Morgunblaðið - 05.02.1950, Blaðsíða 9

Sunnudagur 5 febrúar 1950.
MORGUIVBLAÐIÐ
a
REYKJAVÍKURBRJEF
Úrslit kosninganna
SÍÐAN úrslitin í bæjar- og
sveitarst j órnarkosningunum
urðu kunn, hefur mönnum orð-
ið tíðrætt um þau. Sem eðli-
legt er. Mesta athygli og umtal
hafa úrslitin vakið hjer í
Reykjavík. Svo mikla áherslu
lögðu andstæðingaflokkar Sjálf
stæðismanna á það, að hnekkja
meirihlutanum hjer í höfuð-
staðnum.
Þeim mun snarpari, sem hin
þrefalda árás var, gegn Sjálf-
stæðisflokknum hjer í bæ, þeim
mun meiri var sigur flokksins,
þegar árásinni var hrundið.
í þrem kaupstöðum landsins
hefur einn flokkur hreinan
meirihluta í bæjarstjórn, sinn
flokkur á hvorum stað. Sjálf-
stæðisflokkurinn hjer, Alþýðu-
fiokkurinn í Hafnarfirði, og
kommúnistar á Norðfirði. Þar
höfðu þeir fyrir kosningarnar 5
fulltrúa af 9, en fengu við þess-
ar kosningar 6, á móti þrem er
kosnir voru af sameiginlegum
lista hinna flokkanna þriggja.
Dómur blaðanna
MÁLGÖGN minnihlutaflokk-
anna drógu enga dul á það eftir
kosningarnar, að sigur Sjálf-
stæðisflokksins hjer í Reykja-
vík hefði verið mikill. Enda
jókst atkvæðamagn flokksins
frá því í haust, um 1377 at-
kvæði og um rúml. 2500 frá
síðustu bæjarstjórnarkosning-
um.
Við alþingiskosningarnar þ.
23. okt. hlaut Sjálfstæðisflokk-
urinn hjer í Reykjavík ekki
nema 45,5% atkvæða. Enda-
þótt hann hefði haldið meiri-
hluta sínum í bæjarstjórninni,
gátu menn að óreyndu búist við
að flokkurinn fengi að þessu
sinni innan við helming allra
greiddra atkvæða. En af 28.285
atkvæðum sem greidd voru,
fjekk Sjálfstæðisflokkurinn
14367, eða 50,8%.
Samtímis sem Sjálfstæðis-
flokknum jókst fylgi um 1377
atkvæði, frá því í haustkosn-
ingunum, gekk af öllum hinum
flokkunum hjer í Reykjavík.
Kommúnistar töpuðu mest, 632
atkvæðum. Framsókn álíka
miklu, eða 622 atkvæðum. En
það tap var að sjálfsögðu til-
finnanlegra fyrir Framsókn
vegna þess, að sá flokkur hefur
aldrei haft af miklum manni
að má hjer í bæ. Alþýðuflokk-
urinn tapaði 373 atkvæðum frá
haustkosningunum.
Fylgisaukning Sjálf-
stæðisflokksins
Iangmest
í KAUPSTÖÐUNUM tíu, þar
sem var hrein flokkakosning,
toættist Sjálfstæðisflokknum
langmest fylgi frá bæjarstjórn-
arkosningunum 1946, eða sam-
tals 3,247 atkvæði. Framsókn-
arflokknum bættust alls 1,434
atkvæði frá því við bæjarstjórn
arkosningarnar 1946. En Al-
þýðuflokkurinn og kommúnist-
ar rjett ríflega bættu við sig
því utan Reykjavíkur, sem þeir
töpuðu hjer. Svo útkoman: hjá
Alþýðuflokknum var 129 at-
kvæða viðbót, og hjá kommún-
. istum 162 atkv.
Erfið ganga.
ÞEGAR litið er yfir 20 ára fer-
il Framsóknar hjer í Reykjavík,
sýnist manni að forj7stumenn
flokksins hljóti að fara að sjá,
að Framsókn á ekki meira en
svo heima hjer í bæ.
í fyrsta áhlaupinu, sem Fram
sókn gerði. til þess að ná áhrif
um á stjórn bæjarmálefnanna,
í bæjarstjórnarkosningunum
1930, fjekk flokkurinn 12% at
kvæða og tvo fulltrúa kjörna.
En þetta var líka hámark. I
næsta sinn f jekk Framsókn hjer
um 7% atkvæðanna. Og árið
1938, varð það 8%. Fjekk árið
1942 ekki nema 5,6% at-
kvæða og hvarf alveg úr bæj-
arstjórninni, fjekk engann full-
trúa kosinn. Árið 1946 skreið
einn fulltrúi aftur í bæjarstjórn
frá Framsókn. Nú ætlaði flokk
urinn að sigla háan vind, og fá
tvo kosna. Og það með þeim
ráðum, að hafa í öðru sæti lista
síns, konu, sem sagðist ekki
vera í flokknum en sem hafði
nýlega stutt kommúnista. Á-
rangurinn varð sá, sem mun
verða Framsókn eftirminnileg-
ur, að rúmlega fimti hver kjós-
andi flokksins, sem kaus með
Framsókn í október s.l., hvarf
frá honum.
Frámsókn á ekki heima í
Reykjavík allra síst þegar hún
hyggst að koma sjer í mjúkinn
hjá Reykyíkingum með komma
dekri.
Kommúnistar
á niðurleið
ÞÓ KOMMÚNISTAR hafi við
þessar kosningar fengið sam-
tals 162 atkvæðum fleira nú,
en við bæjarstjórnarkosningarn
ar fyrir 4 árum, táknar sú tala
fylgishrun hjá hinum f jarstýrða
flokki, þegar tillit er tekið til
þess, hvað fólki hefur fjölgað
í hinum umræddu kaupstöðum.
Sjest það best á útkomunni hjer
í Reykjavík að fylgi þeirra er
á niðurleið, þar sem þeir hafa
á síðustu þrem mánuðum mist
632 atkvæði. Enda er Þjóðvilj-
inn úrillur þessa daga.
í fyrsta blaði Þjóðviljans, sem
út kom eftir kosningarnar segir
svo í forystugrein, að ósigur
minnihlutaflokkanna i Reykja
vík sje því einu að kenna, að
forystumenn Alþýðu- og Fram-
sóknarflokksins vildu ekki gera
samfylkingu við kommúnista í
þessum kosningum. Fá þessir
flokkar tveir eða forystumenn
þeirra talsvert óþvegin orð fyr-
ir þessa óhlýðni við Moskva-
valdið.
Fróðlegt væri að heyra
hjá Þjóðviljamönnum hvar í
lýðfrjálsum löndum lýðræðis-
flokkar hafa á síðasta ári tekið
höndum saman við kommúnista
í kosningum, í álíka stórum bæ
og Reykjavík? Eða hvernig lýð-
ræðisflokkum hefur yfirleitt
gefist samvinna við Fimtuher-
deildir Moskvavaldsins?
Spaugilegt er að sjá Þjóð-
viljann halda því fram, að
þriggja flokka samvinnan, sem
beint var gegn kommúnisj;um
á Norðfirði, hafi verið mjög
misráðin af þeim. En þessir
Möskváblindu rnehn telja, að
engir meinbugir sjeu á því, að
vestrænir lýðræðisflokkar taki
upp samstarf við Fimtuherdeild
ir, ög gángi þannig beinlínis í
lið með mönnum, sem hafa geng
ið erlendu stórveldi á hönd, er
vinnur að því, að koma öllu
lýðfrelsi í heiminum fyrir katt-
arnef.
„Alþýðan vinnur
stríðið“
NÆSTA dag segir Þjóðviljinn
með miklum rosta, að hvað sem
Alþýðu- og Framsóknarflokk-
urinn geri, þá sje eitt víst, að
„alþj'ðan vinni stríðið.“
Þegar litið er á málvenju
kommúnista, mun hjer helst
vera átt við það stríð, sem háð
yrði með öðrum vopnum en
kjörseðlinum. Þá menn kallar
Þjóðviljinn fyrst og fremst „al-
jýðu“, sem horfin er frá vegum
lýðræðisins, og inn á dimmar
leiðir einræðis og kúgunar þar
sem vopnað handaflið er látið
skera úr um það, hver hafi yf-
irráðin í hverju landi.
íslendingar utan flokksdeild-
ar kommúnistaflokksins, hugsa
sjer ekki að taka þátt í styrjöld
um heimsyfirráðin og óska þess
af alhug, að til þeirra úrslita-
átaka komi aldrei.
En fylgismenn Moskvastjórn-
arinnar, sem af íslensku bergi
eru brotnir, renna sem kunnugt
er vonaraugum austur á sljett-
ur Síberíu, þar sem 300.000
manns í þrem borgum eru látn-
ir vinna, nótt með degi, að fram
leiðslu á ægivopnum kjarnorku
sprengjanna.
Þegar Þjóðviljinn talar um,
að ,,alþýðan“ skuli „vinna stríð-
ið“ á hann við það stríð, sem
þar er undirbúið. En jafnt hin
íslenska flokksdeild kommún-
istaflokksins sem deildir hans í
öðrum löndum standa einangr-
aðar með þesskonar óskir.
Norðfjarðar-
„fjöðrin“
SIGUR kommúnista á Norðfirði
var eina huggun þeirra í kosn-
ingunum, eina huggun þeirra í
vonbrigðunum. Enda urðu þeir
þessari „skrautfjöður“ svo fegn
ir, að þeir gerðu hana að um-
talsefni í hinu danska flokks-
blaði sínu „Land og Folk“. Þar
segir í áberandi fyrirsögn:
„Kommúnistar fengu meiri
hluta í íslensku sveitarfjelagi“.
Frá þessu er sagt, eins og fregn-
in vekji undrun meðal lesend-
anna. Að kommúnistar skuli
nokkurs staðar geta á einum
stað verið svo öflugir, að þeir
einir geti haft meirihluta í
sveitarfjelagi, í þessu tilfelli í
íslenskum kaupstað.
Kommúnistar eiga sannarlega
ekki slíku að venjast hjer um
slóðir. Skyldi þeir nokkurs stað
ar hafa meirihluta í nokkru
dönsku sveitar- eða bæjarfje-
lagi? í þessu efni stendur Norð-
fjörður sem nokkuð einstakt
fyrirbrigði á Norðurlöndum. —
Skyldi þeim detta í hug þar
eystra, að þeir sjeu „vaxtar-
broddur“ hinnar íslensku menn
ingar, sem vísi veginn inn í
framtíðina, undir handleiðslu
hinnar fjarstýrðu flokksdeild-
ar? Eða skyldi þeim ekki óra
fýrir því, ag þeír aðhyliíst 'þinn
hverfandi flökk, ‘sem allar írjáls
ár þjóðir snúa baki við, af því
flokkur sá á ekki heima meðai
frjálsra og sjálfstæðra manna?
Andlegir leiðtogar
HINAR vestrænu deildir nins
alþjóðlega kommúnistáííokks
eru vissulega ákaflega einkenni
leg fyrirbrigði í frjálsum þjóð-
fjelögum. Leiðtogar þeirra er-
indrekar Moskvastjórnarinnar
virðast líta svo á, að engir utan-
flökksmenn geti gert sjer grein
fyrir því, hvað þeir eru að gera,
og hversu afkáralega þeir hegða
sjer.
íslenska flokksdeildin lætur
t.d. svo sem hún viti ekki hvað
hún heitir. í mörg ár hafa hinir
íslensku kommúnistar verið að
burðast með gerfinafn á flokks-
deild sinni, hafa kallað hana,
sem kunnugt er, „Sameiningar-
flokk alþýðu — Sósíalistaflokk-
inn“. En ekki þarf annað en
ejnhver flokksmannanna sendi
frjettaskeyti til aðalmálgagns
hinnar dönsku flokksdeildar,
eins og þetta um kosningasigur-
inn á Norðfirði, þá færir hið
erlenda bróðurblað nafn flokks-
deildarinnar til rjetts vegar, og
kallar „Sameiningarflokk sós-
íalista“ blátt áfram kommún-
ista.
Hjer heima fyrir nefna
Moskvamenn flokk sinn aldrei
rjettu nafni. Rjett eins og það
sje bannað, ellegar hinir ó-
breyttu flokksmenn viti ekki
hvað flokkur þeirra heitir(!)
Slíkur sauðarháttur gæti hvergi
átt sjer stað,. nema meðal
manna, sem hafa fengið þá
„uppgáfu", að „losa sig við
persónuleikann“ eins og Þór-
bergur Þórðarson hefur vendi-
lega lýst, og gera sig að vilja-
lausum verkfærum eða skyn-
lausum skepnum.
Óttinn við að hafa
stjálfstæða skoðun
FYRIR nokkrum dögum var
Moskvu -ferðasaga Halldórs
Kiljan í síðasta hefti Tímarits
Máls og menningar gerð að um-
talsefni í aðalmálgangi danskra
jafnaðarmanna „Social-Demo-
kraten“. Þar er á það minst,
að hið íslenska skáld leyfi sjer
að benda á misfellur í menn-
ingarmálum Moskvastjórnarinn
ar Kiljan skýrir t.d. frá því, að
kjör verkafólks sjeu þar naum-
ast eftirsóknarverð, frá sjónar-
miði íslendinga.
Nýlega hefur danskur ritnöf-
undur, sem fylgt hefur komm-
únistum fast, misstigið sig, með
því að minna á griðasáttmálann
sem Stalin gerði við Adolf Hitl-
er. Þ. e. a. s. þetta frávik frá
línu undirlægjuháttar og rjett-
trúnaðarins kom fram í skáld-
sögu.
Mannauminginn vissi enga
skömm upp á sig, og ætlaði
nokkru síðar að bregða sjer
austur fyrir Járntjald, sem ó-
flekkaður kommúnisti. En þeg-
ar hann kemur að landamærum
einræðis og lýðræðis, þá fær
hann ekki að fara lengra. Reynd
ist vera fordæmdur, útskúfaður
úr ríki Stalins. Það varð að end-
ursenda hann til hinna dönsku
föðurhúsa. Svo ekkert er sýnna
en hánn verði að hýrast, það
sem eftir er ævinnar í hinu
vestræna andrúmslofti, þar sem
mönnum er leyft, að hafa skoð-
anir á stjórnmálum og öðru, al-
veg eins og þeim sýnist.
. h LaiigárdaguF
4. feferúar 4
- -4- —
Viðbragð Kiljans
Guðjónssonar
UM LEIÐ og rithöfundurirfv
Kiljan frjetti það upp í MosfeHs
sveit, að einhver orðasveimtiF
hafði_ borist um það í „Social'-
Demokraten“, að hann hefðk
verið „griþinn villu“, og kynnV
að vera grunaður um einhvers-
konar frávik frá línu hinr.%
sanp,trúuðu, og þeirra sem haí*
afklæðst persónuleikanum eir »
og Þórbergur hefir orðað þsð»
þá sendir hann hinu danskf*
blaði skeyti, og býður væntan-
leg ritlaun sín í verðlaun, «- *
fundin yrðu ummæli í gre:rv
hans, sem bentu á, að ham%
hefði ásakað Moskvamenn unv
gyðingaofsóknir.
Nú hafði eitt orð í frjetta-
skeyti hingað skolast til.- 'ÞðP
sem Soc.-Dem. hafði haft eftir
Kiljan var, að hann hefði orðiti
var við gyðinga-andúð austur
í ríki Stalins. En í frjett hjer
í blaðinu hafði verið nefnd gyð-
ingaofsókn.
Hið snögga viðbragð Kiljans,
til að senda hinu danska blaðl
skeyti, að lítt athuguðu máli, og
tilboð hans um verðlaun, bend-
ir til þess, að hann sje alvar-
lega smeykur ef einhver skuggi
af grun kynni að falla á hamv
um það að hann sje ekki alveg
laus við persónulega skoðun, ;V
því sem hann sjer og heyrir um
vini sína í Rússlandi og það sem
þeir þar aðhafast.
Viðkvæmni hans gagnvart
því, sem sagt er um hina um-
ræddu tímaritsgrein er næsta
kynleg. Austrænir yfirboðarar
hans geta aldrei dæmt haníi
fyrir annað en það, sem í grein
hans stendur. „Rókstafurinn
blífur“ eins og máltækið segir.
Vonandi er að hann hafi hug-
leitt það, áður en hann Ijet
greinina frá sjer fara, hvað
honum sem flokksbundnum
kommúnista og fylgismanni
Stalins er óhætt að segja, áh
sess að hann „fengi bágt“ fyrir
hjá forráðamönnum Fimtuher-
deildanna,
Engrar undankomu
auðið?
ÞEGAR litið er á starfsemi
kommúnistaflokksins beggja
megin Járntjalds fer ekki hjá
aví, að almenningur undrast
stórum, að enn í dag, eða nán-
ar tilgreint þ. 29. janúar siðast-
liðinn, skuli hafa verið 7500*
kjósendur hjer í Reykjavík, sem-
greiddu hinni íslensku flokks-
deild kommúnista atkvæði sitt.
Það er öllum ljóst. að einræð-
isflokkur þessi stefnir að þvi,
að leggja f jötra alræðisvalds og
kúgunar á hverja þjóðina at
annari og heimtar það, að hver
einstaklingur fari eins að og Þór
bergur Þórðarson að þurka út
persónuleika sinn, frjálsa skoð-
un sína og frjálsan vilja til eina
og annars. Að allir sem vilja
lífi halda og limum verði vilja-
laus verkfæri eða lítill nagli %■
hendi þeirra, sem méð alræðis-
valdið fer.
FIokksdeíldirnar, sem i Vest-
úr-Evróþu stahfá, éiga áð gera
þjóðfjelögúm sínum alla þá
bölvuh sem þær[ geta til þess
&ð undirbúa jarðveginn fyrir
Framh. á bls. 12,