Morgunblaðið - 24.12.1913, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
257
borginni, i sjálfri kóngsins Kaup-
mannahöfn.
Eg ætla ekki að lýsa skapinu. Það
yar hið versta. Slík jól hefi eg al-
drei lifað, sem nú voru horfur á.
Mér hugkvæmdist ekki annað ráð
en halda heim. Eg las í hinum og
þessum bókum, hljóp úr einni í aðra.
Mér fór að hægjast. Þetta kvöld
var í rauninni eins og önnur kvöld
— sami litlausi hversdagsgráminn
yfir því og öðrum kvöldum — að
öðru leyti en þvi, að eg var matar-
laus, en það reynum við stundum,
sumir Hafnarstúdenta. Loks kom
mér til hugar að skrifa móður minni
og segja henni farir mínar ekki slétt-
ar um heilög jól 1904.
Þá er því var lokið, fór eg aftur
út og ráfaði fram og aftur um göt-
urnar, en rakst ekki á neinn landa.
En þá er eg gekk um »Strykið«, sá
eg Ijós í glugga í litlu veitingahúsi.
Eg var ekki seinn að taka sprettinn,
stökk yfir þvera götuna, hentist upp
riðið, þreif hratt og sterklega í hurð-
arsnerilinn, — og upp gekk hurðin,
og við mér blasti ljósleitt haf af
tóbaksreyk, og í reyknum sá eg
spilandi og reykjandi, drekkandi og
étandi bjórfeita Baunverja.
Eg komst óðara í dúnmjúkati legu-
bekk, og viðaði að mér öllum blöð-
um, sem eg gat klófest, og pantaði
mér svo ódáinsverð okkar Hafnar-
stúdenta, »buf«-steik með gljáeggjum,
og fekk ískalt tunnu-öl, sem sjálfsagt
er einn binn bezti svaladrykkur und-
ir sólunni.
Eg sat þarna lengi og tókst að
eyða hverjum eyri, sem til var í
buddunni. Eg hafði gatnan af að
virða fyrir mér suma kúluvambana
þarna inni; þeir góndu, sljóir og
tómlegir á svip, upp i reykjarhiminn
sinn. Hugurinn fló áreiðanlega ekki
hærra, ekki i kvöld að minsta kosti.
Mikið ógnar-barn er eg að skrifa
þér þetta rugl. Munurinn á okkur
fullorðnu börnunum og smábörnun-
um er stundum ekki mikill.
Þó að okkur Hafnarstúdenta vanti
jólin, þá segir mér svo hugur um, að
námsárin hér séu dýrlegasti kaflinn í
ævi sumra okkar. Við erum hér drotn-
ar tíma okkar, getum lesið, þegar við
viljum o. s. frv. Að eins hörmuiegt,
að við notum ekki þennan dýrmæta
náðartima betur. En — hér er bezt
að hætta. Eg fer ekki að játa þér
syndir minar.
Gleðileg jól og góða nótt I
Þinn
0nundur.
II.
Khöfn, 4 jólanóttina 1906.
Kæri vin!
Þá er við vorum saman á Garði
jólanóttina í fyrra, hét eg að skrifa
þér nokkrar línur um æfintýri min
á þessari helgu nótt næsta ár. Nú
er sú nótt komin og þú hoifinn
heim yfir hafið, sem ráð var fyrir
gert, svo að nú er að efna loforðið,
sem þú hefir, ef til vill, gleymt.
Raunar hefi eg ekki lent i neinu
æfintýri og ekkert merkilegt hefir
hent mig. Eg ætla samt að segja
þér, við hvað kvöldið leið, þótt það
megi kalla oflæti að skrifa slik tíð-
indi í önnur lönd.
Þú veist, að við snæðum saman á
Austurbrú, eg og Þ. Þ., sem nú
lýkur lögfræðiprófi i næsta mánuði.
Eg varð þeirri stundu fegnastur, er
fólkið stóð upp frá borðum. Mál-
tiðin var bæði löng og leið, eins og
þú getur farið nærri um, þar sem
afgamlar kenslukonur og baunversk-
ar búðarskottur skemtu með vaðlin-
um og masinu danska, sem þú þekkir.
Þá er við félagar höfðum reykt
eftir jólaverðinn og spilað »pikket«,
lögðum við af stað út á götur að
leita landa. Tókum við stjórann og
héldum alla leið niður á Stryk og
upp til kunningja okkar, E. £., sem
býr þar á hæstu hæðum og í glæsi-
legum salkynnum. Hann sat þar
prúðbúinn við skrifborðið og kvað
andann hafa komið yfir sig, og
hefði hann varla haft við að smella
á pappírinn þeim leyndardómum og
vitrunum, er andinn birti sér. Buð-
um við honum út á Austurbrú til
lögmannsins, félaga míns, enda átt-
unt við von á þrem félögum utan
úr Grjótaþorpi, þar sem þeir sátu
jólaboð. Við héldum svo út á göt-
una aftur með E,, en það vissi eg
aldrei, hvað varð af andanum, enda
sá eg aldrei neitt til þessarar huliðs-
veru, sem kom með fangið fult af
vísdómi og hugkvæmdum til kunn-
ingja okkar, og væri gaman að hreppa
slíknr jólagjafir. Þeir lögrr.aðurinn
og Andríkur fóru að tala saman, en
eg gaf mig lítið að því.
Göturnar voru nú næstum auðar
af fólki, sporvagnar þunnskip-
aðir. Húsin mændu, dimm og al-
varleg, yfir vötn og vagna, ljósker
og stræti. Sjaldan hefi eg séð Höfn
hæglegri á svip en einmitt nú, þeg-
ar leiítur og gleði ríkti sem mest
að baki öllum þessum steingráu hús-
veggjum. Svipurinn svíkur stundum.
Eg fór að hugsa um, að eg myndi
rita háróma lofsöng til jólanna, ef
goðunum hefði ekki gleymst að gefa
mér góða ritgáfu. Hver vitringur
heims fær vegið, reiknað eða mælt
alla þá ánægju, unun og gleði, sem
þau tendra í merfskum hugum? Nú
væri þörf á góðri líking, en mér
líkar engin, sem mér dettur í hug.
Eg sleppi því öllu andríki. Þú ert
líka fjandi glöggskygn á gallana á
smíðum félaga þinna og kunningja,
eins og eg stríddi þér stundum á.
Þá er við komum til lögmanns-
ins, var kveikt á jólatré; sem hann
hafði keypt, og skömmu síðar komu
þeir félagar úr Grjótaþorpi. Sett-
umst við nú kringum jólatréð, eins og
villimenn kringum elda sina. Eg
held að einhverir okkar hafi legið á
gólfinu. Við gæddum gómum okk-
ar á ljúflfengum ávöxtum og höfð-
um göfug vín til drykkjar. Lög-
maður er svo mikill burgeis, að
hann á heila unnustu hér suður i
sveitunum dönsku, og hafði hún
sent honum svarta-kökur og kræs-
ingar. Held eg, að hún hafi sent
honum fult kerald af þessum vör-
um, þvi að aldrei þraut vistir þær,
þótt rösklega væri til þeirra tekið.
Feldum við einlæga og fölskvalausa
matarást til ungfrúarinnar, drukkum
full hennar og báðum henni allrar
blessunar i bráð og lengd. Við fór-
um að syngja sálma, og eg kvaddi
mér hljóðs og mælti nokkur orð
fyrir minni Krists. Mintist eg þess,
hvílíkur jafnaðarmaður og mannvin-
ur haun hefði verið, og með hve
miklum krafti, göfgi og óviðjafnan-
legri andagift hann hefði barist fyrir
samúð og bræðraþeli á jörðu. Þá
er eg hafði lokið máli mínu, drukk
um við minni hans. Okkur leið
ágætlega hjá lögmanni, skröfuðum
»um alt nema skammir og kíf« og
þurftum ekki að hressa okkur á stór-
yrðum um ástandið heima, gerðum
þar enga stjórnbylting í orði. Þetta
er fyrsta sinni, sem eg hefi lifað veru-
leg jól hér í Höfn. Ætli þú hafir
átt skemtilegri jól í Vík?
Klukkan er nú farin að ganga
fimm. Veður var hið fegursta, er við
kómum út. Tunglið, þessi heimspek-
ingur, sem alt af skoðar öll fyrir-
brigði jarðarinnar með sömu ró og
óhlutdrægni og er alt af jafolangt
fyrir utan og ofan mannlífið og bar-
áttu þess, stóð stilt og kyrt á heið-
um himni. Loftið var óvenju hreint.
Gleðileg jól!
Þinn
Itivjaldur.
Aths Hellerup var kallað Grjóta-
þorp á Hafnaríslenzku
Ekki þótti vert að nefna nöfn
þeirra, er sagt er frá í bréfinu.
Gefið út með leyfi viðtakenda hefir
Siqurður Guðmundsson.
3ólin í Uiðey
fyrir 5D—55 árum.
Þegar eg stÉ í fyrsta sinn
í stólinn!
Mér er líkt farið í huga mínurn
sem fornmanninum, sem ávalt mint-
ist fóstra síns, þegar hann heyrði
góðs manns getið. Þegar eg hugsa
um gott heimili með góðum heim-
ilisháttum, þá minnist eg ávalt Við-
eyjarheimilisins, eins og það var á
fyrstu æskuárum mínum, fyrir 50
til s 5 árum síðan; og þegar eg
hugsa um góðan heimilisföður og
góða húsmóður, þá minnist eg
hjónanna góðu og lofsælu, sem þá
réðu þar húsum, jústisráðs Ólafs
Magnússonar Stephensen og frúar
hans Sigríðar Þórðardóttur Stephen-
sen, sem áður var gift síra Tómasi
sál. Sæmundssyni.
Á heimili þeirra var eg borinn og
barnfæddur og lifði þar í eftirlæti
og uppáhaldi fyrstu æskuárin; það
var fyrsta, og um leið jafnvel mesta
lánið mitt. Yfir þeim æskuárum
hvílir sá ljómi, sem ekki mun slokna
fyr en »heimurinn hverfur mér«.
Það var lán hverjum ungum
manni, að alast upp í Viðey. Heim-
ilið og áhrifiu frá húsbændunum
settu mark sitt á alla.
Eiginlega finst mér núna á full-
orðinsárunum, þegar eg lít til baka,
eins og öll mín ár í Viðey og hjá
þessum hjónum væru óslitin jól.
»Húsbóndinn« — svo var Ólafur
sál. Stephensen jafnan nefndur af
heimilisfólkinu — bar mig og leiddi
mig, meðan eg var sem lægstur í
loftið, út um tún og engjar, og reiddi
mig að baki sér, er eg fór að togna.
Man eg það, að eg þá gat krækt
báðum vísifingrum fram í vestisvasa
hans, hélt eg þar dauðahaldi og tif-
aði fótunum í síðurnar á »Heima-
grána*. En hann var stiltur og hljóp
ekki með okkur nafnana í gönur.
Margs hefi eg að minnast frá Við-
eyjarárunum, og ekki síst jólanna.
Sú tilhlökkun dagana á undan
jólunum, og sú dýrð, er jólin komu!
Og þó eg væri barn þá, er mér
samt ennþá, eftir 50 ár, lang minni-
stæðust alvaran og helgiblærinn yfir
heimilinu, þegar farið var að lesa &
jólakvöldið.
Við alla húslestra, sem þar voru
þá aldrei látnir niður falla nokkurn
helgan dag á árinu, ef ekki var
messað, og aldrei nokkurt kvöld að
vetrinum til; var jafnan slegið tveim
stofum saman, Miðkamesi og Litlu-
stofit, — nú munu líklega stofu-
heitin í Viðey vera týnd. og er það
ilt ef svo er. Magnús Ó. Stephen-
sen sat jafnan við dyrastafinn í Mið-
kamesi og las lesturinn. Við stórt
borð f Litlustofu sátu húsbændurnir
öðru megin, og faðir minn sál. og
Hans heitinn Stephensen hinu meg-
in. Meðan eg var smápatti, sat
»húsbóndinn« sál. undir mér um
lesturinn; með því móti var bezt
stungið upp í mig; þegar eg stækk-
aði, sat eg milli föður míns og
Hans heitins Stephensen, þótti mér
það mannalegra og meira kenna
frelsis.
Að öðru leyti sat hver við hús-
lestrana þar sem honum likaði.
A jólunum mátti engan vanta við
lesturinn. Þá komu kerlingarnar
ofan, er lifðu í ellinni á náð og
miskunn húsbændanna, og aldrei
fóru endranær af rúmum sínum niður
af loftinu. Þær voru gamlar vinnu-
konur, sem heimilið veitti fram-
færi, þvi Viðeyjarhjónin kunnu ekki
þann búmannshnikk síðari tímanna,
að reka hjúin sín útslitin á sveitina.
Á jólunum skautuðu þær sér með
svörtum klútum og kembdu hárið
niður á herðar; höfuðbúning þann
kölluðu gárungarnir »koppgjörð«.
»Húsbóndinn« sál. * byrjaði sjálfur
jólasálmana, sem endranær við lest-
ur; hann var söngmaður mikill að
þeirrar tíðar hætti, og söng »gömlu
lögin«; þótti mér þá, sem enginn
mundi slíkur söngmaður í víðri ver-
öld, og mörg kanti eg gömlu lögin
enn, sem eg heyrði hann syngja.
Lærðari söng hefi eg síðan heyrt,
en engan sem grafið hafi sig jafn
djúft inn í sálu mina.
Á undan jólalestrinum var ölln
fólkinu borinn mikill og góðurmat-
ur; eftir lestur var öllum gefið sætt
kaffi og brauð, og síðan púns. Aftur
var lítið um spilamensku eða skemt-
anir og glaðværð; það þótti þá
ekki eiga við á því kvöldi; húsbænd-
urnir voru siðavandir, og þeirra
vilja dirfðist enginn að brjóta. Bóka-
ráð voru mikil á heimilinu; það stóð
á gömlum merg frá prentsmiðjutím-
anum; gátu menn fengið góðar bæk-
ur að lesa, og notuðu það margir
um jólin.
Tvent var það, sem jók á jóla-
dýrðina bæði hjá mér og öðrum.
Ánnað var það, að þá var einlægt
messað annanhvorn hátiðisdaginn, og
það þótti okkur eyjarbúum geysileg-
ur fögnuður. Þá kom venjulega fólk
til kirkju, ekki sízt Engeyingar, sem
þá voru fremstir manna hér um
slóðir. Kristinn heitinn og Pétur
sonur hans voru gleðimenn miklir
og hrókar alls fagnaðar, þar sem
þeir voru komnir ; var þá oft glatt
á hjalla í Viðeyjarstofu, meðan setið
var að borðum eftir messu, því
veizlu var þá jafnan upp slegið, og
húsbóndinn var gestrisinn með af-
brigðum. Mátti þá heyra marga
skrítlu sagða undir borðum og frá-
sagnir af ýmsum svaðilförum bæði
fyr og seinna.
Á alt þetta hlustaði eg á þeim
tímum með miklum fjálgleik, og
kann sumar sögurnar enn þann dag
í dag. »Húsbóndinn« hafði mig
venjulega í sófahorninu hjá sér við
borðið og stakk við og við upp i
mig steikarbita; góðir þótti mér þeir,
betri þó sögurnar; en mest var mér
dillað, þegar hlátrarnir glumdu, sva