Vísir - 24.02.1919, Side 2

•'f’ ••
friSIR

))MamawgQLsiEw((
LEREFT
bleikjað
verð:
1,351,50 pr.mtr.
Smjörlér. 0,50 mtr.
(/? Egiil Jacobsen
WÍL
Stjómarskifti í Daamörku?
Stjómarskifti eru yfirvofandi í
Danmörku. Hægrimenn og vinstri-
menn eru mótfallnir ríkisláninu
nýja, nema þá aS lögin frá 7. ágúst
1918, um aukiS vald ráöherr-
anna(?) veröi feld úr gildi um
stundarsakir.
Fríðarsamningarnir.
Þaö horfir þunglega fyrir Þjóö-
verjum í friöarsamningunum. Þaö
er nú augljóst oröiö, aö bandamenn
ætla ekki að skila þeim aftur ný-
lendum þeirra, en þaö munu þeir
telja einna þyngstu búsifjamar.
Ebert, stjórnarformaður Þjóö-
verja, Brockendorff-Rantzau, ut-
anríkisráöherra og ýmsir aörir
merkustu stjómmálamenn þeirra,
hafa lýst því yfir, aö Þjóöverjar
geti ekki gengið að þessum kost-
um og muni ekki undirskrifa frið-
arskilmála, sem þjóðin fái ekki ris-
jð undir. Þeir kref jast þess, að frið-
arsamningamir verði bygðir á
friðargrundvelli Wilsons og vifna
í það, að hann hafi heitið því m.
a., að nýlendunum skyldi skift eft-
ir þ ö r f u m þjóðanna, en Þjóð-
verjum sé lífsnauðsyn að eiga ný-
lendur og þvi sé það brot á lof-
orðum Wilsons að taka af þeím
allar nýlendur þeirra.
Ebert heldur því fram,að vopna-
hlésskilmálarnir, sem bandamenn
hafi sett Þjóðverjum, séu verri en
friðarskilmálarnir, sem Frökkum
voru settir 1870. Bandamenn hafi
alveg lamað alt framkvæmdaþrek
Þjóðverja með því að taka af þeim
kolanámur þeirra og samgöngu-
tæki, og ef friðarskilmálamir eigi
að verða þar eftir, þá kveðst Ebert
fyrir sitt leyti alls ekki skrifa undir
þá. Uanríkisráðherrann segir slíkt
hið sama, og þó að bandamenn
leggi Þýskaland þá undir sig með
hervaldi, þá geti það ekki orðið
verra. — En, hann bætir því við,
að að því muni reka fyr eða síðar,
að bandamenn verði að leysa upp
her sinn og senda hann heim.
Og bandamenn vita, að Þjóð-
verjum er þetta full alvara.
Franska blaðið „Le Temps“
ræddi það nýlega í ritstjórnar-
grein, áð þegar friðarskilmálarnir
væu ákveðnir, þá yrði að fara að
hugsa fyrir því, hvemig þeim yrði
fulinægt. Af hálfu Austurríkis,
Búlgaríu og Tyrklands, gerir blað-
ið ekki ráð fyrir neinum mótþróa,
en telur hitt óvíst, hvað Þjóðverjar
muni taka til bragðs. En ef svo
færi, að Þjóðverjar neituðu að
skrifa undir, þá segir blaðið, að
öll ríkin, sem sent hafi fulltrúa á
friðarráðstefnuna, verði að vera
samtaka í því, að kúga Þjóðverja
til hlýðni.
Það fer nú tvennum sögum um
s'amkomulagið á undirbúningsfrið-
arráðstefnunni. Fregnir hafa bor-
ist út um allhvassar orðasennur
milli Wilsons forseta og annara
fulltrúa. En auðvitað hafa þær
fregnir verið taldar helber upp-
spuni eftirá. Það vita menn þó, að
sú niðurstaða, sem ráðstefnan hefir
komist að viðvíkjandi nýlendun
um, er allfjarri þvi, sem Wilson
vildi vera láta. Að vísu er nýlend-
unum ekki formlega ráðstafað fyr-
ir fult og alt, en til bráða-
birgða er þeim skift milli Breta.
Frakka og Japana, þannig, að þeir
fá allir það sem þeir vildu fá. Wil-
son vildi til bráðabirgða láta, ný-
lendurnar vera undir alþjóðastjórn,
en það fjekk engan byr, og hann
hefir þvi orðið að sætta sig við,
að hver héldi því sem hann hefði,
fyrst um sinn „þangað til þjóða-
bandalagið er endanlega komið á
laggirnar“. En litlar líkur eru til
þess, að þá gangi betur að ráð-
stafa þeim „svo öllum líki“.
Yfirleitt eru tillögur Wilsons
um, að koma ýmsum helstu þrætu-
löndunum undir alþjóðastjórn eða
eftirlit þjóðabandalagsins, taldar ó-
líklegar til að gefast vel. ítalir og
Suður-Slavar deíla um Fíume, þess
vegna vill Wilson láta þá borg
verða alþjóða-hafnarborg; Danzig,
sem er þrætuepli Þjóðverja og Pól-
verja á lika að verða „alþjóða-
borg“, og eins er um Konstantínó-
pel, og Tyrkjalönd í Asíu eiga að
komast undir alþjóðastjórn. Wil-
son hefir tekist að fá ítali og Suð-
ur-Slava til að fallast á tillögu
sína um Fiume; en þó óttast menn,
að þetta fyrirkomulag muni verða
tilefni til nýrra deila og vandræða
í framtíðinni, jafnvel þó að máls-
aðilar fallist á það í byrjun.
Og ýmsar aðrar ástæður liggja
til þess, að tillögur Wilsons um
sanngjarna friðarskilmála eiga er-
fitt uppdráttar, og að vonir þær,
sem Þjóðverjar haía bygt á sahn-
girni hans og áhrifum virðast ekki
ætla að rætast.
Bandamenn, Bretar, Frakkar, 1-
talir og Rússar höfðu gert samn-
inga sin á milli um skiftingu her-
fangsins löngu áður en ófrrðnum
lauk og áður en Bandaríkin skár-
ust i leikinn og Wilson fór að
leggja orð í belg. Og þrátt fyrir
hinar mannúðlegu ræður Wilsons,
þá hefir heimurinn tekið litlum
stakkaskiftum við þær. Enn vill
sá sterki njóta aflsmunanna, og
ekkert gefa eftii; af þeim rjetti,
sem hann þykist hafa öðlast.
„Friður án Iandvinninga og
skaðabóta“, var orðtak Wilsons.
En það er engin leið að framfylgja
því, og þess vegna hefir verið
strikað alveg yfir það. Þó að
Frakkar fengi aftur Elsass-Lot-
hringen, þá þurfti ekki að telja það
beint brot á þessu grundvallarskil-
yrði Wilsons; og landvinningar
Rúmena, Serba og Grikkja helgast
af sjálfsákvörðunarrjettinum. En
nýlenduránið er alveg ósamrýman-
legt henni. Og nú fara Frakkar enn
lengra í landvinningakröfum sín-
um, en kunnugt var að þeir ætluðu
að gera. Þeir gera sig ekki ánægða
með Elsass og Lothringen, en vilja
taka sneið nokkra af Þýskalandi
þar fyrir austan, sern kend er við
Saar. Það hérað laut Frakklandi
fyrir 1815, en er nú, eftir full 100
ár, orðið algerlega þýskt. En Bret-
ar og Frakkar sömdu svo um 1917,
að Frakkar skyldu fá þessa sneið
með Elsass-Lothringen, og nú
vilja Frakkar ekki sleppa henni.
Og hver veit hvaða kröfur verða
gerðar frekari.
Og skaðabæturnar! — Hver tal-
ar nú lengur um frið „án skaða-
bóta“? Fyrst gerði Wilson Þjóð-
verjum það ljóst, áður en vopna-
hléð var samið, að „án skaðabóta".
þýddi ekki það, að þeir ættu ekki
að greiða fullar bætur fyrir öll
spell, sem þeir hefðu gert á eign-
um einstakra manna með hernaði
sínum „á landi, sjó og í lofti". En
síðan komu þeir Lloyd Georgc,
Clemenceau og Sonnino sér saman
um það, á undirbúningsfnndinum
í Ludúnum, meðan Wilson var á
leiðinni frá Ameríku, að Þjóðverjar
skyldu verða látnir borga eins
mikið og þeir gætu risið undir. —
Því að svo hefði það verið haft frá
aldaöðli, að sá, sem hefði tapað
máli, borgaði kostnaðinn. —
Heimurinn hefir ekki tekið mikl-
um stakkaskiftum við ræður Wil-
sons. Það eru líklega Danir einir,
sem ekki vilja taka á1 móti eins
miklu og þeir geta fengið.
Nú eigast gömlu „bandalöginfC
við upp á gamla mátann. Frakkár*
þurfa að ná sér niðri á Þjóðverj-
um fyrir meðferðina 1871, og helst
að ganga þannig frá þeim, að þeir
geti aldrei náð sér niðri á Frökkutrí
aftur. Því að auðvitað gera þeir
ráð fyrir því, að Þjóðverjar reyní
að hefna sín síðar, ef þeir sjá sér
nokkurt færi á því. Það má því
gera ráð fyrir því, að FrabRar
haldi fast í þá samninga, sem þeir
hafa áður gert við Breta; endá
hefir þvi verið lýst yfir í franská
þinginu, að ekkert verði gefið eftir.
Það verður gengið milli bols og
höfuðs á Þjóðverjum, ef .Frakkar
mega ráða. Og hver skyldi aftra
því? — Wilson stendur einn uppí
á friðarþinginu með hugsjónir sín-
ar. Hann mundi tæplega fá fylgi
þjóðar sinnar, til þess að beita
valdi. Og nú þurfa bandamenn lítið
að sækja til hans. Þeir hafa þegar
gengið svo frá Þjóðverjum, að þeir
ráða niðurlögum .þeirra, þó a®
Bandaríkin skærust úr leik.
En þó er ef til vill enn þá ot
snemt að spá nokkru um endalok-
in. Ef til vill er Wilson svo mikið
mikilmenni, að hann geti brotið of-
stopa bandamanna sinna á bak aft-
ur. Undir því er það komið, hvort
friðarsamningamir geta tekist
þannig, að þeir verði grundvöllur
varanlegs friðar.
Viðtal við Lenin.
Blaðamaður amerískur, Ro-
bert Minor að nafni, hefir dvalíð
í Rússlandi í 9 mánuði og er ný-
kominn þaðan. Til Rússlands
hafði hann farið vegna þess, að
hann varð hrifinn af hugsjónum
Maximalista álengdar. Hann
komst nti í kynni við ýmsa helslu
forkólfa þeirra og varð sjónar-
vottur að framferði þeirra. og
segir sagan, að sú viðkynning
hafi gerbreytt áliti hans á ágæti
maximalistastefnunnnar.
Skömmu áður en hann fór
frá Rússlandi, átti hann tal við
Lenin sjálfan, og skrifaði jafn-
óðum það sem Lenin sagði í
vasabók sína. Er það eina viðtal-
ið við Lcnin, sem nokkurt blað
hefir náð i, síðan hann tók við
stjórninni í Rússlandi, en Robert
Minor skýrði frjettaritara blaðs-
ins „New-York World“ i Berlín
frá þvi og hann símaði það aft-
ur til blaðs síns. Hér fer á eftir
það helsta, sem hann hefir cflir
Lenin.
I „pér megið skýra fra