Morgunblaðið - 19.02.1920, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
nnnm en helmingurmn, því sumir,
sem nokkur efni hefðn, mnndn eigi
kæra sig um að taka neitt af vöxt-
unum, heldur láta þá leggjast við
innstæðuna til hagnaðar fyrir erf-
ingja sína, og ennfremur er svo
ákveðið í lögum Söfnunarsjóðsins,
að við innstæðuna leggist vextir,
sem eigi nemi 10 kr., þótt þeir ann-
ars ættu að útborgast, því engum
mundi vera verulegur styrkur að
svo lítilli upphæð. Bn framan af
mundi þetta oft koma fyrir, þegar
féð dreifist milli margra erfingja,
meðan það enn væri lítið.
Nái ofanritað fruijivarp fram að
ganga, þá munu ekki mjög margar
kynslóðir vera liðnar áður en mik-
ill hluti landsmamia, og einkum
hinir fátækari, mundu fæðast til
nokkurrar eignar, sem vaxtndi færi
ár frá ári, og með tímanum mundi
meiri hluti íslenzkra heimila hafa
þær tekjur af hinni æfinlegu erf-
ingjarentu, að fátæku fólki væri
verulegur styrkur að því.
Það er kunnuga en frá þur.fi að
segja, hversu mikið los er komið
á yngra fólk, svo að það fæst nú
naumlega til að vera í ársvinnu-
mensku. Það virðist því full þörf
á að hvetja yngra fólk til vinnu-
rnensku, og að því stefnir frumvarp
þetta, þótt fjárhæðin sé fyrst um
sinn takmörkuð, eða bundin aðeins
við erfðafjárskattinn. Þegar fjár-
hagur landsins yrði betri en hann
er nú, mætti auka þessa fúlgu hve-
nær sem ástæður leyfðu. Og svo
virðist, sem slík uppörfun til vinnu-
mensku, eins og hér um ræðir, ætti
smám saman að geta breytt hugsun-
arhætti þeirra, sem hafa skömm á
algengri vinnu og að vera í árs-
vinnumensku, sem áður var algeng-
ast og setti hið nauðsynlega mót
staðfestunnar á unglingana.
Ólafur Proppé flytur frv. um
löggilding verzlunarstaðar í Val-
þjófsdal, vestan Öiiundarfjarðar.
Bjarni frá Vogi flytur frv. um
það, að Hjarðarholtsprestakall í
Dölum sameinist ekki Suðurdala-
þingum við næstu prestaskifti.
Sigurður Stefánsson flytur tillögu
til þingsályktunar um það, að skora
á stjórnina að láta sömu reglur
gilda um útborgun á launum presta
og annara embættismanna.
Mál komin úr nefnd:
Fjárveitinganefnd felst algerlega
á frv. stjórnarinnar um hreppstjóra
laun.
Sömuleiðis ræður stjórnarskrar-
nefnd neðri deildar þinginu til þess
einum rómi, að samþykkja stjórn-
arskrána óbreytta.
Framleiðslan
og afkoman.
i.
Meðan ófriðurinn stóð sem hæst,
og flestir léðu fúsast eyru bardaga-
fregnum og blóðsúthellinga. voru
beir bó margir, sem baðu sér iiljóðs
í blöðum og tímaritum stórþjóð-
anna, til þess að rökræða ástandið
e f t i r ófriðinn. Meðan á hildar-
ieiknum stóð, áttu allar þjóðir sam-
merkt í-því, að lifa um efni fram,
ríkisfjárhirzlurnar tæmdust jafn-
harðan, þrátt fyrir aukna skatta,
sem sumstaðar voru orðnir þyngri
en nokkurn hafði dreymt um áður,
og þrátt fyrir lán á lán ofan. Aldr-
ei mun f járhagur jafnmargra ríkja
komast jafn eftirminnilega úr jafn-
vægi eins og við ófriðinn mikla, og
aldrei hefir jafnmiklu fé verið
fleygt í sjóinn og á styrjaldarárun-
um.
Hjá þeim ríkjum heimsins, sem
mest mega sín, eru fjárhirzlurnar
ga'ltómar og skuldirnar sligandi. Og
eigi er hætta á öðru en að þau hin
sömu ríkin neyti yfirburða sinna
og komi viðskiftalífinu eftir mætti
í þær skorður, að smáþjóðirnar, sem
ekki hafa beinlínis lagt fórnir á
altari stríðsguðsins, verði látnar
borga skatt af verzlun sinni við
hlutaðeigandi þjóðir, að verzlunar-
tollar og ýrnsar aðrar álögur, bein-
ar eða óbeinar, verði sérkenni milli-
þjóðaviðskiftanna á næstu árum, að
svo miklu leyti sem það getur sam-
rýmst samkepninni miklu, milli að-
al sigurvegaranna tveggja, Breta
og Ameríkumanna. Dýrtíðin er ekki
úti enn, eins og tími sá, sem liðinn
er frá ófriðarlokum, 'hefir nógsam-
lega sýnt. Næstu árin verða í -eið-
anlega tími óvissu í viðskiftum og
enginn veit enuþá, hvort peningarn-
ir verða nokkurn tíma ,,sjálfum sér
líkir“ aftur.
Hér á landi hafa menn gefið þeim
tímum, sem nú eru að hef jast í heim
inum, altof lítinn gaum, og hafa Is-
lendingar þar minni afsökun en
aðrar þjóðir, því naumast mun hug-
ur þeirra hafa verið jafn haldinn
af ófriðarfarganinu og annara, sem
nær stóðu því vítisbáli. Ennfremur
máttu viðburðir þeir, sem gerðust í
sögu þjóðarinnar fyrir rúmu ári síð-
an, gjaman verða til þess, að hvetja
íslendinga til umhugsunar um fram
tíðina, fremur venju nú, en á öðr-
um tímum. Að þetta hefir eigi orð-
ið, sýnir að þjóðin þekkir ekki sinn
vitjnnartíma, og að.leiðandi menn
hennar láta ýmisiegt, sem minna
varoar, skyggja á það, sem mest,
er um vert.
A engu ríður meira nú, en að
(t'nahagur þessarar litlu þjóðar
haldist í horfi. Og á stríðsárunum
hefir farið hér, sem annarstaðar,
að ríkið hefir orðið að taka meiri
lán og stærri, en nokkurntíma áður,
og að skuldir þess opinbera eru
rnargfalt meiri en fvrir stríðið. Ut-
gjöldin hafa stóraukist. meðfram
sakir verðfalls peuinga, en tekjur
hafa ekki getað haldist í hendur
við gjöldin, sakir þess að skattarnir
hafa verið miðaðir við gamait pen-
alt peningagildi og ekki verið hækk
aðir að sama skapi og peningar
liafa fallið, Hafa því verið teknir
upp ýmsir nýir tekjustofnar og
margir þeirra að lítt liuguðu máli,
cnda eru þeir sumir ósanngjarnir
úr liófi fram. Yfirleitt bera afskifti
löggjafanna, þeirra þjóðarinnar út-
völdu, sem sjá eiga henni farborða
gegnum brimólgu yfirstandandi
tíma, þess ljósan vott, að þeir hafi
ekki sem skyldi hugsað né skilið
þau vandasömu viðfansgefni, sem
nú eru fyrir höndum. Verk þeirra
eru handahófsverk, fum og fálm,
og ræður tilviljunin ein, hvort fer
á verri eða betri veg.
Nú er þingið sezt á rökstóla.
Bíða þess vandamál, sem miklu
skifta. Reyndar lítur svo út, sem
verkefni þess eigi aðeins að vera
það, að afgre'iða stjórnarskrána og
mynda stjórn. En margs er þó nú
að gæta, og margt hefir breyzt svo
frá þvií í sumar, að löggjafarnir
mega líta í kring' um sig.^Og þá er
eigi úr vegi að þingið taki til íhug-
unar, hver ráð verði til að verjast
því, að landið troðist undir í þeim
hamagangi, sem framvegis mun
ríkja í viðskiftum þjóða á milli.
II.
„Holt er heima hvað“. Þetta
gamla máltæki verður sennilega
viðkvæði margra þjóða á næstu
árum. Æðsta boðorð hverrar þjóðar
mun sennilega verða það, að reyna
að komast sem mest af af eigin efn-
um, varast innflutning allra þeirra
vörutegunda, sem komist verður
hjá að flytja inn, auka sem mest
iðnað þann, sem landsbúum er
nauðsynlegur og leggja stund á
framleiðslu allra afurða. í þessum
atriðum eigum vér Islendingar
margt ólagfært.
Af hálfu löggjafanna hefir enn-
þá sem komið er lítið verið gert til
þess að uppfylla þessi boðorð. Og
almenningur hefir eigi lifað eftir
þeim heldur, enda ekkert aðhald
haft. Peningar hafa verið meiri hjá
flestum en áður var, og menn hafa
fremur vanist af sparnaði en á.
Aðflutningur h>efir stóraukist á
ýmsum þeim vörutegundum, sem
þjóðin getur að miklu leyti verið
án. A árunum 1913—15 var tíundi
liluti allrar innfluttrar vöru mun-
aðarvara, og þó að surnt, sem hag-
skýrslurnar telja undir þann flokk
geti ekki heitið óþarfi, t. d. sykur,
þá er nóg eftir samt.
Að þvS er snertir útflutning eru
ísiendingar fremur vel settir. Fisk-
urinn verður þar þungur á metun-
um, og haldist islenzkar afurðir
í áliti erlendis og markaður bregð-
ist eigi, er það okkar eigin sök, ef
vér getum eigi staðist f járhagslega.
En löggjafarvaldið þarf að taka
upp nýja stefnu á þessu sviði. Það
þarf að ýta undir menn að stunda
þá atviunuvegi, sem landið hefír
mest gagn af, í stað þess að fæla
rieirn írá því með ýmsum ráðstöf-
vnum, sim anka erfiðieikana. Það
vita alllr, að íslenzku fisk.rniðin
cru gullnáina, sent Iandsmenn eiga
sjálfir að n> a eftir mæt ' Og
sizt má láta ■ uðlindirnar ó ■•■vafar
á þessum tímum, þegar barátta
þjóðanna fyrir tilverunni er hnrð-
ari en tvokkurn tíma áðar
Aunað atriði í þessu máli er
framleiðslan til eigin þarfa. Þar
eru Islendingar óneitanlega miklu
ver staddir en vera þyrfti. Yið'
flytjum ýmislegt inn, sem við get-
um framleitt sjálfir, og er slíkt
áreiðanlega skökk pólitík. Hingað
koma árlega margir skipsfarmar af
kartöflum, af þeirri einföldu á-
stæðu, að við höfum ekki manndáð
í okkur tii þess að rækta þær sjálf-
ir, og samgöngurnar eru svo bág-
bornar. Við seljum síld og fisk fvr-
ir margar miljónir út úr landinu en
kaupum sömu vörur niðursoðnar
fvrir tugi þúsunda. Og fleira mætti
telja af líku tagi. Þetta er ekki rétt-
ur búskapur, eins og allir sjá, og á
þessu sviði er margt að lagfæra.
Framleiðslu tii eigin þarfa verður
að auka, og það er hægt og væri
þegar orðið, ef þing og stjórn sýndi
slmennum atvinumálum innanlands
meiri ræktarsemi en hingað til. ís-
lenzkur iðnaður er varla til. Á því
svfði erum við fákunnandi þjóð, og
tiöfum margt að læra. Og næstu árin
munu eflaust færa oss heim sanninn
um að það verður óhjákvæmilegt
fyrir íslendinga að kunna fleira en
nú og geta bjargast betur af eigin
ramleik.
Flutningar allir landa á milli eru
örðugir og dýrir. En því er iíkast
nú á þessum-síðustu tímum, að einu
Uppboð
á saltfiski og veiðarfærnm úr franska togaranum »La Champagne* verð-
ur haldið á Hafnarbakkanum fimtudaginn 19. þ. m. kl. 1 e. h.
Bæjarfógetinn í Reykjavík ’ 18. febr, 1920
Jóh. Jöhannesson.
Reykið og verið ánægðir.
P Vér bendum ýður á Specál Suniipe-cigaretturnar, sem góðar og
jafnframt ódýrar cigarettnr.
Litla Búðin
(við hliðina á Pósthúsinu).
Lítii julla
er ber 4—5 menn er til sölu nú þegar.
CiríRss.
LAUKUR
góður og ódýr i heildsölu hjá
A. Guðmundsson
Banka&tr. 9 Sítni 282.
gildi livað hver lilutur kostar. Pen-
iugaveltan er orðin meíri en áður,
og aðgætnin í peningasökum bæði
h já einstaklingnum og því opinbera
að sama skapi miuni. Því er ekki
nægiiegur gaumur gefinn hvort
þjóðin lifir ekki um efni fram,
hvort við þurfum ekki að spara og
fara gætilegar en hingað til, Þó
alt slampist af ef ekki vilja nein
: óhöpp til þá er slíkt ekki nóg. Á
þeim umbreytingatímum, sem nú
standa vfir er.ekki lengi að breyt-
ast veður í lofti. Ohöpp sem enginn
sér í dag geta vofað yfir á morgun.
Við því mega allar þjóðir vera bún-
ar og Islendingar ekki sízt.
<z DA6BÓK =>
fíánarfregn. Nylátin er hér í bænum
frú Gu'ðrún ólafsdóttir, kona Hjalta
Jónssonar skipstjóra og útgerðannanns.
Banamein hennar var krabbamein, ill-
kynjað mjög. Frú Guörún var gáfuð
kona og göfug, frumúrskarandi vel látin
af öllum, sem henni kvntust.
Einangrunin. MaSur nokkur komst af
tilviljun inn í eitt húsa þeirra sem ein-
angruS hafa veriS vegna inflúenzunnar.
Átti hann erindi þangaS og er hann
hafSi lokiö því, ætlaSi hann út aftur.
En þá var hann stöðvaöur af varSmann-
inum og vísað inn aftur. VerSurhann nú
að vera í söttkví í 7 daga fyrir óvar-
kárnina.
Alþingi. Enginn óviðkomandi fær nú
aögang aS áheyrendapöllum þingsins.
Mishermi er þaö sem staðiö hefir hér
í blaðinu, aS biskup hafi fyrirskipað
hér þakkarguðsþjónustur í tilefni af sam
einingu SuSur-Jótlands og Danmerkur.
Hefir biskupinn tjáð oss, aö hanu hafi
eigi neitt umboð til þess aö fyrirskipa
slíkt, En á guSfræðingamótinu, sem
haldið var í Vestergaard í fyrrasumar,
þar sem saman voru komnir fulltrúar
NorSurlandaþjóSanna, var samþykt sú
tillaga frá einum sænska fulltrúanum
á mótinu, að skora á kirkjustjómir
NorSurlandaríkjanna aö láta minnast
þess í kirkjunum, er landshlutamir suS-
ur-jósku hyrfu aftur til Danmerkur.
Mun þetta tilefniS til þess, aS mis-
sögnin hefir komiS fram.
5 manna nefnd var skipuS í gær í efri
deild alþingis í gær til þess að athuga.
stjómarskrána.
Meffal farþega meS íslandi er E..
Cable fyrrum konsúll Breta hér.
í Vestmannaeyjum lögðust á annað
bundraS manns í fyrradag. Veikiu væg.
Kolalaust og olíulítiö er í Eyjunum og
fyrirsjáanleg vandræöi, ef eigi er að
gert bráðlega.
Sóttvamirnar. Heyrst hefir aö sýsl-
urnar austanfjalls ætli aS banna allar
samgöngur viS Reykjavík, þangaS til
útséS er um, livort inflúenzan er komin
til bæjarins. Ýmsir austanmenn, sem
ætluöu heSan í gær hafa því frestaS
ferSalaginu.
Villemoes liaföi veriS meira en viku
í hafi er hann kom hingaS og þurfti
því ekki sóttkvíunar viS.