Morgunblaðið - 14.03.1917, Blaðsíða 2

2
MORGUNBL A.ÐIÐ
Nýja Fordbifreiðin
R. E. 27
fœst ávalt til leigu í lengri og skemmri
ferðir, fyrir sanngjarna borgnn. Bifreið-
arstöðin er Kaffihnsið Fjallkonan, simi 322.
Karl Moritz,
bifreið&rstjjri.
Skófatnalur.
Ennþá er talsvert eftir af barna- og
unglinga
SKÓFATNAÐINUM
ódýra
á Vitastíg 14.
Erl. simfregnir.
frá fréttaritara Isaf. og Morgunbl.).
'Kaupmannahöfn, 12. marz.
Wilson er byrjaður á því að
láta vopna Bandarikja-kaupíör
þau er sigla til Evrópu.
Bernstorff gr.eifi kom hing-
að í dag.
Kaupmannahöfn, 13. marz,
Bretar hafa tekið Irlisv
Bagdad fallin.
Fjölda skipa sökt.
Ameriksk skip sigla vopn-
uð inn á hafnbannssvæðið.
Bretar hafa fest kaup á fjölda
skipa i Ameríku.
Til Salthólma er póstur og
læknishjálp sent með flugvél
Ríkisþingið danska stingur
upp á því, að slegnir verði
járnpeningar.
Bagdad fallin.
Árið 762 reisti Abu Diafr Alman-
sor borgina Bagdad hjá Tigrisfljóti
og var hún síðan fram til 1258 höf-
uðborg og aðseturstaður kalífanna.
Merkastnr f eirra var Harun-al-Rashid
og á hans dögum var borgin miðstöð
arabiskra vísinda og bókmenta. A
10. og 11. öld var vegur hennar
sem mestur og þá voru þar um 2
cniljónir íbúa.
Borgin var lengi þrætuepli Persa
Aðalfundur
Járnsteypu Reykjavíkur
ákvað 2ú. f. m. að greiða hluthöfum é°/0 ágóða fyrir árið iqié.
Leifur í»orleitsson í Slippen greiðir gjaldið gcgn því, að komið
sé með vaxtamiðana fyiir árið 1916.
Tryggvi Gunnarsson.
og Tyrkja, en árið 1638 náðu Tyrk-
ir henni á sitt vald eftir langa um-
sát og hafa haldið henni síðan, þang-
að til nú að Bretar hafa tekið hana
viðnámslítið, eftir fregnunum að dæma
Borgin stendur á eystri bakka Tig-
ris og eru þar nú eigi nema um 200
þús. íbúar. Á vestri bakka árinnar
má enn sjá rústir hinnar gömlu ka-
lífaborgar. A friðartímum var Bag-
dad all-mikil verzlunaiborg og milli-
liður Evrópu og Asíulanda. Tigris
er skipgeng alla leið frá Basra hjá
Persaflóa og uppfyrir borgina og
höfðu Bretar aðallega siglingar þar í
milli fyrir ófriðinn. Er um 600 kíló-
metra leið milli Bagdad og Basra.
Borgin er fögur tilsýndar, en afar-
ljót þegar inn í hana er komið. —
Göturnar eru þröngar, krókóttar og
óþrifalegar, og húsin lág og ljót.
Gamall kastali er þar og múrveggur
er umhveifis borgina. Ibáarnir eru
flestir Muhamedstiúarmenn, en þó
eru þar um 20 þús. Gyðingar og
nokkuð af kristnum mönnum.
Um Bagdad átti að liggja járnbraut
sú er fyrirhuguð var milli Basra og
Miklagarðs og Þjóðverjar áttu mest
i, en hún er eigi komin svo langt
enn þá.
Þjóðleikhús.
Sú var tíöin að íslendingar höfðu
til matar sér hrækvikindi og skó-
bætur. Þeim er óljúft á það að
minnnst að visu, og fara heldur
lengra aftur í tímann og guma af
gullaldarljómanum og feðranna frægð.
En undir niðri eimir enn eftir af
hörmungatímunum. Eftir allan sult-
inn eiga margir svo bágt með að
láta sér skiljast, að maðurinn geti
ekki lifað af brauði einu saman.
Hugur soltins manns sveimar kring-
um kjötkatlana, og er það ekki lá-
andi, en hitt er verra að hugurinn
breytist ekki þó maðurinn mettist.
Því er það, að allur þorri þeirra
sem þetta land byggja, hafa enn þann
dag í dag þá skoðun, að það eitt
nægi til þessa lífs viðurhalds að hafa
nóg til hnifs og skeiðar. Og sönn-
un þess að skoðuu sú sé ráðandi,
er það, að vilji einhver vinna fjöld-
ann til fylgis við sig verður það
ráðið næst, að mæla sem mest móti
öllum stuðningi og styrk til lista og
vísinda. Vilji alþingismaðnr þóknast
kjósendum sínum gengur hann
berserksgang móti allri viðhjáip list-
arinnar. Og þelta gengur lengra.
Framlögur til fræðslu i landinu eru
ætið af skornum skamti, og þeir
þykja iýðhollastir, sem fjandskapast
mest við alla andlega menning.
En sem betur fer eru ekki allir
svona gerðir. Þeir menn eru til, sem
berjast með oddi og.egg fyrir til-
verurétti íslenzkrar listar, og hefir
þeim orðið furðanlega ágengt. Af
opinberu fé er þó pírt dálitlu áriega
í þá, sem svarist hafa undir merki
listagyðjunnar. Eu ein tegund l'star-
innar hefir aigerlega orðið út undan
og það er leiklistin, því ekki er hægt
að teija þann lítilfjörlega styrk, sem
Leikfélag Reykjavíkur hefir af al-
mannafé. Hann er álika sanngjarn
og einhverju góðskáldinu væru boðn-
10—20 krónur í ekáldstyrk.
Leiklistin á örðugra uppdráttar en
aðrar listir. Það er ekki hægt að
senda hana í mal varningsmannsins
út um sveitirnar, eins og skáldsögu
eða Ijóðabók. ,Og hver er sjálfum
sér næstur um flest. Búandkörlum
norður á Sléttu finst það illa við-
eigandi að styrkja fyrirtæki, sem þeir
ekki hafa beint gagn af úr lands-
sjóði, þvi íslendingar hafa ekki þveg-
ið sig hreina af hreppapólitíkinni
enn þá. Og lítil von til að fólki,
sem setur Wladimir níhílista eða
Kapítólu í öndvegi bókmentanna,
geti skilist að leiklist eigi til-
verurétt í landinu og þýðing henn-
ar fyrir leikritahöfunda.
Því hefir lengi verið haldið fram,
að sveitirnar væru gróðurreitir ís-
lenzkrar menningar, og kennir þar
þess, að roenn fylgjast ekki með
timanum. Aður voru sjávarbæir ekki
ti!, en úr útverum er naumast að
vænta menningar. Þá voru skólarn-
ir í sveitum og þar voru menning-
arbólin. Nú eru klaustrin í eyði
og kýr og kindur í Skálholti og
Hólum, en ef menningin er ekki í
Reykjavik þá er hún hvergi til i
þéssu landi.
En það lítur oft svo úr, sem höfuð-
borgin sé sér ekki þess meðvitandi
að húu sé menningarból vort. Hér
er fádæma sinnuleysi um alt það,
sem hvenTsiðaðri höfuðborg er lífs-
nauðsyn. Og hér mun sérstaklega
dvalið við þá tilfinnanlegu vöntun,
sem er á leikhúsi bæði handa iand-
inu og bænum. Reykvikingar Hafa
siðferðislega skyldu til að vera beztu
frömuðir þess máls, bæði sem heima-
menn menningarbólsins og sem þeir
er fyrst og fremst njóta leikhúss-
ins.
En hvernig hafa Reykvíkingar
rækt þá skyldu? Hafa þeir hlúð að
og stutt brautryðjendur lciklistarinn-
ar í höfuðborg landsins.
Því verður því miður að svara
neitandi. Hér hefir árum saman
starfað leikfélag, sem líkast til á við
lakari kjör að búa en nokkurt ann-
að í heiminum. Húsnæðið er óíull-
/
nægjandi, bæði að því er snertir að--
búð leikenda og áhorfenda og vand-
ræði að láta heyra til sin. Skilning--
ur þeirra, sem um leika rita oft svo
takmarkaður að furðu gegnir. Ýmist
væmið oflof eða óskiljanleg heimtu-
frekja og er það lítil uppörfun þeim,
sem verja tómstundum sínum í þága
listarinnar, að finna jafn óþroskað
skyn áhorfenda. Blöðin eru óspör á
að heimta jafnan ný og ný leikritr
eins og leikendur hefðu ekki um
neitt annað að hugsa, en að halda
uppi sjónleikum, en vita það þó að
leikiistin er að eins höfð í hjáverk-
um.
Hitt er minna hugsað um, að korna
á þeirri breytingu, að þeir, sem hér
eru færastir leikendur gætu haft leik-
list að aðalstarfi, eða það að koma
bér upp leikhúsi, sem viðunanlegt
megi kallast. Það er gamla skoð-
trnin, að maðurinti geti lifað af einu
saman brauði, sem þessu veldar,
Ef hún væri ekki iíkjandi í þessu
landi og þessum bæ, væri hér komið’
leikhús fyrir löngu, og nokkrir fastir
leikendur, með svo góðum kjörum,
að þeir gætu óskiftir helgað sig leik-
listinni. Og þá geta blöðin og áhorf-
endur farið að verða heimtufrekari,
Fyr ekki.
Nú er sú tíð komin, að ýmsum
hefir fénast svo, að þeir skoða ekki
hverjakrónu báðum megin, sem þeir
láta frá sér fara. Dæmin eru deg-
inum ljósari, um það að hér í Reykja-
vík reynast margir framlagafúsir til
ýmsra þarflegra fyrirtækja. Væri nú
ekki kominn tími til þess, að efna
til fétagsskapar hér í bænum, til að
koma npp sæmilegu leikhúsi? Það
skal fúslega játað, að landinu ber
skylda til að koma upp þjóðleikhúsi
og leggja því árlegan styrk, ef með
þarf. En hinsvegar má fullyrða, að
ef þingið á að sjá því máli farborða
og menn varpa allri sinni áhyggju
upp á það, þá verða þeir sem nú
eru í vöggu, orðnir sköllóttir þegar
leikúsið kemur. Það þarf að sjást
að höfuðstaðnum sé alvörumál að
eignast leikhús, en til þess þurfa
unnendur þess máls að láta betur
til sín heyra hérefdr en hingað til.
Því að einum einasta manni sleptum,
hefir verið grafhljótt um leikhúsþörf-
ina.
Krafan verður að koma úr Reykja-
vík. Og menn þurfa að sýna, að
þeim sé alvara, með því að hefjast
handa og starfa ötullega fyrir leik-
húsbyggingu. Og þegar sýnt er að
hugur fylgir máli, og fé hefir safo'
ast til leikhússins, svo um munaL
þá er ekki örvænt um, að takast
megi að fá af opinberu fé það setf1
á vantar og reisa þjóðleikhús, sem
landið svo styrkti.
Ekki er að vita hvað leugi Lei
félagið býr að þeim húsakynm11*’
sem það hefir nú. Heyrst hefir 3
húsið væri falt hverjum sem
vill, og getur það leitt til þesS ^
félagið yrði algerlega húsnæðislae^.
Og mikið má vera ef það verf1a
margir sem sakna. Þá eru
ein eftir í sjálfri höfuðborgino1-