Vísir - 31.05.1952, Blaðsíða 5

Laugardaginn 31. maí 1952
TlSlB
3
Skorti leikarann persónuleika, er
öll dýrðin brak beinagrinda/1
JLeiJkk*»m£&n Jore Seyelck®
segÍF ekiit sitt ú ieikiist
þú eimkmwBt Shsen.
Glæsileg, gáfuð, góðviljuð.
Þannig er í sem fæstum orðum
Tore Segelcke lýst.
Einstaka þokuhugsuðir hafa
haldið því fram, að mikill leik-
ari þyrfti ekki að vera greind-
ur, hann þyrfti bara einhverja
litsræn aæð og innblástur. En
inij. í hvað á að blása og hver
á að gera það, ef leikarann
skortir góða greind, samfara
traustri skapgerð og tilfinn-
ingadýpt? Þeim til athugunar,
sem trúa því, að leikari megi
vera hálfgerður skynskipting-
ur skal þess getið, að allir
mestu leikarar heimsins hafa
verið og eru bráðgreindir, en
auk þess er þeim ásköpuð sú
náðargáfa, sem hvorki verður
mæld né vegin, að geta sýnt
skapgerð og tilfinningaólgu
margskonar manna og kvenna
á leiksviðinu. Þetta er leynd-
ardómurinn í styrk hins mikla
leikara.
Tore Segelcke er í hópi þeirra
leiltara, sem svarar spuming-
um um gott veður og ánægju-
legt ferðalag góðlátlega, en
hún vill miklu heldur ræða um
þá göfugu list, sem hún hefir
helgað ævistarf sitt, og þá ekki
sízt meistarann mikla — Hen-
rik Ibsen.
Konan í leik-
ritum Ibsens.
„Hvers vegna teljið þér að
Ibsen hafi skilið konuna betur
en flestir aðrir leikritahöfund-
ar?“
„Ibsen hefir sagt „að skáld
ætti ekki að leita fyrirmyndá,
en láta persónur rísa úr róti
hugans". Hann hefir þó ekki
farið alveg eftir þessari kenn-
ingu. Björgvinjarstúlkan Rikke
Holst var fyrirmynd að Gilde
pá Solhaug (Veizlan á Sól-
haugum, tengdamóðir hans,
Magdalene Thoresen, er fyrir-
mynd að „Fruen fra havet“, og
húsfreyja hans hafði sannan-
lega áhrif á rithöfundarferil
hans.
Ibsen var aldrei yfirborðs-
kenndur, athygli hans var frá-
bær, eljan og vandvirknin
sömuleiðis. Hann var laus við
allan hlaupagosahátt í ásta-
málum, en innsæi hans í sálar-
líf fólks kenndi honum brátt,
að tilfinningalíf konunnar er
lítt kannað djúp, fullt af alls-
konar völundarhúsum, sem
jafnvel mestu meistarar þekkja
ekki til fulls, enda sagði hann
sjálfur: „En kvinde bliver
man aldrig færdig med“ (kon-
unni kynnist enginn til fulls),
og hann bætti við: „Hún er eins
og hafið, sem aldrei verður
mælt að fullu. Sál karlmanns-
ins er ekki eins flókin.“
Þótt Ibsen væri hrifinn af
konunni, eins og Nóra í Brúðu-
heimilinu ber glöggt vitni um,
var hann alls tícki hrifinn af
inngöngu hennar í þjóðmálin.
Kvenréttindahreyfingin var
slæmt lyf ‘ í hans beinum, en
hann var í þessu efni sem öðru
öruggur túlkandi einstaklings-
hygggjunnar. Hann neitaði því
með öllú, að hann Hefði haft
kvenréttindamál í huga, þegar
hann skrifaði Brúðuheimilið.
„Eg vil aðeins lýsa fólki,“
sagði hann. Ibsen talaði sjaldan
Tore Segelcke.
um konui-, en er nann gerði
það, var það alltaf af mikilli
virðingu.
Leikpersónur
og manngerðir.
Engin leikpersóna hans er
eins og fyrirmyndin, enda má
með sannj segja, að hann þekkti
manngerðir betur en holai
klædda einstaklinga. Hin
undraverða athygligáfa hans,
samfara ljósri og rökréttri
hugsun, valda því fyrst og
fremst, að kvenpersónur hans
eru jafnlifandi í dag og þær
voru fyrir 100 árum. í Veizl-
unni á Sólhaugum er aðstaðan
sú sama og í flestum leikritum
Ibsens, konan er hetja, mað-
urinn vesalingur — þess vegna
sælcjast karlmannlegir leikarar
ekki eftir að leika í leikritum
Ibsens.“
„Hvaða persónur hefir Ibsen
gert mestar og hvers vegna
eru þær miklar?“
„í rauninni er varla hægt að
segja, hvaða persónur Ibsen
hefir gert mestar. Hann hefir
blásið lífsanda í allar sínar
persónur. Þess vegna kveður
svo mikið að þeim á leiksvið-
inu og það gerir leikritin fram-
úrskarandi leiksviðshæf. Þetta
vekur áhuga leikaranna og
hlýtur einnig að hrífa áhorf
endur.“
„Úr róti
hugans“.
„Hefir Ibsen látið sinn eigin
persónuleika birtast að miklu
eða litlu leyti í leikpersónun-
um?“
„Ibsen sagði sjálfur, „að
persónurnar risu úr róti hug-
ans“, en mikla vinnu og mikið
erfiði hefir hann alltaf lagt á
sig áður en nokkurt leikrit
var follskapað. Þegar hann
hafði lokið fyrsta leikriti síhu,
sagði hann: „Ef eg ætti að telja
allt, sem eg skulda sigildum
höfundum, er skráðu leikrit,
sem eg get lesið, og meðbræðr-
um mínum, sem hafa leyft mér
að athuga sig, yrði ekki mikið
eftir af mér“. Þessi mikli
heili var sí og æ að vinna úr
skynjanasægnum, og árangur-
inn varð dásamlegir dýrgripir,
sem glitra á menningu mann-
kynsins, meðan hugsun og til-
finning breytast ekki til mik-
illa muna.
Ibsen gerþekkti sígildu höf-
undana, en hann sótti ekki
síður efni sitt í samtöl við
bændur, verkamenn og iðnað-
armenn, þann hluta mann-
kynsins, sem ekki er haldinn
vanmetakennd sökum hræðslu
við þekkingu meðbræðra sinna,
eða barnalegum ótta um, að þeir
standi sig ekki sem skyldi.
Þegar hann dvaldi í Hellesult
í Geirangursfirði bauð hann
fiskimönnum og bændum þrá-
faldlega til kaffidrykkju og
ræddi við þá um alla heima og
geima. Þannig fekk hann mik-
ið af efninu í Brand. Ibsen hef-
ir einkum lýst sjálfum sér í
myndhöggváranum í „Nár vi
döde vágner“ og þó mest í
Brand, en þar segir hann um
sjálfan sig: „Hann svífur yfir
vötnunum eins og þruma
heimsins, og vekur sofandi á
jörðu.“ Hann sá í sjálfum sér
svipu mikilla máttarvalda.“
Persónurnar eru lifandi
enn í dag.
„Hvers' vegna er Nóra orðin
uppáháldshlutverkið yðar?“
„Nóra; er lifandi í dag, þótt
margt sé breytt, síðan leikritið
var skrifað. Helmer og hans
nótar erú margir í öllum lönd-
um, menn, sem þegar öllu er á
botninn hvolft, vilja ekki við-
urkenna einstaklingsbundið og
sjálfstætt líf konunnar. Hlut-
verkið veitir leikkonunni
tækifæri til að reyna krafta
sína í smáu og stóru og frá
ýmsum hliðum.“
„Hvaða áskapaða eiginleika
þarf mikill leikari að hafa og
hvernig þroskar hann þá bezt?“
„Neistinn, sem tendrar bál
leiklistarinnar í huga leikar-
ans, verður að vera áskapaður
engu síður en ritlistarneisti
skáldsins. En þetta er ekki nóg.
Leikarinn verður að opna huga
sinn fyrir öllum áhrifum um-
hverfisins, láta sem allra minnst
fara fram hjá sér, og vinna svo
að lokum yandlega úr því efni,
sem athyglin hefir safnað.
Annars hefur Ibsen svarað
þessu betur, en eg get gert í
„Ballonbrevene". Hann segir
þar: „Skorti leikarann persónu-
leika og feli ekki í huga sínum
hatrið, reiðina, fögnuðinn, gleö-
ina og æðaslátt blóðs og ástai,
verður öll hans dýrð brak
beinagrinda“.“
„í viðtali við Dagbladet i
Oslo sögðust þér hafa lesið ís-
lenzkar bókmenntir. Hvað
finnst yður bezt í þeim?“
„Eg þekki þær all$ ekki nógu
vel, en af því, sem eg hef lesið,
finnst mér Njálssaga og ís-
lahdsklukkan eftir Halldox
Laxnes gnæfa hæst.“
fslendingarsögurnar voru
sem opinberun.
„Varð Ibsen fyrir áhrifum fra
íslenzkum bókmenntum?“
„Hann sagði sjálfur, að ís-
lendingasögurnar hefðu verit
sér eins og opinberun úr öðrurn
heimi. Þegar hann hafði lokið
fyrsta mikla leikritinu „Víking-
arnir á Hálogalandi" lýsti hann
því yfir, að efni og áhrif væru
einkurn sótt til hinna þriggja
„stóru“: Njálu, Egilssögu og
Laxdælu, þótt fleiri stoðir
rynnu undir þetta mikla verk.
Ibsen notaði líka orð, sem
voru óalgeng í málinu, eins og
það var þá, og um þá hlið
málsins sagði hann: „Sé rnaður
í vafa um þegnrétt orða i norsk-
unni, skulum við líta til upp-
runans, íslenzkunnar og mál-
lýzknanna í sveitunum. Sé orðið
til á þessum vettvangi, erurn
við á réttri leið.“ Stirð orð og
setningar kallaði Ibsen bæna-
bókarstíl. Sjálfur skrifaði hann
stuttan og gagnorðan stíl, sem
minnir á sögurnar. Þetta gerir
hlutverkin auðlærð. „Eg hef
reynt að auka sérkenni móður-
málsins," sagði hann, „og veita
því reisn sem tekið verði eft-
ir.“
Síðan Ibsen dó, hefir málið að
miklu leyti staðið í stað en nú.
lítur út fyrir, að norsk stjórn-
arvöld ætli að þvinga það til að
taka stökkbreytingu, en slík-
um fyrirskipunum taka þjóð-
tungur aldrei með þegjandi
þolinmæði. Vonandi verður ekkí.
rekið svo mikið á eftir þessaril
þróun að málið beri upp á.
sker.“
Ólafur Gunnarsson
frá Vík í Lóni.
í Kæliskápmn
er nauðsynlegt að fá
NORIT FILTER, þá er
hægt að geyma í honum
hangikjöt og önnur lyktar-
sterk matvæli án þess að
önnur matvæli taki lykt-
ina í sig. NORIT FILTER
eyðir lyktinni. Kostar að-
eins ki’. 29,00.
Véla- og raftækjaverzlunin
Bankastræti 10. Sími 2852.
Tryggvagötu 23. Sími 81279.
BEZT AÐ AUGLYSAIVISI
Tilky nning
um ióðahreinsun.
Samkvæmt 10. og 11. gr. Heilbrigðissamþykktar
fyrir Reykjavík er lóðaeigendum skylt að halda lóðum
sínum Iireinum og þnfalegum.
Lóðaeigendur eru hér með áminntir um að flytja
burtu af lóðum sínum allt, er veldur óþrífnaði og óprýði
og liafa lokið þvi fyrir 3. júní n.k. Hreinsunin verður
að öðrum kosti framkvæmd á kostnað húseigenda.
Upplýsingar i skrifstofu borgarlæknis, sími 3210.
Reykjavík, 15. maí 1952.
HEILBRIGÐISNEFND.
$ þllum trúnúi
Piparsvcinn spyr: „Eg sá í
Vísi, að leikkonan Lily Bro-
berg vildi fegin dvelja hér eitt-
hvað lengur, jafnel þótt hún
yrði að vinna það til að fara
í vist. Myndi leiltkonan ekki
eins vel vilja taka að sér bú-
stjórn?“
Svar: Eg get ekki svarað
spurningunni með neinni vissu,
en ekki sakar að ræða málið
við frk. Broberg —, hún býr á
Hótel Borg, en er líklega á
förum.
Forvitinn spyr: „Kunningi
minn sagði mér, að þér hefðuð
nýlega birt grein um einkamál
Svíakonungs. Hvaðan höfðuð
þér heimildir yðar?“
Svar: Vísir hefir ekkert um
þessi mál skrifað. Ef þér teljið
þau girnileg til fróðleiks, skul-
uð þér snúa yður til Tímans,
sem mun hafa menn með sér-
þekkingu á þessum málum í
þjónustu sinni.
Ófróður spyr: „Eg fæ frí í
næsta mánuði og er að hugsa
um að eyða því norðanlands,
helzt annaðhvort í Eyjaíirði
eða Skagafirði. Getið þér sagt
mér í hvorum firðinum muni
vera betra loftslag?“
Svar: Eftir því, sem eg bezt
veit, er það lítill munur á. Veður-
hefir að vísu verið betra í
Eyjafirði síðustu vikuna, en
það ætti að vera orðið jafngott
í Skagafirði fljótlega.
Skólapiltur spyr: „Hvernig
stendur á því, að vegagerðin.
veitir svo fáum sltólapiltum at-
vinnu síðustu árin?“
Svar: Það er vegna þess að
stórvirkar vélar vinna' nú að
mestu það, sem mannshöndin.
varð að gera með óbrotnunv
verkfærum áður.
Finnlandsfari spyr: „Er það>
rétt, að sumum Finnum sé illa.
við að tala sænsku, þótt þeir
kunni hana?“
Svar: Það er rétt, en ef þér
segið þeim, að þér séuð íslend-
ingur, munu Finnar reyna að:
tala við yður á hvaða máli senx.
hugsanlegt er að þér skiljið, því
íslendingar eru mjög vinsælir-
,í Finnlandi.