Morgunblaðið - 30.04.1946, Blaðsíða 8

a
MOEGDNBLAöIÐ
Þriðjudagur 30. apríl 1946
Utg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgCarxn.).
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanland*.
kr. 12.00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Leabðk.
_________ _________________________________________-i___t
Svar íslendinga
/
EFTIR ræðu Ólafs Thors forsætisráðherra á föstu-
dagskvöld liggur stefna ríkisstjórnarinnar í utanríkis-
málum greinilega fyrir. Beiðni Bandaríkjanna um her-
stöðvar til langs tíma var svarað neitandi, en jafn-
framt -dögð á það áhersla að1 ísland fengi upptöku- í
bandalag hinna sameinuðu þjóða. Þetta er sá kjarni
málsins í svari ríkisstjórnarinnar, sem öllu máli skiptir.
★
í þessu sambandi er rjett að minnast lítillega á sam-
tök hinna sameinuðu þjóða. Þessi samtök eru ennþá
ung. Þau fæddust í þann mund, sem heimsstyrjöldinni
var að ljúka. Allar þjóðir, smáar og stórar, virtust vera
sammála um það, að einungis með alþjóðasamtökum,
verði friður og öryggi skapað í heiminum. Af þessari
skoðun bergmála ræður allra helstu forvígismanna
heimsins á sviði stjórnmálanna. En þrátt fyrir þetta
hefir þó hið nýstofnaða bandalag þjóðanna átt við ýmsa
örðugleika að etja í byrjun. Það þarf raunar engan að
undra. Þjóðir þess eru misjafnlega lýðræðislega þrosk-
aðar og tortrygnisöldur styrjaldarfárins hafa ekki enn-
þá lægt. En þrátt fyrir byrjunarörðugleikana hafa þó
samtök hinna sameinuðu þjóða áunnið sjer vaxandi
traust, einnig meðal smáþjóðanna.
★
íslenska þjóðin er áreiðanlega sammála þeirri stefnu
ráðamanna hennar að fremur beri að leita að öryggí til
handa henni í alþjóðlegri samvinnu en með leigu eða
sölu íslenskra landsrjettinda til einstakra stórv^Jda í
austri eða vestri. Þessvegna fagnaði hún hinni drengi-
legu yfirlýsingu forsætisráðherra um þessi mál og það
engu að síður þótt hún líti á Bandaríkin, sem eina bestu
vinaþjóð sína og vilji í framtíðinni hafa hina bestu
samvinnu við þau. „En þegar þau beiddust þess“, eins
og forsætisráðherra sagði í ræðu sinni, „sem íslending-
ar engum vilja í tje láta, var ekki hægt að segja já.
I slíku máli verða íslenskir hagsmunir einir að ráða.“
Um þessa skoðun munu fáir íslendingar vera ósam-
mála. Hversvegna? Vegna þess, að hún er í samræmi
við alla viðleitni þjóðarinnar og baráttu til þess að
geta staðið frjáls og óháð. Og það verður aldrei hægt að
sannfæra íslensku þjóðina um, að þessi skoðun sje orðin
úrelt. Um leið og hún gerði það, væri orðið sjáJfstæði
sjálft dautt og úrelt.
★
Yfirlýsing ríkisstjórnarinnar um herstöðvamálið ber
það með sjer, að allir flokkar hennar hafa verið sam-
mála um efni þessa máls, hið neitandi svar. Það verður
þessvegna að teljast einkennilegt að blað eins stjórnar-
flokksins, Sósíalistaflokksins, hefir undanfarið verið
með allskonar aðdróttanir og dylgjur í málinu. Það hefir
notað þá leynd, sem ríkisstjórnin hefir talið nauðsyn-
lega um málið um skeið, til þess að þyrla upp um það
moldviðri og bera Bandaríkin herfilegustu ásökunum.
Slík framkoma er ekki drengileg og þeir sem hana
temja sjer munu ekki vaxa af henni. Aðalfyrirsögn
Þjóðviljans á laugardag var: „Svar íslands afdráttar-
laust nei.“ Ritstjóri Þjóðviljans vissi vel um þetta svar,
allt frá því að það var sent hinn 6. nóvember s. 1. Hann
er alþingismaður, sem sat hina lokuðu fundi Alþingis um
málið. Hversvegna hóf hann þá dylgjur sínar og hróp-
yrði? Hann vildi reyna að nota þetta stærsta utanríkis-
mál, sem komið hefir til úrlausnar íslenskrár ríkis-
stjórnar og alþingismanna, sem áróðursmál fyrir flokk
sinn, í skjóli þeirrar þagnar sem um það ríkti.
Þetta er ófögur saga en sönn, því miður.
★
En það sem mestu máli skiptir nú, er, að þjóðin veit
hið sanna. Veit það, sem hefir gerst og getur tekið
afstöðu til þess, rólega og æsingalaust eins og borgurum
í lýðræðisþjóðfjelagi sæmir.
far:
werii ihriýa
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Framfarir.
NÝLEGA HITTI jeg kunn-
ingja minn, sem dvalið hefir
langdvölum erlendis. Við geng-
um saman um götur bæjarins
og hann hafði orð á því, að
Reykjavíkurbær hefði tekið
miklum stakkaskiftum-frá því
að hann'var heima síðast.
Aðkomumenn, eða þeir, sem
dvalið hafa lengi frá bænum
sjá þetta betur en við, heimaln-
ingarnir, sem sjáum framfar-
irnar í smáskömmtum um leið
og þær gerast.
En þó að bænum okkar sje
með rjettu hælt fyrir framfarir I
megum við ekki ofmetnast af
því og telja okkur trú um, að I
það, sem þegar hefir áunnist
sje nóg. Verkefnin eru enn æði
mörg og þá fyrst og fremst
verkefni einstaklinganna, sem
bæinn byggja. Það vantar t. d.
enn mikið á að hver-maður geri
nógu vel hreint fyrir sínum
dyrum. Skal hjer ekki að þessu
sinni hafinn gamli söngurinn
um meira hreinlæti og betri
umgengni. Aðeins minst á, að
nú er dagur orðinn langur og
bjartur og sóðaskapurinn, þar
sem hann fyrirfinnst, meira á-
berandi, en þegar myrkrið
hylur það, sem við vanrækjum
á hreinlætissviðinu.
•
Góðir gestir.
í SÍÐASTA BLAÐI er minst
á listamenn, sem væntanlegir
eru til landsins á sumri kom-
anda — og eru þeir hreint ekki
fáir, bæði innlendir menn og
útlendir. ____
Þegar við tölum um heim-
sóknir góðra listamanna kem-
yr okkur fyrst í huga sú
ánægja, sem þessir menn veita
okkur með list sinni. En það er
fleira, sem til greina kemur.
Hvernig bera hinir erlendu
listamenn, sem okkur sækja
heim, söguna þegar þeir eru
aftur komnir til síns heima-
lands?
Það er hreint ekki svo lítið
atriði, því það er tekið
eftir og tekið mark á orðum
frægra listamanna.
Yfirleitt megum við vera
ánægð með þann vitnisburð,
sem gestir vorir hafa gefið okk-
ur, eftir dvöl sína hjer.
•
Góð landkynning.
í FYRRAHAUST rjeði Tón-
listarfjel. hingað góðan lista-
mann, þar sem var Adolf Busch
fiðlumeistari. Hann er þektur
meðal tónlistarunnenda um all-
j an heim. Nýlega bárust mjer
frjettir af Busch og það voru
um leið góð tíðindi fyrir okkur
íslendinga,
Busch hefir ferðast um öll
Bandaríkin í vetur og haldið
hljómleika á um sextíu stöð-
um. Víðast hvar þar sem hann
hefir komið hefir hann notað
tækifærið til að minnast á ís-
land og dvöl sína hjer á landi.
Hefir- hann borið okkur söguna
einstaklega vel og hælir ís-
lendingum á hvert reipi.
A betri landkynningu verður
vart kosið. Það er því ekki að-
eins til ánægju fyrir okkur hjer
heima þegar við fáum heim-
sóknir af góðum erlendum lista
mönnum, heldur getur það og
orðið hin ákjósanlegasta land-
kynning.
•
Um grasbletti
og áburð.
GARÐEIGANDI skrifar eft'-
irfarandi um málefni, sem
garðeigendur munu hafa áhuga
fyrir, einmitt núna. Brjefið er
á þessa leið:
Herra Víkverji!
Jeg hlustaði í dag á erindi
Sigurðar • Sveinssonar garð-
yrkjuráðunauts, um blómgarða.
Erindið var ágætt það sem það
náði, t. d. lagði hann mikla
áherslu á, að grasblettir garð-
anna væri vel hirtir og falleg-
ir, því þeir settu svip fallegan
— eða ljótan, á hvern garð. En
á þessu er mikill misbrestur
hjer, því þeir eru ekki margir
garðarnir- í þessum bæ, sem
hafa fagra og vel hirta gras-
bletti. Á hinum ber meira, þar
sem allt er á kafi í grasi, og
illgresi. Ráðunauturinn sagði,
að grasblettirnir þyrftu eins
mikinn áburð og besta tún. En
hvaða áburð?
Nú er bannað að bera kúa-
mykju á blettina, af því að hún
gefur lykt, sem hin málaða ilm-
vatna kynslóð nútímans getur
ekki þolað. Hvaða áburð á þá
að bera á garðana svo þeir
verði fallegir? Og hvernig
stendur á því að vel hirtir gras
blettir fyllast af mosa, en gras-
rótin eyðilegst jafnframt?
Hvaða ráð eru til gegn mosan-
um?
Jeg er viss um, að margir
yrðu þakklátir garðyrkjuráðu-
nautnum, ef hann vildi svara
þessum spurningum.
Garðeigandi.
Bui-t með pestina.
ÞAÐ ER EKKI gott að segja
hverju garðyrkjusjerfræðingar
kunna að svara við þessum
spurningum. En ef brjefið á að
vera dulbúinn áróður fyrir því,
að^grasblettir hjer innanbæjar
sjeu fyltir með kúamykju, eða
öðrum daunillum áburði, þá1
segjum við, sem í bænum búa
nei. Hvort sem við verðum köll
uð „máluð ilmvatnakynslóð“
eða eitthvað annað.
Það hlýtur að nægja að bera
tilbúinn áburð á grasbletti inn-
an bæjarins og þess er krafist
að garðeigendur haldi sjer við
ákvæði lögreglusamþyktarinn-
ar um að bera ekki daunillan
áburð í garða sína.
Burt með pestina.
Brjef garðeigenda ‘ gefur
meira að segja tilefni til að
minna á að varla sje ákvæðum
lögreglusamþyktarinnar hvað
áburð snertir fylgt sem skyldi.
Úldinn fiskúrgangur á blettum
og túnum við bæinn bendir m.
a. til þess.
| Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
3 ------------------------...—
i
. Sagt er að sagan endurtaki sig
í SÆNSKA tímaritinu „Obs“
birtist nýlega grein um utan-
ríkismál, er heitir: Sem á
Hitlers dögum.
Þar eru rifjuð upp ýms atriði
í alþjóðamálum í dag, sem bera
óneitanlega nokkuð mikinn
svig af aðstöðunni, sem var á
valdadögum Hitlers. I grein-
inni segir m. a. á þessa leið.
Heimsyfirráð.
1. í mörg ár áttu Bretar leynt
og ljóst í baráttu við aflmesta
ríkið á meginlandinu, Þjóð-
verja.. Þeir heimtuðu nýlend-
ur, þóttust bera hag blökku-
fólks í nýlendum Breta fyrir
brjósti. Ásetningur þeirra var
að sprengja breska heims-
veldið.
Aftur er komin upp tog-
streita milli Breta og aflmestu
þjóðarinnar á meginlandinu.
Meginlandsþjóðin þykist enn
bera hag nýlenduþjóðanna fyr-
ir brjósti, og ógnar nú við-
kvæmum samgönguleiðum hins
breska heimsveldis.
Ólík.ar stefnur og
sjónarmið.
2. Ríki Hitlers var stjórnað
með bláköldu einræði, svo
stjórn hans var í fullri and-
stöðu við hið breska lýðræði og
frjálsræði vestrænna þjóða. En
vel má minnast þess, að Naz-
istarnir hjeldu því fram með
miklu offorsi, að þeir væru lýð-
ræðissinnar, frjálslyndari en
,,höfðingjaklíkan“ í London.
Enn er andstæðingur Breta
einræðisþjóð með stjórnarfari
og hugarfari fjarskyldu því,
sem vestrænum þjóðum fellur
í geð. I Moskva er einráð valda-
klíka, einsog var meðal Naz-
ista, sama flokkseinræðið.
Nýjar Quislinga-
deildir.
3. í baráttunni milli Breta og
Hitlers vann Hitler á fyrsta
sprettinn. Því Bretar beittu úr-
eltum aðferðum. Nazistar komu
sjer upp Quislingaflokkum með
öðrum þjóðum, en Bretar gerðu
ekki annað en benda á lýðræð-
ishugsjónir og frelsiskenning-
ar. Hitler gerði samninga, til
þess að halda þá eins lengi og
hann taldi sjer hag í. En Bret-
ar gerðu samninga eins og
þeirra var siður með það fyrir
augum að halda þá eins lengi
og þeim var frekast fært.
Eru ekki sömu árekstrarnir
nú, á milli tveggja gerólíkra
stjórnarkerfa. Annars vegar er
hið vestræna lýðræði. Hinsveg-
ar hið austræna einræði Rússa,
er róa öllum sínum árum eins
og Nazistar á sinni tíð, til á-
hrifa út um lönd, m. a. með
sínum „quislingaflokkum".
Þegar miðstöðin í Moskva gef-
ur ,,línuna“ sýnist manni ekki
betur, en kommúnistaflokkar
út um Evrópulönd séu álíka
hlýðin verkfæri og hinir 600
ríkisþingsmenn Hitlers í Kroll-
óperunni.
Orðasennur.
4. Þegar Bretar og Þjóðverj-
ar áttu í orðakasti á dögum
Hitlers, þá voru Bretar oft
orðhvassir, en kurteisir, en
Þjóðverjar notuðu óþveginn
munnsöfnuð og kölluðu valda-
menn Breta öllum illum nöfn-
um, ekki síst „stríðsæsinga-
menn“. Sama orðbragð kom
nýlega upp í Moskva gagnvart
Churchill. Hann er nú kallað-
ur þar „stríðsæsingamaður“.
„01nbogarúm“.
5. Taláð var um hið auðuga
Bretland gagnvart hinum fá-
(Gjörið svo vel að fletta á
bls. 11., 3. dálk.