Morgunblaðið - 15.08.1924, Blaðsíða 3

MORGUNRLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Pinsen.
Útgefandi: Pjelag í Heykjavik.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjðri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstrœti 5.
Símar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasfmar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og í ná-
grenni kr. 2,00 á mánuBi,
innanlands fjær kr. 2,50.
f lausasölu 10 aura eint.
7501
44°
Fyrir 50 árum stunduSu %
blutar þjóðarinnar landbúnað —
75% af öllum íbúum landsins
fengu þar sitt viðurværi. Við síð-
jasta manntal var það tæpur helm-
ingur eða 44%. Kaupafólk það,
sem þá sótti frá verstöðum til
sveita mun eigi talið í þessum
75% að neinu. En kaupafólki
frá „sjávarsíðunni“ hefir fækkað,
svo fólkinu, er stundað hefir land-
búnað að atvinnu, hefir frekar
fækkað enn þá meira þessi ár, en!
tolur þessar sýna.
Yfirlit yfir fiskveiðarnar frá 1. janúar til 31. júlí þ. á.
Eftir núverandi verðlagi hefir aflast fyrir 42 miljónir síðan um
nýjár, — Meirihluti aflans er seldur.
Söluhorfur góðar.
Aflinn í ekippundum.
Stórfisknr Labrador Ýsa Keila Langa Upsi Ýmsir flokkar Samtals skippnnd
1 Reykjavíkur botnvörpungar . . 9/«- V. 164,640 27,885 4,036 21,164 117,725
Hafnarfjarðar botnvörpungar . Við Faxaflóa og austur til Stokss- V.-- íU 14,953 5,174 1,000 2,180 23,307
eyrar, ekki á botnvörpunga Vf- V. 22,213 1,418 790 175 339 24,935
Vestmannaeyjar Vi- V7 26,000 2,000 28,000
Vesturland Vi- V. 13,718 10,286 909 597 25,510
Austurland Vi- l5/7* 9,451 7,691 35 106 17,283
Norðurland Vi- V8 6,869 3,790 75 10,734
* Seinni skýrslnr ókomnar. 157,844 56>244 6,845 ■ 175 339 23,344 2,703 247,494
Morgunblaðið hefir átt tal við afstórfiski........... 87,500 skpd.' Þá hefir það og haft nokkur á-
ýmsa menn hjer í bænum um afl- ^—Labrador og smáf. 32,000 — lirif á markaðinn, að fiskbirgðir
ann um síðustu mánaðamót, og
söluhorfur og markað fyrir fisk-
'inn.
Birtist hjer stutt skýrsla yfir
aflann í ýmsum landshlutum. Alls
mun aflinn vera 247 þús. skip-
pund og er það langt fram yfir
meðallag, og mikið meira en menn
— ýsu.................... 4,000 — rey-dust hjer minni í fyrra, en
— ufsa................. 14,000 — menn gerðu alinent ráð fyrir, s\n
— ýmsum tegundum 1,500 — eftirspurn eftir þessa árs afla kom
-------------- skjótt til.
Primo de
139,000 skpd.
u „ gatu gert sjer vomr um í mai, er
Þo folkmu hafi fækkað þetta í
, , , „ „ . v : Morgunblaðið birti semasta afla-
sveitunum, þa hafa afurðir jarö-i * . , „.
, ,, J yfirlit. sitt. Meðalafli hefir venð
anna ekki mmkað. Þær hafa þratt , , . „„„„„„ , . „ *
„ . talinn a an 200,000 skippund með
fyrir folksfækkunma tvotaldast og . . „ . , ... . ,
, . , ■ _ v þeim dlnpastoli er vjer hofum nu.
meira eú það.
Kringum 1880 var töSuíengur-
ihn á öllu landinu úm 300 þús.
hestburðir, en er nú 600—700 þús.
■Útheysskapurinn var þá 500—-600
þúsund hestburðir, en er nú orðinn
um 1400 þúsund á öllu landinu.!
Þetta ,er árangur búnaðarframfar-
-cinna. ' ennþá, sumir nýhættir, aðrir hafa
stundar landbúnað um nál. 40%,
nú sjeu 60 manns sem stunda bú
skap fyrir hverja 100 sem áður var,
þá hefir heyfengurinn vaxið þetta
þéssi árin. ' j
í raun og veru eru þetta óskyld-j
ar tölur — og óviðfeldið að talai
um þær í sömu andránni, töðuauk
j Togaramir 25 í Reykjavík hafa
jveitt 117,700 skpd. vantar þá ein
, 6000 skpd. til þess að þeir hafi
fengið helminginn af öllum afl-
anum.
) Eigi verður áætlað með neinum
líkum, hve mikið veiðist enn í salt,
allmargir togarar stunda veiðar
ennþá, sumir nýhættir, aðrir hafa
aðeins hætt um tíma og eru í þann
veginn að byrja aftur.
| Ovenjulegur afli á miði út af
Vestf jörðum, hefir orðið til þess, að
, togararnir hafa haldið lengur
áfram en vant er.
-ann og útheysaukann.
Sala og markaðshorfur.
Fyrsta spurningin, sem vaknar
Töðuaukinn er mælikvarði hinna Vjá mönnum, er þeir sjá, hve afl-
hollu framfara, sem koma að var- inn er mikill> verður sú, hvemig
anlegu liði, fyrir nútíð og fram-'verðið er og markaðshorfur, hve
tíð, en útheysaukinn er því miður miki® selt er af fiskinum, og
-að litlu leyti sprottinn á varanleg- j hvernig er útlitið með söluna
nm og góðum áveituengjum. Eftir frainvegis.
því sem næst verður komist, er að-
Til samanburðar skal þess get-
ið, að í fyrra mun hafa aflast um
120,000 skpd. af stórfiski (nú 157.-
000) fram til 1. ág. En um sama
leyti í fyrra var eigi útflutt nema
10,000 skpd. af ársaflanum af
stórfiski, og því 110,000 skpd.
fvrirliggjandi. Nii aðeins 87,000
skpd. til í landinu, eða 33,000
skpd. minna en í fyrra, þrátt fyr-
ir þennan góða afla.
pessi 32,000 skpd. af Labrador-
fídki og 4000 skpd. að ýsu, sem
enn eru í landinu, munu þegar
seld að mestu leyti.
Svo alt í alt mun vera selt sem
svarar % af öllum aflanum.
Orsakir eru margar til þess, að
salan hefir gengið svona vel í ár,
þrátt fyrir óvenjumikinn afla.
Markaður hefir fengist í nokkr-
um bæjum á Spáni, sem eigi hafa
notað íslenskan fisk áður, svo sem
í Sevilla. Piskkaupmaður, spánsk-
ur, var hjer í fyrra ög fengust
þá ný sambönd, fyrir verslun
þessa.
Óvenjumikil eftirspurn hefir
verið í Ítalíu, eftir Labrador-fiski
hjeðan. Yeiði hefir verið lítil þar
vestra, og því rýmra á markað-
inum; eftirspurn sífelt vaxandi í
ítalíu fyrir fisk „upp lir salti“
hjeðan.
Að- öllu þessu athuguðu virðist
eigi ástæða til þess að gera
ráð fyrir, að neinn afturkippur
komi í fisksöluna nú á næstunni,
frekar, ef nokkuð er, að verðið fari
hækkandi á þessum % hlutum afl-
ans sem eftir eru óseldir.
Verð aflans.
Mörgum mun leika forvitni á að
vita hve aflinn muni nema miklu í
krónutali.
4 ^ » V
Með því' áð reikna iheðalverð
fiskteg. sem hjer segir:
Á stórfiski ____ kr. 185.00 skpd.
- Labradotfiski . — 150.00 —
i— ýsu .............— 155.00 —
- upsa .............— 120.00 —
- keilu ............— 150.00 —
- löngu ............— 185.00 —
verður allur aflinn er kominn var í
land um síðustu mánaðamót 42
milj. kr. virðL
Meðal útflutningur á ári af
öllum afurðum landsins hefir num-
ið, síðustu 9 árin 48 miljónum
og vantar því einar 6 miljónir
Af þessum 247,494 skp., sem
-ems i/4 hluti útheysaukans af bætt- veiS^ hefir> eftir vera 1
um flæðiengjum, hitt er ávöxtur |llandinu,
.aukinnar hlífðarlausrar rányrkju á ’ —*****
landi voru, sem reldn hefir verið __ v ^
frá landnámstíð og stendur enn'ff/, °f lan"an tíma °? krefjaSt
Símskeyti, sem birtist hjer í
blaðinu í dag, hermir, að Primo
cje Rivera, einvaldsherrann á
Spáni, sje va'ltur í sessi. pað er
eflaust Marokkópólitík hans, sem
gerir það að verkum nú, að hann
er orðinn valtur í sessi.
Eins og kunnugt er, hefir sífeld-
ur ófriður verið í spönsku nýlend-
unni í Maro'kkó nú síðustu 12 árin.
Spánverjar hafa orðið að hafa
fastan her þar hjer 0g hvar um
landið, til þess að bæla niður
óeirðir.
Árið 1921, sigruðu uppreistar-
menn í orustu við Monte Arriut
her Spánverja, en þá var hinn vin-
sæli yfirhershöfðingi, Berenguer,
foringi Spánverja þar syðra. Við
ósigur þenna varð Berenguer að
leggja niður forystuna þar syðra.
Varð mikil rannsókn hafin út af
ósigri þessum, og var þeirri rann-
sókn fyrst lokið í júnímánuði síð-
astliðnum. Upplýstist við rann-
sóknina að Spánverjar hefðu mist
yfir 14 þúsund herinenn í þessari
orustu, og fjell ábyrgðin á Beren-
,guer, sem var dæmdur til þess
að fara úr hernum, en samstundis
náðaður, og látinn halda stöðn
sinni í hernum.
Dómur þessi mæltist illa fyrir í
spánska hernum, því óhætt er að
fullyrða að Berenguer er lang
atkvæðámesti hershöfðingi Spán-
verja, 0g nýtur mikils trausts og
virðingar innan hersins. pað er
talið svo, að það hafi verið ein-
göngu fyrir athygli Berenguers
að Primo de Rivera fjekk voldin,
sem einvaldsherra á Spáni.
Primo de Rivera var orðinn
!þreyttur á Marokkó-ófriðnum, er
staðið hefir í 12 ár. Hann hafði
hugsað sjer að byrja nýja „póli-
tík“ þar syðra. Her sá sem Spán-
verjar hafa orðið að hafa þar
syðra, hefir kostáð þá ofur fjár,
og Primo de Rivera hafði hugsað
sjer að minka þenna her mjög
mikið, og kalla heim mikið af
honum. Hann vildi aðeins hafa
her í vestur- og austurhluta lands-
ins, nálægt Tetuatt og Melilla, og
til þess, að saltfislcurinn einn, nemi
eins miklu og meðaliitflutningur frá þeim stöðum sjá um frið í
allur hefir verið á ári. En raun- landinu.
verulegur samanbuður á verðgildi
aflans í ár og undanfarin ár fæst
fyrst þegar tekið er tillit til lág-
gengis krónuunar sem nú er.
yfir í líkum blóma og áSur, þar eð
hlutfallið milli hestburða af rækt-
uðu og óræktuðu landi breytist
lítið.
Khöfn 13. ágúst. FB
Primo de Rivera valtúr í sessi
Símað er frá Berlín, að sam-
þess að herinn fari á brott eigi
síðar en í janúar næsta ár.
Álitíð er, að för Herriot til
París hafi góðan árangur. Telja
Flugið.
Rányrkjan borgar sig ekki leng- kvæmt frjettam frá Madríd megi
ur. Fyrir ræktunarleysið, tunekl- þegar búagt við ag ,stjórn.
una, flýr fólkið fyrst og fremst arskifti verði á Spáni og að of.
sveitirnar. - Það kostar nuverand. beldisstjórn Rivera hroklist frá
bændur tvær miljómr a hverju. vðldnra en brein þingræðisstjórn
sumri, í bem útgjöld, að geta ekki tak* vig
‘tekið það fóðurmagn, sem þeir ^ (
þurfa handa skepnum sínum á’ j>rá prökkum
ræktuðu landi eingöngu. ! „ T j
• , ' Simað er frá London, að til-
Samt eru ennþa 60 manns 1 sveit- . „ „ „ .
„ . , gangurmn með ferð Herriot for-
unum fyrir hverja 100 sem voru e 6 „.
„ , . m , aki.-i.ij,- srotisráðherra til Paris hafi verið
þar fyrir 50 arum. A8 þeir haldast , , .............
, , „ , „ . ... sá, að skyra stjorn smni fra þvi,
þar við, kemur fyrst og fremst til . „ . T „ ,. ’
„ ,. , . ao raðstetnan 1 London hlvti að
af þvi að tunræktm og beitm eru „
, , , , . t „. verða árangurslaus, nema þvi að-
.svo notadrjugar tekjulmdir — . „ _ f, ’ ,, J.
„ ,, „ i „ ems að Frakkar gæfn ákveðm svor
tekjulmdir, sem gæfu þo margfald-
, , um burtfor franska hersms ur
an arð a við það sem nu er, þegar „T
... „ , ., ,. Ruhrhjeraði. Nollet hermálaráð-
fjarmagn fæst til .aukmnar rækt- "
. herra hefir krafist þess, að Frakk-
unar svo um munar. ! , „. , . , _ „ , .. ,
, ar hafi hermn í Rtthr 1 tvo ár
------0------ ennþá, en pjóðverjar telja þetta
Morgunblaðiö fjekk þær tipp-
lýsingar í gærkvöldi. að flug-
menn víst, áð Frakkar muni að J mennimir hefðu þá sterkan hug
lokúm bjóðast til þess að fara með
herinn úr Ruhr-hjeraði í júlí,
næsta ár. En sagt er að þeir vilji
heimta ýmsar ívilnanir af pjóð-
verjum í staðittn svo sem nýjan
verslunarsamning, er veiti þeim
béstu kjör.
Innlendar frjettir.
Umsaslkjendur um Flateyrar
læknishjerað eru Guðmundur Ó.
Einarsson hjeraðslæknir í Gríms-
neshjeraði og Kristmundur Guð-
jónsson hjeraðslæknir í Reykjar-
fjarðarhjeraði.
á að leggja af stað að morgni
(M. 8 f. m. í dag), svo fremi' aS
veíður yrði sæmilegt. Ráðgerðu
þeir að snæða kl. 6 og vera svo
búnir til flugs um 8 leytið. Veð-
urskeyti fengu þeir á hverjum
tveim txmum seinni hluta dags í
gær og í nótt. Flugmennirair kváð
ust ekki ganga að því vísu, að
Grænlandsflugið yrði mun erfið-
ara en margir aðrir flug-„sprett-
ir“, er þeir hafa áður tekið, og
ala engar aðrar hugsanir en
þær, að alt muni ganga vél fyrir
þeim Munu þess og allir óska.
— Hættulegasti mótstöðumaður
Spánverja þar syðra er Abd el
Krim, sá sem vann sigurinn 1921.
Er hann höfðingi mikill og her-
skár mjög. Strax þegar hann
heyrði þessa friðar-„pólitík“ de
Rivera, reis hann upp með her
sinn og rjeðist á Spánverja er
sátu við Tetuan. Uppreistarmenn
hafa gnægð vopna, sumpart sem
þeir smúla inn í landið, og sum-
part vopn er þeir tóku herfangi
af Spánverjum 1921. pessi síð-
asta árás þeirra á Spánverja gagn-
aði þeim lítið, því spanski herinn
var þar sterkur fyrir.
En um þessar mundir er Primo
de Rivera staddur suður í Mar-
okkó, og hefir haldið fyrirlestra
þar syðra og ^kýrt þar fyrirætl-
anir sínar viðvíkjandi hernum í
Marokkó.Hann vilji fá frið í land-
inu, stjórna því á friðsamlegan
hátt, og þessvegna kalla mikið af
hernum heim.
pessi fyriræltun de Rivera þyk-
ir mjög varhugaverð heima á
Spáni. pað er meðal annars haft
eftir Berenguer hershöfðingja,
sem nýlega var staddur í París.
að þar 'hafi hann sagt, að þessi
Marokkó-,pólit?k‘ de Rivera, yrði