Morgunblaðið - 29.10.1919, Blaðsíða 3

MOKGtJNBLfAÐIÍ)
8
Þýzka lýðvelfi.

llvar sem komið er í pýzkalaudi,
verður maður var við óánægju
með stjórnina. Og það er eigi svo
undarlegt. ,,pað var gott að losna
við gömlu stjórnina,“ seg.ja menn.
,.En þessi stjórn ....“ Dóminn á
hana leggja þeir með því að ypta
öxlum. Gamla stjornin hafði þó yf-
ir sér ytri ljóma og pjóðvorjar voru
orðnir honum vanir. En af þessari
stjórn stafar enginn ljómi. Ilinuin
nýju stjórnendum pýzkalauds varð
sá ljóður á að setja Ebert í. for-
setastólinn — kött í ból bjarnar.
Miklu betra liefði verið að set.ja
Selieidemann þar. pó hefði þetta
getað bl ' ;s:;:;t, ef hinir nýju stjórn-
endur Ird'oi sýnt það, að þeir
kynni ao stjórna.
En það liaFa þeir ekki'gert. For-
ingjar so ■ial-demokrata geta að vísu
með réttu hent á, að þeir mistu þau
völd, er þeir höfðu að nafninu til
þegar Scheidemann lýsti yfir því
hinn 9. nóvember 1918, að pýzka-
land væri lýðveldi og flokkur þeirra
klofnaði. peir geta enn fremur bent
á það, að þeir fengu ekki meiri-
hluta í þinginu og urðu þess vegna
að leita samvinnu við miðflokkinn
og demokrata, og urðu því að binda
hendur sínar að nokkru leyti. Og
þeir geta því með nokkrum sanni
sagt, að þeir beri ekki einir ábyrgð
á þeirri kyrstöðu, sem einkennir
scigu liins þýzka lýðveldis. En samt
sem áður Iivílir mest ábyrgðin á
lierðum þeirra og því verður ekki
neitað, að þeir hafa enn eigi getað
teflt fram einum einasta sönnum
stjórnmálamanni. pc'ir Iiafa nú enn
varpað allri von sinn á Sheide-
mann, en meðan hann var forsætis-
ráðherra, vann hann sér ekki mikið
til frægðar.
Sannleikurinn er sá, að þýzka
stjórnarfarið er í hnignun og þeg-
ar demokratar kölluðu sína menn
úr stjórninni, til þess að bera enga
ábyrgð á friðarsamningnnum, þá
var það rétt með skömm, að stjórn-
in liafði meiri liluta í þjóðþinginu.
]>egar Seheidemann varð að segja
af sér vegna íriðarsamninganna,
áttu social-demokratar engnum ein-
asta duglegum manni á að skipa.
Og stjórn Bauers hefir að eins
getað setið við völd með tilstyrk
hersins hans Noske, sem er þó alt
annað en lýðveldissinnaður, og «vo
fyrir einbeitni Erzbergers. En hvor-
tignr þeirra Noske eða Erzbergers,
tiýtur trausts hinna ráðandi íminna
innau social-demokrata-flokksins.
pegar stjórnarskráin var stað-
fest, varð Baner ríkiskanslari, en
það varð livorki til þess að styrkja
völd haus né stjórnar hans. peir
sáu það því, bæði liann og Erz-
berger, sem er atkvæðamesti ráð-
herrann, að eitthvað varð að gera.
Og þegar dró að því að þingið kæmi
saman hinn 30. september, sann-
færðust þeir æ betur um það, að
breytiuggr yrðu að gerast á ráðu-
neytinu.
peir sneru sér þá til demokrata
aftur, og báðu þá að taka sæti i
stjórninni. En demokratar létu
gauga eftir sér. Að vísu langaði þá
til þess að taka við þeim þremur
ráðherraembættum, sem þeim voru
boðin, en þeir vildu jafnframt fá
meiri áhrif á stjórnarstörfin. For-
ingi þeirra, clr. Friedberg, hafði á
flokksfundi hinn 26. september
fiutt snarpa skammarræðu um
Erzberger. pó þorðu deniokratar
eigi að krefjast þess að hanu færi
frá, en létu í ljós, að það væri nauð-
synlegt að hann fengi fjármálaráð-
herraembættið í liendur demokrata
— það er að segja Dernberg — og
létu sér svo að öðrum kosti nægja
endurreisnar-ráðhorraembættið,sem
er alveg nýtt. Enn fremur gerðu
þeir kröfu um það, að stjórnin
skyldi breyta stefnuskrá að nokkru
leyti.
Samningar gengu stirðlega og
liinn 1. október sagði „Deutshe
Allgemeine Zeitung“ að enn væri
eigi ráðið fram úr vandaniun og að
ekld væri víst, að demokratar gengi
í stjórnina. pennau sarna dag tókst
þó að koma á samkomulagi, og að-
alblöð demokrata, „Berliner Tage-
blatt“ og „Frankfurter Zeitung“,
létu digurlega um það, að demo-
kratar liefði unnið fullkominn sig-
ur og að liinir flokkarnir tveir —
miðflokkurinn og socialdemokratar
— hefðu orðið að ganga að öllum
Icröfum þeirra. En blöð socialdemo-
krata vdru nú ekki á því. „Yor-
warts“ segir, að engin hæfa sé í
þessu, en samvinnan við aðra flokka
sé neyðarúrræði meðan socialdemo
kratar liafi ekki meirihlúta í þing-
inu, og óháðir jafnaðarmenn sé
þeiin mótliverfir.
Demokratar höfðu að nokkru
leyti orðið að brjóta odd af oflæti
sínu til þess að ná ráðlierrasætun-
um, og unnu því eigi nema hálfan
sigur. Bezti maður þeirra, Schiffer,
varð dómsmálaráðherra og fékk
auk þess varakanzlaraembættið,sem
Erzbreger hafði haft. En Erzberg-
er Iiélt fjármálaráðherraembætt-
inu. David vildi eigi gefa kost á sér
vegna heilsubrests, en hann var þó
gerður að aukaráðherra.
pannig náði stjóru Bauers að
sitja við völd áfram.
Det kgl. oktr. Söassurance -- Kompagni
tekur að sér allskonar sjóvátrygglngar.
Aðalumboðsmaður fyrir ísland:
Eggert Claessen, yfírréttarmálaflutningsmaður.
SjóYátryggiugarfélag íslands h.f.
\nsmrstrseti 16 Reykjavik
Pósthólf 574. Talsími 542
Simnefni: Insuranc'
tLLlKOIlI BJé- 00 BTKIÐIVÁTKYOORVOAB
Skrifstofutími 10—4 síðd.,
laugardögum 10—2 síðd.
Vátrygginga'fjelðgin
Skandinavia - Baltica - Natonal
Hlutnfje samtaln 43 mi 11 íónir króna
íslauds-deildin
Trolle & Bothe h.f„ Reykjavík.
A11 s k 0 n a r sjó- og striðsvátryggingar á skipum og vðrun
gegn lægstu iðgjðldum.
Ofannefnd fjelög hafa afhent Islandsbanka i Reykjavik til geymsli
hálfa miilión króntir,
sem tryggitigarfje tyrir skaðabótagreiðslum. Fljót og góð skaðabótagreiðsls
öl) tjón verða gerð upp hjer á staðnnm og fjelög þessi hafa varnarþing hjei
BANKAMEÐMÆLI: Islandsbanki.
Augu
undirdjúpanna
BFTIE
ÖVKB IUOHTEB FIIOH.
19
En nú vur ferlíkið vaknað. Hlerum
var hrundið upp og skamnibyssu-kúlur
þutu bak við hann. Alstaðar glumdu
viö óp-, öskur og blótsyrði.
Alt í eiuu tók F.jeld eftir því, að
báknið hreyfði sig. Pað skifti sér sund-
ur í Iielminga. pað var eins og það
opnaði ógurlegan kjaft til að gleypa
einhvern.
..Fjeld staðuæmdist augnablik, óviss
livað gera skyldi. Hann var í bráðina
úr allri hættu. Mennirnir í hleraopun-
um dirfðust ekki að koma út, eftir að
kúla frá Fjeld hafði hrifsað skamin-
byssu úr hönduin eins þeirrn.
Haim var ekki hræddur um mrs.
Westinghouse. Hann þóttist viss um,
að þeir hefðu enga hugmyud urn flug-
yéliaa.
Knattspyrna. bað þvkir tíðind-
11111 sæta, að á millilandamóti er
danskir knattspyrnumenn þreyttu
við norska í Kristjaníu í síðasta
rnámiði, uunu Norðmeim með jirem
mörkum á mót tveimur. Norðmenn
eru að sækja sig í íþróttinni og fa
að .verða Dönum skeinúhættir.
pað var greinilegt, að menuirnir á
skipinu vissu ekki hvei’iiig þeir áttu að
haga sér við þetta. Truflunin var svo
mikil. pað var meira sagt og æpt eu
gert. pað skorti auðsjáanlega fyrir-
liða. Hátt öskur skipstjórans drukn
aði i mótmælum og óhlýðnisópum.
pessi eini d.jarfi maður, sem farið
hafði svona karhnannlega að, hafði
crsakað þvílíka skelfingu, að enginn
gat neitt, og hún jókst við bleikt tungls-
ljósiö, svo það varö eitthvað draugalegi
við þetta.
Fjeid hikaði því ekki eitt augnablik
við að rannsaka alt dálítið nánar, áður
en hami yfirgæfi bardagasviðið. Hann
læddist aftur til baka. Sér til mikillar
undrunar sá hann, að bilið milli helm
ingaúna varð stærra og stærra.
pað var svo undarlegt að horfa á
þetta, að Fjeld tólc ósjálfrátt fastar
utan um skammbyssuna.
Út úr béðum þessum hliðum að imi
anverðu stóöu stálgaddar eins og tennur
í dýrskjafti.
Fjeld beygði sig út yfir. Hann tók
eftir einhverjum druslum, sem hangdu
á göddunum. Með því að seilast gat
hann náð í þær.' pær voru seigar og
líinkendar. Haun hafði ekki tíma til
uð aðgætu jiær náiiar, en stakk þeim í
vasa siiin og snéri svo við aftur.
Langm- skuggi leið í sama vetfangi
yfir gangpallimj. Björtu Ijósi bré fyrir
T i 1 s ö 1 u
með tækifærisverði ágæt byggingalóð nálægt miðbænum og höfn
inni. — Upplýsingar gefur
Sfaingr. SuðmunósMon,
Amtmannssig 4.
Steinhús til sölu
laust til ibúðar strsx
Sveinbjðrn Sveinhjðrnsson.
Skólavörðustig 26.
Frá Suður-Jótlandi
Afleiðlngar ófrlðarins.
A
Agentur
s
Commission
firpi
Ah urancí
lansætter fordelagtigst alle slags islandske prodnkter. Besörger billigst
indkjöp av: tomtðnder, salt, trælast, hermetik m. m. —
Kontraherer og förer tilsyn med nybygning av fiske — fangst-fartöier —
saavel damp som motor — ved fagmand paa omraadet.
NB. Enhver henvendelse besvares omgaaende. —
Greit og hurtig opgjörl
Telegramadr.: W. Brækhus, Bergen.
Nýlcga hafa birst manntals-
skýrslur hér úr 5 kjördæmum í
sunnauverðu Súður-Jótlandi. Ná
þær yfir ófriðarárin, en hefir ver-
ið haldið leyndum þangað til nú,1
samkvæmt opinberri ráðstöfuu.
Skýrslur þessar innihalda hörmu-
legar tölur, er sýna eftirminnilega
hversu miklar hafa o'dðið fómi'r
heimsstyrjaldarinnar, ckki aðeins
á vígvellinum heldur einnig heima.
A árunum 1913—17 fækkaði fæð-
inguin í þessum 5 kjördæmum, úr
7113 niður í 3909 en 1918 voru
jiær 4133. Giftingar voru 2027 árið
1913 en ekki nema 871 árið 1917.
Aftur á móti hækkáði tala greftr-
aua úr3673 upp í 4137. Meðaltal
fæðinga fyrir ófriðinn var nál.
7000 og andaðra nál. 3500 og lætur
því nærri að ófriðurinn hafi kostað
þess liéruð 90.000 ófædd börn, en
dáið hafa 1415 manns fram yfir
það veujulega — auk allra þeirra
er féllu í strfðinu. Arið 1910 var
íbúatala jiessara hérað 257.025
manns en 1918 aðeins rúm 200.000.
Fólkinu hefir því fækkað um fimt-
ung á þessum fáu árum.
NETAGARN
4-þætt, ágæt tegund.
fæst í heildsölu og smásölu hjá
Sigurjóni Pjeturssyni
Hafflarstræti 18
Sími 137.
itai
brezka.
skyndilega á. Beiðni stjórnarimiar,
að bíða, í þrjá daga með að hætta
vinnu, var neitað. Með fárra tíma
fyrirvara er hinum þýðingarmestu
lífæðum lokað. pað mun hafa verið
ætlun járnbrautarfólksins, að ná í
einu vetfangi yfirtökunum á þjóð-
félaginu með því að stöðva alla
matar- og kolaflutninga. Atvinnu-
vegirnir áttu að lokast og sulturinn
að beygja þjóðfélagið í knjám.
En þjóðfélagið brezka reis upp
til varnar á móti þessari glæfralegu
tilraun að sigra það. pað tók mann-
ga á móti ögruninni, sem slöngvað
ar í andlit þess. Stjórnin tók til
lijálpar alla þá krafta, sem ríkið
liafði völ á, til þess að verja al-
menning. Kall Lloyds George til
jóðarinnar: „Berjist fyrir lífi
jóðfélagsius!“ vakti bergmál vfir
tll ríkið. Pólitískir andstæðingar
luuis fylgdu honum þar að málum.
Og liið sama var hvar sem var í
heiminum. Alstaðar var samúðin
með ríkinu, en' mótblástur móti
erkfallsmönnum.
Á meðal verkamannanna brezku
munu einnig hafa verið margir,
sem liafa séð, að framkoma þeirra
gagnvart ríkinu gat ekki oröið þeim
til ueins gagns. Og þeim mun fjölga
ftir því sem eyðileggjandi áhrif
erkfallsius koma betur í ljós. Og
sú eyðilegging mun að mestu leyti
koma niður á verkamönnum sjálf-
um. pá munu margir þeirra verða
að játa, að þeir eru hlekkir í þeirri
keðju, sem myndar þjóðfélagið,
sem þeir berjast á móti og að ó-
bamingja þess cr ólán þeirra.
Kartoflur
nýjar, góðar, fyrirliggjandi hjá
Simi 21. H.f. Carl Höepfner
og í sama bili ruddust ínargir menn
æpandi og eggjandi hverti annan lit lir
leynidyrum þar nálægt.
Fjeld heit sig í vörina. Nú var hon-
irai varnaö að komast til baka. Hann
hafði augsýnilega gert lii'ð mesta axar-
skaft. Hann hefði átt að gæta þess, að
þarna niegin hlutu líka a'ð vera dyr.
En það var ekki tími til mikillar um-
hugsunar. Belgisku mennirnir hrundu
hver ö'ðruiiL éfram, og þý ekki lit-i útfyr
ir, að dirfska væri þeirra bezti hæfileiki,
þá var það auðséð, að eimun manni var
tkki unt að rjúfa þessa fylkingu þeirra.
F.n þaö faiist Fjeld undarlegt, að þeir
skyldu ekki skjóta. En hann sá brátt
óstæðuna til þess. peir höfðu blátt
áfram ekki albogarými til a'ð skjóta.
En þeir ætluðu auðsjáanlega að hrekja
fjandinann þeirra út í gapið, það var
sem stálgaddarnir biðu, eftir bráð.
Fjeld lýfti skammbyssunni, en þá tók
hann eftir, að hásetarnir höfðu sér til
varnar heljarstóran járnskjöld, sem þeir
báru fyrir framan sig með hinni mestu
nákvæmni, svo kúlur Fjelds kæmust
hvergi að þeim. Á þennan hátt liugs-
uðu þeir sér aö hrekja Fjeld út í sjó-
inn og komast sjálfir ósærðir af.
F.jeld fann, að hér var hann kominn
i klípu. Hann Ieit aftur fyrir sig og
fanst alt betra en aö hrekjast út í þetta
gap. En hann hafði ekki langan um-
hugsunartíma. pessi yfuvofandi bætta
Ekki hefir uokkurt verkfall haft
eins mikil álirif og vakið eius al
nieuiia eftirtekt eins og járnbraut
arverkfallið í Englandi. Ekki eiu
göngu vegna binna fjárhagslegu af-
leiðinga, heldur vegna þess, að það
sýnir á svo áþreifanlegan liátt alt
það óvinveitta og óheilbrigða í bar
dagaaðferðum verkamannaforingja
víðsvegar um heiminn, til þess að
Fá kröfum verkalýðsins framgengt
Járnbrautarverkfallið skall afar-

var ekki verri eu súmar þær, sem haun
hafði sloppi'ð úr oft áöur.
Ilann hóf skaminhyssuua og skuut
þrem skotum í rennu beiut á járnskjöld
imi. Hann tók eftir því, að mennirnir
beygðu sig niður og stönsuðu. pað
\ ar einmitt það, sem hann hafði búist
við.
Á næsta augnabliki hafði hann kast-
að öllutn sínum mikla líkamsþunga á
járuskjöldinn. Hásetarnir höfðu ekki
búist við slíku tilræði. peir höf ðu eng-
an tíma haft til aö búa sig undir þetta
áhlaup, en sletitu í ósköpum skildinum
og ultu hver mn annan þveran á gang-
pallinum. Tveir þeirra sendust í sjó-
ii.ii og hiuir áttuðu sig ekkifyr en Norð-
maðuriim liafði stiklað yfir hrúguna
og vat' komiim að jánistiganum.
par staiisaði hann augnablik. En
þá heyrði hann það, sem kom honum til
af hlaupa upp stigann af öllum mætti.
pað var skot úr einni stóru skamm-
byssuimi lums, sem var í flugvélinni.
2 2. k a p i t u 1 i.
Alein.
Evy Westinghouse beið þolinmóð £
llugvél Erkos. Tuuglsljósið skein á
audlit hemiar og samanklemdar varim-
ar. Hún boið þarna með þunga skyldu
ó berðum síuuuj.
I
Dökt þilfurið leit ógnar ömurlegaút
í grórri tunglsskinsskímunni. pað var
eins og undirdjúp, sem gat gleypt hanu
hlusta ogsjá af alefli. pað var ekkihugs
anlegt, ttð hún yröi ekki vör vi'ð hverja
hugsanlegt, að lnin yrði ekki vörhverja
hreyfingu og hvert hljóð. Henni heyrð
ist stundum að hún beyra hljótt fótatak
hak viö sig. pa'ð var eins og eitthvert
rándýr væri aö læðast á mjúkum
hröminum. En ekkert var a'ð sjá. pað
var bara hugarflug hemiar, sem bjó þess
ar skepnur til.
Miljónaerfinginn ameríski, sem sat
þarna og beið eftir hættuni, sein hún
vissi, að mundu konui, fann alt í einu
hvernig hendur hennar skulfu. Var það
eftirvænting eða óttif Nú futm liún
að hið sérkeimilega í eðli hennar var
löngun til baráttu.
Djörf starfsnáttúran, sem hafðigert
enda á lífi föður og bró'ður hennar
brann nú í heimi. Deyfð hennar var
öll á burtu; liún fann, að hún kærð
sig ekki frumar um hollustuvott lmeig,
andi manna. Nú skildist henni fyrst
hversu Ameríka lítilsvirðir konuna, þar
sem hún lcvfir henni sjaldnast að taka
þátt í hlutunum.
Húu var alt í einu riljin upp af hugs
unum sínuni. Fjarlægur þyturheyrð
ist yfir höfði hennar i loftinu. pað
var eins og længjasláttur risavaxins
hafarnar. Rétt á eftir heyrði hún skot
Lengsta flug sem flogið hefif
verið í Svíþjóð, flaug Rodéhn fyrir-
iði hjá flugfélaginu íMalmslátt ný-
ega. Flaug hann frá Ystad til
Haparanda og þaðan til Boden, á
7Y2 tíma án þess að lenda. Vega-
lengdin var 1500 kílómetrar og
hefir því hraðinn verið 200 km. á
klukkustund að meðaltali.
og háreysti uiðri í skipinu. petta
heljarstóra skipsferlíki var auðs'éan-
lega vaknað og tekið að verja sig.
Hvað hafði orðið aL’ Fjeld? Og
hvað átti liún að gera? Hún tók ósjálf-
rátt þéttara um stýrið, og jafnframt um
handfangið, sem átti að koma iyfti-
stýrinu á hreyfingu.
Hún heyrði greinilega hávaðann á
franistafni skipsins. pað voru hásar
og ruddalegar raddir, sem yfirgnæfðu
hver aðra. Við og við heyrði hún
frönsk blótsyrði. Aftur heyrði hún
skot.
En hún l'ékk ekki lengri tíma til að
hugsa uin, hvað gengi á niðri í skipinu,
því þyturinn, sem hún hafði heyrt, var'ð
greinilegri og skýrari.
Og laugur skuggi lagðist yi'ir tungl-
skinsgulliim sjávarflötinn. Og á næsta
augnabliki Ieið flugvél ni'ður á stálþak-
ið, ekki meira en 6—7 metra fráhenni.
Pá slepti Evy Westinghoue stýrinu og
greip skanmibyssuna.
Hún leit óttaslegin í kring um sig.
En niyrkrið hafði gleypt leiðsögumann
hennar. pað var einskis annars úr-
kosta en að bíða og sjá hvað setti.
Tveir menn stukku út úr flugvéliimi.
Hún bevrði undmnaróp, sem sýndi, að
niemiiriik aðkoimiu böi'ðu þá fyrattek-
ið eftir henni. Jafnframt tók liún cft-
ir því, að ljósglætan, sem hafði eins og
skift skipinu í tvent, varö brpiðarj