Morgunblaðið - 14.09.1944, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 14. sept. 1944.
JlírrpjjiMtoil*
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavfik
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgöann.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Áxni Óla
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiBsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlandj.
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura me8 Lesbók
Þjóðin bíður og vonar
MENN FÖGNUÐU því alment, að dr. Björn Þórðarson
forsætisráðherra skyldi hafa tekið af skarið í útvarps-
umræðunum á mánudagskvöld, er hann tilkynti Alþingi
í áheyrn alþjóðar, að ríkisstjórnin myndi biðjast lausn-
ar þann 15. þ. m., ef ekki yrði fyrir þann tíma búið að
tryggja viðunandi lausn í dýrtíðarmálunum. Þessi á-
kveðna yfirlýsing forsætisráðherrans hlaut að leiða af
sjer breytingu á því ófremdarástandi, sem nú ríkir og
ríkt hefir að undanförnu.
Þjóðinni er nú orðið það fullljóst, að það stjórnarfar,
sem við höfum búið við um skeið, gat ekki til annars leitt
en vandræða og öngþveitis, enda er það nú á daginn
komið. Stjórnskipulagið er bygt upp þannig, að það er
Alþingi eða meiri hluti þess, sem verður að bera ábyrgð
á ríkisstjórninni á hverjum tíma. Þetta er einn aðalhyrn-
ingarsteinn þingræðisins, og sje undan honum grafið
eða honum kipt burtu, þá er öll byggingin í voða.
Vitanlega er hægt að deila um það, hvort stjórnskipu-
lag okkar er heppilegt. Þær raddir hafa t. d. hevrst, að
Alþingi ætti ekki að velja ríkisstjórnina, heldur ætti að
fela forseta að skipa hana, eða m. ö. o. að taka upp fyrir-
komulag það, sem ríkir í Bandaríkjunum. Um þetta má
sem sagt deila. En um hitt verður ekki deilt, að á meðan
við búum við það stjórnskipulagið, að ríkisstjórnin skuli
valin af Alþingi og hún starfi á ábyrgð þess, þá verður
að halda sjer við það.
Það er vitanlega öllum ljóst, að utanþingsstjórnin, sem
hjer hefir setið að völdum síðan í desember 1942, var
skipuð út úr neyð. Þingið gat ekki, eins og á stóð, myndað
þingræðisstjórn, og var þá gripið til þessa úrræðis, í
þeirri von, að þetta yrði aðeins til bráðabirgða. Eðlileg-
ast hefði verið, að stjórnin hefði rofið þingið strax vorið
1943 og stofnað til kosninga þá, fyrst ekki hafði tekist að
mynda þingræðisstjórn fyrir þann tíma. En þetta varð
nú ekki, heldur sat stjórnin áfram, án þess að hafa trygt
sjer stuðning meiri hluta þings. Afleiðingin varð sú, sem
öllum er kunnugt, að stjórnin kom engum þeim málum
fram, sem hún beitti sjer fyrir. Tilviljun ein rjeði því,
hvað þingið samþykti hverju sinni. En stjórnin tók við
hverju, sem að henni var rjett.
Þetta ástand hefir kostað ríkissjóð tugi miljóna, og
það hatrammlega er, að enginn þingflokkur verður dreg-
inn til ábyrgðar fyrir þetta, sjerstaklega. Ef hinsvegar
hefði setið að völdum stjórn, sem studd var af ákveðn-
um meiri hluta þings, þá horfði málið alt öðru vísi við.
Þá 'var opin leið fyrir kjósendur landsins að grípa í
taumana og svifta þá flokka völdum, sem ábyrgð báru á
ástandinu.
★
Nú er ríkisstjórninni orðið ljóst, að þetta ástand er
óþolandi með öllu. Hún hefir þess vegna tilkynt Alþingi,
að nú sje hún staðráðin í að fara. Og nú fer hún vænt-
anlega á morgun.
En hvað tekur við?
Ef Alþingi skildi nú sinn vitjunartíma, ætti það vita-
skuld að vera við því búið að mynda þingræðisstjórn, þó
ekki væri til annars en þess, að losast úr því ástandi,
sem ríkt hefir. Því að um það ættu þingmenn að geta
verið sammála, eftir reynslu þá, sem fengin er, að frum-
skilyrði þess, að nokkur von sje til úrbóta á því hörmu-
lega ástandi, sem nú ríkir, er, að mynduð verði stjórn í
landinu, sem hefir stuðning meiri hluta Alþingis að
baki sjer.
Hafi flokkarnir ekki skilning á þessu, þá er aðeins eitt
úrræði fyrir hendi: Þingrof og kosningar. Er þó annað
en gaman að reka þjóðina út í kosningar á þessum tíma
árs. Verða menn því enn að vona, að þingið beri gæfu
til að leysa málin á annan veg.
Næsti sólarhringur sker úr urn, hvort þetta muni tak-
ast. ,
XJílverji óhripar: j
\ 1 J J f // ' ii
| ( //’ clciglegci lij'inu ::
Það var Marlene
Dietrich.
ÞAÐ FÓR eins og jeg sagði
ykkur í gærmorgun. Það var von
á Hollywood-stjörnu til bæjar-
ins. Nú er hún komin og það er
hvorki meira nje minna en hún
Marlene Dietrich. Kvikmynda-
húsgestir hjer kannast vel við
hana. Einhver fyrsta myndin,
sem hún ljek í hjer, var „Blái
engillinn“, sem Nýja Bíó sýndi.
Síðan hafa komið margar kvik-
mjrndir, þar sem hún hefir leik-
ið aðalhlutverkið.
Eins og kunnugt er, er Marlene
Dietrich þýsk að ætt, en fluttist
fyrir nokkrum árum til Amer-
íku og hefir verið þar síðan. Er
hún nú fyrir alllöngu orðin
amerískur ríkisborgari.
Síðan styrjöldin hófst hefir
leikkonan ferðast víða um með-
al hermanna til að skemta þeim.
Fór hún til Norður-Afríku í
fyrra og nú kemur hún hingað
frá Grænlandi.
„Þetta er stærðar
bær!“
SAGAN SEGIR, að þegar
Marlene Dietrich steig út úr flug
vjelinni hjer í fyrrakvöld, hafi
henni orðið að orði:
„Nei, sko! Þetta er bara stærð-
ar bær hjer“.
Amerískur liðsforingi, sem
varð fyrir svörum, sagði: „Já,
Reykjavík ef talsvert stór bær“,
— og var ekki laust við, að hann
væri dálítið hreykinn af.
Marlene Dietrich hefir senni-
lega ekki búist við miklu hjer,
frekar en svo margir aðrir út-
lendingar, sem hingað koma.
Kvikmyndaleikarar
á Islandi.
ÞAÐ MUNU þó nokkuð marg-
ir kvikmyndaleikarar hafa kom-
ið hingað til íslands síðan ófrið-
urinn hófst, en enginn hefir stað
ið við neitt að ráði. Haustið 1941
kom Douglas Fairbanks yngri
hingað til bæjarins og borðaði
hádegisverð á Hótel Borg.
Hann var þá á orustuskipi, sem
var statt hjer við land.
Clark Gable kom hingað sem
snöggvast, er hann var á leið
vestur frá vígstöðvunum í Ev-
rópu. En ekki stóð hann við
nema stutta stund.
Bob Hope, gamanleikarinn
frægi, kom og hingað til lands
og skemti hermönnum eina
kvöldstund. Fleiri Hollywood-
leikarar kunna að hafa komið
hingað, þó ekki sje kunnugt um
Kvikmynd um innrás-
ina í Rússland.
EN ÚR ÞVÍ jeg fór að skrifa
svona mikið um Marlene, þá er
eins gott að halda áfram í sama
dúr og minnast á kvikmynd,
sem Gamla Bíó sýnir um þess-
ar mundir.
Þetta er amerísk kvikmynd,
sem bygð er á innrás Þjóðverja
í Rússland.
Kvikmyndin er nefnd „Hetjur
á heljarslóð" og aðalhlutverkin
leika Anne Baxter, Dana And-
rews og Walter Huston.
Kvikmynd þessi er að mörgu
leyti vel gerð. Þó að hún sje lát-
in gerast í Rússlandi, gæti hún
verið frá hvaða landi sem er,
sem ráðist hefir verið inn í með
her manns og þar sem ibúarnir
hafa sýnt frábært baráttuþrek
og liðið ósegjanlegar kvalir. *
Myndin sýnir friðsamt líf í
litlu rússnesku sveitaþorpi dag-
ana fyrir innrásina. Höfundar
kvikmyndarinnar hafa látið
freistast til að sýna hið daglega
líf í þorpinu í glæsilegu ljósi.
Lýsingin á þorpinu og íbúum
þess kemur ekki alveg heim við
það, sem ferðamenn sögðu frá
eftir dvöl í Rússlandi fyrir stríð-
ið. En þetta atriði skiftir vitan-
lega ekki miklu máli, þó að það
kunni að hafa nokkurt áróðurs-
gildi.
En myndin sýnir viðbúnað
þorpsbúa. Allir ungir og hraust-
ir menn leita til fjalla og ger-
ast skæruliðar. (Eitthvað þessara
hraustu manna hefðu þó vafa-
laust getað orðið liðtækir her-
menn).
Hetjulund unglinganna er vel
lýst í myndinni og skýr mynd
er dregin upp af þýska læknin-
um, sem fyrirlítur nasistana, en
vinnur samt með þeim. Ræðan,
sem rússneski læknirinn les yf-
ir honum, mun verða mörgum
minnisstæð.
Yfirleitt má segja um þessa
mynd, að hún sje góð. Vel leik-
in og vel tekin. Það mun vafa-
laust mörgum vökna um augu,
sem sjá hana.
Slúðursögu hnekt.
KUNNINGI minn kom til mín
í gær og sagði: „Er það satt, að
stungið hafi verið upp í blöðin
í sambandi við Þingvallamálin
og „ástandið"? Mjer er sögð sú
saga, að herstjórnin hafi beðið
blöðin að birta ekki yfirlýsingu,
sem gefin var út í sambandi við
þau mál“.
Allar bjargir
bannaðar
í GÆR var svo mikill flaum-
ur í Ölfusá, að engum flutn-
ingi varð komið yfir hana á
ferjunni hjá Selfossi. Þetta
þarf engan að undra, því að
vitað er og tilreynt, að þegar
mikill vöxtur er í ánni, tekur
fyrir alla möguleika til báts-
ferða á hinúm viðsjála veiði-
hyl þar fyrir neðan brúna. —
Nú er því að horfast 1 augu
við það, að fjari áin ekki bráð-
lega aftur, eru öll sund lokuð
til flutnínga á þeim stöðvum,
er taslast hefir verið við síðan
brúin brast.
Verði eigi nú þegar trýgð
einhver varaleið fyrir mjólk-
urflutninga, fjárflutninga og
annað er ferja skal, þarf eigi
að lýsa afleiðingunum af þeirri
stöðvun. Engin mjólk, full
vandræði með fjárrekstra, er
þar að kemur, og annað slíkt.
Að vísu er nú unnið að því að
lyfta brúnni og sjá svo hvert
gagn má að henni verða, og
fleiri ráðstafanir eru r undir-
búningi til að koma flutningi
yfir á Selfossi, en það tekur alt
sinn tíma, þótt vel sje að unn-
ið; fárra daga stöðvun hins
vegar, kemur öllu í þau vand-
ræði, sem ekki er þörf að lýsa.
Þegar þingsályktun um brú-
argerð yfir Ölfusá o. fl. var
rædd á Alþingi síðastl. mánu-
dag, hvatti Eiríkur Einarsson
til þess að gerðar yrðu án nokk-
urs undandráttar ráðstafanir til
að komið yrði í veg fyrir þá
stöðvun, sem hjer hefir verið
vikið að, með því að stofna til
ferju með nægum og hæfum
bátakosti á öðrum hvorum
hinna gömlu ferjustaða, sem
þar eru í nánd: hjá Laugar-
dælum eða Kotferju. Myndi
Kotferja að því leyti hentari
að til beggja landa er skamt
til bílfærs vegar og því stuttur
spölur báðumegin er þyrfti
umbóta til þess að bílum yrði
fært að ferjustað. Auk þess
mun sú ferja altaf hafa verið
álitin öruggari en hjá Laugar-
dælum. En þetta þarf nú 1
skyndi að athugast og hafa alt
tilbúið svo fljótt, að eiga þurfi
á hættu deginum lengur að
allar bjargir sjeu bannaðar um
flutninga yfir Ölfusá.
Það segir sig sjálft, að það
sem hjer er lagt til um nýja
ferjustaði, er ekki sagt til þess
að seinka megi öðrum gagn-
gerðari aðgerðum. Öðru nær,
það kallar alt svo að, að engu
má fresta er gert verður þessu
ófremdarástandi til rjettingar.
Ofviðri á Jamaica.
London: — Mikið ofviðri
geysaði fyrir nokkru á, Jama-
ica. Varð eyðilegging á upp-
skeru, sjerstaklega fóru ban-
anaekrur illa. Nokkur hús fuku
og í ofviðri þessu, en ekki er
getið um manntjón.
Varamaður Himmlers.
London: — Hitler hefir að
sögn þýsku frjettastofunnar
skipað Hans Juttner, yfirmann
herráðs S.S.-herjanna, sem
varamann Himmlers. — Tók
Juttner fyrir skömmu við skip
an Hitlers í embætti þetta.
það.
En Marlene er langfrægust
þeirra kvikmyndastjarna, er
hingað kemur til að skemta her-
mönnunum.
m
Ætlar að hafa þrjár
leiksýningar á dag.
MARLENE DIETRICH ætlar
ekki aldeilis að verða aðgerða-
laus á meðan hún dvelur hjer á
landi, sennilega í 10 daga eða
tvær vikur. Hún ætlar hvorki
meira nje minna en að hafa
þrjár skemtanir á dag. Mun hún
ferðast um herbúðirnar og
syngja og leika fyrir hermenn-
ina.
Það má gera ráð fyrir, að
marga langi til að sjá hina frægu
leikkonu. Hún á hjer marga að-
dáendur. En það er hætt við, að
það geti orðið erfitt. Hún hefir
heilan her til að halda um sig
vörð og hún kemur hingað fyrst
og fremst fyrir hermennina.
Það skal strax játað, að jeg
kom eins og álfur út úr hól og
vissi ekki við hvað maðurinn
átti. En það kom í ljós, að hjer
er um slúðursögu að ræða, sem
einhver illkvittinn náungi hefir
komið af stað.
Mjer er kunnugt um, að það
hefir ekki verið „stungið neitt
upp í b!öðin“, hvorki í þessu
máli nje öðru. Herstjórnin hef-
ir aldrei beðið blöðin að þegja
yfir neinu, nema um væri að
ræða öryggismál hersins og íbúa
landsins. Það hefir aldrei verið
reynt að fá blöðin til að skrifa
ekki um vandamál í sambandi
við sambúð setuliðsins og íslend
inga.
Hitt mun rjettara, að blaða-
mennirnir sáu, þegar öll kurl
voru komin til grafar í þessu
Þingvallamáli, að best væri fyr-
ir báða aðila, að sem allra minst
væri um málið talað. — Það
væri hvorugum til sóma.