Tíminn - 08.12.1964, Page 9

9
ÞRIÐJUDAGUR 8. desember 1964
TÍMINN
BÓKMENNTIR
Myndarlegt útgáfu
átak sveitarf élags
Svalbarðsstrandarbók
Júlíusar Jóhannessonar
Útgefandi Svalbarðsstrandarhrepp
ur.
Það mun ekki altítt, að hrepps-
félögin á íslandi gerist bókaút-
gefendur. Þó kemur það fyrir, þeg
ar mikils þykir við þurfa en ekki
veit ég, hvort þá er lagt aukaút-
svar á hreppsbúa, eða öll útsvars
upphæðin látin renna til útgáfunn
ar það árið til þess að greiða
kostnaðinn. Útgáfa jafn myndar-
legrar bókar og Svalbarðsstrand-
arbókar hlýtur að kosta sem svar
ar drjúgum hluta af ársútsvari
eins sveitarfélags, og varla er þess
að vænta, að gróði verði á þeirri
úlgáfu. Þegar maður fær í hend j
ur bók á fjórða hundrað blaðsíð-1
ur, prýdda fjölda mynda, prentaða
á þungan úrvalspappír og fagur
lega bundna, um fólk og fram-
kvæmdir einnar sveitar á skömmu
tímaskeiði, jafnvel myndir af
flestu núlifandi búandfólki og bæj
um þess, þá hlýtur maður að
hugsa sem svo, að mikið yrði það
bókasafn, ef slík skil væru gerð
hverri sveit á landinu, þó ekki
væri nema einu sinui á öld Er
þetta ekki of mikil bókagerðar-
gleði? Vel má það vera, en á hitt
er að líta, að hér kemur fram í
verki sterk ræktarsemi félksins í
þessari byggð, ræktarsemi, sem
öðru fremur er lílclog til þess að
efla og vernda menningu og
mannlund og verða traustustu liron
sieinar þessa byggðarlags. Út-
Þjóðsagnaskrá
Skrá um íslenzkar þjóðsögu-'
og skyld rit.
Steindór Steindórsson tók sair.an,
Bokaútgáfan Þjóðasa.ga gaf ut.
f haust kom út þunnt en failegt
kver undir þessu nafni. f for.'nála
segir höfundur: „Skra þessi er
saman tekin höfundi sínum til
skemmtunar og bókasafnendurr, til
nokkurs hægðarauka. Hér er tínt
saman allt það, sem inér var lcimn
ugt um af íslenzkum ritum, er
fjalla uim íslenzka ojóðtrú og
þjóðhætti. Hefi ég flokkað ritin
niður éftir meginefni þeirra. Ekki
er sú flokkun nákvæm og getur
ýmislegt orkað tvímælis, þótt meg
indrættir séu að minni hyggju
sæmilega skýrir.“
í fyrsta flokki pessarar sxrár
eru þjóðsögur, og eru þar talin
bæði þjóðsagnasöfn, einstök rif og
tímarit, er flutt hafa einvörðungu
þetta efni. í öðrum flokki eru
sagnaþættir, en þar eiu talio rit,
sem lýsa þjóðlífi og atburðum í
fjórða flokki eru rit um drmma |
og dulskynjanir. í fimmta flokkij
m um þjóðhætti, skemmtanii og j
rií um þjóðsögur. Loks eru taldar :
barnabækur af þjósögulegum toga. 1
Höfundur skrárinnai segir að !
hún sé að sjálfsögð - ekki tæm-
andi, enda erfitt um vik að þurr
ausa þann brunn og víða linda að
leita. Eigi að síður æikur eicki á
tveim tungum, að þetta er hið
handhægasta hjálpargagn öllum
þeim, sem vilja hafa nokkra yfir-
sýn um þessa miklu grein íslenzkra
fræða og bókmennta. Er barna
um mikið þarfaverk að ræða. unn
ið af ósérplægni og góðri þekk-
ingu. Steindór Steindórsson er
ekki einhamur maður að dugoaði
sínum og fræðilegri iðni. Hann
ei afkastamikill vismdamaðuí í
náttúrufræði, þýðir margar iiæk-
ur. oft um fræðileg cdni, les bók-
menntir og sikrifar um bær og
grúskar í þjóðfræðum
Aftast í þessu litla riti er getið
nokkurra eriendra ritsafna þar
sem íslenzkar þjóðsögur ei að
finna í erlendum þýðingum og
fylgir ‘þar á eftir glögg ritgerð
um íslenzkar þjóðsógur á “•• end-
um málum eftir Þorstein Jóseps
son Munu þeir harla fáir hér-
lendis. sem hafa lagt sig eftir því
að kanna þann garð aðrir ?n Þor
steinn, og er því mikill fengm að
grein hans á þessum stað. Er ekki
að efa. að síðar mun oft 'erða
til hennar leitað um hagnýta vitn
eskju um þetta efni. I «>ks er nafna
skrá og ritskrá.
Þess er vert aó geta. að þessi
litla bók er gefin út af einsiakri
smekkvísi, og mun só hagi bóka
gerðarlistamaður. Hatsteinn .Juð-
mundsson hafa um fjallað. Það
verk lofar meistarann. —AK.
gáfa bókarinnar er í senn aíleið-
ing þeirrar ræktarsémi og ný rær
ing handa henni.
Höfundur virðist ekki hafa lagt
á það meginkapp, að þessi syrpa
hans kæmist í prentaða bók, og er
það virðingarvert viðhorf hans.
Svo er að sjá, sem það sé almenn
ur hreppsfundur, sem ráðið hefur
úrslitum um þetta og ákveðið að
takast útgáfuna á herðar, sér til
ánægju og sæmdar. Bókin er þar
með í raun og veru sameign
Svalbarðsstrendinga og þeirra,
sem sérstök kynni vilja hafa af
þeirri byggð og fólkinu þar. Er
nokkuð. sem mælir því í gegn, að
bækur séu prentaðar með það
GÓÐUR ÍSLANDS-
VINUR LÁTINN
Nýlega barst frétt um, að dr.
Wilhelm Kreutzer, forstöðumaður
Veðurrannsóknarstofnunarinnar í
Giessen í Þýzkalandi, hefði látizt
snögglega 24. nóvember. Útför
hans fór fram í kyrrþey í Hadel-
berg 27. sama mánaðar.
Dr. Wilhelm Kreutz var mörgum
íslendingum að góðu kunnur, þar
eð hann hefur tvö undanfarin sum-
ur starfað að því með íslenzkum
veðurfræðingum og öðrum sér-
fræðingum að hagnýta þessa
merku vísindagrein í þágu land-
búnaðar okkar. Fór hann víða um
landið og hefur sett upp ásamt ís-
lenzkum og þýzkum aðstoðarmönn-
um sínum tilraunareiti á nokkrum
stöðum. Starf dr. W. Kreutz er
mjög merkilegt tilrauna- og braut
ryðjendastarf, sem eflaust á eftir
að verða landbúnaði og ræktun í
landinu mikils virði. Áhugi hans
á málefnum okkar og velvild til
þjóðarinnar var mikill. Var hann
ávallt boðinn og búinn að reyna
að leysa úr alls konar vanda-
málum, þegar til hans var leitað,
og má fullyrða, að hann var einn
þessara fágætu og ágætu vina okk-
ar íslendinga, sem við erum svo
lánsamir að eiga, ekki sízt í Þýkza-
iandi.
FVrir nokkrum vikum vorum
við hjónin heima hjá honum og
konu hans. Var þar rætt margt um
framtíðarverkefni hans, - en hann
gerði ráð fyrir að koma hingað
Framhaid á 14. sfðu.
gildi eitt í huga? Er það höfuð-
skilyrði, að bók eigi erindi til
þjóðarinnar allrar? Það er ekki
lengur neinn reginmunur ú prent
aðri bók og handriti.
Bókin hefst á aldamótaljóði um
Svalbarðsströnd eftir Bjarna Ara-
son og meira að segja prentað lag
ið, sem er eftir Júlíus Jóhannes-
son. Síðan skiptist aðalmál bók-
arinnar í tvo meginhluta. í fyrri
hlutanum er lýsing og söguágrip
sveitarinnar, skýrt frá landnámi
hennar, landslagi, veðráttu og
gróðurfari. Síðan er byggðarlýs-
ing, helztu ömefni og lýsing á
jarðaskipan ásamt jarðatali. Þá
kemur búskaparsagan, fyrst á 19.
öld og síðan á hinni 20. AlLang
ur kafli er urn félagsmál og skóla
svo og sjósókn og slysfarir. Er þar
sagt frá ýmsum minnisverðum at-
burðum. Síðari hlutinn er búenda
tal í Svalbarðsstrandarhreppi og
loks búendaskrá. Þessum bálki
fylgir fjöldi mannamynda.
í fyrra kom út ritið Byggðir og
bú, þar sem rakin er búnaðarsaga
Suður-Þingeyjarsýslu og birtar
myndir af öllum jörðum og búend
um, einnig á Svalbarðsströnd. Hef
ur þá verið allvel greint frá Sval-
barðsströnd í tveimur ritum hvert
árið eftir annað og mun ýmsum
þykja nóg um. Vert er þó að minn
ast þess, að það eru íbúarnir
sjálfir, sem bera allan þunga og
kostnað af þessu verki, og þurfa
engan að spyrja. Hitt er verra
eins og gert var fyrir einum tveim
ur áram að gefa út sögu einnar
sveitar á vegum þjóðarútgáfu. Út-
gáfa Svalbarðsstrendinga er hins
vegar myndarlegt átak einnar
sveitar, og á þvi þurfa þeir ekki að
biðja afsökunar, því að þeir borga
sjálfir sína bók. t-AK.
Þórarinn frá Steintúni.
Útfall
Þórarinn frá: áteintúni hefur
sent frá sér ljóðabok, sem ne^nist
Útfall og hefur að geyma nær
fjóra tugi kvæða. Sumt eru þó
aðeins tækifærisvisur eða vinar-
kveðjur, en j>ó fleiri ort af öðru
tilefni. Flest eru kvæðin stutt og
öli rímuð. Þórarinn er orðhagur
maður og leitar sér yrkisefna i
daglegum verkahring og skýrir við
horf sín lífsins í ljóði. Káputeikn-
ingu hefur Bragi Þo> Guðjónsson
gert. Bókin er snoturiega út gef
in á kostnað höfundar.
Vænt kver
vizkuoröa
Tónieikar Sinfónluhljórr.sveit
ar íslands þ- 3. des. s. l fóru
fram undir stjórn Proinr.sías
0‘Duinn, sem e: hlust.endum
vel kunnur frá tyrra starr'-ári,
er hann stjómaði hér altmörg
um tónleikum. 0‘Duinn mun að
þossu sinni stjórna hér I «eim
tónleikum.
Á efnisskránm "ar fyrst inn
gangur og Aiegro, tvrir
strengjasveit og sólókva-tett
eftir enska tónssáldið Elgar.
Hljómsveitin flutti þetta • erk
fyrir nokkru siðan og náð; þá
takmörkuðum ahuga hlustenda
í túlkun og söm ileiðis hafði
verkið sjálft upp ó lítið að
bjóða. Flutningur' hljómsveitar
innar, var nú ollu betri oa líf
rænni.
Samleikur flautu og horpu
er óvenjuleg hijoðfærasariisetn
ing, en það genr Mozart í
Konsert k. 299. Averil Wit’iams
fór með flautueinleikina, en
I_,adislava Vicorova lék á 'iörp
una. Ungfr. Willinm.s er e-jög
góður flautuleikan sem býr
vfir tónöryggi — músikalskri
innlifún og smeicKvísi. Leikur
hennar einkenndist af órjggi
og hógværð. ásamt prúðri : am
komu. Vicorova hefir stirfað
sem hörpuleikari með aljóm-
sveitinni að undanförnu og
með sinn hluta ' bessuin Kon-
sert fór hún einKai fallega og
blátt áfram. Tónn hennar er
að vísu ekki mikill. en ' and
virkni og alúð voru sterkir [,ætt
ir í leik hennar Samleikur
hljómsveitar og ewieikara. var
ekki eins jafn og vænta eefði
mátt. og gamla svndin að nuða
í sinu horni skaut upp koilin-
um.
Mest kom hlustendum á ó-
vart leikur hljómsveitarir.nar í
Sinfóníu Dvoraks No. 9, Frá
nýja heiminnum“ í þessu litauð
uga verki með öMum sinum
syngjandi stefjum, opinberaði
hljómsveitin hlustendum allt
að því „nýjan heim“ með leik
sínum. Stjómanc.inn 0‘Duinn,
hafði svo góð tök & öllum meg
indráttum þessa stórbrotna
verks að slík túlkun telst til
undantekninga. Það er mjög
ánægjulegt að vita að þetta,
getur okkar hljómsveit. þegar
rétt er á öllu haidið og gagn-
kvæmur skilningur ríkir milli
hl.ióðfæraleikara ag stjómanda
0‘Duinn á ósvii. í' hrós sicilið
fyrir sinn þátt, og glögpan
skilning á þessu verki.
Unnur 4«'nórsdót<ii
Kjamyrði
Pétur Sigurðsson tók saman
ísafoldarprentsmiðja.
Pétur Sigiurðsson, iöngum nefnd
ur regluboði, er kunnur ræðumað
Ui og raunar prédiJcari, mikiii á-
hugamaður um bindindismái og
önnur menningarmal ísafoJd hef-
ui nú gefið út eftir hann smánók,
sem nefnist Kjarnyrði. Hefur hann
safnað í syrpu sína a liðnum ár-
um vizkuorðum, snjailyrðum eða
kjörnum úr bókum, blöðum og
ræðum jafnt innlendra sem er-
iendra manna, og nú valið . smá
kver úr safnimi. Pérur segir í
formála, að hann bafi mjög notað
þetta við ræður sínar Hann skip
ar efninu niður í kafla eftir efni,
og eru þeir: Menning og þekking,
Hugsjón og hugsanavenjur, Mikil-
menni — manndómur, Atmdna-
semi — iðjuleysi, Bjavtsýni — uöl-
sýni, Uppeldi, Heilræði, Ætterni,
Bindindi, Konur, Sitt af hverju,
Trú og andleg menning, Hugsun-
um hagrætt. Síðasti kaflinn eru
valdar setningar úr ræðum og
g"einum Péturs sjálfs, eða „sund-
urlausar setningar, sem mér hafa
dottið í hug á áratugabili“, eins og
hann segir sjálfur 1 formáia
Víða er fanga leitað í riti þessu,
en mestan skerf islenzkra manna
; bókinni á Einar Benediklsson
vafalaust. Nokkuð kennir þess í
vali í þessa bók, að safnardinn
ber ákveðin lífssjón'irmið mjög
fyrir brjósti og er harður bar-
áttumaður Valið hnigur því t.okk
uð til einnar áttar en er varla
gætt nógu miklu víðsýni, umburð
arlyndi og hlutleysi.
Þetta safn er þó rílt að kalla
goð og gild orð, og i kafla Peturs
s.iálfs er margt sagt al góðri skyn-
semi og hagleik i nugsun og lík-
ingum er mörgum gott að hafa
slíkt kver handa ini>h
Eg kann ekki sern bezt við nafn
ið á bókinni. Kjarnyrði er varla
rett lýsing. Betra heíði ef ti' vill
verið vizkuorð eða ve) mselt, og
hefði það nafn þá íarið allm’klu
betur á þessari bók en þætti tieim,
sem kunnastur er nú undir því
nafni. -AK.
Kvenfélag Sfokks-
eyrar 60 ára
BT-Stokkseyri, 30. nóv.
Síðastliðið laugardagskvöld
minntist Kvenfélag Stokkseyrar
60 ára afmælis síns með veglegri
samkomu. Frú Anna Hjartardótti.r
formaður félágsins, stýrði héfinu
og flutti aðalræðuna. Einnig töl-
uðu séra Magnús d-jðjónsson og
Helgi Sigurðsson, sem flutti
kveðju frá verkalýðsfélagi stað-
arins.
Kveðjur og árnaðaróskir barust
víða að. Skemmtiatriði voru fjöl-
breytt, m. a. söng Karlakór St”kks
eyrar undir stjórn Pálmars Þ.
Eyjó’fs.wn:.!. Friðbjörn Gunnlaugs
son las upp kvæði og sýndur var
leikþáttur.
Kvenfélag Stobkseycar hefur all
an sinn starfsaldur ítarfað ötul-
lega að menningar- og líknarmál-
um. Fyrsti formaður télagsins var
Vilborg Hannesdóttir en stiórn
þess nú skipa: Anria Hjartarc'ótt-
;r, formaður, Ingibjörg Sigurgnms-
dóttir og Jóna Þórarinsdóttir.