Morgunblaðið - 19.10.1945, Blaðsíða 6

I
MORGTJNBLAÐTÐ
Föstudagur 19. okt. 1945
Ötg.: H.f. Árvakur, Reykjavik.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Aíkriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlandi,
kr. 10.00 utanlands.
1 lauuuðlu 50 aura eintakið, 60 aura með Lccbók.
Tímamenn hóta
sölustöðvun
landbúnaðarafurða
Á FREMSTU síðu „Tímans” þriðjudaginn 16. október
er stór lyrirsögn á þessa leið: „Stjettasamband bænda
undirbýr sölustöðvun á landbúnaðarafurðum”. „Það
krefst skaðabc'ta fyrir óheppilegar verðlagsráðstafanir”.
Gleði Tímans er mikil og einlæg yfir því að geta flutt
slíka frjett. Það er heldur ekki að furða eftir allt, sem á
undan er gengið. í 17 ár rjeði Tímaliðið yfir öllum land-
búnaðarmálum. Frá 1934 til 1942 hafði það verðlagsvaldið
að fullu og öllu í sínum höndum. Á því tímabili var land-
búnaðurinn ýfirleitt rekinn með halla og oft miklum halla.
Það var í samræmi við bá hugsjón Tímamanna, að allir
bændur eiga að vera smábændur og helst einyrkjár. Frá
1942—1945 hefir hagur bænda batnað að stórum mun.
Verðlag afurðanna hefir orðið hátt og sú ráðstöfun að
ríkissjóður trygði fast verð fyrir vörurnar til stríðsloka,
hefir fært bændastjettinni mikið fje.
★
Breyting hlaut að verða á þessu hvenær sem stríðið
hætti. Nú er að því komið. Stríðið er hætt fyrir nokkrum
mánuðum. Að því hlaut þess vegna að koma, að bændur
eins og aðrir framleiðendur yrðu að treys'ta á hinn eðli-
lega markað innanlands og utan. Innlendi markurinn er
að því levti betri en oftast endranær, að fjármagnsvelta
er meirid en verið hefir að undanskildu síðasta ári. Kaup-
get^ almennings því venjulega góð. Útlendi markaður-
inn er mikið verri. Þar hefir verði á landbúnaðarafurð-
um verið haldið niðri eins og Tímamenn hafa óskað að
hjer á landi væri gert. Þó er þörfin fyrir okkar vörur
óvenjulega mikil og brýn víða erlendis og markaðurinn
því mikið rýmri, en ætla má að síðar verði.
★
Ríkisstjórn íslands tók verðlagningu landbúnaðaraf-
urða að fullu úr höndum þeirra nefnda, sem Tímamenn
höfðu sett. Þetta.var gert meðal annars vegna þess að
fyrirfram 'var víst, að ef Tímamenn og fjelagar þeirra
hefðu verðlagsvaldið þá mundu þeir sprengja markaðinn
til að gera ríkisstjórninni og bændastjettinni tjón. Hags-
munamál bænda átti að nota sem gjaldmiðil í hinni pó'lit-
ísku verslun. Ríkisstjórn þurfti að falla. Bændum þurfti
að gera tjón svo almenn óánægjualda risi meðal þeirra,
ef verða mætti að þeir snerust allir í einum hóp gegn rík-
isstjórninni. Þetta tókst ekki. Landbúnaðarráðherrann er
vitur maður og góðgjarn. Hann sá við bragðinu og bjarg-
aði málinu eftir því, sem unt var í bili. Verðlagsnefnd
landbúnaðarafurða tefldi að vísu á tæpasta vað með verð-
hæð, en fór sanngjarnlega í málið.
★
Tímamönnum gramdist að þeir skyldu tapa spilinu.
Þeir byrjuðu tafarlaust að rógbera ráðherrann og nefnd-
ina sitt á hvað. Bændum segja þeir að verðið sje alt of
lágt, sem ákveðið var. Neytendum bæjanna segja þeir að
það sje svo hátt, að þeir verði að spara kaupin á land-
búnaðarafurðum „eftir fremstu getu”. Þeim hefir tekist
að koma á hálfgildings-neytenda-verkfalli í sumum bæj-
um, einkum á Akureyri. Bændum segja þeir, að enga hefði
skift 10—20% hærra verð. Ríkissjóður hefði átt að kaupa
allar vörurnar. Það sje rjettlætiskrafa o. s. frv. Ofan á
allt saman.
í viðbót við rógburðinn, söluspjöllin, hræsnina og ó-
sannindin, vilja þeir svo bæta sölustöðvun — sölu-verk-
falli. Stjórn stjettasambands bænda á helst að fá til að
fullkomna verkið.
Ef allt þetta getur ekki opnað augu bænda og bæja-
manna: þjóðarinnar allrar, þá er meira en lítið bogið við
dómgreindina. Því vissulega eru þeir merm blindir, sem
ekki sjá, hvert stefnt er. ( '
ÚR DAGLEGA LlFINU
Peningasamskot.
HÚN GENGUR illa fjársöfnun
Rauða Kross íslands til líknar
bágstöddum íslendingum erlend-
is. Þetta er leiðinlegt, en senni-
lega ekki óeðlilegt, þegar athug-
aðir eru málavextir og tildrög
öll.
Fyrst og fremst verða menn að
gera sjer Ijóst, að það fer ekki
hjá því, að menn sjeu orðnir sein
þreyttir á hinum stöðugu fjár-
söfnunum, sem ekki hefir lint
hjer síðustu árin. Það mun láta
nærri, að við sjeum búnir að
skjóta saman 14.000.000 króna, Is-
lendingar, til bágstaddra erlend-
is. Ekki skal þetta fje/talið eftir
og ábyggilega má slá því föstu,
að það sjer enginn eftir þeim
peningum, sem gefnir hafa verið
í þessi samskot. En hitt er ekki
nema eðlilegt, að einhversstaðar
hljóti að vera takmörk fyrir gjaf-
mildi landsmanna allra og þá
Reykvíkinga fyrst og fremst, sem
mest hafa lagt af mörkum. Lands
söfnunin handa Dönum var mönn
um sár vonbrigði. Fjenu var safn
að af dugnaði og gefið af heilum
hug. Menn hefðu orðið ánægðir
með, að aldrei hefði verið minst
á þetta meira. En miður smekk-
legt umtal og athugasemdir, bæði
innanlands og utan um söfnunina
hefir valdið því, að erfiðara mun
að safna hjer fje í slíka sjóði eft-
irleiðis, en áður var.
•
íslendingar erlendis.
ENGINN EFAST um, að erlend
is sjeu íslendingar, sem eru illa
staddir og þurfa aðstoðaF við. —
Það eru heldur ekki efast um, að
það sje vel gert af líknarfjelag-
inu R. K. í., að gangast fyrir fjár
söfnun til þess, að lina þjáning-
ar og erfiðleika þessa fólks.
En það eru vafalaust niargir
þannig, að þeir hugsa með sjer:
„hversvegna kemur þetta fólk,
sem ekki hefir ofan í sig og á er-
lendis, ekki heim til sín?“ Væri
ekki nær, að safna fje, gera
aðrar ráðstafanir til að koma þess
um íslendingum heim til föður-
húsanna, þar sem allir hafa nóg
að bíta og brenna. — Guði sje
lof — og þar sem margir atvinnu-
vegir eiga erfitt uppdráttar sök-
um skorts á vinnuafii, en að
skjóta saman einhverjum pen-
ingum til þess, að þessir íslend-
ingar geti halþið áfram að búa
eriendis við sult og seyru?
•
• Sjálfkjörln útlegð.
FLESTIR þeir ísiendingar, sem
erlendis búa, eru þar í sjálfkjör-
inni „útlegð". Þeim er Irjálst að
koma heim til sín, hvenær, sem
þeim þóknast. En hinsvegar heyr
ast raddir um, að það sjeu ekki
allir jafnánægðir með að vera
komnir heim og til sjeu þeir, sem
vilja komast, sem fyrst aftur til
útlanda. Hafa af einhverjum á-
stæðum fest rætur og vilja þar
heldur vera, en á gamla Fróni.
Við þessu er ekkert að segja,
nema það, að það er ekki hægt
að búast við því af okkur hjer
heima, að við styrkjum borgara
annara landa til dvalar erlendis,
jafnvel þó þetta hið sama fólk sje
fætt hjer og jafnvel uppalið.
•
Falleg hugsun.
'ÞESSI ORÐ eru ekki rituð til
þess að draga úr þeirri fjársöfn
un, sem nú fer fram á vegum
RKÍ. Starfsemi þess fjelagsskap-
ar víðurkenna allir og það er á-
byggilegt, að stofnuninni gengur
ekki nema gott eitt til, áð efna til
fjársamskota handa bágstöddum
íslendingum erlendis. Það er með
öðrum orðum falleg hugsun, sem
þarna liggur á bak við.
En myndi ekki ganga betur að
safna fje til þess, að koma bág-
stöddum íslendingum heim til
sín, þar sem þeir geta fengið
vinnu við sitt hæfi og orðið landi
sínu og þjóð að gagni. Það dvelja
vafalaust erlendis margir íslend-
ingar, sem hafa fagþekkingu á
ýmsum sviðum. Á slíku fólki
þurfum við að halda við nýsköp
unina. Við myndum bjóða þá fs-
lendinga hjartanlega velkomna
heim og ekki telja eftir okkur, að
leggja eitthvað af mörkum til að
gera þeim kleyft að komast hing
að, þar sem þeir gætu svo sjeð
fyrir sjer sjálfir og orðið að góðu
liði.
Skattar og skyldur.
„HVAÐ VERÐUR af því fje,
sem við borgum til hins opinbera
í skatta og skyldur?“ spyr brjef-
ritari nokkur í tilskrifi til „Dag-
lega lífsins". Vitanlega er hjer
ekki rúm til að skýra nákvæm-
lega frá því, enda er hægt fyrir
borgarana að kynna sjer það í
opinberum skýrslum, sem allir
eiga aðgang að. Þar er gert grein
fyrir hverjum eyri, eða rjettara
sagt, þannig á það að vera lög-
um samkvæmt. En það eru tvær
spurningar í brjefinu, sem hjer
skal reynt að svara lítillega,
vegna þess, að það mun vera al-
gengur , misskilningur ríkjandi
um þau mál. Fyrri spurningin er
þessi: „Er það rjett, að kirkju-
gjald, sem menn greiða til Há-
skólans í stað þess að greiða þau
til viðurkendra safnaða, renni til
guðíræðideildar Háskólans?“
— Nei, gjöld þessi renna til Há-
skólasjóðs, eða prófsjóðs Háskól-
ans og fje úr þessum sjóði er var
ið til almennrar háskólastarf-
semi. T. d. hefir nokkuð af því
fje runnið til stúdentagarðanna.
Þeir, sem ekki vilja greiða kirkj
unni skatt, eða einhverjum við-
urkendum söfnuði, geta greitt
sömu upphæð, sem þeim er gert
að greiða í kirkjuskatt til þessa
háskólasjóðs.
•
/
Kirkjugarösgjaldið.
HIN spurning brjefritara er um
kirkjugarðsgjald svo kallað, sem
qinstaklingum og stofnunum er
gert að greiða. Gjald þetta renn-
ur til kirkjugarðanna og er notað
til viðhalds á þeim, en til þess
þarf allmikið fje.
• ■«•■■■■ ii p rav ra n ■■■■■■■■■■■■■■•»■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■•■•••*■ m • m
s *
BRJEF SEND MORGUNBLAÐINU
. ........■■■■•■■■»••■•■•■......•■■■........
Herra ritstjóri!
ÞEIR J. Bn. og Víkverji gera
í gær í Mbl. nokkrar athuga-
semdir við erindi mitt um dag-
inn og veginn í fyrrakvöld og
þykir mjer gæta nokkurs mis-
skilnings hjá báðum.
Það sem fyrir mjer vakti var
m. a. tvennt. 1) að láta í Ijós óá-
nægju mína og fjölmargra ann-
ara á því, hve miklum tíma út-
varpið ver til þess að segja frá
íþróttakeppnum, þar sem ekki er
um meiri afrek að ræða og öllum
leiðist að hlusta á. 2) að vekja at-
hygli almennings á því, hve hús-
næðisskilyrði skóla í þessum bæ
eru slæm. Það er ekki aðeins mis
skilningur, að jeg væri að ráð-
ast á íþróttirnar eins og J. Bn.
segir. Jeg tók það fram berum
orðum að „íþróttir sjeu í sjálfu
sjer góðar, þegar þeim er beitt í
hófi og af drenglyndi". En hinu
vil jeg ekki leyna, að mjer finnst
það sannast að segja ekki koma
almenningi mikið við, þó að jeg
eða aðrir stundi íþróttir mjer til
hressingar og heilsubótar. — Og
hinu „vil jeg heldur ekki leyna,
áð jeg er heldur ekki sannfærð-
úr um að íþróttakeppnirnar og
metingurinn í sambandi við þær
sjeu holl, hvort heldur er kepp-
E ítið svar
endunum sjálfum eða hinum sem
horfa á, hvorki likamlega nje and
lega. Jeg tel heilbrigði þjóðarinn
ar lítil hollusta að t. d. knatt-
spyrnukappleikjunum, þar sem
22 menn hlaupa sjer til óbóta, en
hundruð og jafnvel þúsundir á-
horfenda æpa eins og villidýr, oft
skjálfandi af kulda. Og þó að um
20 þús. manns sjeu í íþróttafje-
lögin og kannske eitthvert brot
af þeim stundi íþróttir, þá skipta
þó (jeg vil segja, því fer nú bet-
ur), þeir ekki nema hundruðum,
sem þjálfa sig til íþróttakeppni.
íþróttir á að stunda sjer til
heilsubóta, en ekki tjóns.
J. Bn. furðar sig á því, að jeg
skyldi ekki minnast á skíðaíþrótt
ina og frjettir útvarpsins af
henni. Pað er nú engin furða,
þær frjettir hafa ekki ónáðað
mig í sumar af eðlilegum ástæð-
um, en jeg get sagt J. Bn„ að
þær eru ekki síður hvumleiðar
en hinar. Jeg segi það þó ekki
af því, að jeg hafi skömm á skíða
íþrótt. Það er síður en svo, jeg
fer á skíði þegar jeg get á sunnu
dögum á veturna ög hefi jafn
mikla ánægju af því, þó að þess
sje ekki getið í blöðurn nje út-
varpi. En hvað viðvíkur orðum
hans um „hærri staði“, verð jeg
að játa, að jeg er svo ógáfaður, að
jeg skil ekki þær dylgjur, og bið
hann því að hringja til mín og
segja mjer hvað hann meinar.
Er svo útrætt um þetta mál af
minni hálfu.
Þökk fyrir birtinguna.
Rvík, 17. okt.
Einar Magnússon.
•
ÞAR sem afstaða kennarans til
íþróttanna virðist orðin all-breytt
frá því í útvarpserindinu, virðist
Víkverja og J. Bn. ekki ástæða
til þess að ræða málið frekar við
hann.
Bardossy leiddur
fyrir rjett
Moskva í gærkvöldi.
í ÚTVARPI frá Moskva í
kvöld var frá þ-tfí skýrt, að
Lazlo Bardossy, fyrrverandi
utanríkisráðherra Ungverja-
lands, sem sakaður hefir ver-
ið um; stríðsglæpi, muni verða
leiddur fyrir herrjett 28. þessa
mánaðar. — Bandaríkjamenn
framseldu, Ungverjum Bar-
dossy 15. október síðastliðinn.