Morgunblaðið - 17.04.1930, Qupperneq 3

t
MORGUNBLAÐIÐ
JHorðtmblaHi
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk
Ritstjðrar: Jðn Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Ritstjðrn og afgriiCsla:
Austurstræti 8. — Simi 600.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Auglýsingaskrif stofa:
Austurstræti 17. — Slmi 700.
Heimastmar:
Jðn Kjartansson nr. 742.
Vaitýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Áskriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuBl.
Utanlands kr. 2.50 á mánuði.
1 lausasölu 10 aura eintaklC,
20 aura meB Lesbðk.
Lögreglan kom
handtók 20 manns.
á vettvang og
EriBiidar símfregnfr.
Eldsvoði.
London (UP). 14. apríl FB
Frá Girgenti á Sikiley er símað:
Eldnr kom upp í kvikmyndaborg-
Jnni Licata og greip menn ótti mik-
ill, því að eldurinn breiddist brátt
út. 20 menn biðu bana.
Fjánnál í Englandi.
Snowden fjármálaráðherra hefir
haldið fjárlagaræðuna og boðað
hækkun Skatta, t. d. sex pence á
sterlingspund á tekjuskatti, nema
fyrstu tvö hundruð og fimtíu ster-
lingspundunum, og bitnar ihækkun
in því ekki á nær þremur fjórðu
hlutum skattgreiðendanna eða' lág
tekjumönnunum, bjórskatturinn
yekður aukinn um þrjá shillings á
standard barrel frá deginum á
morgun að telja, en smásöluverð á
ekki að hæklia, eignaskattur hækk-
ar úr 40 í 50% stig af stígi og
aukaskattur úr níu pence í einn
shilling á sterlingspund á fyrstu
£ 500 yfir £ 2000 og 6 shillings
til 7 shillings og 6 pence (á ste*r-
lingspund) á tekjum, sem eru yfir
£ 50000. Fjárhag-árið endaði með
tekjuhalla, sem nam fjórtán miljón
um sterlingspunda, en tekjur utn-
fram útgjöld hðfðu verið áætlaðar
fjórar miljónir sterlingspunda.
Óeolrðir í Indlandi.
London (UP) 15. apríl FB.
Frá Calcutta er símað: Alvar-
Itgar óeirðir urðu hje*r vegna
dórna þeirra, sem Nehru og Sengu-
phtá, hafa fengið. Kveikt var í
tveimur sporvögnum og þrír aðrir
-eyðilagðir. Lögreglan kom á vett-
vang og tvístiaði hópunum, sem
valdir voru að óeirðunum. Lögregl
nn notaði kylfur. Brynvörðum bif-
reiðum er nú ekið fram og aftur
um götumar, ef til frekari óeirða
akyldi draga.
Síðar: Nokkrir menn voru drepn
ir og margir særðust, þar á meðal
nokkrir lögreglumenn, þegar árás
var liafin á lögregduna með Stem-
kasti. Lögreglan kveðst hafa verið
til neydd að grípa til skotvopna.
Frá Kalkútta er símað: Um 70
manns meiddust í óeirðunum, þar
á meðal 15 evrópískir lögre'glu-
menn og 11 brunamenn. Óeirðirnar
voru bældar niður í eftirmiðdag.
London (UP). 16. apríl FB
■^rá Kalkútta er símað: 9 Ev-
xópumenn hlutu meiðsl, 2 þeirra al
varlegs eðlis, er óeirðir brutust út
á ný snemma morguns á Bhowani-
poie-svæðinu. Lýðurinn hóf stein-
kast á allmarga sporvagna og því
næst, grýttu menn spítalabygging-
nna, þar sem þeir eru, sem meidd-
nst í óeirðunum í gær. Einn starfs-
maður á spítalanum meiddist.
Hoover heldur ræðu um
ófriðarbann.
Frá Washington er símað: Hoo-
ver forseti hefir haldið ræðu á 39.
sambandsþingi fje'lagsins „Daught-
ers of the Revolution* ‘. Kvað hann
nauðsynlegt að skapa almennings-
álit, sem fordæmi alla lítilsvirð-
ingu og brot á ófriðarbannssátt-
mála Kelloggs. Forsetinn kvaðst
vera sannfærður um, að Bandarík-
in myndu gerast meðlimur heims-
dómstólsins í Haag. Forsetinn
kvað vissu fyrir því, að góður
árangur yrði af flotamálaráðstefn-
unni, herskipastóll Bandaríkjanna,
Bretlands og Japan yrði takmark-
aður svo, að um 12% takmörkun
væri væri að ræða frá því sem
nú ef.
London (UP) 15. apríl FB.
Jafnaðarmannastjómin bíður enn
ósig-ur.
Breska stjórnin beið ósigur í lá-
varðadeildinni í dag, þegar sam-
ar samþykt var með 45 :12 atkvæð-
um að fella niður tillögu um afnám
líflátshegningar í her og lofther
fyrir strok úr herþjónustu og hug-
leysi gagnvart óvinahermönnum.
Engar horfur fyrir því, að stjórn
in segi af sjer.
Ný f jelagsstofnun í Englandi.
Thomas verkamálaráðherra til-
kynti í neðri málstofunni í dag,
að skrásett hefði verið í dag ný-
stofnað fjelag, „The Bankers In-
dustrial Development Company' ‘
með 6 ’ milj. sterlpd. höfuðstól. —
Hlutve'rk fjelagsins er að veita
fjárhagslega aðstoð við endureisn
höfuðiðngreina Bretlands.
St]ðrnm
og enska lánið.
Framsóknarmenn treysta stjórn-
inni ekki í f jármálum.
Þrír þingmenn úr stjórnarlið-
inu, þeir Bjarni Ásgeirsson, Jón
Jónsson ug Hannes Jónsson
fluttu í sameinuðu Alþingi svo-
hljóðandi þingsályktunartillögu:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjómina að gera allar nauð
synlegar ráðstafanir til þess, að
hægt sje að greiða að fullu enska
lánið frá 1921, undir eins og
heimilt er samkvæmt lánssamn
ingnum“.
Tillagan var rædd í gær.
Aðalflutningsmaður, Bjarni
Ásgeirsson, skýrði frá því, hvers
vegna tillagan væri fram kom
in. Enska lanið fra 1921 væri
tekið á óhagstæðum tímum og
því líkur fyrir, að fá mætti lán
með hagkvæmari kjðrum nú. En
svo væri tilskilið í lánssamningn
um, að lánið mætti greiða árið
1932. — Ekki gat Bjarni stilt
sig um annað, en að fara enn á
ný að japla á veðsetningu toll
teknanna og virtist sammála
stjórninni um það, að tolltekj-
ur vorar væru veðsettar fyrir
þessu enska láni.
Magnús Guðmundsson lýsti
tildífögum þess, að enska lífeiðj
hefði verið tekið. Lánskjörin
hefðu á sínum tíma verið þau
bestu, sem fáanleg voru. Um-
boðsmenn íslensku stjórnarinn-
ar við lántökuna hefðu verið þeir
L. Kaaber bankastjóri og Sveinn
Björnsson sendiherra. — Ekki
kvaðst M. G. finna ástæðu til
þess enn á ný, að fara að hrekja
þá fjarstæðu, að tolltekjurnar
væru veðsettar. Eina bandið, er
væri á tolltekjunum, væri það,
að ekki mætti veðsetja þær. —
Þá taldi M.G. sjálfsagt, að reynt
yrði að fá hagkvæmara lán til
þess að greiða með enska lánið.
Fjármálaráðherrann kvaðst
hlyntur tillögunni.
Þegar hjer var komið umræð-
um, flutti Jón Þorláksson eftir-
tektarverða ræðu. Hann gat þess
í upphafi ræðu sinnar, að sjer
hefði komið tillaga þessi harla
undarlega fyrir sjónir. Það væri
alment viðurkent, að sú skylda
hvíldi á fjármálastjórninni, á
hverjum tíma, að breyta eldri
óhagstæðari lánum í hagstæðari
lán. Til þess þyrfti enga þings-
ályktunartillögu. Hið eina, sem
Alþingi þyrfti að gera, væri að
samþykkja lög um nýja lántöku.
Hjer væri ekki farið fram á neitt
slí'kt. Tillagan væri því mark-
leysa ein, nema ef svo væri, að
flutningsmenn treystu stjórn-
inni eklci til þess að hafa gát á
peningamálunum.
En J. Þorl. kvaðst hafa heyrt
á ræðu aðalflutningsmanns, að
tilgangurinn með tillögunni væri
sá einn, að reyna að sverta þá
stjórn, er lánið tók og fram-
kvæmdi einhuga vilja Alþingis.
En þeir menn, sem væru með
hnútuköst út af lántöku þess-
ari, ættu að vita það, að enskia
lánið bjargaði atvinnuvegum
þjóðarinnar frá hruni. Fyrstu ár-
in eftir ófriðinn mikla, hefði á-
stand atvinnuveganna verið
þannig hjer, að um tvent hefði
verið að velja: Að selja atvinnu-
tækin úr landi eða taka lán.
Síðari leiðin hefði verið farin.
Enska lánið var tekið og það
varð til þess að bjarga atvinnu-
vegunum frá algerðu hruni.
Það sæti því illa á mönnum
nú, þegar atvinnuvegirnir stæðu
í blóma vegna þessarar lántöku
1921, að vera að ausa auri og
svívirðingum yfir þá menn, sem
framkvæmt hefðu þessa lán-
töku. Og lítill drengskapur lýsti
sjer í slíkri framkomu.
Þá gat J. Þorl. þess, að það
væri auðvelt að spilla lánstrausti
slíkrar þjóðar sem íslendinga
En það væri erfiðara að vinna
upp aftur tapað lánstraust.
Margir viðburðir hefðu gerst, er
sýndu það, að núverandi stjórn
væri ekki ljóst. hvað gera þarf
til þess að halda lánstraustinu í
horfi. 1 því sambandi minti ræðu
maður á aðfarir stjórnarinnar í
íslandsbankamálinu. Sömuleiðis
drap hann á þá háskalegu kenn-
ingu, sem oft heyrðist í blöðum
stjórnarinnar, að ekkert gerði til
þótt þetta fje eða hitt væri tap-
að, því það hefði verið eign út-
lendinga. Slíkar raddir hefðu oft
heyrst í sambandi við gamla
hlutafjeð f Islandsbanka. Stjórn-
in og hennar lið á Alþingi hefði
svo sett smiðshöggið á þessa
kenningu með ákvæðinu í Út-
vegsbankalögunum, sem svo
Ú t b o ð.
Þeir er gera vilja tilboð í að byggja tvílyft steinsteypuhús, vifji
uppdrátta og útboðslýsingar til Guðm. H. Þorlákssonar, Bræðrabor^-
arsíg 10 A.
Laugardasinn 19. anrfl
verður búðin lokuð vegna málningar.
Bókaverslnn Sigfnsar Eymnndasonar.
mælti fyrir, að gamla hlutafjeð
skyldi strikað út án þess að eig-
endum f járins væri gefinn nokk-
ur kostur á að gæta síns rjettar.
Ef nokkuð væri til þess að spilla
lánstrausti íslands erlendis, þá
væru það slíkar aðfarir, sem að-
eins ósiðuðum þjóðum væru sæm
andi.
Að lokum bar Jón Þorláksson
fram svohljóðandi rökstudda
dagskrá:
,,Þar sem það verður að telj-
ast sjálfsögð skylda stjórnarinn-
ar að hafa vakandi auga á því,
hrort unt sje að breyta eldri lán-
jm ríkissjóðs í hagkvæmari ný
lán, þykir Alþingi óþarft að sam-
þykkja ályktun um þetta og tek-
ur fyrir næsta mál á dagskrá".
En þessi rökstudda dagskrá
var feld með 21:15 atkv. Allir
atjórnarliðar, nema Gunnar,
greiddu atkv. á móti dagskránni
og sýndu stjóminni þar með full
komið vantraust. Tillagan sjálf
var því næst borin upp og
greiddu henni atkv. 21 (stjórn-|
arliðar), en enginn á móti, og
lýsti forseti (Á. Á.) hana sam-
þykta, en Benedikt Sveinssoni
reis þá upp og kvað þetta rangt,
uð upp þann hagnað, sem tóbah»-
einkasalan hefði gefið. Þó heíH
tollhækkun þessi ekki verið dflH
mikil og ráð var fyrir gert,
þurft hefði. Hefði því mátt búaál
við að tóbakstekjurnar rýrnuBo
nokkuð við það, að verslunin V®'
gefin frjáls.
En hver varð reynslan? spxtrtí
Jón Þorláksson:
Gerði hann því næst samanbuíP
á einokunárárunum 1923, (þvi,
var einkasalan komin í fujh»
gang) 1924 og 1925 og áruntiÉi
1926, 1927 og 1928.
,„;Á árunum 1923, ’24 og ’25 Urð*
meðaltekjur af tóbaki (tollur og
hagnaður einkasölunnar) 873 þú*.
kr., en árin 1926, ’27 og ’28 urð*
tolltekjurnar einar 1042 þús. kV
Eða m. ö. o.: tekjurnar urðu 10
þús. kr. hærri að meðaltali þati
árin, se'm verslunin var frjáls; og
I þó lækkaði verð tóbaks til muna,
! eftir að verslunin varð frjáls.
i Þetta sýnir best yfirburði hinnair
frjálsu versluuar.
Einokunarpostularnir halda þv)
fram, að ríkið mundi hafa UU»
200 þús. kr. tekjur árlega af tó-
því meir en helmingur þing-!bafeemokun. Reynslau húfir sýn*
manna þyrfti að greiða atkvæði hlð gagnstæi5a‘
með til þess að mál gæti talist
samþykt. Þar með lauk þessu
máli.
Tóbaksemokuniu
Snemma á þinginu fluttu þeir
Halldór Stefánsson og Haraldur
Guðmundsson frumvarp um einka-
sölu á tóbaki. Þetta frumvarp var
nýlega samþykt í neðri deild,
með samhljóða atkvæðum stjórnar-
liða, að undanskildum Benedikt
Sveinssyni, sem greiddi atkvæði á
móti.
Efri deild hefir nú um hríð haft
mál þetta til meðferðar. Fjárhags-
ne'fnd fekk það til athugunar. —
Fundur var aldrei haldinn í nefnd-
inni til þess að taka ákvörðun um
málið, eu engu að síður skiluðu ^
þeir Ingvar Pálmason og Jón
Baldvinsson „nefndaráliti" án þess
að nefndin sem heild hefði sagt
álit sitt um það.
Frumvarpið var til 2. umr. í
Ed. í gær.
Undir umræðunum benti Jón
Þorláksson á, að einkasölutilhög-
unin hefði verið reynd hjek i 4
ár, 1922—1925 að báðum árunum
meðtöldum. Tóbaksverslunin hafi
svo verið gefrn frjáls aftur frá
áramótum 1925—26, en tollur
hækkaður, til þess að vinna nokk-
Hún hefir sannaJJ
mönnum: að tekjur ríkissjóðs eru
stórum meiri af þessari vöru S
frjálsri verslun og auk þess er vap-
an miklu betri og ódýrari, heldul1
en í einkasölu. Má það því furðií
gegna, að „Framsóknarflokks-“
menn skuli láta sósíalista teyma
sig til fylgis við þe'ttavmál.
FrumVarpið var eftir allmiklar
umræður samþykt með 8:6 atkv,
(Sjálfstæðismenn allir á móti) og
þannig afgreitt til 3. umræðu. .
Dagbók.
I. O. O. F. 1114188i/2 MA*
Veðrið (í gær kl. 5) : Háþrýsti-
svæði frá Azoreyjum norður yfir
ísland og Ishafið. Skiftir það vind-
um þannig, að allhvöss N-átt er $
A-fjörðum og hafiuu milli íslands
og Skotlands, en fremur hæg S-
átt á Grænlandshafinu og Græn-
landi.
Hiti er 6—8 stig sunnan lands,
eri nm 4 stig á NA-iandi. Alstaðaí
bjartviðri.
Veðurútlit í Reykjavík í dag:
S-gola eða kaldi. Skýjað loft, e»
úrkomulaust að mestu.
Páskamessur
1 Dómkirkjunn'i: Skírdag kl. 11
síra Friðrik Hallgrímsson og síra
Friðrik Friðriksson (altarisganga).
Föstudaginn langa kl. 11 síra BJ,