Morgunblaðið - 08.04.1949, Blaðsíða 9

Föstudagur 8. apríl 1949.
MORGVTSBLAÐIÐ
Kosningakeimur að fjárhagsumræðunum
Osló 30. tnars.
ATLANÍSHAFSSÁTTMÁL-
INN hefir orðið fyrirferðar-
mikill í tveimur síðustu Noregs
pistlum mínum, en nú er málið
afgreitt, svo að tök eru á að
minnast á annað. Því að vitan-
lega hugsa Norðmenn um ýmis-
legt fleira en A-sáttmálann, þó
að hann hafi undanfarið verið
mál málanna. I gær var sátt-
málinn endanlega samþykktur
í Stórþinginu og var alvöru-
blær j7fir athöfninni. Nafnakall
var notað, en það er sjaldgæft
hjer, og aðeins sjö þingmenn
voru fjarverandi, en um þá alla
var vitað, að þeir voru með
samningnum. En við atkvæða-
greiðsluna voru þeir ná-
kvæmlega tíu móti einum. —
Eitt hundrað og þrjátíu sögðu
já, en nei-in urðu þrettán —
kommúnistarnir ellefu og tveir
úr stjórnarflokknum.
Umræðurnar.
Við umræðurnar kom fátt
nýtt fram nema helst það, að
bent var á, að A-sáttmálinn
bindi þátttökuríkjunum ekki
neina nýja bagga umfram þá,
sem þjóðirnar hefðu tekið á sig
með S. Þ. sáttmálanum. Þá er
rjett að geta þess, að Halvard
Lange lýsti í ræðu sinni ánægju
yfir því, að Danmörk og senni-
Iega ísland yrðu aðilar að A-
sáttmálanum og kvaðst vona að
þessi þrjú lönd gætu haft gagn-
lega samvinnu sín á milli í þeim
fjelagsskap, og sama sagði
Lothe, er mælti fyTÍr Vinstri-
flokkinn. En framsögumaður
nefndarinnar var Terje Wold,
sem benti einkum á að það hefði
komið fram er sáttmálinn var
birtur, að hann væri að ýmsu
leyti rýmri eb gera hefði mátt
ráð fyrir, og skuldbindingarnar
minni en í S. Þ.-sáttmálanum.
Það var hálfvegis búist við
því, að kommúnistar mundu
beita málþófi til að tefja fyrir
umræðunum, en af því varð þó
ekki. Aðalrök Vogts fulltrúa
þeirra gegn sáttmálanum voru
þau, að hann lýsti. vantrausti
á S. Þ. og veikti það. En ..frið-
arvinirnir“ Ijetu til sín heyra
á annan hátt.Þegar Terje Wold
hafði talað í tvær mínútur var
dúkur látinn síga niður af
áheyrendapöllunum, með orð-
unum „Við viljum ekki A-sátt-
málann“, og í sömu svifum
Noregsbrjei frá Skúla Skúlasyni
endur ljetu sjer vel líka, því
að í haust eru kosningar. Ef
til vill varð þetta til þess, að
fjárhagsumræðan varð efnis-
lega ekki eins mikils virði og
hún hefði getað verið. En það
var fróðlegt að hlusta á hana,
því að þar mun maður hafa
fengið forsmekkinn að því, sem
aðalllega verður sett á oddinn
undir kosningarnar í haust.
Undanfarin ár hafa andstöðu-
flokkarnir fjórir: hægri, vinstri,
bænda og kristilegi, skilað sam-
éiginlegu nefndaráliti undir
fjárhagsumræðurnar. En í þetta
skifti brá útaf. Þeir komu hver
með sitt álit. Að vísu er megin-
stefna þeirra allra mjög svipuð,
en hver flokkur hefir reynt að
hafa sjálfstætt form á tillög-
unum, til þess að marka sjer-
stöðu sína og halda að sjer kjós_
endunum. Þó er allstórt bil milli
hægri annarsvegar og hinna
þriggja flokkanna hinsvegar.
Fulltrúar hægrimanna í fjár-
hagsnefnd, Stranger og Sjur
Lindebrekke, hafa gert ákveðn-
ar tillögur um ýms meginatriði,
en h'inir flokkarnir eru öllu
loðnari i tillögum sínum. Einnig
styðja margir vinstrimenn áætl
unarbúskaparboðskap Tha-
gaards, sem falla saman við
stefnu stjórnarflokksins að
miklu leyti, en heimta þó afnám
ýmsra hafta og breytta stefnu
í fjármálum.
Mons Lid (stjórnarfl.) er for-
maður fjárhagsnefndar og tók
fyrstur til máls. Eftir að hafa
minnst á skuldajöfnuðinn við
Noregsbanka, útaf þeim 1100
miljónum króna, sem Þjóðverj-
ar gáfu út seðla fyrir í bank-
ans nafni (um 250 miljónir hafa
verið greiddar inn þegar og
látnar „hverfa“ á móti þessari
skuld, og áætlað er að láta
gjafafje Marshallhjálparinnar
fara sömu leiðina, (ef ástæður
lejrfa), vjek Lid að þeim ákúr-
um, sem stjórnin hefði sætt fyr-
ir aðgerðaleysi og vanefndir á
loforðum.
Niðurgreiðslur rfkissjóðs.
Lid kvað þessar aðfinnslur
mjög órjettmætar. því að á 3—4
árum eftir stríð hefði verið gert
meira en áður á heilum manns-
þær skorður, sem miða að því
að tryggja öllum atvinnu og
halda jafnvæginu milli atvinnu
veganna“, sagði Mons Lid.
Aukin framleiðsla
eina bjargráðið.
Rolf Stranger (hægri) talaði
næst. Hann rakti fjármálastjói'n
ina síðan 1945. Öllum var ljóst
að fyrstu fjárlögin eftir stríð
hlutu að verða hærri en síðustu
fjárlög fjrrir stríð, en að þau
ju'ðu fimmfalt hærri en meðal
hæðin var áður gerði mann for-
viða. Og fjárlögjn eru afgreidd
með tekjuhalla, og fjármálaráð
herrann segir að það geri ekkert
til, eins og nú sje háttað. Til
þess að halda verðfestingarlín-
una voru teknar upp niður-
greiðslur, sem fela fyrir almenn
ingi hve mikil dýrtíðin er.
Allir eru sammála um að aukin
framleiðsla sje eina bjargráðið.
Hægrimenn telja að framleið
endurnir viti best sjálfir
hvernig hentugast er að auka
framleiðsluna. En stjórnin
heldur fast við áætlunarbúskap
sinn. — Þjóðin fjekk frelsið
1945 en atvinnumálin misstu
það, sagði Stranger. Hann sagði
að verðjöfnunarlögin norsku
(Lex Thagaard) væru víðtæk-
ari en nokkur önnur lög í
heimi, því að sámkvæmt þeim
má skipa framleiðendum fyrir
verkum á hvaða stigi sem er,
og svo svifta þau Stórþingið
fjárveitingarvaldi og eftirliti.
Öll hin mörgu þvingunarlög
sem norsk framleiðsla á við að
búa, eru afsprengi þessara laga.
— Stjórnin hefir viljað gína yf-
ir of miklu og lofað of miklu,
en vanrækt að búa sig undir að
afturkast gæti orðið í heims-
viðskiftunum og heima fyrir.
Stranger benti á að þrátt fyrir
allar áætlanir skorti mjög á
samræmingu fjárhagsmálanna.
sanngjarnt að lögtaka sjerstak-
ar reglur um vægari skatt á
tekjum, sem fengnar væru með
eftirvinnu.
Vinnuafköstin í
viðunanlegt horf.
Utheim (vinstri) taldi vand-
kvæði þjóðarinnar einkum stafa
af því, að ekki hefði tekist að
koma vinnuafköstunum í við-
unandi lag. Lönd sem hefði ver-
ið miklu ver stödd eftir stríðið
en Noregur væru nú sem óðast
að losna við höftin, en hjer
hjakkaði í sama farinu. Vinstri
menn hefðu ávalt verið mót-
fallnir því að stjórnin gengi
jafn langt í fjárfestingunum og
hún gerir, á sama tíma sem at-
vinnulífið fær ekki nærri full
nægjandi vinnuafl til sinna
þarfa. Stjórnin hjeldi peninga-
flóðinu við og þó að hún skatt-
legði þjóðina freklega þá jysi
hún út peningunum jafnharð-
an í stað þess að draga úr kaup-
getunni með því að afgreiða
fjárlögin með ríflegum tekju-
afgangi. Á meðan svo gengi
gæti fjárhagsástandið ekki orð-
ið heilbrigt. Ef verðlækkun yrði
á útflutningsvörunni væri
hætta á, að ráðast þyrfti í lán-
tökur.
Lövlien talaði fyrir kommún-
ista. Hann rjeðst hvasst á stjórn
ina, sagði að hún væri ósvikin
borgarstjórn. Vildi hann láta
ríkið taka bankana að sjer,
draga úr hervörnum, hækka
verkakaup, hverfa frá „saner-
ingar“-stefnu stjórnarinnar og
Marshall-stefnunni og öllum
innflækjum í hið kreppusýkta
fjárhagslíf Vestur-Evrópu og
Bandaríkjanna“.
Það bar til tiðinda riðasta
daginn, að1 forseti tók" or-ðið -fví
C. J. Hambro, hinum gamla <
þjóðskörungi hægrimanna.
. Ræðutíminn var 10 mín •þan»-
dag (nema hjá ráðherrum) ©g
samkvæmt venju hafa formenn
þingflokkanna tvöfaldan ræðu-
tíma. En í þetta skifti*-not«ði
forsetinn hamarinn á Hambro
er hann hafði talað 10 mín.
Það var í ræðum hægrifull-
trúanna, sjerstaklega Sjur
Lindebrække, sem skýrust
stefna kom fram í stjórnarand-
stöðunni, og hann bar fram á-
kveðnar tillögur, sem 'því íhið-
ur er ekki hægt að rekja hjer,
nema þessi aðalatriði: '1) a'9
ljetta á sköttunum, 2) gera 'ráð-
stafanir til að auka sparnað, og
3) afnema smámsaman skömt-
un og þvingunarráðstaíanir.
rigndi pappírssneplum yfir sal- aldri. Fjárfestingar næmu alls
ínn, með áprentuðu ..A-sátt- 7060 miljón krónum og í ýms-
máli þýðir 9. apríl“ og pjötlur um greinum væri framleiðslan
með ýmiskonar slagorðum komin i eins gott horf og var
komu fjúkandi niður á borð fyrir stríð. Afkomuskilyrðin
þingmannanna. Forsetinn gerði hefðu batnað hjá ýmsum, sjer-
fundarhlje og Ijet lögregluna staklega bændum og sjómönn-
ryðja pallana og hjelt svo fund- um. ,.Og með verðlækkun úti í
ur áfram fyrir tómum pöllum, heimi fáum við að njóta ávaxt-
en aðrar áheyrendastúkur voru anna af Verðfestingar- og nið-
opnaðar aftur Ymsir þingmenn urgreiðslustefnunni. Niður-
mótmæltu því að pöllunum greiðslurnar eru brimbrjótur,
væri lokað, og loks varð það f sem varnar því að verðsveifl-
úr að þeir voru opnaðir aftur, j urnar verka ekki of snögglega
en nú voru allir sem inn fóru á innlent verðlag og kaupgjald.
látnir skrifa nafn sitt. Og eftir En niðurgreiðslurnar verður að
það varð allt kyrrt.
Fjárhagsumræðurnar.
Stórþingsmenn hafa yfirleitt
lækka smátt og smátt, svo að
mögulegt sje að halda festu og
jafnvægi í fjárhagslífinu. Tak-
mörkun niðurgreiðslanna ljett-
haft nóg að hugsa undanfarna ir á ríkissjóði og gefur mögu-
viku. Því að dagana 22.—24. leika á að lækka skattana. Og
var fjárhagsumræðan í þingi með auknu vþruframboði verð-
og þá vai’ð mörgum mál að tala,
og allir vildu tala sjerstaklega
vel og þannig að háttvirtir kjós-
ur líka hægt að slaka á skömt-
uninni og afnema hana. Hins-
vegar munum við aldrei afnema
Skattaþunginn ferlegur.
Alit hægrimanna er það, sagði
hann, — að við verðum að búa
okkur undir versnandi tíma,
þannig að við getum varist at-
vinnuleysi og fjárhagsneyð,
jafnframt því að við verðúm
að gera ráð fyrir að auknar kröf
ur verði gerðar til hervarna
okkar. „Við höfum ávalt haldið
því fram að nauðsynlegt væri
að halda verðbólgunni niðri og
koma fjármálalífinu á heilbrigð
an grundvöll. Þegar við fjellr
umst á lög um hækkun skatts
á eignaauka var það með því
ákveðna skilyrði að það sem
kæmi í aðra hönd yrði notað til
þess að greiða niður þýsku fúlg-
una í Noregsbanka. Það er
mikils vert fyrir bankann að
þetta komist í lag, því að hvorki
honum. ríkinu eða þjóðinni er
akkur í því, að reikningar bank
ans gefi í skyn að hann sje
gjaldþrota stofnun“. — Strang-
er kvað skattaþungann orðinn
svo ferlegan, að atvinnulífinu
stæði bráð hætta af og benti
t. d. á að skattarnir drægi bein-
línis úr framleiðslunni. T. d.
kærðu menn slg ekki um eftir-
og aukavinnu, því að kaupvið-
bótin sem frá því kæmi færi
mestöll í skatta. Hann kvað
Marshallhjálpinní að þakka.
Moseid (bændafl.) var á öðru
máli en Lövlien um Marshall-
hjálpina, og hældi henni mjög.
„Það var henni að þakka, að
fjármál Vestur-Evrópuland
anna lentu ekki í öngþveiti.“
Moseid fann að því að iðnað-
urinn væri aukinn svo, að ..móð
uratvinnuvegunum“ (landbún-
aði og útgerð) stafaði hætta af,
og benti á að sveitunum væri
gert lægra undir höfði en kaup-
stöðunum.
Loks talaði Lavik fyrir kristi
lega flokkinn. Hann benti á að
40.000 alkohólistar væru í Nor-
egi, og þyrfti að koma þeim i
vinnu til að auka framleiðsl-
ung.
Þarmeð höfðu aðalfulltrúar
flokkanna látið til sín heyra.
En 80 ræðumenn höfðu skrifað
sig á mælendaskrá, svo að síð-
ast varð að takmarka tæðutím-
ann mjög. Þó höfðu bæði Bro-
fors verslunarmála- og Meis-
dalshagen fjármálaráðherra
langan ræðutíma. Brofors vjek
sjerstaklega að þeim ráðstöf-
unum, sem yrði að gera til þess
að starfað yrði í samræmi við
endurreisnaráætlun Vestur-
Evrópu. Heisdalshagen spáði
verðlækkun á heimsmarkaðn-
um, boðaði halla á ríkisreikn-
ingnum og sagði ekki viðlit að
hagga við niðurgreiðslustefn-
unni.
Ársreikningur
útgerðarfjelags.
Það er síst láandi þó atvinnu-
rekendur kveini undan háunv
sköttum hjer" skal -nefnttiíthý
dæmi. Klaveness Damskibs-
aktieselskap birti nýlega árs-
reikning sinn og yfirlit rekstr-
ar eftir stríð. Þar sjest að fjelag
ið hefir greitt að- meSaltaÁ
87íaró í skatta af skattskyld-
um tekjum sínum ' fyrir ' árið
1945, 46 og 47. Eitt útgerðar-
fjeiagið í Klaveness-samsteyp-
unni — A/S International —•
hefir meira að segja greitt
100,99°(, af tekjum sínum.
Undir slíkum kringumstæð-
um er eðlilegt að sumir miss*
áræðið. Því að ekki gefur rífeið ,!
svona fjelagi neina vinargjöf,
þó að það tapi næsta ár. Af-
leiðingin verður sú, að menn
athafnalífsins halda að sjer
höndum og færa jafnvel saman
kvíarnar. Þeir vilja eiga sem
minnst á hættu.
Norska stjórnin hefir ekki
minnst á þjóðnýtingu núna *
mörg ár. Ekki síðan Gerhard-
sen hjelt ræðu sína í Bergen
fyrir kosningarnar haustið 1945.
En í rauninni eru allir atvinnu-
vegir þjóðnýttir með núverandi.
háskattafyrirkomulagi. Munur-
inn er bara sá, að skattaaðferðin.
er miklu áhættuminni fyrir rík-
ið. Tapútgerðin er fyrst og
fremst greidd með eignum ein_
staklingsins og þegar þær þrýt-
ur fá bankarnir skellinn.
Almenn tíðindi.
Tvenn vertíðarlok eru um
þessar mundir, Önnur suður í
íshafi og hin í Lófót. Endanleg-
ar tölur um afkomuná eru- ekki
fengnar, en hvalveiðin hefir
gefið hpldur minna af sjer erv
í fyrra og þorskveiðarnar í
Lófót miklu minna. Veðráttunn*
verður þó ekki kennt um þetta,
heldur hefir fiskgengdin verið
lítil. Fiskifræðingarnir höfði*
spáð þessu og miða þeir spá-
dóma sina við gotfiskinn tíu
árum áður. 1937 var „góður
árgangur“ sem þeir kalla, enda
varð afbragðs veiði 1947. Sn
nú sjá þeir lakri veiði við Lófót
til 1952, en hinsvegar miklui»'
fiski við Grænland. Útgerðar-
menn treysta þessum spádóm-
um svo vel, að nú er meiri við-
búnáður undir Grænlandsfisk
hjer en verið hefir nokkurn-
tíma áður.
Framh. á bls. 12.