Morgunblaðið - 31.01.1946, Blaðsíða 7

Fimtudagur 31. jan. 1946
iOBÖCNBLAÐIB
7
FINNLAND OG NORÐURLÖND
FINNAR OG ÍSLENDINGAR
hafa sjerstöðu innan Norður-
landaþjóðanna. Þeir eru útverð
ir þeirra til austurs og vesturs
— annarsvegar að Rússlandi
og hinsvegar að Ameríku. Þrjár
miðþjóðirnar skilja nokkurn-
veginn tungu hverrar annarar,
en finsku eða íslensku skilja
þær ekki, nema þeir, sem læra
þær. Og það vill oft brenna við
að miðþjóðirnar gleymi Finn-
um og Islendingum, þegar þær
tala um Norðurlönd — sjerstak
lega þeim síðarnefndu, sem þó
eru norrænastir þeirra allra,
bæði hvað snertir tungu, bók-
mentir og uppruna. Því að ekki
skal gleyma því, að íslendingar
eru enn óblandaðasti norræni
stofninn í heiminum, hvað sem
síðar kann að verða.
í þessu sambandi standa Finn
ar fjærst Norðurlöndum. Þeir
eru ekki norraenir og tunga
þeirra ekki heldur, þó að lík-
lega sje talsvert af finsku blóði
í sumum Norðurlandabúum,
einkum þeim, sem búa á norð-
vesturjaðri Skandinavíuskaga.
Og þangað til fyrir hundrað ár-
um var það mentalíf Finnlands,
sem heimurinn vissi af, sænskt.
Svíar ljeku sama hlutverkið í
Finnandi og Danir ljeku í Nor-
egi, embættismannastjettin í
Eitir Skúia Skúiason
svo þjóðernissinnar, sem halda
því fram að sambandið við
Norðurlönd (þ. e. Svíþjóð) hafi
jafnan verið þjóðinni til bölv-
unar; Svíar hafi mergsogið
hana og kúgað eigi síður en
Rússar. Það er vitanlega satt,
að margir sænskir höfðingjar
fengu ljen í Finnlandi og lifðu
í dýrðlegum fagnaði af svita
alþýðunnar, en sama saga gerð-
ist um þær mundir í öllum
löndum. Hinsvegar má benda
á, áð einmitt sú menning, sem
Svíar í Finnlandi fluttu með
sjer þangað, varð einmitt til
þess að stæla Finna í barátt-
unni íyrir sínu eigin þjóðerni.
Og það má segja með allmikl--
um sanni, að án áhrifanna frá
Svíum í Finnlandi mundi þjóð-
inni hafa farnast líkt og ná-
grönnunum sunnar —í Eist-
landi, Lettlandi og Lithauen,
sem í andlegri og verkiegri
menningu standa langt fyrir
neðan Finna.
Milli þessara útflokka er svo
þorri þjóðarinnar, b'ændastjett-
in. Til sveita í Finnlandi er nær
eingöngu töluð finska, og marg-
ir bændur hafa ýmigust á Sví-
fleyttu rjomann
þjóðarinnar, en
af afrakstri
færðu henni
til meðvitundar um sjálfa sig
með ljóðum sínum.
★
gátum
. um vegna þess að þeir tala ann-
^n. +an ,Z!LSæní Cíf Svíar að mál (þó að vitanlega kunni
allir sænsk-Finnar finsku
, líka). Það er málið, sem bar-
jafnframt yms menningarleg ist er um> þó að Svíar . ekk_
verðmæti og attu þátt í að vekja ert til að ganga á hlut Finna
hana til meðvitundar um sinn þar er aðalmálið> en j
tT*Z:*"n.helSZ^tÍhlín&' suðvesturjaðn Finnlands, þar
sem flestir Svíar settust að, eru
bæði málin notuð. Götunöfnin
eru bæði á finsku og sænsku,
UPPRUNI FINNA er ein af ýms eyðublöð, einkum þau, sem
mannkynsfræðarinnar. vjla að útlendingum, sömuleið-
Það eitt vita menn með vissu, jS) matseðlar veitingahúsanna
að þeir eru komnir að austan, 0. s. frv. Og á öllum opinberum
eins og allar Evrópuþjóðir, ef skrifstofum er töluð bæði finska
nógu langt er rakið. Málfræð- 10g sænska. En þegar kemur upp
ingai hafa getað sannað skyld- j sveitirnar gegnir öðru máli.
leika finskunnar við ungversku par er sá málaus, sem ekki
og bent á skyldleika hennar og kann finsku — að hitta sænsku
ýmsra mállýskna kirgísa, sel- mælandi fólk þar, er undan-
djúka og kynkvísla austan úr tekning, sem staðfestir regluna.
freðmýrum Síberíu.
Það er þetta, sem veldur því,'
að ýmsir vilja alls ekki telja
Finna til Norðurlandaþjóðanna ^
og má það til sanns vegar færa.
• Þjóðernisalda.
EFTIR að Finnar höfðu feng-
ið sjálfstæði sitt fyrir rúmum
Hinsvegar telja landfræðingar aldarfjórðungi, gekk þjóðernis-
Finnland til Skandinavíu
(Fenno-Skandinavia). Og af-
stöðu Finnlands út á við hefir
lengstum verið þannig háttað,
að Finnar hafa kosið að eiga
samvinnu við Norðurlandabúa,
öðrum þjóðum fremur. Hundr-
alda yfir landið. Nú átti að
hreinsa til, og bola sænskunni
á burt. Frægastur varð í því
máli atburðurinn, sem gerðist
1929, er fjölda prófessora við
finska tiáskóla, sem áður höfðu
flut fyrirlestra sína á sænsku,
milli Finnlands og annara Norð
urlanda.
Finskir mentamenn og vís-
indamenn andmæla þessu harð
lega, og benda á, að vísinda-
og menningarstarfsemi Finna
sje svo nátengd tilsvarandi starf
semi á Norðurlöndum, að það
væri beinlínis banatilræði við
finska menningu að rjúfa þau
tengsl, sem verið hafa þarna
á milli frá öndverðu. Ber þar
að þeim brunni, að uppruna
hinnar finsku vísindastarfsemi
er að leita í Svíþjóð, og að
sænsk bókleg menning í Finn-
landi er eldri en sú finska.
Það eru ekki nema rúm
hundrað ár síðan finsk bókleg
menning hófst, með útgáfu
Kalevala-kvæðanna (1835). —
Og enn leið um skeið þangað til
farið var að gefa út bækur á
finsku. Finska alþýðan, sem
hafði varðveitt mál þjóðarinn-
ar, var óskrifandi, eins og ís-
lendingar á söguöldinni, en hún
geymdi sögu sína og þjóðtrú í
minninu og á vörum þangað til
fyrir rúmum hundrað árum. —
Kalevala-kviðurnar, sem Elias
Lönnrot skráði sex hundruð ár-
um síðar en Edda var skráð í
Reykholti, höfðu geymst öld
eftir öld í dreifbýli hinna finsku
skóga, þar sem fólkið lifði við
enn ipeiri einangrun en íslend-
ingar hafa nokkurn tíma gert.
Finnar eru eldheitir ættjarð-
arvinir, sem hafa harðnað í bar
áttunni fyrir því að verja land
sitt og þjóðerni. Þeir hafa átt
— og eiga enn — ásælna ná-
granna. Á stórveldisöld Svía
urðu þeir fyrir ágengni úr
vestri, en það tímabil er nú
orðið fjarlægt. Finnar kalla
landamærin að Svíþjóð „írið-
samlegustu landamærin í
heimi“, og víst er um það, að
engin þjóð hefir átt betri ná-
granna en Firinar, þar sem Sví-
ar eru, nú um langt skeið. —
Svíar hafa ekki einu sinni látið
jafnviðkvæmt spursmál og
Álandseyjamálið verða til sund
urþykkju. Álandseyjar voru
fengnar Finnum eftir fyrri
heimsstyrjöldina, þó að þær
geti landfræðilega eins vel tal-
ist til Svíþjóðar, og þó að Á-
landseyjabúar sjeu undantekn-
ingarlítið sænskir.
• Svíar og Finnar.
að ára harðstjórn Rússa varð j var bannað að halda áfram
þess valdandi að þeir urðu að1 starfi nema þeir hjeldu fyrir-
eiga mikil skifti við þá, en á
tímabilinu milli heimsstyrjald-
anna, er Finnar voru orðnin
lestrana á finsku. Þetta kann
að þykja mjöð eðlileg krafa, en
ið til þess að draga hug Finna
að Norðurlöndum frekar en áð-
ur var, og um þessar mundir
er mikill meiri hluti finsku
þjóðarinnar sammála um, að
Finnum beri að keppa að sem
nánastri samvinnu við Norður-
lönd.
En þó heyrast líka aðrar radd
ir. —; Þær koma sumpart frá
Lappómönnum, eða þeim „blá-
svörtu“, sem kallaðir eru, en
sumpart frá áköfustu aðdáend-
um Rússa, sem taka jafnan ó-
sleitilega undir, þegar rúss-
nesku blöðin hafa eitthvað út á
Svía að setja — og það er oft.
I aðalmálgagni „Folk-demokrat
anna“ svonefndu, Vaapa Sana,
birtast oft harðvítugar árásir á
Svía, og eru þeim valin óþveg-
in orð.
• Afstaða Finna.
AFSTAÐA Finnlands til
Norðurlanda er því ekki ljós.
En þó riiun mega fullyrða, að
eins og nú standa sakir muni
mikill meirihluti þjóðarinnar
hallast eindregið að Norður-
meira gagn en flestir sendiherr
ar. Vegna íþróttanna fengu
fjariægar þjóðir, sem annars
hefðu aldrei vitað að Finnland
var til, vitneskju um það, að
þarna undir handarjaðri hins
volduga Rússlands bjó ein harð
skeytasta þjóð veraldar.
• Tungan.
ÞAÐ ER tungan, sem er erf-
iðasti þröskuldur Finna á leið
norrænnar samvinnu. Að því
leyti er líkt ástatt um þá og
Islendinga. Miðþjóðirnar fara
aldrei að læra finsku, aðrir en
málfræðingar, — ekki fremur
en íslensku. Þess vegna verða
Finnar að læra sænsku, eins og
margir þeirra hafa gert að und-
anförnu, á sama hátt og íslend-
ingar læra eitthvert norður-
landamál. Og það sem skilur
finskuna og norðurlandamálin
er ólíkt meira en bilið milli
íslenskunnar og annara norður
landamála.
Við tölum um hættuna, sem
af því geti stafað, að áhrif
enskumælandi þjóða geti orðið
íslensku þjóðerni hættulegt. Því
að þessar þjóðir sjeu svo stórar
að þær geti gleypt okkur og
kaffært íslenskst þjóðerni. —
landasamvinnunni. Og geta má Þess vegna beri að halda sem
þess, að sú samvinna á einn
sinn eindregnasta fylgismann
þar sem Paasikivi forsætisráð-
herra er, meðan hans nýtur við.
í Helsingfors riittir gestur, sem
ekki er finskumælandi, vitan-
lega sænsk-finna, svo að ekki
er hægt að reiða sig á þau áhrif,
fastast í menningarsambandið
við Norðurlönd. Finnar geta
sagt nokkuð likt um sig, en þar
eru það Rússar, sem gætu orð-
ið hættulegir, með því að gnæfa
yfir finska þjóðernið og kæfa
það. Rúsar eru áhrifamklir í
Finnlandi sem stendur og verða
það eflaust á næstu árum. Og
sem hann vérður fyrir, því að,
vitanlega eru sænsk-Finnar innan finsku þjóðarinnar er
nær undantekningarlaust með sterkur flokkur manna, sem
Norðurlandasamvinnunni.
Útvarpið hefir átt drjúgan
þátt í því að efla kynni Finna
og annara Norðurlandaþjóða.
rær öllum árum að auknu sam
bandi við Rússland — aðallega
vegna stjórmálaskoðana. — En
gagnvart Rússum eru Finnar
Ríkisútvarpið finska fjekk sjer' miklu smærri en við gagnvart
staka línu til Stokkhólms árið
1928 og getur því tekið þátt
Norðurlandaþjóðunum. Hins-
vegar eru Finnar jafnokar Norð
í hinum samnorrænu útvarps- manna og Dana um fólksfjölda.
sendingum, án þess að eíga á : Finsku þjóðinni ætti því, þrátt
hættu truflanir við stuttbylgju- j fyrir tunguna og þrátt fyrir á-
flutning, sem því miður svo oft hrifin frá hinum sænskumæl-
gereyðileggja þess konar send- 1 andi hluta þjóðarinnar, að vera
ingar frá íslandi. Síðan, 1935 trygging í framhaldandi menn-
hefir þessi samvinna verið í ingarsambandi við Norðurlönd.
fastari skorðum en áður og Finn Og það er líka ástæða til að
ar taka öíiugan þátt í hinum ætla, að þegar þjóðin jafnar sig
samnorrænu sendinum og fá.eftir ýfingar þær og umrót, er
auk þes mikið rúm í dagskrám
hinna Norðurlandanna, sjerstak
léga Svía.
Finnar hafa blaðafulltrúa
bæði í Stokkhólmi, Osló og
Kaupmannahöfn, og blöð Svía,
Dana og Norðmanna flytja að
■ staðaldri mikið efni frá Finn-
ÞEGAR ráðist var á Finna í
nóvemberbyrjun 1939 var orð- ,
tak Svia: „Málefni Finnlands er landi. Kynni þau, sem blaða-
málefni vort“. Sænskir sjálf-1 lesendur miðlandanna fá af
boðaliðar fóru þúsundum sam- Finnum þessa leiðina, eru marg
hún er þó ekki jafn eðlileg og an til Finnlands og börðust við íalt meiri
fullvalda þjóð, breyttist þetta ef prófesorum við háskólann í
og viðskiftaleiðirnar færðust Reykjavík væri bannað að tala
nær leiðum hinna Norðurlanda
þjóðanna. Og menningarleg
tengsl fóru vaxandi.
• Ekki á einu máli.
ÞAÐ, sem mestu máli skift-
á útlendu máli í háskólanum.
Um 14% af Finnum eru af
sænskum uppruna, og meðal
mentamanna er sænskumæl-
andi hundraðshlutinn miklu
hærri, auk þess sem allir finsk-
ir um hvort Finnar eigi að ir háskólaborgarar kunna
teljast til eða utan Norðurlanda
þjóðanna, er auðvitað vilji
þeirra sjálfra. En því fer fjarri
sænsku. Róttækir þjóðernissinn
ar hafa gengið svo langt að
segja, að finskir
- eða rjettara sagt
Rússa, og Svíar hjáipuðu Finn- ósambæriieg — við það, sem
um um vopn og skotfæri, öllu þeir fá að vita Um ísland. Og
meir en samrýmdist verulegu finskar bókmentir. sem nokk-
hlutleysi. Það er kunnugt, að uð kveður að koma út í sænsk-
síðustu sex árin hafa Svíar um þýðingum. og eru þessvegna
hjálpað Finnum rrjeira en nokk ekki lokaðar bækitr utan land-
ur þjóð hefir nokkurn tíma steinanna, eins og bókmentir
að Finnar sjeu þar á sama máli.: eigi alls ekki að læra norður-
í Finnlandi er sterkur en ekki j landamálin, heldur að eins
stór flokkur manna, sem telur i heimsmálin. Ef sú krafa næði
lífsnauðsyn menningarleg j fram að ganga, væri auðvitað
tengsl við þau. Hinsvegar erujöllu menningarsambandi slitið
hjálpað annari. Tugir þúsunda
af finskum börnum hafa t. d.
verið tekin til fósturs frá Finn-
landi til Svíþjóðar. Þetta hefir
mentamenn! orðið til að auka kynni og vin-
arhug milli þjóðanna, og Finn-
íslendinga.
I þróttamennirnir finsku hafa
átt drjúgan þátt í því að auka
kynnin af Finnum meðal ná-
grannaþjóðanna. Það er eigi oÞ-
mælt, að flestir Norðurlanda-
ar viðurkenna afdráttarlaust i búar þekkja Finna fyrst og
að Svíar sjeu bestu nágrannar,
sem unt sje að hugsa sjer. —
fremst sem íþróttaþjóðina. Og
menn eins og Nurmi og fleiri
Ejinnig hefir starfsemi Svía orð-_hafa vafalaust unnið þjóð sinni
verið hefir í Finnlandi undan-
farin ár, muni Finnar fremur
en nokkru sinni áður halla sjer
að Norðurlöndunum.
Skúli Skúlason.
um
samþykki þingsins
Washington í gærkveldi:
TRUMAN forseti hefir sent
Bandaríkjaþingi tilmæli þess
efnis, að það samþykki sem
allra fjrrst fjármálasamninga
þá. sem Bretar og Bandaríkja-
menn hafa gert með sjer. Segir
í orðsendingu hans, að Bretar
þurfi mjög á þeirri aðstoð að
halda, sem þeim er veitt í samn
ingunum. Bandaríkjamenn
munu einnig hagnast á þeim,
því að þeir muni auka viðskipti
þeirra við Breta og stuðla að
því almennt að koma milliríkja
viðskiptum í gott horf og þar
með bæta lífskjör alþýðu manna
um allan heim. — Reuter.