Morgunblaðið - 16.10.1948, Blaðsíða 9

Laugardagur io. oat. 1948. '‘ MORGtJNBLAÐIÐ
0
8IMÁÞJOÐIRNA
AST
RÆÐUMENN, sem tekið hafa
þátt í bessum umræðum hafa
hvað eftir annað haft orð á því,
hve andrúmsloftið sje þrungið
af þungum áhyggjum og erfið-
leikum, sem steðja að okkar
nýbyrjaða starfi. En við hverju
var að búast, eftir að svo marg-
ar fagrar vonir hafa hrunið í
grunn •— og enn stöndum vjer
gagnvart mörgum óleystum
vandamálum.
Ef jeg nú spyr sjálfan mig:
Hvernig er hugum háttað á
þessu þingi — eða hvað liggur
í loftinu? Jeg mundi svara —
því miður er svo að sjá, sem
andrúmsloftið sje mótað af skiln
ingsleysi því, sem gjört hefur
klofning í S. I>. og hefur það
djúp víkkað og breikkað. Jeg
hika ekki við að segja þetta,
þó það sje ef til vill það sorg-
legasta, sem fyrir hefur komið
og þótt sú hugsun sje alvöru-
þrungnari eh öll önnur mál. Því
fjelagsskapur sem þessi er ein-
göngu hugsanlegur og fram-
kvæmanlegur ef athafnir hans
eru byggðar á, ekki aðeins
umburðarlyndi, heldur á sönn-
um skilningi á sjónarmiði ann-
ara aðila.
Herra Bevin, utanríkísráð-
herra Breta, sagði hjer í gær —
og jeg get ekki endurtekið það
eins vel og hann sagði það —
að'lönd hinnar vestrænu menn-
ingar og lýðræðis — 5 klass-
iskri merkingu þess orðs —
geta ekki álasað sjer fyrir neitt.
Það erum vjer, vestrænu
þjóðirnar, sem viljiun frjálsar
samgöngur; það erum vjer, sem
leggjum aðaláherslu á hugsana-
frelsi og frjálsan hugmynda-
flutning; það erum vjer, sem
erum reiðubiinir að leggja öll
stjórnmál, athafnir og tilgang,
undir rannsókn og dóm almenn
ings.
Ekkert Jámtjald í vestrinu.
Það eru ekki við, sem er-
um innilokaðir á bak við Járn-
tjald; vjer viljum komast í
gegnum það, til að fá vitneskju
um hvað er að gjörast þar
fyrir handan, og þegar vjer höf-
um fengið skilning á því, að
náigast þá, sem þar eru og ná
samstarfi við þá.
Hitt er engum vafa bundið,
að þeim megin, sem rússnesku
Ráðstjórnarríkin eru, þar er
enginn skilningur á vestræna
heiminum. Ræða herra Vishin-
sky, vara-utanríkisráðherra
Sovjetríkjanna, í gær sannaði
það ennþá einu sinni.
Ef til vill þvkir það yfirlætis
legt af fulltrúa smáríkis, sem
Belgíu, að svara yfirlýsingum
Ráðstjórnarríkjanna. En vera
má, að það sje fullt eins heppi-
legt að smáríki svari hinu míkla
rússneska ríki, því engin leið
er að leggja slíkt út sem æsing.
Það væri allt of hlægilegt, að
hugsa sjer að litla Belgía vildi
ráðast á Sovjetríkin!
Það er aðeins unnt að skilja
ræðu herra Vishinskys á tvo
vegu: annaðhvort er hún áróð-
ur og annað ekki — eða hún
er í einlægni töluð. Hvort held-
ur er, þá er ræðan svara-
verð. Því ef hún er áróður, þá
höfum vjer rjett til að nota
þennan ræðupall til gagnáróð-
urs. Ef hún hinsvegar er ein-
TEF
bS/4
Útdráttur úr ræðu Paul Henri Spaak
á Alsherjarþingi S. Þ. í París
RæSa sú, sem Paul Henri Spaak forsætisráöherra
líelgíu fíutti á þriSja alsherjarþingi SameinuSii þjóð
anna, 28. f.m* vakti alheimsathygli. Þar íaiaöi stjórn
málamaður smáþjóðar einarðíega til Rússa, sem
htngað til hafa tafið fyrir og skemt sarnstarf Sþ.
Iíjer á eftir fer útdráttur úr ræSu Spaaks, fyllrl en
hægt var að hafa í frjettunum af ræðunni.
læglega töluð, þá ber hún vott
um svo gjörsamlegt skilnings-
leysi á hugsunarhætti og sjón-
armiðum vestrænna þjóða,
slíkri vanþekkingu á því hvað
vestrænar þjóðir vilja og
hvernig þær hugsa, að það
verður ekki hjá því komist að
ieitast við að leiðrjetta'þá van-
þekkingu og að gefa Rússlandi
kost á, að kynnast því, til þess
að það megi byggja stjórnmála-
stefnu sína á rjettri þekkingu
um það. hvernig hugsað er og
hvað gjörist í þessum hluta
veraldarinnar — í löndum
Vestur-Evrópu.
Jeg ætla mjer ekki að deila
um kommúnisma. Skoðun mín
er sú, að ef til vill muni fyrir-
komulag kommúnismans geta
átt við sumstaðar í heiminum
— en að hinn vestræni heimur
geti vel verið án hans. Jeg vil
geta þess, án þess að fara frek-
ar út í að ræða um stjórnmála-
stefnur, að í síðustu styrjöld
börðumst vjer Belgíumenn á
móti fasisma og Hitlerisma —
og vjer ætlum ekki að leggjast
undir neina tegund af einræðis-
kenningum eða ofbeldi.
Vjer stöndum með lýðræði;
það er að segja, vjer trúum á
— af öllum vorum sannfæring-
armætti og af öllum hug — að
nauðsynlegt sje, að stjórnmála-
samfjelag sje byggt á hugsana-
og málfrelsi, á ritfrelsi og á
frelsi til funda- og samkomu-
halda. Vjer viljum frjálsar kosn
ingar; stjórn, sem ber ábyrgð
gagnyart fólkinu; virðingu fyr-
ir göfugleika allra manna — og
"ík‘i, sem þjóna,r manninum,
ekki menn, sem eru látnir þjóna
ríkinu — því síður menn, sem
verða að þjóna einum flokki.
Herra Vishinsky talaði mik-
ið um stríðsæsinga herferðir,
sem ættu að eiga sjer stað í
Bandaríkjunum, Bretlandi og
— hann hikaði ekki við að segja
það — í Frakklandi, Belgíu,
Luxemburg og Hollandi.
í einlægni sagt, hvað mínu
landi viðvíkur, þá þekki jeg
ekki einn einasta ábyrgan stjórn
málamann nje stjórnmálaflokk,
nje heldur nokkurn mann, sem
áhrif hefur til að móta almenn-
ingsálit, sem er stríðsæsinga-
maður. Jeg hef aldrei heyrt,
sjeð nje lesið í blöðum lands
mins eina einustu setningu, sem
gæti verið skilin svo, að Belgía
hefði hug á .að hefja árásar-
strið á nokkra þjóð.
Paul Henri Spaak
Greinarmunur.
Það má ekki ganga fram hjá
því, að gjöra greinarmun á hug-
myndum. Ekki má rugla sam-
an þeirri hugmynd, að vera við-
búinn því, að ef til vill kunni
stríð að skella á — og hinni, að
vilja stríð. Það verður að at-
huga, að ekki er sama að búa
sig undir hugsanlegt stríð og
hinu, að leitast við að koma
því af stað.
Enginn efi er á því, að Rúss-
lands megin er stórlega ýkt það,
sem menn lesa í blöðum Vest-
urlandanna. Þegar jeg las aft-
ur yfir ræðu herra Vishinskys
varð mjer það ljóst, að hann
lagði alltof mikið uppúr blaða-
greinum, sem í vestrænum lönd
um mundi engin athygli veitt.
Herra Vishinsky hrópaði upp
— og með hvílíkum ofsa — út
af greinum, sem birst hefðu í
amerískum blöðum og tiltóku
vegalengdina frá lofthöfnum
Vesturlandanna til vissra staða
á Rússlandi. En þær upplýsing-
ar, herrar mínir! Eða sá stríðs-
æsingur að nefna mílufjöldann
á milli Moskva og London!
Mig langar til að spyrja hátt-
virtan fulltrúa Ráðstjórnar-
ríkjanna einnar spurningar:
Getur hann fullvissað mig um,
að herstjórn Sovjetríkjanna
hafi aldrei reiknað út vega-
lengdina á milli Moskva og
London? Og hvort álítur hann
hættulegra fyrir friðinn í heim-
inum: leynilegan út^eikning
herstjórna — eða landabrjef,
sem birt eru í almennum ame-
rískum tímaritum og gefa upp-
lýsingar um jafn einstæðar nýj-
ungar og vegalengdina á milli
tveggja stórborga?
En það er nú.fleira, sem úm
er að ræða en stríðsæsingar.
Það er lika Fimmvelda-sátt-
málinn, Brussel-samningurinn!
Þeir, sem gjöra þannig lagað-
an samning með sjer, segir!
herra Vinshinsky, og s.kipu-
leggja þannig samtök, fylgja
stefnu, sem á ekkert sameigin-
legt með friðar- og öryggis-
stefnunni, heldur eggja þeir til
ósamkomulags og skipuleggja
nýja styrjöld!
Þessi rök eru ekkert sjerstak-
lega djúpsæ. Með öðrum orðum,
þegar Rússland myndar sam-
tök með löndum þeim, sem
liggja að landamærum þess,
þegar það semur við Pólland,
Tjekkóslóvakíu, Júgóslavíu og
svo mörg önnur Austur Evrópu
lönd, þá er það friðarstefna.
En þegar Holland og Belgía
mynda bandalag með Frakk-
landi og Bretlandi, þá er það
ófriðarstefna!
Úrslitarök.
Herrar mínir, jeg hef tvenns
konar rök til að afsanna áróð-
ur, sem þennan og er hvoru-
tveggja úrslitarök. Þegar vjer
undirrituðum Fimmvelda sátt-
málann gjörðum vjer ekkert
. annað en að fara nákvæmlega
, eftir 31. grein stofnskrár Sam-
I einuðu þjóðanna. Þar segir svo:
..Ekkert í þessari stoínskrá skal
hefta rjettinn til sjálfsvarnar,
^hvort heidur einstaklinga eða
: samtaka“. Þessi stofnskrá, sem
Sovjetríkin undirrituðu, ásamt
Austur-Evrópuríkjum, um leið
og vjer, veitir oss rjett til að
| sameinast og skipuleggja lög-
lega vörn, einstaklingslega eða
sameiginlega. Á þessum grund-
velli og engum öðrum, samein-
uðumst vjer til að fullgjöra sátt
mála vorn.
| ÞesSi lagalegu rök eru nóg,
(út af fyrir sig. En er nokkur
maður hjer inni, — eða i heim-
inum —, sem trúir því, að
Luxemburg, Holland og Belgía
hafi hug á árásarstríði?
Sovjet-fulltrúinn þarf ekki
að íeita að flóknum rökum fyr-
ir stefnu vorri. Jeg skal segja
hreinskilnislega — ef til vill
óvægilega — hvað það er, sem
liggur til grundvallar fyrir
stefnu vorri. Það eru aðeins
smáþjóðir, sem geta leyft sjer
að tala svo hreinskilnislega.
| Viíið þjcr á hverju stefna vor
, byggist? Það er ótti við ykkur
ótti
sem
ótti við síjórn ykkar
| við stjórnmálastefnuna
| þið fylgið.
I Vitið þjer hversvegna vjer
| erum hræddir? Vjer erum
j hræddir vegna þess, að þjer tal-
j ið svo oft um heimsveldisstefnu,
eða einveldi. Hvað er heims-
veldisstefna? Það er þegar þjóð,
venjulega stórþjóð, leggur und-
ir sig önnur lönd og eykur
þannig veldi sitt í heiminum.
Heimsveí disstefna Rússa.
Hvað eru söguleg sannindi
síðustu ára? Það er aðeins eitt
ríki í heiminum, sem kom út
úr síðasta stríði sem sigurveg-
ari annara landa. Það var
Sovjet-Rússland.
Það var meðan á stríðinu stóð
að Balkanlöndin voru innlim-
uð í Rússland; það var meðait
á stríðina stóð og vegna þess,
að þjer hirtuð sneið af Finn-
landi; það var meðan á stríð-
inu stóð og vegna þess, að þjer
tókuð hluta af Póllandi. Það er
vegna 5rðar óskammfeilnu og
undirferlislegu stjórnmálaað- ■
ferða að þjer nú eruð öllu ráð-
andi í Varsjá, Prag, Belgrad
Bukarest og Sofíu; það er yðar
stefnu að þakka, að þjer nú
hafið setulið í Vín og Berlín og
ætlið ekki þaðan burt; það er
samkvæmt yðar stefnu að þjer
gjörið nú nýjar kröfur viðvíkj-
andi Ruhr. Horfandi á þessar
aðfarir og yðar mikla ríki, sem
nú breiðir úr sjer alla leið frá
Austurlöndum til Eystrasalts og
frá Svartahafi til Miðjarðar-
hafs — og nú vitum vjer að
þjer girnist líka Rínarlönd —
og þjer spyrjið oss út af hverjtx
vjer sjeum áhyggjufullir!
Sannleikurinn er, að utan-
ríkissteína yðar er nú yfir-
gangssamari og hefur sett sjer
stærri markmið en utanríkis-
stefna keisaratímabilsins.
Vjer óttumst líka aðferðir
þær, sem þjer hafið tekið upp
á þingi hinna Sameinuðu þjóða.
Vjer erum hræddir við hvernig
þjer notið — og sjerstaklega
hvernig þjer misnotið rjettinn,
sem yður var veittur í San
Fransisco. Vjer óttumst hvernig
þjer notið og misnotið neitun-
arvaldið.
Vjer erum hræddir vegna
þess, að á þessu þingi hafið þjer
gjörst talsmenn kenningarinn-
ar um algjör yfirráð einstakra
þjóða og vjer spyrjum cjálfa
oss hvernig alþjóðleg stofnun
fái uppfyllt skyldur sínar, ef
þessi úrelta og afturhaldssama
kenning fær að halda velli.
j Alþjóðleg stofnun getur að-
! eins uppfyllt skyldur sínar og
orðið til gagns, ef allar þjóðir
— smáar, miðlungs og stórar
—- hafa fullkomlega áttað sig
I á því, að fyrir ofan þeirra ein-
staklingsvilja eru til alþjóða-
lög. Hvenær sem eitt land leit-
ast við að láta sinn vilja gilda,
án tillits til vilja meiri hluta
þjóðanna, þá getur þessi stofn-
un ekki veitt oss það, sem vjer
allir ætlumst til af henni.
! Samstarfsneitun
Sovjetríkjanna.
Það var ekki eingöngu að þjer
notuðuð og misnotuðuð neitun-
arvaldið. Yður nægði ekki held-
ur að setja yfirráð einstakra
þjóða ofar alþjóðalögum. Þjor
hafið yfirleitt fylgt þeirri stefnu
að neita aö starfa með Sam-
einuðu þjóðunum í hvert sinn
og samkomulag varS f S. Þ. um
eitthvað þaS, sem ekki var i
samræmi x'JZ yðar girndir eða
ráðleggingar.
Það er auðvelt mál, að benda
Framh. á bls. 10