Morgunblaðið - 01.12.1953, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðiudagur 1. desember 1953

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stiórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason fr& Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3043.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.

ÞINGFERILL Þjóðvarnarmanna
er að vísu ekki langur enn sem
komið er, en þó nógu langur til
þess að þeir hafa hvað eftir ann-
að orðið sér til háðungar í þing-
sölunum fyrir frámunalegt þekk-
ingarleysi sitt á þjóðmálum, en
jafnframt framhleypni sína og
sjálfsánægju. Öll framkoma
þeirra á Alþingi hefur svarið sig
í ætt kommúnista, enda er það
ekki að undra því að menn þess-
ir hafa fengið hið pólitíska upp-
eldi sitt við kné kommúnista-
forkólfanna.
Sjaldan eða aldrei hefur til
nokkurs stjórnmálaflokks verið
stofnað með meira yfirlæti og
þjóðernisrembingi, en þegar hin-
um svokallaða Þjóðvarnarfl. var
hleypt af stokkunum af þessum
flugumönnum kommúnista fyrir
síðustu alþingiskosningar. For-
göngumenn þessa flokks töldu
sjálfum sér trú um það í ein-
feldrni sinni, að þeir hefðu feng-
ið svo mikinn byr og hlotið svo
miklar almennar vinsældir, að
sjálfsdýrkun þeirra og stærilæti
átti sér engin takmörk. Við út-
varpsumræðurnar á dögunum um
varnarsamninginn, sem fram
fóru að tilhlutan Þjóðvarnar-
manna, tók aðeins annar þing-
maður flokksins, Gils Guðmunds-
son, þátt í umræðunum. Leyndi
sér ekki að fagnaðarvíman yfir
hinu ímyndaða gengi Þjóðvarnar
flokksins var ekki ennþá runnin
af þingmanninum. Talaði hann
af miklum móð og belgingi og
brýndi raustina því meir sem
vaðallinn varð efnisminni og
þekkingarsnauðari. En þegar að
því kom að „foringinn“ var af
mestu hógværð spurður um það
hver væri hinn raunverulegi til-
gangur og stefnuskrá flokks hans,
varð honum svara fátt.
Og þegar hann síðar í um-
ræðunum var beðinn um að
svara því afdráttarlaust, hvort
flokkur hans væri því fylgj-
andi að lýðræðisþjóðir Vestur
Evrópu fengju hér samskonar
aðstöðu og þær höfðu í síð-
asta stríði, ef til styrjaldar
kæmi að nýju milli stórveld-
anna, þá kvaðst Gils ekki
geta svarað því, enda væri
nógur tími til að tala um
það þegar styrjöld væri skoll-
in á! |
M. ö. o.: Flokkurinn sem þyk-
ist þess umkominn öðrum stjórn
málaflokkum fremur að marka
stefnu þjóðarinnar í örlagarík-
ustu málum hennar.
reyndist er á hólminn kom
gersamlega ófær um að bera
fram nokkra raunhæfa stefnu
og sannaði með því svo for--
takslaust að ekki verður um
deilt, að hann er ekkert annað
en verkfæri í hendi kommún-
ista, meðhjálpari þeirra
manna, er hafa þá yfirlýstu
og aðfengnu stefnu að vilja
fyrir hvern mun vinna að því
af fremsta megni, að hinn aust
ræni kommúnismi fái tæki-
færi til þess að leggja undir
sig ísland og íslenzku þjéðina.
Þjóðvarnarflokkurimr er áreið
anlega orðinn þess fyllilega á-
skynja nú að hann hefur þegar
bakað sér fyrirlitningu allra
hugsandi og ábyrgra manna í
landinu og hann á vissulega
eftir að verða betur var þeirrar
staðreyndar áður en lýkur.
Hifaveiían 10 ára
UM þessi mánaðamót fyrir 10
árum byrjuðu verkfræðingar
bæjarins að tengja hina nýju
hitaveitu frá Reykjum í Mos-
fellssveit við íbúðarhúsin í bæn-
um, svo að þetta mikla og vin-
sæla mannvirki, Hitaveitan, hef-
ur verið rekið í áratug.
Mönnum er i fersku minni
hvaða vandkvæði voru á því að
koma þessu mannvirki á fót á
styrjaldarárum og í þeirri flutn-
ingateppu er stóð þá yfir. Mikið
af efni til Hitaveitunnar er hafði
verið keypt í Danmörku og
Þýzkalandi komst aldrei leiðar
sinnar og varð að fá það vestan
hafs fyrir ærið fé. Tafirnar sem
af þessu leiddu urðu m. a. til
þess að rennurnar sem grafnar
voru í götur bæjarins varð að
fylla að nýju áður en pípurnar
komu á sinn stað. — Var það
mikil mildi, að ekki hlauzt af
þessu umróti stórfelldari slys og
tjón en raun varð á.
Þegar undirbúningi verksins
var svo langt komið, að þáver-
andi borgarstjóri, Pétur heitinn
Halldórsson, hafði fengið kostn-
aðaráætlun yfir verkið og leitaði
til erlendra lánsstofnana eftir
lánsfé til framkvæmdanna, þótti
erlendum bankamönnum fyrir-
tækið svo álitlegt að þeir naum-
ast trúðu sínum eigin augum og
töldu sumir hverjir, að eitthvað
mundi vera bogið við þessa út-
reikninga. En svo reyndist ekki
vera, því eins og kunnugt er hef-
ur þetta einstæða fyrirtæki upp-
fyllt allar björtustu vonirnar er
við það voru tengdar í upphafi.
En síðan hefur bærinn stækk-
að ört eins og kunnugt er. Og
þörfin fyrir upphitun húsa með
hveravatni farið sífellt vaxandi.
Þegar hitaveitan hóf starfsemi
sína voru fyrir hendi um 200 lítr-
ar á sekúndu af hveravatni. En
með sífelldum borunum síðan
hefur það tekizt að auka vatnið
jafnt og þétt svo það er nú um
360 sekúndulítrar. Og til þess að
drýgja vatnið eða auka notaigldi
þess er nú hægt að skerpa á því
í hinni nýju vararafstöð við
Elliðaárnar. j
Tvímælalaust er Hitaveita
i
Reykjavíkur nafntogaðasta mann
virki sem íslendingar hafa gert, *
því jafnvel í fjarlægum löndum
er hafa lítil sambönd við ísland.
og þar sem almenningur þekkir j
sáralítið til þjóðhags okkar, geta
menn nú fyrirhitt meðal alþýðu
manna talsverða vitneskju um j
jarðhitann hér á landi og þá eink
um í sambandi við Hitaveituna.
En Hitaveita Reykjavíkur hefur
leitt af sér meiri bjartsýni á hag-
nýtingu jarðhitans hér á landi en
áður var. Góð nýting hennar og
farsæll rekstur hefur orðið til
þess að nú er rætt um hitaveitur
víða um land og menn hugleiða
og rannsaka hvernig hægt er að
hagnýta sér heitar uppsprettur í
basalthéruðum landsins, en þar
eru'heitat uppsprettur að sjálf-
sögðu takmarkaðri en i eldfjalla-
héruðum. I
ALMAR skrifar:
HJÁLMARS KJARTANSSONAR
* MÁNUDAGSKV ÖLDIÐ 23.
f. m. söng Hjálmar Kjartans-
son nokkur lög í útvarpið, en
Weisshappel lék undir á píanó.
! Hjálmar er ungur maður um
þrítugt, bróðir bassasöngvarans
Jóns Kjartanssonar, er oft hefur
sungið í útvarpið og margir
hlustenda munu því kannast við.
Hjálmar er bass-bariton með
töluvert mikla raddfyllingu en
nokkuð hrjúfa rödd. Hann fór
fremur laglega með viðfangsefn-
in, en einna bezt með „Jætten“
eftir Wennerberg og ariuna úr
óperunni „Simon Boccanegra"
eftir Verdi.
TÓNLEIKAR SINFÓNÍU-
HLJÓMSVEITARINNAR
★ sem útvarpað var frá Þjóð-
Jrá átuarpmu
^uóta ul Im
í óí
leikhúsinu þriðjudaginn 24.
nóv. voru hinir glæsilegustu,
enda viðfangsefnin ekki af verri
endanum: Sinfonía í Es-dúr eftir
Mozart og Eroica eftir Beethov-
en. — Sérstaklega var sinfónia
Beethovens áhrifamikil og vel
flutt undir frábærri stjórn meist-
arans Kiellands. Þessi mikilhæfi
hljómsveitarstjóri hefur unnið
íslenzkri tónmenningu ómetan-
iegt gagn þann tíma sem hann
hefur dvalizt hér. Hann er nú
nýfarinn héðan af landi, en mun
koma aftur í marzmánuði næstk.
og dveljast hér til aprílloka. —
VeU andi ólnj^ar:
1. desember.
FYRSTI desember er í dag. —
íslendingar minnast með há-
tíðahöldum um allt land eins
merkasta áfangans í sögu sinni,
sem náðist fyrir 35 árum síðan,
er Island var viðurkennt sjálf-
stætt og fullvalda ríki. 1. desem-
ber ári§ 1918 var mikill gleðidag-
ur og þessi dagur á að halda á-
fram að vera fagnaðar og hátíðis-
dagur meðal íslendinga.
Ýmsar raddir hafa komið fram
í þá átt, að 1. des. sé orðið of-
aukið sem þjóðhátíðisdegi, síðan
íslenzka lýðveldið var stofnað,
hinn 17. júní 1944. Ég tel þetta
fl '7W
skakkt athugað. Að vísu er 17.
júní að öllu leyti betur fallinn til
almennrar þjóðhátíðar á íslandi,
að því er árstíðina snertir, og sér-
staklega er hann hugfólginn ís-
lenzku þjóðinni, sem fæðingar-
dagur Jóns Sigurðssonar, frelsis-
hetjunnar góðu.
Má ekki falla í skugga.
EN HVERSU mikill ljómi sem
hvílir yfir minningu Jóns
Sigurðssonar og 17. júní, má þó
1. des. ekki og þeir menn aðrir
sem mest og bezt unnu að endur-
heimtu sjálfstæðis okkar, falla i
skuggann. Þeir voru margir, sem
þar lögðu hönd á plóginn af stór-
hug og þrautseigju, sem verða
ætti okkur, sem á eftir höfum
komið, fordæmi og hvatning.
Ættum við ekki að gera 1. des.
að „sögudegi“ okkar? Er við höld
um þjóðhátíðina 17. júní leitar
hugurinn állur út á við, það er,
ys og þys á hlutunum, gleðskap-
ur okkár og fagnaðarlæti eru í
að
senn söguhátíð og vorhátíð
hinum langa vetri loknum.
1. des. gæti hins vegar orðið
sannkallaður „sögudagur“, sem
við notuðum til að hugsa, lesa og
fræðast í góðu tómi um atburði
þá, sem við minnumst í sambandi
við þennan dag.
Villandi nafngift.
KÆRI Velvakandi!
Fyrir nokkru var fluttur í
útvarpið búnaðarþáttur er nefnd
ist, „Úr Austurvegi". Bjóst ég við
eftir nafninu að dæma, að þátt-
urinn fjallaði eitthvað um bú-
skap í löndunum austan Eystra-
salts, en er til kom, voru þetta
aðeins frásagnir úr Skaftafells-
sýslu.
Nafnið Austurvegur merkir
löndin austan Eystrasalts (Eist-
land, Lettland, Lithauen og Rúss-
land), en ekki Skaftafellssýsla,
og Úr Austurvegi gefur því til
kynna eitthvað, sem þaðan kem-
ur.
Mér finnst full ástæða til að
víta þá, sem þættinum réðu fyrir
nafngift þessa og mælast til þess
að Ríkisútvarpið láti ekki fávizku
sem þessa heyrast í dagskrá þess.
— Þ“.
Atliugasemd frá
kaupmanpi.
ÍA AUPMAÐUR einn hér í bæn-
». um hefur í tilefni bréfs frá
„Húsmóður í Reykjavík“, sem
birtist hér í dálkunum hinn 28.
þ. m., vakið athygli á athuga-
semd, sem birtist í síðasta júní-
hefti Verzlunartiðinda, en það er
sent til allflestra kaupmanna —
Þar segir svo:
„Það er oft skrifað um það í
dálkum blaðanna, að afgreiðslu-
fólk, sérstaklega stúlkur, væru
tyggjandi togleður við afgreiðsl-
una, jafnvel teygjandi þessar ó-
geðslegu tuggur út úr sér. Sem
betur fer mun hér um algerar
undantekningar að ræða.
Á ekki heima innan
við búðarborðið.
4FGREIÐSLUFÓLK, sem hag-
ar sér á þennan hátt, á ekki
heima innan við búðarborðið og
kaupmenn ættu að láta slíkt fólk
hætta störfum tafarlaust, ef það
lætur sér ekki segjast við fyrstu
aðvörun. Þess hefur einnig orðið
vart, að unglingsstúlkur í verzl-
unum hangi í símanum eða
spjalla við kunningja sína við
borðið og sinna þá viðskiptavin-
inum lítið. Þetta á náttúrlega
ekki stað, nema stjórnandi verzl-
unarinnar sé fjarverandi.
Afgreiðslufólk verður að gera
sér ljóst, að verzlunarstörf eru
eins: og hver önnur vinna og
krefst þess sérstaklega, að við-
skiptavininum sé sinnt af fullri
háttprýði“.
Mun hann þá undirbúa nýja tón-
leika hljómsveitarinnar.
JÓHANNA FAGRA
★ SÉRA BENJAMÍN Kristjáns
son flutti á föstudaginn er
var í útvarpið frá Akureyri, er-
indi um íslenzka konu, Kristjönu
I Jóhönnu Briem, er á öðrum *ug
aldarinnar sem leið fór utan og
, ól aldur sinn í Þýzkalandi. Hún
| var dóttir Gunnlaugs Briems,
| er var sýslum. í Eyjafjarðarsýslu
frá 1805 til dauðadags 17. febr.
j 1834. Var hún því föðursystir
Eiríks Briems prófessors, Egg-
erts hæstaréttardómara og þeirra
mörgu og merku systkina. Jó-
hanna sigldi fyrst til Kaupmanna
hafnar og dvaldist um hríð á
heimili móðurbróður síns, Páls
Árnasonar (Arnesens), hins
j kunna orðabókahöfundar, en síð-
ar á hinu glæsilega heimili Birgis
Thorlaciusar, prófessors þar í
borg.Vakti Jóhanna athygli, hvar
sem hún fór fyrir sakir frábærr-
ar fegurðar, gáfna og glæsileiks.
Umgekkst hún mjög tigið fólk
þar ytra, ferðaðist víða um lönd
og kynntist meðal annarra Thor-
valdsen í Rómaborg. Hún giftist
dr. Carl Wilhelm Schiitz, skóla-
kennara í Bielefeld í Þýzkalandi
og er mikill ættbálkur frá þeim
kominn þar í landi.
Erindi séra Benjamíns var
fróðlegt og skemmtilegt, en því
miður ekki nógu áheyrilega fiutt.
ÉG ER TECH
★ LOFTUR Guðmundsson, rit-
höfundur, hefur sem kunnugt
er samið mörg leikrit, sum skop-
leg, en önnur alvarlegs efnis, en
öll um líf manna á vettvangi
dagsins. Nú hefur hann brugðið
vana sínum í þessu efni og samið
útvarpsleikrit er bregður upp
mynd af lífi mannanna eins og
hann hugsar sér það eftir nokkur
hundruð ár, ef tækni og ofskipu-
lagning verður alls ráðandi í
heiminum. Maðurinn er þá ekki
lengur sjálfstæð vera með til-
finningar og ástríður. Hann hat-
ar ekki og elskar ekki, gleðst
ekki né hryggist, hlær ekki né
grætur. Hann er aðeins „agnar
lítil tönn í agnarlitlu hjóli“ i
hinni margbrotnu og voldugu vél
skipulagsins. Hér er ekki rúm til
að gera nánari grein fyrir þessu
leikriti Lofts, sem hann hefur
gefið titilinn „Ég er Tech“ og
flutt var í útvarpið s.l. laugard.
En það eru engar ýkjur þó sagt
sé að efni þess sé óvenjulegt og
beri vott um mikið hugmynda-
flug höfundarins. Auðvitað er
Loftur það bjartsýnn á framtíð
mannkynsins og sigur hinna já-
kvæðu afla í tilverunni, að hann
lætur í leikslok þessa tækni- og
skipulagsmenningu bíða lægri
hlut fyrir heilbrigðri og áskap-
aðri þörf mannanna til að lifa
eins og skyni gæddar verur og
njóta sem ábyrgir einstaklingar
þeirra forréttinda sem lífið veitir
og bera þær byrðar sem það
leggur mönnum á herðar.
Leikendurnir fóru allir vel
með hlutverk sín, en mjög dró
það úr áhrifum leiksins hversu
ógreinileg var framsögn Indriða
Waage, er sagði söguna milli at-
riða. __________________
Strætisvagn
veltur — Ettgiii
meiddist
KLUKKAN rúmlega eitt í gær
fór einn strætisvagnanna, sem
aka milli Reykjavíkur og Hafn-
arfjarðar, út af veginum í Foss-
vogi, skammt fyrir neðan kirkju-
garðinrj. Slys varð ekki á farþeg-
um eða vagnstjóra.
Vagnstjórinn telur vagninn
hafa runnið til hliðar á flughállri
götunni, er snörp vindkviða skall
á honum. Vagninn mun hafa orð-
ið fyrir nokkrum skemmdum.