Morgunblaðið - 11.04.1931, Blaðsíða 5
Laugardaginn 11. apríl 1931.
imsmmaam
gVtonintiWat>i$
!l)) MamnaM g Oilsem
Nýkomið:
Fyrlr bakara:
Hveiti „Cream of Manitoba“.
Rúgmjöl ,,Blegdamsmöllen“.
Hálfsigtimjöl.
Sultutau blandað.
Svínafeiti.
Þingtiðindi
Lokfln Islandsbanka.
Þorir stjórain ekki að láta raunsaka
tiidrðg loknnarinnar?
Brlingur Priðjónsson ljet útbýta
fyrir nokkru svohljóðandi þings-
ályktunartillögu:
„Efri deild Alþingis ályktar að
skora á ríkisstjórnina að leggja
fram fyrir þingið helstu skjöl þau,
er sýna tildrög að lokun íslands-
banka* ‘.
Pjetur Magnússon bar fram svo-
hljóðandi breytingartill.:
„Bfri deild Alþingis ályktar að
skipa þriggja manna nefnd samkv.
35. gr. stjórnarskrárinnar til að
rannsaka tildrög að lokun íslands-
banka“.
Eftir það, að brtt. þessi kom
fram, spurðist ekki til málsins
lengi. Var sem stungið hefði verið
völu í kok stjórnarliðinu. Málið
kom loks til umrœðu í fyrradag.
Erlingur Priðjónsson hóf um-
ræður. Sagðist, hann vera rnjög
ófróður í þessu máli. En þótt hann
hefði leitað upplýsinga hjá ríkis-
stjórninni og stjórn Utvegsbank-
ans, mundi sjer eflaust hafa verið
neitað um allar upplýsingar.
Þrátt fyrir þessar þrengiugar.
vildi hann þó fylgja tillögunni úr
hlaði. Skaut hann undir hana kvik
trjám nokkrum. Voru kefli þau
tínd úr rógburðargreinum Tímans
um ýmsa nafngreinda viðskifta-
menn Islandsbanka.
Ekki varð þess vart að liann
skildi að neinu leyti þá örðug-
leika, sem atvinnurekendur áttu
'við að stríða á kreppuárunum, nje
þá þýðingu sem það hafði fyrir
atvinnulíf þjóðarinnar, að bankinn
ekki hætti að styðja atvinnuveg-
ina, þótt markaðsverð afurðanna
ekki svaraði til framleiðslukostn-
aðar. Ekki hafði hann heldur hug-
leitt það, að fje það, sem bankinn
bafði tapað á atvinnurekstrinum,
hafði farið til landsmanna sjálfra,
ekki síst þeirrar stjettar, er hann
þykist vera fulltrúi fyrir. — Hafði
hann ekkert afgangs þeirri smá-
mannlegu en lítt göfuginannlegu
hvöt og viðleitni, að hælbíta þá
menn, sem verðsveiflur og aðrir
örðugleikar höfðu áður leikið svo
grátt að þeir fengu ekki undir
risið.
Pjetur Magnússon tók næstur
til máls. Sagði hann að lokun ís-
landsbanka hefði verið svo afleið-
ingaríkur atburður, að ekki mætti
teljast óþarft að tildrögin yrðu
rannsöknð. Sagði hann að afleiðing
amar yrðu ‘ ekki raktar í stuttu
máli, en benda mætti rjett til
dæmis á það, að lokunin hefði orð-
ið þess valdandi, að hið mikla lán,
sem ríkisstjórnin hefði tekið á önd
verðum vetri hefði hún orðið að
taka með stórum óhagstæðari kjör-
um, en aðrir lántakendur hefðu
sætt á sama tíma. Erlend firmu
hefðu kippt að sjer hendinni um
viðskifti við ísland. Hefðu menn
litið svo á:; að aðfarirnar við ís-
landsbanka bæru þess vott, að hjer
sæti að völdum stjórn með slíkt
bolsivíkka stjórnarmið,. að hjer
væri best sem fæstu að treysta. Að
sönnu hefði stjórnin að einu leyti
gefið tilefni til Slíkrar ályktunar,
þar sem hún hefði ætlað að losast
við erlendar kröfur með því að
láta þær falla ófullnægðar eins
og Rússai' gerðu. Mönnum liætti
ti. að lít.a svo á, að stjórn eins
lands væri spegilmynd af þjóðinni.
En hjer liefði sú ályktun reynst
röng. Þjóðin og þingið hefðu
reynst að standa á alt öðru og
hærra þroskastigi en ríkisstjórnin.
Ræðumaður sagði, að ef stjórn
bankans væri vítaverð, væri rjett
mætt og þarflegt að það kæmi í
ljós. En það væri fleira en hennar
gerðir, sem rannsaka þyrfti í sam-
bandi við lokun Islandsbanka. Það,
sem mest hula hvíldi yfir, væri
afskifti ríkisstjórnarinnar af lokun
bankans.
Ræðumaður kvaðst gera ráð fyr-
r, að allir deildarmenn hefðu
ieyrt þann kvitt, að ríkisstjórnin
lefði alt frá láti Magnúsar ráðh.
Kristjánssonar unnið að því skipu-
lagsbundið, að grafa undan íá-
landsbanka. Ef kvittur þessi væri
rakalaus, yrði hann, vegna sóma
landsins, að kveðast niður, því það
væri þjóðarskömm, ef ríkisstjórn-
in væri sönn að þeim glæp, að
liafa reynt að grafa undan atvinnu
vegum landsins og veikja traust
þess út á við.
Enn væri það óupplýst í þessu
máli, livers vegna komið hefðu frá
útlöndum fyrirspurnir um lokun
bankans, áður en nokkur hjer vissi
til þess, að lokun stæði til. Einnig
það að menn hlupu til og tóku út
inneignir sínar, t. d. í útbiiinu á
Seyðisfirði, áður en almenningur
hjer hafði hugboð um lokun bank-
ans.
Sagði ræðum. að alt þetta væri
fullkomlega rannsóknar vert, er
það snerti ríkisstjórnina of mjö^
til þess, að til mála gæti komið að
fela henni rannsóknina.
Af þessum ástæðum«kvaðst ræðu
maður hafa borið fram brtt. á
þingsk. 297, um skipun nefndar
með rannsóknarvaldi, til að rann-
saka þetta mál. Stjórnin þyrfti
ekki að óttast að sú nefnd yrði
hlutdræg henni í óvil, þar fyglis-
menn hennar væru í meiri hluta í
þingdeildinni og yrðu því m.e
hlutfallskosningu einnig í meiri
hluta í nefndinni. Kvaðst hann
og gera ráð fyrir að flutnings
maður aðaltillögunnar, Erlingu
Friðjónsson, yrði þessari brtt. sam
þykkur, því væri honum álvar
með að fá fram gagnlega rannsókn
á þessu máli, sem ekki væri að
svo komnu ástæða til að efa, mætt'
honum vera það kærkomið að fá
stuðning til þess, að gera rannsókn
þessa sem fullkomnasta.
FjármáJaráðhe.rra tók næst ti
máls. Sagðist hann alls ekki vera
mótfallinn brtt. Sjer lægi í ljettu
rúmi hyer rannsóknaraðferð vær:
við höfð. Annars var hann allreið-
ur yfir ræðu P. M. og virtist al1
ekki jafn óhræddur og liann I
Sagði hann að ræða P. M. hefði
verið, stóryrði, fullyrðingar og
gróusögur.
P. M. svaraði því, að framferði
stjórnarinnar væri ekki unt að
lýsa rjett, nema með stórum orð-
um. En um gróusögur liæfði ekki
að talað væri úr ráðherrastólunum,
eins og þeir nú væru setnir. Það
þætti ekki vel til fallið að nefna
snöru í hengds manns húsi.
Dómsmálaráðherra lijelt tvær
alllangar ræður. Er ekki unt rúms
ins vgena að birta útdrátt- úr þeim
V-ar og efni þeirra allsundurlaust.
Hafa lesendur Tímans kynst því
flestu í dálkum hans.
Ráðh. deildi fast á P. M. fyrir
það, að hann skyldi láta sjer TTetta
í hug að rannsaka hag íslands-
banka á einum degi og eins það
hve fjarri hans niðurstaða (og
bankaef tirlitsjnannsins J akobs
Möller) hefði verið niðurstöðu síð-
ari nefndarinnar. P. M. svaraði
því, að rannsóknina hefði hann
framkvæmt fyrir þrábeiðni forsæt-
isráðh., en að slík skyndirannsókn
væri míjög' algeng erlendis, þó
ráðh. kannske ekki væri kunnugt
um það. Nefndunum liefði líka
borið næsta vel saman, þegar alt
væri athugað. Fyrri rannsóknin
hefði t.. d. ekki náð til útbúanna,
og hefði hagur þeirra verið talinn
eins og síðasta athugun hefði talið
hann vera, en hagui' þeirra hei'ð
við síðari rannsóknina sýnt sig að
vera 700 þús. kr. lakari. Á seðlun-
um hefði og síðari rannsókn sagt
að hagur væri, en ekki tekið hann
með. Sá munur hefði verið 400 til
500 þús. kr. Þá hefði það verið
skýrt ffam tekið, að skyndimatið
væri miðað við að bankanum yrði
alls ekki lokað og að harin starf
aði áfram á eðlilegan hátt. En síð
ara matið hefði verið miðað við
gjaldþrotameðferð. Þrátt fyrir alt
þetta hefði þó ekki munað nemn
um 10% k fyrra og síðara matinu.
Dómsmálaráðh. sagði í lok ræðu
sinnar,' að hann mundi greiða at-
kv. móti tillögu P. M. og mun það
eiga að skiljast svo, að stjómin
vilji ekki hætta á neina athugun á
forleik sínum fyrir bankalokun-
inni.
Jón Þorláksson talaði alllangt
erindi. Vítti hann þá firru fjár-
málaráðh. að till. P. M. væri flutt
- ;il þess að draga athygli frá raun-
verul. orsök bankalokunarinnar.
Stjórnarflokkurinn ætti kost á að
skipa meiri liluta nefndarinnar o
þar með að ráða því, að starf
hennar yrði ekki einhliða nje and-
stæðingum hennar í vil. En nefnd
arskipunin væri frá sínu sjónar-
miði alveg • nauðsynleg, því eftir
kunnugleika sínum sem fyrv.
bankaráðsmanns á framferði
stjórnarinnar í þessu máli, væri
henni alls ekki treystandi til að
leggja fram af sjálfsdáðum öll
gögn í málinu.
Ræðum. lagði áherslu á, að end-
urreisn bankans hefði verið eina
leiðin til að bjarga að svo miklu
leyti, serii unt, var. lánstrausti lands
ins, sem ella hefði verið farið. Eng-
inn, sem vitað hefði um öll þan
viðvörunarskeyti, sem rignt hefð
frá útlöndum gegn lokun bankan
gæti verið í vafa um að erlend
fjármálamenn og stofnanir hefð
talið banltalokunina stórlega láns
traustsspillandi fyrir landið. iHtss
’im mönnum hefði verið það ljós'
tð það var ríkisstjórnin sem sí
með brugðinn brand yfir bankan
um. Lánstraustið hefði og fengi
sín áföll af þeim fleiri ára són, sem
verið liefði í stjórnarblöðunum um
það, að ekki skifti máli, hvernip
færi um íslandsbanka, því í lionum
stæði útlent fje. Slíkt fjármálasið-
ferði gagnvart útlendingum væri
ekki fallið til þess að ajika láns-
traust landsins.
Umræðum var frestað til næsta
dags.
Umræður hjeldu áfram í gær.
Tóku til máls: Jón Þorlákssor
fjármálaráðherra, dómsmálar'
herra, Pjetur Magnússon og ím
lingur.
Að umræðiun loknum var a'
kvæðagreiðslu frestað.
Ekki er liægt að fullyrða neit
um það, hvernig atkvæðagreiðsla
fer um þessa tillögu, en frestur
atkvæðagreiðslunnar mun þó stafa
af því, að stjórnin sje að reyna að
tryggja sjer það, að nefndin verð;
ekki skipuð. Og fari svo, að tillag
an um það verði feld, mun enginn
vera í vafa um að það stafi af því
að stjórnin þori ekki að láta rann-
saka, hvern þátt hún átti í undir-
búningi lokunarinnar. Það verður
skoðað sem fullkomin sektarjátn-
ing.
Stjórnin ræður að sjálfsögðu við
alla Framsóknarmenn. og talið er
að Erlingur þori livorki að sitja
nje standa öðru vísi en stjórnin
vill. Framsóknarat-kvæðin á Akur-
eyi'i sjeu bundin því skilyrði.
Stækkun Reykiavtkur.
Neðri deild.
Frv. um stækkun lögsagnarum-
dæmis Reykjavíkur — að jarðirn-
ar Þormóðsstaðir og Skildinganes
skuli lagðar undir lögsagnarum-
dæmi Reykjavíkur — hafði verið
til meðferðar í allshn. Nd. Nefnd
in klofnaði; þrír nefndarm., M. T.,
H. V. og J. Ól., lögðu til að frv.
vrði samþ., en M. G. vildi fella
bað; L. H. liafði óbundið atkv.
um málið, en snerist gegn frv. þeg-
ar til atkvæða kom. Frv. þetta var
til 2. umr. á fimtudag, en at-
kvæðagreiðslu frestað þangað til í
gær. Urðu úrslitin þau, að frv.
var samþ. með 13:12 atkv.
þessir, eru besta og ódýrast.
kryddsíldin.
Tilreiddir hjer, úr íslensi-; .
síld.
Fást í flestum verslunmn
Sími 249.
jppSEflTOHj
Hressingarskálinn,
Pósthússtr'æti 7.
Is, margar tegundir. Einnig
í krúsum sem taka má með
sjer heim.
Sportv .ruhús Ecy . jav kur
Fyrir kventóik:
Peysufatafraklsar frá 55.00. —
dolftreyjur, ull og siiki. Slopp;..
(hvítir og mislitir). — Náttkjólai.
Skyrtur, Bolir, Buxur og alls
konar álnavara. — Ljereft fr.-i
70 aur. Ullarkjólatau frá 3.00.
Og margt fleira.
Hifltitdi
John Oakey & Sons Ltd.
London.
ttlfll
HREINSAR BSST
GLJÁI ’ BIES.T
Ho
I f’% fjs
i .>•' II.
Sími 1511.