Morgunblaðið - 25.06.1922, Blaðsíða 2

MORGUNJSLABIB
a ð k o m n a. Meðalþyn>gd á hverri
gæru var 3.04 kilo og gengi á
dollar kvað Sambandið hafa reikn
að með kr. 4.95. Verður þá eftir
þessu kiloverðið í Ameríku um
8ín/2 eyrir og er þá allur flutn-
ingskostnaður útalinn. Jeg er í
engum vafa um það, að gæru-eig-
endur hefðu orðið nokkrum tug-
um þúsunda ríkari, ef Sambandið
hefði viljað selja mjer gærurnar.
(feta þeir því gjama spurt for-
stjórann hvort heldur það hafi
verið af umhyggju fyrir hag
þeirra að hann gaf mjer eigi fal-
ar gærumar eða af fastheldni við
hoðorð Sambandsins „að versla
milliliðalaust" og láta þá heldur
bíða skaða en vita til þess að
nokkur innlendur kaupmaður
hefði hag af viðskiftunum.
Það sem forstjórinn annars seg-
ir um afrek Sambandsins, er líkt
því sem oftar heyrist úr þeirri
átt. En það er vist, að Sambandið
átti engan þátt í því að greiða fyr-
ir sölu á ull og gærum til Ameríku
síðastliðið ár og því síður að það
hafi haft bætandi áhrif á verðið.
Frh.
öldinni að kenna. Vitanlega hafi óðast að flytja sig á brott. En þó um, með grein um þau, og mynd af
sárin eftir hana verið djúp og!fer fjarri því, að sátt og friður Sigurði heitnum Jónssyni á Reyni-
Landskjörið.
18. þessa mán. var fundur hald-
inn á Bessastöðum og rætt um
landskjörið. Voru þar saman komn
i>; bændur úr nágrenninu og mun
Jón Þorbergsson hafa átt frum-
kvæði að fuhdarhaldinu. Talaði
h;:nn fyrstur og rjeð mönnum til
þess að halla sjer aö Tímalistan-
uml Einar Þorgilsson alþingis-
maður var á fundinum og kvaðst
vera á annari skoðun, sagði D-
listann álitlegastan, að sínum
dómi. Bað J. Þ. 'þá bændur, að
segja álit sitt, og tóku 7 þeirra til
máls og andmæltu allir því, sem
J. Þ. hafði haldið fram ,en álitu
D-listann bestan. Fóru umræðurn-
ar mjög hóflega og stillilega fram.
mörg. En þau hafi flest verið
sýnileg og eiturlaus, og þau heföi
rnátt bæta eftir tiltölulega stutt-
an tíma. Ohamingjan segir hann
að stafi fyrst og fremst af samn-
ingunum, þeir hafi eyðilagt fjár-
hag álfunnar. Allir viti þetta og
viðurkenni, sem nokkuð hugsi.
En þrátt fyrir það ■ standi samn-
ingarnir friðheilagir.
Beiskustum orðum fer hann þó
um kröfur Frakklands til Þýska-
lands. Þó kveðst hann geta skilið
það sem liggur til grundvallar
fyrir kröfum þeirra.
Um það segir hann þetta:
„Stuttu eftir vopnahljeð fór je'g
um mestallar vígstöðvarnar, og sú
sje kominn á í landinu milli Þjóð- ®tað 1 Skagafirði, með grein eftir
twi • * , ■ Skagfironiff.
verja og Polverja. Kvarta Þjoð- petta hefti verður nú
verjar sáran undan yfirgangi Pól- þegar sent öllum skuldlausum kaup-
verja, en umkvartanimar hafa endum hans.
ekki borið neinn varanlegan árang
ur. ! --------°--------
Hins vegar bera Pólverjar Þjóð
verjum ekki betur söguna. Segja .
þeir, að þýskir óaldarflokkar fari Þ]DuUEl’]31f DQ HÚSSlSOCl.
um landið með báli og brandi og -------
hafi alstaðar ójafnað í frammi. ’
Þannig hafi 200 þýskir dátar ráð-1
Tekst þeim að endurreisa það?
Genúaráðstefnan varð að flestu
ist á þrjú þorp hvert eftir annað, leyti gagnslaus, um það kemur
drepið 22 Pólverja og sært 27, öllum Saman. Þær miklu vonir,
brent allmörg hús og fleira ilt sem bæði stór- og smáþjóðirnar
Hafi þeir verið vel vopnaðir og höf6u gert sjer um ha%a, brugð-
m. a. haft vjelbyssur. ust ag mestu. Þó er það eitt
Mest kveður að óeitðunum á atrl6j, sem stórmikla þýðingu get-
reiði sem greip mig þá vegna landamærunum nýju og líður þar ur haft> sem rú6i6 var tll lykta
varla nokkur dagur svo að ekki á henni En þiað er þýsk-rússneski
verði einhverjar blóðsúthellingar. Rapallo-samningurinn.
Klögumálin ganga á víxl, en setu-j Nýlega hefur Pjetursborgar
liðið hefir ekkert getað við ráðið. blaðið „pravda“ flutt langa grein
Líklegt er að samkomulagið batni l(m samninginn og sýnt hverja
ekki þegar útlendi herinn er far- þýðingu hann hefði fjárlnagslega,
inn og hinir fjandsamlegu aðilar þð gengið væri alveg fram
þeirrar eyðileggingar, sem jeg sá
þar, kemur mjer til að skilja
Frakka. En hve mikið, sem maður
dáiist að Frökkum og ann þeim,
er ómögulegt að vera blindur á
það tjón, sem Frakland gerir nú
sjálfu sjer, Evrópu og öllum heim-
ii um.“
Hann segir að tjónið liggi í því,
að kröfur Frakka haldi Ameríku
utan við, varni því, aS hún geti
rjett Evrópu hjálparhönd. Sýnir
hann ljóst fram á, hve nauðsyn-
leg er samvinna milli Vestur- og
Norðurálfunnar einmitt nú. En
hann telur þá samvinnu óhugsandi
meðan Frakkar haldi fram nú-
að fá amerískt eða enskt fje til
þess, að hefja verulega fra®"
leiðslu. Og það viðurkenna þeir-
En þeir vænt þess, að VeshmeIin
muni ekki láta standa á sjer $
slíkra hluta, því til mikils er
vinna. Og það játa til dænús
Ameríkumenn og Englendingar,
að ekki verði auðið að cndurreisa
Rússland án iðnfræðilegrar þekk-
ingar og reynslu Þjóðverja. Það
verður því að vera samvinna miH1
dugnaðar og framsýni Þjóðverja
og þeirra, sem fjeð hafa.
eru orðnir einráðir.
Oðinn“.
99
Nýkominn er út fyrri helmingur
yfirstandandi árg. „Oðins“, frá jan-
ar til júní. Vegna þess að allur ár- verjar skari fram úr öðrum
, h já stjórnmálaáhrifum hans. Seg-
j ir blaðið, að Þjóðverjar geti með
hinum alkunna dugnaði þeirra og
framsýni, notað út í æsar kola og
málmnámurnar í Síberíu og víðar
í Rússlandi. Þeir muni geta flutt
nýtt líf í þær iðngreinar rúss-
neskar sem nú liggi í kaldakoli.
Einmitt vegna þess, hve Þjóð-
Þjöðvinafjeiagiö.
Bækur þess eru fyrir nokkru
komnar út.
Andvari er fjölskrúðugur °&
hefur að færa góðar ritgerðir-
Fremst er mynd af Þorvaldi heitO"
umThoroddsen og æfisaga haöS,
eftir ritstjórann, Pál Eggert 01»'
son prófessor, sem nú er að verða
einn af mikilvirkustu og merk-
ustu rithöfundum okkar. Þetta eF
löng og ítarleg æfisaga, á 43 bls>
— • Þar næst er ritgerð um lS'
aldarmenjar og forn sjávarmál
kringum Akureyri, eftir Þorkel
Þorkelsson, fróðleg ritgerð °&
læsileg. — Þá er grein um sjera
Magnús Jónss. heitinn á Grenjaðar
verandi stefnu sinni. Og kemur gangUrinn [ fyrra kom út í einu lagi iillum iðnaðj og uppfyndingum á stað, sem var einn af þjóðkunnustö
hann nánara inn á þetta i grein, j og var kominn út áður en konungur þeim sviðuin, sjeu þeir Bússum! prestum landsins um miðmik síð'
«-m hann hefur skrifað í „Neue: kom hingað, koma nú fyrst í þessu al]ra manna nauðsynlegastir tilVstl. aldar, stundaði smáskamta-
P'reie Press.V
1 þessari grein segir hann, að
hefti ýmsar myndir frá konungskom-
ur.ni og fylgir þeim grein eftir Kl.
þess að endurreisa atvinnulíf iakningar hjer, eiufia fyrstur
Jónsson ráðherru um hinar fyrri kon- lendsims og iðnað.
manna og ritaði mikið um þær’
Kröfur Frakka.
að amerískt lán til Evrópu væri
gagnslaust nú eins og málum væri
lcomið. Og eins væri það þýðing-
arlaust að lána Þýskalandi, svo
það geti borgað hinar tilsettu
skaðabætur, meðan óvíst væri, hve
mikið Þýskaland yrði látiíS borga.
cg frumparta þeirra, eftir Þorke1
Þorkelsson, fróðleg grein, sem se&'
íramisýnustu fjármálamennirnir, ^ ungskomur hingað, 1874 og 1907, og En sjálfsagt er þetta Þjóðverj- Mynd af sjera M. J. fy!gir g'reiii'
sam hann hafi talað við i (>enúa, ^ eru viðtökurnar þá og nú bornar um afarmikilsvirði líka. Það var j inni. Höf. er M. Jul. MagnllS
hafi verið á einu máli um það, j saman. Myndirnar eru um 20, ým- þe]rra óhaming<ja að auðugustu læknir, dóttursonur sjera M. J-
»-»*** H,m vnru 5 "*•- “ * ritserö ™ £rum‘tni”
ir af móttökunefndinni lijer: Guðj. jaðri ríkisdns og ineð Versala-
Samúelssyni, G. Zoega og Haraldi friðnum mistu þeir 75% af alln
Árnasyni. . sinkframleiðslu sinni, 75% af ó- J ir frá nýjustu kenningum á þvi
pá er mynd af frk. Ingibjörgu unnu járni, og 28% af kolafram- sviði. Þar næst ritgerð um Bók»'
Ólafsson sem nú er framkvæmdar- 1(liðslunni. gjerstaMega urðu j4rn ! söfn og þjóðmenning, útdrátW
stjori fjelagsskapar K. F. U. K. . , I , , , \r
, fyrir öll Norðurlönd, og með henni og staliðmaðurmn hart uti, og: r.r bok eftir sænska konu, V-
Og Frökkum væri vitanlega mein-1 harleg grehl um gtarfsemi hennar, hafa Þjóðverjar nú upp á síðkast-, Palmgren að nafni, sem kynt hef'
illa við þesskonar lán, því þeir eftir íslenska stúlku í Khöfn. ið orðið að kaupa sænskt og1 ur sjer bókasöfn í Vesturheimi
Síðan í fyrrasumar hefur hinn
alþekti auð- og fjármálamaður
Ameríku, Frank Vanderlip, dvalið
í Eprópu til þess að kynna sjer
ástand bandaþjóðanna og annara
Evrópuþjóða. Athugunum sínum
um þetta hefur hann safnað í bók,
sem hann hefur nýlega gefið út.
Þessi bók hefur vakið mikla at-
hygli, ekki aðeins vegna þess, að
höfundurinn er athugull og drep-
ur á margt, heldur eins mikið
vegna þess, að búast má við, að
bókin sje nokkurs konar kjami
þeirra skoðana, sem ríkjandi era
meðal fjármálamanna í Ameríku
á ástandinu í Evrópu.En allir vita,
a? mikils er um vert, hverjar þær
skoðanir eru, því án Ameríku eða
hiálpar þeirrar þjóðar, rís Evrópa
seint úr rústum.
Síðast í bók sinni dregur Vand-
erlip saman í eitt skoðun sína
á ástandinu í Evrópu. Hann segir
að það sje mjög alvarlegt en
viðbjargandi. En undirrótina að
öllum hörmungum og örðugleik-
um síðari ára dregur hann fram
í einum kafla, sem hann nefnir
„eitursamninga frá París“. Hann
heldur fram, að fjárhagseymd
áifunnar sje ekki beinlínis styrj-’ er setulið bandamanna nú sem
vildu hafa Ruhr-kolin. Og yfir
höfuð sýndust þeir ekki vilja unna
Þýskalandi augnabliksfriðar til
þess að því væri ekki unt að kom-
ast á rjettan kjöl aftur.
Þetta er í fylsta samræmi við
stjórnmálastefnu Poincaré’s, að
ganga af Þýskalandi dauðu svo
Frakklandi sje trygt heiðurssætið
í Evrópu. Og frönsku blöðin taka
eindregið í þennan strenginn. Eitt
þeirra segir nýlega, að kæfi Frakk
ar ekki þegar í fæðingunni banda-
lag Rússa og Þjóðverja, þá verði
þeir eyðilagðir eftir 10 ár. Blaðið
heldur því fram, að betra sje af
tvennu illu fyrir Frakka, að rýja
Rússland og Þýskaland inn að
skyrtunni en þá sjálfa.
Á þessari harðneskjulegu skoð-
un og stefnu segir Vanderlip, að
öll hjálp frá Ameríku strandi.
Ef það takist að fá Frakka til
að vægja ofurlítið til við Þýska-
land, þá muni vera innan skams
hægt að bæta úr fjárkheppu Norð-
urálfunnar.
Steðjahreimur, g 8 þ 1 spænskt hraefni til þessa íðnaðar. notkun þeirra. Þessi grein er ettv
son beyki Þjoðverjum skilst þetta sjalfum | Pal E. Olason professor og hexu
Myndir af læknunum Guðm. Björn- mætavel. Þeir vila, að þei- eiga j áður venð minst á hana sjerstak-
son og Magnúsi Pjeturssyni, teknar nð verða forustumeuu Rússa þar lcga hjer í blaðinu. — Þá skrifaí
á utanför þeirra 1920. eystra í endurre s'i landsins. Og
Myndir af W Heydenreieh for- þfc]r eru ráðnir , því að yfirvinna
manni Islandsvinarjelagsms pyska, og .. ^ _ ..
þýska rithöfundinum og norrænufræð- rl|ltl °rðug]ei <a. g þ'H a a þV •
ingnum dr. Paul Herrmann prófcss- •£•' e1 þeir vi'j. koúiast iijá stjórn-
or, og hefur dr. Alexander Jóhann- nu ’iofbeldi að ve.stsn (frá Eng-
esson skrifað um hinn fyrnefnda, en p-udiugum) þá verði þ'eir að hygg-
Indriði Einarsson
hinn síðarnefnda.
-o—
Skálmöld í Efn«5chlE5íu
Nýlega hefir Efri-Schlesíu ver-
ið skift samkvæmt ákvörðun þeirri
sem um það mál var gerð á fundi
alþjóðasambandsráðsins í fyrra, og
rithofundur — ,a Kusslana Up,( aö ny]u og gora
Mynd af Páli hreppstjóra Bene- Fað öflugt. Verk þeirra þar,
diktssyni á Gilsá í Breiðdal, konu segja þeir að verði að vera stjórn-
hans og börnum, ásamt grein um hann málaleg og f jármálaleg frelsun
Tvö kvæði eftir Jón Magnússon. þeirra
Grein um niðurjöfnunarnefnd R- Nýle er þýskur m€ntamaður
myndum af ÖHum þeim, sem sæti kommn austan fra Russlandi
áttu í fyrstu nefndinni, og þeim, Hefur hann flutt erindi um horf-
sem nú eiga þar sæti, alls 20 mönn- urnar þar austur frá og lýst á-
um- standinu þar. Farast honum svo
Nokur kvæði eftir Guttorm J. Qrðj að Þj6ðverjar geti ekki gert
Guttormsson og kvæoi eftir Sigurión . , , , _ n
Friðjónsson, Aðalgeir Friðbjarnar- sfr. nokkra hugmynd um þær
son og Ríkarð Jónsson myndhöggvara. rustir a ölluin sviðum, sem Bolsje-
Mynd af frú Margrjeti heitinni visminn hafi látið eftir sig. Ein-
Magnúsdóttur frá Stórólfshvoli með £öldiistu framleiðslutæki sjeu
grein eftir Jón H. Þorbergsson. kcm]n j al ða niðurníðslu. En
Mynd af Bjarna Jonssym tra 6 . , . ,
Galtafelli og Nýja kvikmyndahúsinu hormulegast sje astandið 1 land-
í Revkjavík, sem reist er af honum. búnaðinum, Segir hann, að öll
„Glampar", nokkur kvæði eftir sú hjálp, sem Rússar hafi fengið
Ó. Fells. frá erlendum þjóðum til þess að
Brahmavidya í Ásatrúnni, eftir ve jast hungurSneyðinni, hafi ver-
Sig. Kristofer Pjetursson. !. , . .... .
Völfustef, eftir Guðm. Jónsson. j * elns °« dl0^ Sem stokt væri
Myndir af hjónunum Jóni Páls- a glóandi ofn.
syni bankagjaldkera og Önnu Adólfs- í Af þessu er auðsætt, að Þjóð-
dóttur með grein eftir Sig. Kr.1 verjar þurfa geisi fje til þess að
Pjetursson. ' eivdurreisa framleiðslu Rússlands.
Myndir af hjonunum Gunnan hrepp .
stjóra Pálssyni og Sigríði Árna- En >að hafa >eir ekkl ems °?
björnsdóttur á Ketilsstöðum á Völl- nú standa sakir. Þeir þurfa því
Sigurður Nordal prófessor xm1
„Þýðingar“ á fræðibókum °&
skáldverkum frá erlendum íuál'
um, árjetting á eldri ritgerð síu*
um sama efni, sem Skírnir fluttJ
fyrir nokkrum árum, og vill ham1
nú að Þjóðvinafjelagið takí
sjer útgáfu þýddra rita, sjerstak-
lega fræðirita, og óskar að &e'
lagsmenn láti í ljósi, hvernig
geðjast að þeirri uppástungu.
er grein um Dómaskipun, cftir
I/árus H. Bjamason hæstarjettar'
dómara, erindi flutt í LögfÞ6^’
inga- og hagfræðinga-fjelagi
lands á síðastl. vetri, er um Fa°
var rætt á Alþingi að sawfi'119
dómstörf og kenslustörf við F
skólann. Telur hann það óviðel$
andi, „að það stjómarvaldið, seIíl
úrslitaúrskurðarvald á bæði 11,11
ara
sinar eigin gerðir og allra ann»
stjórnarvalda, skuli að öðFllJ1
þiæði, að því er kenslustorf,IJ
snertir, vera lagt undir það stjórI1
arvald, framkvæmdarvaldið,
geh1
7 ^
því er aðallega ætlað að halda ^
hemilinn á“. Dómaskipiín ogrle
argætslu landsmanna segir 11 a
yfirleitt ekki komið í örugt hor^
fyr en dómstigin sjeu orðin Fr'
eins og þau eru í öllum
löndum. Síðast er ritgerð
mannkynbætur, eftir Gnðm.
öðr11111
uih
Finú'