Morgunblaðið - 15.08.1924, Blaðsíða 2

MORGUNBL AÐIÐ
nýkamiQ:
Kaffi - Rio,
Rúgmjöly
„Best Baker“ Hveitiy
Gerhveiti,
Flórsykur,
Apricots,
Epli,
Ferskjur.
Jón Bergsson
dóðalsbóndi og kaupmaður á Egilsstöð-
um á Hjeraði, andaðist að heimili
sínu 9. jálí 1924, eftir þriggja vikna
legu í innvortissjúkdómi.
Haun var fæddur að Bjarnanesi í
Homafirði 22. maí 1855, sonur sjera
Bergs Jónssonar og Sigríður por-
eteinsdóttir. Foreldrar sjera Bergs
■voru Jón Bergsson prestur að Hofi
í Álftafirði, d. 1843, og Rósa Bryn-
jólfsdóttir prests í Eydölum Gísla-
sonar, en frú Sigríður var ættuð úr
Rangárvallasýslu dóttir porsteins
Magnússonar bónda á Núpakoti.
Jón sál. fluttist austur á Hjerað
árið 1876, að Ási í Fellum, þegar faðir
hans fjekk veitingu fyrir því brauði.
Tveimur árum síðar fjekk sjera Berg-
ur veitingu fyrir Vallanesi og þar var
hann til dauðadags 7. maí 1891, (f.
4./7. 1825.)
pegar Jón kom austur á Hjerað
var harih 21' árs gamall, hinn mann-
vænlegasti, hafði hæfileika góða og
miHa starfslöngun. Um og eftir 1880
var að vakna áhugi manna fyrir fram-
förum og framkvæmdum á ýmsum
sviðum á Austurlandi, t. d. í búnaði
f>g verslun. pá vom á hjeraði margir
framgjarnir dugnaðafmenn, svo sem
jp. Kjerúlf læknir, Páll Vigfússon á
Hallormsstað, Snæbjöm á Hrafnkels-
stöðum og margir fleiri, sem hvöttu
menn til samtaka og framkvæmda.
Pá var stofnað Plöntunarfjelag Fljóts-
dalshjeraðs og höfðu stofnendurnir
augastað á Jóni Bergssyni til þess að
veita því forstöðu. Stofnun þessa
f jelagsskapar var erfitt verk og að taka
að sjer stjóm þess var vandasamt
mjög. pá var árferði slæmt, samgöng-
ur erfiðar og óhagstæðar, engir bank-
ar og kaupmenn vom fjelagsskap
þefisum; fremur óvinveittir. Aftur á
rnóti var þörfin mikil og nauðsjrnlegt
að hefjast handa til að basta versl-
unarástandið, sem eitt ineð öðm olli
því að bændur fýsti af Iandi burtu.
Jón sigldi árið 1884 til Kaupmanna-
hafnar og var þar einn vetur á versl-
unarskóla. Árið 1885 tók hann að sjer
forstööu Plöntunarfjelagsins og hafði
hana á hendi í fimrn ár. prátt fyrir
jalla erfiðleikana þá mátti heita að
rekstur fjelagsins gengi vel þessi ár.
Jón var hinn rjetti maður á rjettum
stað. Hann var einbeittur og áhuga-
eamur, vinsæll og vel þektur og hafði
mwz* Be8tar
yfMRakvjelar
Mt
i
blöð
kústar
sðpur.
JlaiaíduijlinaAon
jgóða samvinnu við fjelagsstjórnina.
Að öllum þeim mönnum ólöstuðum,
( 'ori síðar höfðu á hendi forstöðu
þessa fjelags, þá má fullyrða, að
þefði því verið haldið áfram á samá
' yrundvelli og það var stofnað og rek-
ið' fyrstu árin þá hefði framtíð þess
j og æfilok orðið önnur og betri. Árið
/1887 giftist Jón Margrjetu Pjeturs-
| dóttur frá Vestdal, að allra rómi ágæt-
j ustu og myndarlegustu konu. Heimil-
jislíf þeirra var fegurst fyrirmynvd og
(yoru þau samtaka um alt það, sem
, fremd og heiður var að. pau eign-
i uðust 9 börn og lifa 8: porsteinn
I kaupfjelagssjóri á Reyðarfirði, Sveinn
gistihúshaldari og bÖridi á EgilsStöð-
(um, Egill lækniskandidat í Kaupm.-
’/höfn, Pjetur og Bergur heima. Dætur:
: Sigríður símamær, Olöf og Unnur,
/allar heima. Öll eru börnin myndar-
!,leg. og vel gefin og líkleg til frama.
Árið 1888 keypti Jón Egilsslaði og
í flutti þangað. Fyrstu tvo árin hafði
^hanri jafnfrámt á hendi forstöðú
Plöntunarfjelagsins og mörg fleiri
: störf svo að hann gat lítið’ gefið sig
j við búskapnum. Eftir 1890 tók hann
ipðallega til starfa sem bðndi. Jörðin
\var illa húsuð og hafði verið fremur
illa setin. Túnið mjög þýft, engjar
lilla hirtar og girðingar engar nje aðr-
,ar jarðabætur. prátt fyrir vont ár-
,ferði og fremur lítil efni, þá gerðist
hann brátt allstórvirkur og á fáum
árum hafði hann bæði húsað og bætt
ijjörðina svo einsdæmi var. pegar þess
j er gætt, að Jón var hlaðinn ýmsum
störfum svo sem sveitarstjórnar og
sýslunefndar, í stjóro Eiðaskóla og
1 ýmsum nefndarstörfum, þá var aug-
íjljóst að þar var á ferðinni dáðríkur
l/dugnaðarmaður og fjölhæfur fyrir-
hyggju og framkvæmdamaðuT. Allmörg
ár rak hann verslun á Egilsstöðum
eamhliða búskapnum og þó aðflutning-
•ar væru mjög erfiðir og verslunar-
ptaða ógreið, þá var það mál manna
>að hann græddi fje á versluninni.
Framkvæmdir hans sýndu það líka
allar, að hvað eina blessaðist vel, sem
hann hafði með höndum.
pegar Plöntunarfjelag Fljótsdals-
hjeraðs varð að hætta störfum 1908
vegna gjaldþrots, þá kom allmikill
óhugur í menn og vantraust á slíkum
jsamtökum. pað virtist því ekki lík-
legt, að fyrst um sinn mundi verða
jkómið á þannig löguðum samtökum
þleðal bænda. En Jón sál. Bergsson,
(sém hafði mikla trú á kaupfjelags-
samtökum og nytsemi þeirra ef rjett
(rteri aðfarið, tók málið að sjer og
fjekk myndað „Kaupfjélag Hjeraðs-
búa‘ á Reyðarfirði, sem nú er orðið
fjölment og umfangsmikið verslunar-
fjelag. pað mundi engum hafa tekist
(Öðrum en Jóni, að koma þessum fje-
lagsskap á strax eftir afdrif hins,
'ienda fitjórnaði hann kaupfjelaginu
jnokkur árin fyrstu og var altaf að-
(alstyrktarmaður þess.
j Jón sál. var hraustmenni að burðum
f>g heilsugóður þar til sjónin bilaði
um og eftir 1912 að líkindum fyrir
(ofmikla áreynslu því hann var ákafur
starfsmaður og hlífði sjer ekki í
aeinú- Eftir það dró hann sig frá
fst-örfum. utan heimilisiiiSj en alt til
hins síðasta var hann líf og sál heim-
ilisins og stjórnaði þar öllu með stað-
festu og styrku geði eins og áður.
pað er tæplega hægt að hugsa sjer
meiri mun á einu bóndabýli heldur en
er á Egilsstöðum frá því að Jón
(Bergsson byrjaði þar búskap. Húsin
jstór og vönduð, túnið sljettað horna
á milli og stórum stækkað, engjar með
áveitu og girðingar alstaðar þar sem
þörf erf á. Egilsstaðir sýna hvað hægt
er :i(5 gera sveitabúskapnum til við-
, reisriar og framfara þegar atorka og
ráðdeild fvlgjast að verkum, þar sem
úr rýrri jörðu eru reist stórbýli á
30—40 árum sem er tryggur grund-
völlur velmegandi frambúðar og öll-
m sem á það líta til fyrirmyndar.
pað er hægt að reisa minnisvarða úr
marmara með gyltri og greyptri á-
jletrun sem geymir nafn hins látna
imanns um aldur og æfi, en slíkt er
þýðingarlaust fyrir komandi kynslóð-
ir, það gleymist þegar frá líður ef
,ekki er annað en steinninn sem heldur
jriiinningu madnsins á lofti. Sá minn-
isvarði, sem hinn látni maður hefir
(sjálfur reist sjer í lifanda lífi með
starfsemi sinni í verkum, með atorku
og ósjerplægni í þarfir menningar og
framþróunar, það er sá minnisvarði
sem stendur „óbrotgjaro" öldura og
óbornum til fyrirmyndar og uppörf-
unar. Slíkan minnisvarða hefir jJón
sál. Bergsson reist sjer með starfsemi
sinni. pað er hægt að lýsa mnnninum
í stuttri blaðagrein, ætt hans og upp-
runa, en rjettan skilning og þekking
já honum, fær sá best er að Egils-
stöðum kemur og yfirlítur hvað hann
hefir gert.
Jón sál. var höfðingi héim að sæk j;
og hinn gestrisnasti maður. Egils-
staðahjón voru orðin góðkunn um alt
fland fyrir sína rausnarlegu og alúð-
legu gestrisni. Á Egilsstöðum var alt
til, sem ferðamaðurinn þurfti á að
jhalda og jafnari var það áf hendi
'látið með glöðu geði og alúðlegu við-
móti. Egilsistaðir erú þanriíg í sveit
settir, og þangað liggja fimm aðal-
jVegir mjög fjölfaroir. par er póststöð
óg símastöö og þar sem staðurinn er
,vegna legu sinnar miðatöð Hjeraðsins
þá er hann tilvalinn funda- og sam-
komustaður Hjeraðsbúa. par er því oft
margt um manninn en allir hafa haft
/hið sama að segja: ágætar viðtökur,
sönn íslensk gestrisni.
Jarðarför Jóns sál. fór fram laug-
ardaginn 26. júlí að viðstöddum fjölda
manns. Hann var jarðaður heima á
fögrum stað í Egilsstaðatúni. Hús-
kveðju hjelt pórarinn pórarinsson
prestur að Yalþjófstað en ræðu við
gröfina hjelt fríkirkjuprestur Guð-
mundur Ásbjarnarson á Eskifirði.
penna dag var hið fegursta veður.
pegar gengið var frá gröfinni staf-
aði kvöldsólin geislum um láð og lög.
Hægur utankaldi þaut í birkihríslun-
um umhverfis grafreitinn og fegurð
áttúrunnar og umhverfisins var
hrifandi. Náttúraú eins og hvíslaði
JtVi að manni, í samræmi við hugsanir
mannfjöldans, að hjer væri til mold-
borinn einn a£ myndarlegustu og
framkvæmdamestu bænduxn » Hjéraðs-
ins og sannur ættjarðarvinur.
Jón í Firði.
I auðæfaleif
á hafsbotni.
Isafoldarprentsmiðja
leyslr alla prentun vel og aam-
viskusamleera af hendi meS lægsta
verBi. — Heíir bestu sambönd I
allskonar pappfr sem tll eru. —
Hennar sfvaxandi gengl er bestl
mællkvarBlnn & hinar mlklu vin-
sældlr er hdn hefir unnlB sjer meB
firelBanleik f viBskiftum og llpurrl
og fljötrl afgrreiBslu.
Pappfrs-, umslasra og prentsýnis-
kora tfl afsli A skrlfstofunnl. —
------------Slntl 48.------------
Alkunna er, að mikil mergð
anðæfa liggur á hafsbotni. M'enn
vita nákvæmlega hvar mörg auð-
æfin er að finna, vita hvar stór-
skipum til dæmis var sökt á styr-
jaldarárunum og að þar undir á
hafsbotni er gulls von. En það er
hægra sagt en gert að klófesta þau
auðæfi, sem þannig hafa komist
niður á hafsbotn. Mikið hefir ver-
ið skrifað og margt hefir verið
reynt, en engan árangur hafa til-
rauuirnar borið, nema leitað hafi
verið auðæfa þar sem eikki er of
djúpt niður. Kafarar geta nefni-
lega ekki, vegna vatnsþrýstings-
ins, farið lengra niður en 2—
300 fet. Sum auðæfanna á hafs-
botni nást sennilega aldrei, en
svo miklum framförum hefir allur
kafaraútbúnaður og kafaralistin
tekið á seinustu mánuðum, að því
er spáð af sjerfróðum manni, er
skrifar í New York Times, að á
næstu áram verði meiri auðæf-
; um náð frá hafsbotni, en náðst
hefír í margar aldir. Hafa vonir
manna mjög glæðst nm að geta
náð eignum sínum af hafsbotni,
síðan tókst að ná úm 29 miljóna
dollara virði úr skipinu Laurentie,
Sem sökk undan I)onegal í írlandi.
Miklu af auðæfum hefir og ný-
lega verið náð frá öðrum skip-
um, af því menn hafa leitað að-
stoðar vísindamannanna og margir
uppfundningamenn beinlínis verið
ráðnir til þess að finna ráö til þess
að ná auðæfum frá háfshotni.
Bretaveldl eitt hefir mist 2.500
, skip eða um 7,750,000 tonn og er
vérðmæti þeirra upp í hundruð
miljóna dollara. Þúsund þessara
skipa eru á minna en 150 feta
dýpi og er talið víst, að mikil
auðæfi náist frá þeím.
Aðalframfarirnar í þessu efni
eru umbætur á kafarafötum. —
Fyrsti kafarahjálmurinn ,var gerð-
ur af Vegitius árið 1511 og var
hann auðvitað ófullkominn, en.
ítalskur maður, Lorini, bætti
hjálm Vegitiusar mikið og var þá
hægt að 'kafa á 30 feta dýpi og
vera lengur á hafsbotni en með
hjálm Vegitiusar. Frekari umbæt-
ur voru gerðar: 1715 af Leth-
bridge, enskum manni og síðar af
Kleingert, þýskum manni,. en árið
: 1837 tókst manni, er Siehe , heitir
j að búa til kafaraföt með hjálmi,
jsém hefir verið breytt tiltölulega
|lítið fram á þennan dag. 1 slíkum
| kafarafötum má komast 75 fet
niður. En nú er unnið rösklega að
jumbótum á kafarfötum og ýmsum
jáhöldum, svo kafarinn geti fengið
nóg loft og gott og það loft, sem
,hann andar frá sjer komist bnrt
frá honum eftir sjerstakri leiðslu,
svo hann hafi altaf hreint loft o.
s fr. Skulu hjer að endingu nefnd
nokkur skip, sem sukku á bafs-
botn niður og mikil, auðæfi með
þeim:
Wilhelm der zveite, undan Af-
Tómai* flöskur
og glös
verður keypt þeösa vitru i
Laugavegs - Apóteki
(Inngangur frá Vegamótastíg).
Sjávarljóð og siglinga. — Safnað
hefir Quðm. Finnbogason próf.
Kostar kr. 10.00.
Um bókina segir Á. P. í Skfrni:
„Þetta kvæðasafn nær svo, sem
vera ber yfir allar aldir íslands
bygðar. Elstu vísurnar eru frá
iandnámstiö, en síðasta vísan ort
um leið og bókiu var fullprentuð'.
G. F. hefir leyst verk sitt vel af
héndi, og nrá óhíett fullyrða að
þetta er eitt hið besta ljójSasafn
sem liirst hefir á íslensku.“
Bókin fæst hjá öllum bóksölum.
FIMSKIPAFJELAS
Í5LANDS
! ' , REYKJAVÍK
E.Si „Esja“
fer hjeðan kl. 5 siðd. i dag
Buður og austur um land í hrað-
ferð. —
fijá Lucflvig Storr
fæat bestur og ódýraBtur
Krydsfiner (spon).
Grettisgata 38. Slmi 66.
Nlunið A. S. fl.
Simi 700.
ríkuströnd, með 3,700 stengur a£
silfri. Florencian, í Tobermoru-
flóa við írland, með 10 miljónir
dollara virði í gulli og silfri.
Lizard, sökk undan Comwall-
skaganum, með 50 miljónir doll-
ara í gulli og silfri. General Grant,
með 50 miljónir dollara virði o.
s. frv.
Og undan Grikklandi er talið
víst, að mikið sje af gömlum sjó-
ræningjaskútum með firn auð-
æfa o. s. frv.
Æfing í
kvöld kl. 8
Fjölmennið!