
þeim, sem vilja koma óvinsæld ar framleiðslu, er það vegna
um orðsins yfir á einstaklinga þess, að þeir sem hlut eiga að
eða fyrirtæki, sem þeim er í máli hafa kosið sér þeirra for-
nöp við. sjá fremur en annarra, eða þá
Andstæðingar samvinnufélag fyrir það, að aðrir hafa ekki
anna hafa mikla löngun til að séð sér fært og haft áhuga fyr
láta einfalda lesendur halda, að ir að stunda þar verzlun og
samvinnufélögrji eigi eitthvað útflutning. í engu lýðræðis-
skylt við þann verzlunarmáta, landi hefur samvinnufélögun-
sem var á íslandi frá 1602 til um verið fengin einokun í verzl
1854. Þetta er fjarstæðukennd un og viðskiptum.
vitleysa og þeir, sem svo Nú síðast hefur verið talað
skrifa og tala, vita miklu betur. um einokun í sambandi við út
Um allan heim hafa sam- flutring oig sölu á afu:*um
vinnufélögin barizt gegn ein- hraðfrystihúsanna. Það er al-
okun. Þau byggjast á þeim röng tú'kun. Einokun á útflutn
grundvelli, að fólkið hafi frelsi ingi sjávarafurða hafa sam-
til að mynda sín eigin félög og vinnufélögin ekki haft, frem-
velja og hafna um verzlun og ur en á öðrum sviðum verzlun
viðskipti. Fjöldi fólks trúir ar og viðskipta. Hitt hafa fram
ekki á skipulag samvinnufélag- leiðendur vitað, að það var gott
anna í þesum efnum og felur og hagkvæmt að fela þeim for-
þeim ekki forsjá um sölu fram sjá þessara mála svo sem
leiðslu sinnar eða útvegun lífs margra annarra.
nauðsynja. Að-ir hafa komið Það er fyrirfram dæmt til
auga á yfirburði þeirra á mörg þess að mistakast, að gera sam
um sviðum og hafa þá reynslu vinnufélögin óvinsæl með þvi
af að vera í samvinnuféiögum, að bendla þau við hið óvin-
að þeir kjósa ekki að skipta. f sæla orð .eihokun. Slíkt verkar
þeim tilfellum að • samvinnufé- ekki á vitiborið fólk.
lögin hafi mikinn hluta verzl- P.H.J.
Iðnskólinn í Reykjavík
Meistaraskóli
fyrir h mmmiii
og múrara
mun taka til starfa viS Iðnskólann í Reykjavík
hinn 20. janúar n. k. ef nægiieg þátttaka fæst.
Kenn verður mestmegnis að degi til um 40 stund-
ir á viku, að þesu sinni í 12 vikur og n. k. haust
væntanlega í 10 vikur.
Innritun fer fram í skrifstofu skólans tU 19. þ.
m. á venjulegum skrifstofutíma.
Skólagjald fyrir allt skólatímabilið er kr. 1000.00.
Skólastjóri.
Enska
Patons
ullargarnið fræga fyrirliggj-
andi í 5 grófleikum og
fjölda lita.
Stakar drengjabuxur.
Stakir drengjajakkar.
Drengjaföt með verði sem
var áður en viðreisn
hófst.
Æðardúnssængur
Æðardúnn — Hálfdúnn
Enskt dúnhelt léreft.
Vesturgötu 12. Sími 13570.
Tilkynning
frá Bygginaasamvinnufélagi
Kópavogs.
Til sölu er á vegum félags-
ms hús við Álfhólsveg í
Kónavogi.
beir félagsmenn. er vilja
ootfæra sér forkaupsrétt
iinn. snúi sér til Grétars
Eiríkssonar. Álfhðlsvee 6A.
Sími 19912, fyrir 19. jan.
1962.
P. h. B S. K.
Grétar Eiríksson.
T i M I N N, fimmtudaginn 18. janúar 1962.
6