Morgunblaðið - 13.07.1951, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 13. júlí 1951
BRJEF SEIMB MORGIilMBLAÐINU
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. } króna með Lesbók.
Friðarsamningar við Japan
HINAR löngu og flóknu viðræ'ð-
ur um friðarsamninga við Japan
liafa nú náð lengi þráðri niður-
stöðu. Ákveðið hefur verið að
þeir skuli undirritaðir í San
Francisco í fyrstu viku septem-
ber á komandi hausti. Mun öll-
um þeim þjóðum, sem tóku þátt
í styrjöldinni við Japan verða
boðið að undirrita þcssa friðar-
samninga. Ekki er þó gert ráð
íyrir að Sovjet Rússland og lepp-
ríki þess þiggi það boð.
Þessir væntanlegu friðarsamn-
ingar við Japan eru ekki plagg,
sem eingöngu hefur verið samið
um á milli Bandaríkjamanna og
Japana. Mjög miklum tíma hefur
1 þvert á móti verið varið til við-
ræðna milli Bretlands og Banda-
ríkjanna um samningsuppkastið.
Aðrar þjóðir hafa einnig tekið
þátt í þeim. Það, sem að var
stefnt var samkomulag milli
þeirra þjóða, sem þetta mál varð-
aði. Því samkomulagi hefur síð-
an verið ætlað að leggja grund-
völlinn að framtíðarþátttöku
Japana í samstarfi þjóðanna.
Friðarsamningarnir eru þess-
vegna ekki fyrst og fremst endir
ófriðarástandsins heldur upphaf
að nýju tímabili friðar og ör-
yggis við Kyrrahaf.
Vitað er að mikill áhugi ríkir
fyrir stofnun varnarbandalags
frjálsra þjóða í þessum heims-
hluta. Bandaríkin hafa þegar til-
kynnt að þau ynnu að gagnkvæm
um varnarsáttmála milli þeirra
og Ástralíu og Nýja Sjálands. Má
gera ráð fyrir að Filippseyingar
taki þátt i þeim samtökum. Ekk-
ert er heldur eðlilegra en að
þær þjóðir, sem fyrst og fremst
er ógnað af útþennslustefnu
kommúnista í Asíu leiti þar einn
ig skjóls. Ber þar fyrst og fremst
að nefna Suður-Kóreu, Thailand,
Indonesíu og Malayalönd. Ind-
land, Burma og Pakistan eiga
einnig í vök að verjast gagn-
vart þessari sömu hættu.
Það mun vera almennt álit
þeirra, sem þekkja til Asíumála,
að því aðeins nái friðarsamning-
arnir við Japan tilgangi sínum
að þeir opni nýjar leiðir til auk-
ins öryggis fyrir þessar þjóðir.
Þjóðum Asíu stafar ekki
lengur hætta frá herveldi
Japana eins og fyrir síðustu
heimstyrjöld. Japanska þjóð-
in galt mikið afhroð fyrir árás
arhneigð ofstækisfullra hern-
aðarsinna. Það hefur gert hana
friðsamari og beint hug henn-
ar að öðrum verkefnum en
landvinningum og hernaðar-
frægð.
Sú hætta, sem nú steðjar
að friðsömum þjóðum í Asiu
er frá heimsveldisstefnu
kommunista og Sovjet Rúss-
Iands. Það er þessvegna óhugs
andi að Rússland eða nokkurt
af Icppríkjum þess vilji eða ,
geti tekið þátt í varnarbanda- \
lagi Kyrrahafsþjóðanna.
Óþarfi er að gera ráð fyrir því ;
að stofnun Kyrrahafsbandalags-
með svipuðu sniði og tilgangi og
Atlantshafsbandalag vestrænna
lýðræðisþjóða takist eins skjótt
og auðveldlega og hið síðar-
nefnda. Þjóðir þær, sem búa við ;
Kyrrahaf eru mjög fjarskyldar
og ósamstæðar að fjölmörgu leyti j
Meðal þeirra ríkir margháttaður !
' skoðanamismunur á þeirri hættu \
' sem þær horfast i augu við. En
’friðarsamningarnir við Japan ■
’hljóta þrátt fyrir það að vera ■
■ þýðingarmikið skref i þá átt að
færa þær saman og skapa gagn-
kvæman skilning meðal þeirra.
Framhjá þeirri staðreynd verður
ekki gengið að Japanar eru sú
þjóð Asíu, sem lengst er komin
áleiðis á fjölmörgum sviðum.
Þeir eiga þróttmikinn iðnað, stór
an verslunarflota og framleiðslu-
afköst þeirra eru mjög mikil.
Þegar þessi iðná og sparsama
þjóð hefur einbeitt kröftum sín-
um að friðsamlegu starfi í náinni
samvinnu við vestrænar lýðræðis
þjóðir og aðrar frjálsar þjóðir má
vænta drjúgs skerfs frá henni til
uppbyggingar þeirrar heimsálfu,
sem hún tilheyrir. Þá má einnig
gera ráð fyrir að þáttur hennar
í eflingu friðar og öryggis í heim
inum geti orðið verulegur.
Stefna hinna vestrænu
þjóða gagnvart Asíu hlýtur í
framtíðinni að verða sú að
styðja þjóðir hennar til sjálf-
stæðis og efnalegrar uppbygg-
ingar. Nýlenduskipulagið hef-
ur gengið sjer til húðar. Það
á sjer enga framtíð lengur,
hvorki í Asíu nje annarsstað-
ar. En það þýðir að sjálfsögðu
ekki það að hinar frumstæðu
þjóðir eigi að verða kúgun
kommúnismans að bráð. Það
er hlutverk væntanlegra varn-
arsamtaka við Kyrrahaf að
koma í veg fyrir að slíkt
hendi.
Gamlar lummur
ÞAÐ eru gamlar lummur þegar
Tíminn er að tala um fjandskap
Sjálfstæðisflokksins við sveitirn
ar og landbúnaðinn. Framsóknar
menn ættu að gera sjer það Ijóst
að þessi áróður þeirra er löngu
orðinn gatslitinn. Það er líka
þannig að þeim er sjálfum orðið
ljóst að fullyrðingar þeirra um
óvild Sjálfstæðismanna gagnvart
bændum og málum landbúnaðar
ins eru uppspuni einskær. Ekki
alls fyrir löngu bar Tíminn t. d.
þann „sannleik" á borð fyrir les
endur sína að í núverandi ríkis-
stjórn hefðu ráðherrar Sjálfstæð-
ismanna reynt að þvælast fyrir
sanngjörnum framfaramálum
bænda. Hjer í blaðinu var þó
skorað á Tímann að geta heim-
i!da fyrir þessum staðhæfingum
og benda jafnframt á, hvaða mál
bænda það væru, sem Sjálfstæð-
isflokkurinn hefði þannig átt að
leggjast gegn. Síðan hefur ek'ki
eitt orð heyrst um þetta í mál-
gagni Framsóknarflokksins. Engr
ar heimildar hefur verið getið
fyrir söguburðinum, ekkert dæmi
hefur verið nefnt honum til stuðn
ings. Ástæða þess er einfaldlega
sú, að þarna var um alger ósann-
indi að ræða.
Þessi ósannsögli Tímans um
mál Iandbúnaðarins er mjög
andstæð hagsmunum bænda-
stjettarinnar. Það er mjög þýð
ingarmikið fyrir landbúnaðinn
að sameina sem flest öfl um
þau stórátök, sem hann þarfn-
ast til þess að geta rækt hið
mikla og veglega hlutverk sitt
með þjóðinni. I Sjálfstæðis-
flokknum og Framsókn eru
flestir þeim menn, sem best
vilja og mest geta að gert í
þessum efnum. Bændur þurfa
á sameiningu krafta þeirra aff
halda en ekki sundrung þeirra.
Það ætti Tíminn að gera sjer
betur ljóst framvegis en hing-
að til.
„Kommur"
JEG HEF verið ánægður með
störf landsprófsnefndar í vor. —
Sjerstaklega voru verkefnin til
unglingaprófsins vel unnin. Þar
kom glöggt fram, að höfundarn-
ir höfðu gjört sjer urein fyrir, að
þeir voru að búa í hendur böni-
um, sem hafa sinn rjett til að
vera börn. Ekki voru þó prófin
of auðveld. Kröfurnar til hinna
bestu voru býsna miklar eins og
vera ber. En mjer fannst
bygðar á sanneirni og miklu til-
liti til þess, sem best er vitað um
sál og hugsunargetu barnanna,
ef þau og kennarar þeirra hafa
unnið vel við námið. Sama má
yfirleitt segja um verkefnin, sem
jeg hef sjeð, og ætluð voru il
miðskólaprófs. Þó þar megi enda-
laust deila um rjettmæti Dg
sanngimi í kröfum.
Þó er þar ein undantekning.
Og vildi jeg eins gera það strax
eins og síðar í þessum orðum, að
benda nefndinni á, að þar ríkir
enn algjör misskilningur
vart aðalatriðuin móðurmáls-
kennslunnar.
Það er greinarmerkja verkefn-
ið, sem hjer er um að ræða. Satt
best að segja virðast kröfurnar
sem eru auðvitað dugleg en eng-
ir snillingar.
Snilldin er hefnilePa eilífrar
ættar og um hana verður í raun-
inni ekki dæmt á fullkominn
hátt. Jafnvel landsins sniðugustu
korhmufræðingar standa þar
, höllum fæti.
Os þeir, sem lóta slíka smá-
muni skyggja á snilld þeirra
barna, sem annars gera greinar-
merkjum venjuleg skil til skiln-
jings á rituðu máli, þeir fara að
eins og sá, sem vildi fela perluna
bak við glerbrotið. Auðvitað er
, auðvelt að taka augnablikið fram
jyfir eilífðina, hjegómann fram
, ,yfir skíragull, kommurnar fram
yfir málsnilldina. En þeir, sem
það gjöra eru yfirleitt ekki tald-
jir með, kallaðir kjánar á öðrum
sviðum lífsbaráttunnar og í leit-,
inni að sannleikanum.
Og að lokum þetta, kommu-
setning má ekki vera meira en
tiundi partur af útreiknaðri eink-
unn nemanda í skriflegri ís-
lensku. Og jeg skora á lands-
prófsnefnd ,að láta dæma grein-
jarmerkin framvegis í ritgerðum
barnanna sjálfra. Það þarf ekk-
ert sjerstakt greinarmerkjaverk-
efni haus og halalaust. Það er
gerðu nákvæmle^R sömu skil,
jafnvel ekki í prófi, hyað þá held
ur í blöðum, bókum, brjefum og
ritum, sem samin eru af frjálsri
hupsun.
Það er sjálfsagt að kenna
greinarmerki, en vei þeim skóla,
sem lætur kröfur um þau skyggja
á frábæra leikni í stafsetningu
ov snilld í meðferð málsins.
Eyrarbakka, 24. maí 1951.
Árelíus Níelsson.
BERLÍN, 12. júlí —- Sjö þýskir
námumenn ljetu lífið og 28 særð
ust í námaslysi sem varö í Kalí-
námum í borginni Sondershausén
í Thúringen, að því að austur-
þýska frjettastofan tilkynnir.
Reuter.
Flækingur fór inn í Bueking-
ham höll
LONDON — Flækingur gsrði sig
nýlega heimakominn í Bucking-
ham-höllinni, sem er bústaður
breska konungsins. Menn urðu var
ir við hann um miðja nótt og var
hann handtekinn. Svo virðist sem
um kunnáttu o" leikni í allskon-
ar afbrigðum málfræði og staf-
setningar ganga svo langt, að þar
sje ekki viðbætandi. Kröfurnar
í málfræði verða of oft að
skyggja á sólskin hinnar sönnu
snilldar í íslenskunni. En jeg
benti á það í fyrra, og er þakk-
látur fyrir þá viðleitni, sem
nefndin virðist hafa sýnt í vor
til að jafna metin og leggja meiri
áherslu á hið lesna í ljóðum og
sögum.
Svo vil jeg til skýringar á
máli mínu nú, segja frá, hvernig
prófið varð í skriflegri islensku
við skólann, sem jeg kenndi. Tel
jeg líklegt að hliðstæð saga hafi
gerst við flestar landsprófsdeild-
irnar að einhverju leyti.
I bekknum voru 15 nemendur.
Þriðjungur þeirra hafði hreina
10 í einkunn fyrir rjettritun, en
öll náðu þar prófi. Má telja það
góða útkomu, því að rjettritunar-
kröfurnar eru geysistrangar nú
á dögum. Auk þess fengu þrjú
ágætiseinkunn fyrir ritgerð, þar
sem þau höfðu sett fiest eða öll
greinarmerki á viðeigandi staði,
svo að ekki varð misskilið, hvorki
mál nje frásögn.
Bæði jeg og prófdómarinn vor-
um mjög ánægðir með árangur
námsins og dugnað barnanna. En
— greinarmerkja verkefnið var
eftir. Það virtist meinleysisleg
endaleysa í þjóðsagnastíl, ein-
hver afbökun án endis og upp-
hafs.
Nú setjast allir við, börnin,
kennararnir o-’ prófdómarinn,
hver með sitt blað, og þarna eru
settir punktar, kommur. gæsar-
lappir og upphafsstafir. En, viti
menn, þegar farið er að athuga
úrlausnirnar ber engum saman.
Jú, sannleikurinn er einn í hverju
máli, og lykillinn að honum var
í huga landsprófnefndar. Þangað
var hringt og úrlausnin, hin eina
rjetta, fjekkst með næstu ferð.
Og — nú kemur dómurinn á
hendur skræfunum. Enginn af
hópnum hafði gert rjett.
Til að afsaka frekjuna, að við
skyldum þó dirfast að fóst við
þetta vil jeg geta þess með
steigurlæti, að prófdómarinn
minn er „dúx“ i íslensku við
stúdentspróf frá Akureyrarskóla
og jeg man ekki betur en eins
væri með mig á sínum tíma.
Sagan er svo ekki mikið lengri,
en kommusetningin lækkaði öll
börnin og felldi sum. Mjer fannst
þó eitt grætilegast í þessu sam-
bandi, þau börnin, sem aldrei
höfðu farið niður fyrir ágætis-
einkunn allan veturinn í rjettrit-
un og ritgerð fengu nú aðeins
sæmilega fyrstu einkunn, allt
fyrir þessar kommukröfur. Sjer-
staklega er mjer þar í huga ein
stúlkan eða janfvel tvær, sem
skrifa ritgerðir, sem flestir, já
allir, sem sjeð hafa viðurkenna
sem hreinustu perlur, hún eða
þær fá nú ekkert meira en hin,
skrípaleikur að senda börnum Vil hann hafi ekki komið í þeim til-
úrlausnar verkefni, sem senni- gangi að stela, heldur aðeins til
lega engir tveir menn í landinu að fá sjer blund.
—Yíkverji skriíarr —------------
l3R DAGLEGA LÍFIIMIi
■f
Smásálarháttur
ÞAÐ er ekki langt síðan, að öll
íslenksa þjóðin fylltist stolti
af frammistöðu íþróttamanna
sinna á erlendum vettvangi. —
En samt er nógu langt liðið til
þess, að slúðursögur eru komnar
á kreik um framkomu og frammi
stöðu einstakra manna, sem á að
vera þeim til hnjóðs.
Þannig gengur það fjöllunum
hærra ,að einn af bestu og fræg-
ustu íþróttamönnum okkar hafi
átt að draga af sjer viljandi í
keppni vegna þess að hann hafi
sjeð fyrir að hann gat ekki orðið
fyrstur.
Smásálarlegur getur hugsunar-
háttur sumra manna verið á
stundum hjá okkur. Ekki einung-
is þeirra, sem breiða út slúður-
sögur eins og þessa, heldur og
hinna, sem leggja trúngð á slúðr-
ið. —
Trúgjarnt fólk
EF DÆMA má eftir hve lífseig-
ar sumar slúðursögur eru
hjer í bænum, þá erum við furð-
anlega trúgjarnt fólk — allt að
því börn í þeim efnum. Það er
ekki langt síðan, að birt var um
það gréin í blaði, að frægasta
leikkona okkar hefði svikið skatt
og farið úr landi með 30,000
króna skautbúning í töskunni
sinni.
Saga þessi fjekk fljótt vængi
og falug um bæinn, sem heilagur
sannleiki.
Það rjetta var, að leikkonan
fjekk að láni þjóðbúning til að
koma fram í hönum fyrir íslands
hönd á erlendu móti, þar sem hún
varð, eins og vænta mátti landi
og þjóð til sóma.
Enginn má njóta
sannmælis
ÞAÐ er eins og það sjeu ein-
hver álög á íslendingum, að
þeir geti aldrei látið sína bestu
menn njóta sannmælis. Og þetta
er ekki ný bóla. Hvað sagði ekki
Eggert Ólafsson: „Öfund knýr og
eltir mig. ..."
Margir kenna smæð okkar um,
aðrir kotungshætti. Nú vill víst
enginn kannast við að hann sje
kotungur í lund.
En á meðan við getum ekki
lótið bestu menn okkar njóta
sannmælis þá loðir nafnið við og
er þjóðarhneysa.
Óorð af „Svartadauffa“
ÁAR framleiðsluvörur ís-
lenskar hafa hlotið aðra eins
frægð og hinn svonefndi „svarti-
dauði“, eða brennivínið íslenska.
(Erlendir menn, sem hingað koma
j furða sig á nafninu og breiða það
j út. Blaðamenn hafa skrifað heil-
!ar greinar um svaradauðan og
jdrykkjusiði íslendinga. Fæstir
jhafa þeir hinsvegar bragðað
drykkínn af ótta við, að enginn
þoli hann nema jötnar.
Norðmenn, Svíar og Danir
völdu aðrar leiðir er þeir gáfu
brennivínsframleiðslu sinni nafn,
enda eru brennivin þessara þjóða
fræg fyrir ágæti sitt um víða
veröld.
Afncitim gófftemplara
AÐ hefur löngum verið talið,
að það hafi verið góðtemplar-
ar, sem rjeðu þvi, að svartur og
Ijótur miði var settur á brenni-
vínsflöskurnar íslensku og að
undan ryjum þeirra sje runnið
nafnið „svarti dauði“.
Merkur og háttsettur góðtempl
ari segir mjer, að þetta sje rangt.
Góðtemplarar hafi engan þátt
átt í nafngiftirini.
Ef þetta er rjett, væri þá ekki
ími til að fara að breyta til um
„nafn og númer?“
, Samtal í „Austurríki“
¥ TILEFNI af því, að „Austur-
I ríki er nú að flytja í ný húsa-
kynni detíur mjer í hug samtal,
sem átti sjer stað í gömlu húsa-
kynnunum fyrir skömmu. Tveir
náungar lcomu inn í vínbúðina:
— Eina af brer.nivíni! segír
annar. Taktu hana upp, sagði
hinn við afgreiðslumanninn, sem
neitar því, þar scm það er ekki
leyfilegt.
— Þú ert skepna! sagði þá
annar viðskiptavinurinn.
— Hvað kostar þessi peli?
spurði annar viðskiptavinurinn
og bendir í hillu eina. — 80 krón-
ur, svaraði afgreiðslumaðurinn.
— Hvur dj........, segir mað-
urinn. 170 krónur flaskan!
—- Hvernig reiknar þú þá? spyr
afgreiðslumaðurinn. — Nú er
ekki tvisvar 80 170? ____ Þú ert
vitlaus, segir fjelagi hans. Það
eru vitanlega 180 krónur. *
— Þetta er ekki hálf flaska,
sagði afgreiðslumaðurinn, það er
nærri hálfur líter á pelanum.
— Nú, það er þá upp undir
þriggja pela flaska, segir annar
viðskiptavinurinn.
Og með það fóru vinirnir út
með sína brennivínsflösku óupp-
tekna.