Morgunblaðið - 09.09.1947, Blaðsíða 11

7
Þriðjudagur 9. septr. 1947
MORGUNBLAÐIÐ
11
- BRJEF SEND MORGUNBLAÐINU -
Sorgleg sannindi
Herra ritstjóri:
NÚ ER það orðið kunnugt al-
þjóð þessa lands, að eftir þau
góðæri, sem gengið hafa yfir
hjer á landi, hvað efnahag og af-
komu fólksins áhrærir, er nú
þann veg komið gjaldeyrisaf-
komu þjóðarinnar, að undan-
farna mánuði og það sem af er
þessu ári, hafa bankarnir hjer,
sem hafa á hendi gjnldeyrisaf-
greiðcluna, hjer á landi, ekki
getað afgreitt smávægilegustu
upphæðir, hvorki í sterlings-
pundum, dollurum, eða annarri
útlendfi mynt, þótt menn hafi
haft gjaldeyrisleyfi frá fyrrver-
andi Viðskiptaráði í höndunum.
Það hefðu þótt ótrúleg tíð-
indi fyrir tveimur árum síðan
og sá ekki þótt spámannlega
vaxinn, sem þá hefði spáð því,
að nú, árið 1947, yrði svo illa
komiþ gjaldeyrisástandi þjóðar-
innar, að ekki væri til nauðsyn-
legur gjaldeyrir fyrir venjuleg-
um og nauðsynlegum vörum,
þjóðinni til handa.
Fyrir tveimur árum átti ís-
lenska þjóðin 500—600 milljónir
króna innstæður í itlendum
bönkum, en nú virðist þessi álit-
legi gjaldeyrisforði, sem þjóðin
átti til góða í stríðslokin, vera
að öllu eða mestu leyti uppaus-
inn og það svo gjörsamlega, að
nú er ukaupsýslumenn hjer,
sem , pantað hafa smávægilegar
sendingar af góðum og nauð-
synlegum vörum, gerðir að ó-
merkilegum vanskilamönnum,
vegna þess, að enginn gjaldeyrir
er fyrir hendi, til að innleysa
þessar vörur með jafnvel hversu
litlar upphæðir sem um er uð
ræða og hversu nauðsynlegar
sem vörurnar eru og þó brýn
vöntun sje á þeim.
Jeg býst við því að kommún-
istar og aðrir ábyrgðarlitlir lýð-
skrumarar segi það skaðlaust
þó að heildsalar og aðrir brask-
arar, eins og þeir munu orða
það, fái ekki að innleysa vörur,
sem þeir hafa glæpst til að
panta á síðustu mánuðum,
stundum kanski án þess að hafa
áður fengið gjaldeyris- og inn-
flutningsleyfi og jafnvel þó þeir
hafi haft fullkomin leyfi fyrir
vörunum, þegar þær voru pant-
aðar. En hjer er um miklu al-
varlegra mál að ræða en komm-
únistar og aðrir fáfræðingar á
sviði verslunar og viðskípta
halda. Iljer er um það að ræða,
að íslensk verslunar- og við-
skiptastjett, sem með starfsemi
sirmi hefur byggt upp efnalega
afkornu þessarar þjóðar, síðan
verslun varð frjáls og innlend
hjer á landi og sem hefur með
starfi sínu skapað þessari þjóð
traust og álit annarra þjóða, er
nú með aðgerðum þeirra, sem
nú hafa farið með æðstu mál vjð
skipta- og fjármála út á við,
stimplaðir sem vanskilalýður og
þjóðin sem vanskilaþjóð, sem
engu sje treysandi, hvað við-
skipíi og fjármál snertir.
Sá raunveruleiki, sem hjer
hefur skapast á síðustu mánuð-
um getur í framtíðinni orðið
þjóðinni dýr og hættulegur. —
Eins og nú horfir við er ekkert
útlit fyrir að útlend verslunar-
fyrirtæki fáist til þess að af-
greiða hingað vörur, hverrar teg
undar sem er, nema að greiðsla
fyrir vöruna hafi verið að fullu
leyst af hendi, áður en varan er
afgreidd. Allir, sem þekkja
verslun og viðskipti, eins og það
hefur gerst á undanförnum ár-
um vita hversu mikla erfiðleika
og kostnað það skapar í viðskipt
um þessarar þjóðar vfirleitt, ef
ekki verður hægt að fá allar al-
gengar vörur afgreiddar gegn
greiðslu hjer á staðnum, eins og
átt heíur sjer stað, að mjög
miklu leyti undanfarin ár. Að
jeg nú ekki tali um, að þeir kaup
sýslumenn hjer, sem hafa skap-
að sjer það traust hjá erlendum
viðskiptavinum, að það væri ó-
hætt að afgreiða til þeirra vörur
í opinn reikning, eða á annan
hátt gegn síðari greiðslu, eru nú
vegna þess slæma ástands, sem
hjer ríkir, á sviði gjaldeyris-
mála algjörlega útilokaðir frá
slíkum viðskiptum.
Jeg býst við því, að það þætti
illa stjórnað og illa komið gjald-
eyris- og viðskiptamálum þjóð-
arinnar, ef 1-caupsýslumenn
hefðu stjórnað þeim svo illa,
sem nú er raun á orðin hjá þeim
ráðum og nefndum, sem hjer
hafa um fjallað. Jeg býst við að
þá muni hvína í skjáum komm-
únista og annarra óheillamanna,
sem jafnaðarlega þenja gúla og
kenna kaupsýslumönnum um
flest það er illa fer í fjármálum
og viðskiptum landsins. En nú
vill svo til, að kaupsýslumenn
hafa ekki verið spurðir ráða á
undanförnum árum, um þessi
mál, heldur hafa alveg óreyndir
angurgapar og . hagfræðingar
helst verið látnir fialla um þessi
mál, enda hefur reynslan orðið
eftir því.
Nú er búið að keyra gjaldeyr-
is- og viðskiptakreppu yfir þjóð-
ina, sem útlit er fyrir að verði
henni mjög hættuleg og erfið.
Og víst er um það, að ekki verð-
ur sú kreppa þjóðinni ljettari
eða hættuminni, ef að því verð-
ur jafnframt unnið, að eyði-
leggja það lánstraust og álit,
sem íslendingar hafa til þessa
skapað sjer hjá öðrum þjóðum.
En að því er unnið markvíst,
ef nú verður lengur látið svo til
ganga, að þeir menn og verslun-
arfyrirtæki, sem hjer eiga liggj-
andi góðar og gagnlegar vörur,
án þess að þær fáist innleystar,
vegna gjaldeyrissynjunar. Jeg á
hjer við, þar sem um það er að
ræða, að menn hafi fengið hing-
að sendar vörur, sem baéði eru
gagnlegar og nauðsynlegar og
sem pantaðar hafa verið sam-
kvæmt venjulegri borf og nauð-
syn. Aftur á móti, ef um það er
að ræða, að einhverjir hafi án
pokkurs leyfis pantað og það
kanski í stórum stíl vörUr, sem
engin þörf er fyrir og jafnvel
vörur, sem meiningarlaust er að
nota gjaldeyrir þjóðarinnar fyr-
ir, er sjálfsagt að gera nú þegar
ráðstafanir, þær bestu sem kost-
ur er á, til að þær vörur verði
endursendar á kostnað þeirra,
sem þar eiga hlut að máli. En
að láta allt þessum málum við-
Framh. á bls. 12
»■
Herra ritstjóri:
UNDANFARNA raánuoi hef-
ur mátt lesa í ísl. cg erlcndum
blöðum um vaxandi aflatregðu,
sem orsakast af minkandi íiski-
magni í sjónum. Þetta er mjög
alvarlegt fyrir framtíð íslend-
inga allra, jafnt þeirra, sem í
landi eru og þeirra, sem á sjó-
inn sækja. Eftir hina riýafstöönu
styrjöld var t. d. rnjög góð veiði
í Norðursjcnum, en nú, eítir að-
eins 28 mánuði er veiðin orðin
svo treg að þau skip, sem þar
hafa veitt, leita til ar.nara miða.
Fari fslandsmiðin sömu leiðina,
hvar erum við þá stödd ? Vil jeg
leyfa mjer að nefna t. d. greinar
Mr. Withakers í Llb!., tvívegis,
og grein i Lecb. Mbl. 31. ág. þ. á.
„Rányrkjan í sjónum“.
Það er eítirtektarvert ao hið
fyrsta tölublað I. árgangs mán-
aðarr. „Ægir“ sem hr. Matthías
Þórðarscn ræost í að gefa út, ár-
ið 1905, á cgin ábyrgð (eítir mis
heppnaðar tilraunir til þess ao
hefja útgáíuna með samtökum
útvegsmanna), skuii einmitt
taka þeíta mál til meðferðar,
með hvatningu til fiskimanna
um að hefjast handa með að
klekja úr ííski* samtímis með
veiðunum. Álít jeg rjett að taka
greinina upp eins og hún er rituð
upphaflega ug segir þar svo:
FISKIKLAK
„í hinu cnska Fishermans
„Nautical Almanak", tcm gcfið
er út í Grirn. þy, stendur á ári
hverju grein sú, sem hjer íer á
eftir. Þar eð hún felur í sjer
þýðingarmiklar bendingar til
allra fiskimanna, ætlúm vjer
þess þörf að íslendingar fui að
kynnast innihaldi hcnnar.
Fiskinum fækkar og fcer margt
til þess: Fyrst og íremst þær
þrautstunduðu botnvörpuveioar.
Smáseiðin eru vcidd cg drep-
in, en verCa þó ekki höfð til mat-
ar. Fiskurinn er veiddur á hrygn
ingartímanum. Þetta hcfur vald-
ið áhyggjum fyrir LamtíO íiaki-
veiðanna og efatemdir uu fram-
för og þrif þessarar atvinnu-
greinar framvegis. Mörg'fisld-
svið er áður voiu auðug er nú
þuraúsin. Mörg ráð hafa mcr.n
hugsað upp til þecs að stcmrna
stigu fyrir þessu, en ekkcrt clug-
að.
Fiskimennirnir geta þó sjálf-
ir ráðið nokkrar bætur á þessu,
— Fiskimennirnir, cern glo.ðlcú
hafa að því að trufla náttúrunn-
ar eðlilegan cang í haíinu, hafa
það í raun og veru á tínu valdi
að bæta fyrir gcroir sínar eí
þeir fylgja eítiríarandi bending-
um. Menn geta á rr.jög einfaldan
og auðveldan hátt látio.fickinh
hrygna á hrygningartímanum,
ef hann aceins kemst lifandi 'in:i
í bátinn.
Drepið hendinni liðlega á kvið
fiskjar og látið hrognín.og mjölk
ina renna í gegn um gotraufina.
LátiO þetta rer.na 1 ker hálffylí
með hreinum rjó. — Best er að
hleypa mjóikinni fyrst út og
hræra Ciwcin gætilegá í rriéð hcnd
inni uns sjórinn lítur út eins og
dauf mjólkurblanda. Hleypið því
næst hrognunum niður í kerið
og hrærið síðan alt saman gæti-
lega með hendinni. Eftir nokkr-
ar mínútur er meiri hluti eggj-
anna frjóvguð. Hellið svo inni-
haldi kersins aftur í sjóinn. Nátt
úran sjer um það sem eftir er.
Hafið sjúlft er besta klakstöð.
Reyna má nothæfni þessarar
aðferðar á þenna hátt. Nokkur
frjóvguð hrogn (egg) eru látin
í ílösku fulla af hreinum sjó.
Skifta skal oft um sjóinn. Úr
eggjunum kemur síðan fiskung-
viði, sem fyrst er gagnsætt, og
sjest aðeins 1 sjónauka, en síðan
með berum augum, Klekja má
alveg i.t í ílöskunni. Hitinn í
flöskunni á að vera venjulegur
sjávarhiti'. Ef einstök egg verða
gagnsæ og.hvít, er eggið dautt.
Slíkum eggjum ber að rýma úr
flöckunni scm fyrst.
Þetta er rnjög skemtilegt starf.
Ef fislámenn viidu leggja það á
sig að fylgja framanritaðri að-
íerð, og spilla ekki hrognunum
úr öilum þeim fiski, er þeir fá
liíandi á skip, þá myndi árang-
urinn verða mikill, cn þeir sjálf-
ir hafa yndi og ánægju af starf-
inu. Með þessu móti gæti einn
maður hæglega á 10 rnínútum,
hleypt meiri fiski, að tölunni, í
sjóinn aftur, cn þau 100 þús.
tonn, sem árlcga koma á fiski-
markáðinn í Grimsby. Margar
milljónir af fiski eru látnar í
hafið á ldákstöovunum í Noregi,
Anieríku',’og Kanada cg Nevv-
foundlandi og öðrum löftdum. —
Fiskimcr.n reka sig ofl á niergð
af smáfiski á þessum stöðum,
þar sem áður cn klakið hófst var
engir.n íiskur.
V jcr hyggjum að gera fiskút-
veginum grcíða ir.eð því a3 gefa
strandbúunum þessar upplýsing-
ar. Það gleddi oss mjög, ef þess-
ar be-ndingar yrSu til þess að
rner.n gerou slikar tilraunir t.
J. á þoroltveiðum í byrjun vors
á Ifr.'gi'.Iugartírnar.urn, og til-
raunir þessar heppnuðust og
hvettu til að lergja r.íund á þctta
í stccrri stíi.
Iljer endar þectí grcin, sem
,ck:itiö cr í „Ægi“ íyrir 42 ár-
um. En í framhaldi af þessu vil
jeg skora á alla formenn og skip
stjóra, að vera búna að skipu-
leggja þetta starf fyrir næstu
vertíð, undir eftirliti og leiðbein-
irgum frá fiskifræðingum okk-
ar. Eg er viss um það, að þetta
starf myndi verða ísJensku fiski
mönnunum jafnvel til meiri á-
nægju í tregu fiskiríi, því þá
væri komin vonin í betri afla
síðar. Þetta væri því eins konar
innlegg á banka.
Það þætti ekki fyrirhyggja af
bændum ef þeir tækju upp á því
að slátra öllum ánum íyrir burð.
í einurn þorski (hrygnu) er
talið að vera muni um 9 mil-
jónir eggja. Ef t. d. 100 bátar og
skip tækju þó ekki væri nema 10
hrygnur til frjóvgunar, eða sam-
tals 1000 hrygnur, þá gerir það
9 þúsund milljónir eggja (eða
9 milljarða). Með því að klekja
út í stampi þá má gera ráð fyrir
því að það sjeu meiri líkur til
þess að egging frjóvgist, heldur
en ef frjóvgunin fer fram í hinni
miklu víðáttu sjávarins, og betri
klakstöð er ef til vill ekki til en
einmitt Faxaílói.
Ennfremur er vert að athuga
það að svo kann að vera, að þeg-
ar þorskurinn er kominn í Faxa-
flóa eða hrygningarstað annars
staðar, að hann kunni að finna
hita sjávarins of mikinn, og færi
sig þaðan í leit að hentugri stað,
en svo kann þá að fara að hann
finni hann ekki og hrygni þar
af leiðandi þar sem hann er
staddur í lok hrygningartímans,
en þær slóðir kunna að vera fyr-
ir utan venjuleg veiðjsvæði. —
Þangað mun svo hinn uppvax-
andi fiskur leita aftur síðar. Ef
hinsvegar einhver lJuti þess
fiskjar sem aílast á venjulegum
veiðisvæðum væri tekinn til
klaks má þá gera ráð fyrir því
að sá fiskur leiti aftur þangað,
sem hann vex upp.
Ifinar nefndu tölur fjölgunar-
innar eru svo stórkostlegar að
það er vert að veita þessu máli
.alvarlega athygli, og hafa þeir
formenn og togaraskipstjórar,
sem jeg hefi fært þetta mál í tal
við, tjáð sig fúsa til þess að
hrinda þessu máli í framkvæmd
á næstkomandi vertíð.
Ólafur Þórðarson.

£ °

ises'gja ibÉð
í [jóðu' stcinhúsi til sölu. Uppl. gefur.
ilARALDUR GUÐMUNDSSON,
f löggiltur fasteignasali,
f Hafndrstræti 15,
| símar: 5415 og 5414, heima.
1
ireinlegtir eldri maiíur
§ óskast scm r.áðhúsvörður. Upplýsingar á skrifstofu
f NÝJA LíÓ.
í
i