Morgunblaðið - 01.09.1956, Blaðsíða 9

Laugardagur 1. september 1956
MORCUNBLAÐIÐ
9
Hvað er dáleihsla? Og hverju.
getur hún. komib til léihar?
- cf íir Poul Tkorsen
Dr. Pcnul Xhorsen vann um
alllangt skcið við sjúkradeild-
ir, sem fjölluðu um sáiræna
sjúkdóma og taugaveiklun, við um
háskólann í Innsbruck. Thor-
sen, sem er danskur, er kunn-
ur fyrir rannsóknir sínar á
sviði dáleiðslunnar og hefir
riíað margt um dáleiðslu m.a.
bókina „Dáieiðsla í þjónustu
mannkynsins". Dr. Thorsen
var nýlega á ferð hér á landi
og flutti fyrirlestra um dá
leiðslu.
Dáleiðsla er ekki eins og flestir
álíta aðeiris fólgin í svefn-
gengilsástandi, sem gerir dávald-
inum kleift að láta hinn dáleidda
aðhafast hvað sem er, án þess að
hinn siðarnefndi muni gerðir sín-
ar, er hann vaknar. Nei, dáleiðsla
getur valdið því, að menn verða
ofurlítið utan við sig, yfir þá fær-
ist værð og kæruleysi fyrir öllu,
þó að þeir séu með fullri með-
vitund, eða þeir falla í djúpt dá —
ekki er samt hægt <ð láta alla
falla í djúpan dásvefn, enda er
það ekki alltaf nauðsynlegt til að
ná tilætiuðum árangri við lækn-
ingar, og er heldur ekki alltaf
æskiiegt. Þeir dávaldar, sem fást
við lækningar, vilja oft heldur, að
vaerðarlegur svefnhöfgi færist yf-
ir sjúklinginn. í slíku ástndi er j lífi mannsins — ef lífsviljinn hef-
gagnrýnin sjálfsmeðvitund manns ' ir brugðizt, snýst allt fljótlega
ins nægilega deyfð til að fortölur til verri vegar. Lífshvötin er
dávaldsins, sem ætlaðar eru til hluti af sjálfum lífsviljanum, og
lært að leika ofurlítið á slag-
hörpu, en aðeins fáir verða snill-
ingar á því sviði. Sama má segja
dáleiðsluhæfnina. En það
nægir oft, að læknar geti beitt
minniháttar sefjun til hjálpar
sjúklingum sínum. Mikið getur
áunnizt fyrir sjúklingana, og það
er mín reynsla í starfi mínu —
einkum við háskólasjúkradeild-
irnar í Innsbruck — að dáleiðslan
hjálpar oft þeim, sem árangurs-
laust hafa notað ýmiss konar lyf.
★ ★
Ástæða er til aff minna á, aff
í öllum nienningarlöndum er þaff
nú viffurkennt af vísindamönnum
Iæknisfræffinnar, aff þjáningar
manna eru sjaldnast affcins sál-
ræns eð'lis — „psykiskar“ — effa
aöeins líkamlegs eð'lis — „soma-
tiskar“ — heldur hvortlveggja.
Oft hefi ég orðið þess var, aff
menn álíta, aff dáiciðslan komi
aðeins aff gagni, þegar um sál-
ræn veikindi er að' ræffa, en
allri starfsemi líkamans er stjórn-
aff af undirmeffvitundinni, og því
er Ijóst, að' áhrif dáleiðslunnar
hljóta einnig aff hafa áhrif á
líkamlegar þjáningar.
★ EFLING LÍFSVILJANS
Hvernig má það verða?
Segja má, að dávaldurinn efli
lífsviljann, sem er driffjöðrin í
1 aukans í. Þetta er þó ekki einhlítt,
þegar um „migræne“ — tauga-
gigt í höfði— er að ræða, sjúk-
dóm, sem getur verið bæði mjög
auðvelt og mjög erfitt að ráða bót
á. Ýmislegt getur orsakað mi-
I græne, t. d. tannrótarbólga.
Einnig er hægt að dáieiða
siúkling, svo að hann finni ekki
til, meðan uppskurður er gerð- ■—-------- .
ur. Eg hefi oft séð minn ágæta Frægur dávaldur, dr. John Bjorkholm, hefir daleitt mann. Dr. Bjork
kennara. dr. Völgyesi i Búdapest holm liefir skipt mönnum i fjóra höfuðflokka eítir þvi, hversu mot-
beita dáleiðslu við meiriháttar tækilegir þeir eru fyrir dáleiöslu og hvaffa aöfcrðir hæfa þeim.
uppskurði, ,t. d. botnlangabólgu.
Frú Völgyesi hefir fætt börn sín | „ _ , ., -
þrju sársaukalaust x daSvefm. Eg í “.r;
vil ekki mæla með því, að mað- 01
á höndum og hægri fæti,
,._. . . , . þar sem vinstri fóturinn hafði
ur daleiði eigmkonu sma, sem .
. , , , , , . ., - x brotnað um oklann og var í gipa-
sjaldnast ber þá nægilega virð-
ingu fyrir dávaldinum
umbúðum, og vildi ég ekki eiga
á hættu, að ígerð kæmist í fótinn
undir gipsumbúðunum. Vegna
þessa var tilraun mín enn at-
hyglisverðari. Tilraun mín hlaut
að heppnast, af því að sjúkling-
urinn skildi, að tilraunin var lið-
lækningatilraunum, sem
★ ÖRUGG OG AKVEÐIN
FRAMKOMA
Fyrsta skilyrðiff til aff dá-
valdinum heppnist cr, að' liann
sé ákveöinn og öruggur í augum
sjúklingsins, aff því við bættu, or ., _ .,,. , ... ,
aff liann þarf að skilja til l.Iítar t hann auðvitað vildi sem skjotast
sálarástand sjúklingsins til að sia arangur af.
geta beitt sefjuninni rétt. For- j
tölur dávaldsins liafa ekki áhrif,;
ef hinn dáleiddi gerir þær ekki, j Af því, sem nú hefir verið sagt,
ef svo má segja, aff fortölum er ljóst, að húðin er mjög næm
sjálfs sín — i þessu efni er dá- fyrir áhrifum sefjunar, — stað-
valdinum meiri vandi á liöndum reynd, sem sérfræðingar í húð-
en í því valda nægilega djúp- sjúkdómum geta notað sér í sam-
um — en þó ekki of djúpum — j ráði við reynda dávalda og einn-
★ ★
band þeirra á milli er mjög
náið — það' er margsannaff..
En er hin dáleiddi vaknar
ckki, hvaff þá? Þá keraur ekki
annaff fyrir, en aff dásvcfninn
breytist í cðlilegan svefn, og
hinn dáleiddi vaknar — en ef
til vill ckki fyrr en eftir all-
margar klukkustundir.
2.
að bæta líðan hans, hafa áhrif
á undirmeðvitundina.
★ ★
Orðið hypnose, sem merkir dá-
leiðsia, er dregið af grxska or.ðinu
hypnos, sem merkir svefn. Enski
dávaldurinn og læknirinn, J.
Braid, bjó þetta orði til fyrir rúm-
um hundrað árum. Þeíta orð gef-
ur nú nokkuð ranga hugmynd,
bar sem dávaldar hafa á síðari
ácatugum komizt að þeirri nið-
urstöðu, að hægt er að ná allt
eins góðum áraxigri með því að
láta sjúklinginn aðeins slaka svo
hæfilega á, að hann sé móttæki-
legur íyrir sefjun dávaldsins.
★ Hk*xVN DÁLEIDDI ER EKKI
VILJALAUST VERKFÆRI
Öll verffum viff fyrir áhrif-
um sefjunar í einhverri mynd.
Aliur áróffur — síjórnmála-
legs eð’a viffskiptalegs efflis —
byggist á sefjun, eins og
fianski prófessorinn dr. Bern-
heim komst aff orði: „Sefjun
er ekki allt, en er alls staffar."
Hins vegar má segja, aff sefj-
un dávaldsins sé allt í aug-
um hins dálcidda, þ. e. a. s.
ef dávaldurinn gengur ekki í
berhögg viff siffferðiskennd
hins dáleidda. Meff þessu vil
ég koma lesendum í skilning
um, aff það’ eru kerlingabaek-
ur einar aö álíta, aff hinn dá
leiddi sé viljalaust verkfæri i
höndum miskunnarlauss dá-
valds.
★ ★
Nú skulum við athuga, hvex ju
dáleiðsla getur komið til leiðar,
þó að sú athugun verði óhjá-
kvæmilega ágripskennd, þar sem
dáleiðslan felur í sér mikla mögu-
leika til lækninga. Því er það
mjög mikilvægt að auka þekk-
ingu manna á dáleiðslu — sjúkl-
ingarnir þurfa að fræðast til að
losna við óttann við „hættulega“
dáleiðslu, og fleiri læknar ættu
að tileinka sér tækni dáleiðsl-
unnar.
★ FLESTIR GETA LÆRT AB
LEJKA Á SLAGHÖRPU —
EN FÁIR VERÐA
SNILLINGARÍ
Margir telja, að dáleiðslu-
hæfni sé meðfædd og ekki sé
hægt að tileinka sér hana méð
námi, en þetta er aðeins að
tvokkru leyti rétt. Flestir geta
lífshvötin er sú vitund, sem
skynjar hverju þarf að breyta
hjá sjúklingnum. Með sefjuninni
stýrir dávaldurinn lífskraftinum
inri á þau svið, þar sem þörf er
fyrir hann, þó að sjúklingurinn
hafi ekki verið þess megnugur
að gera það sjálfur. Við skulum
taka nokkur dæmi um líkamleg-
ar þjáningar:
Þjáist sjúklingurinn af tregri
kirtlastarfsemi, hvaða kirtil svo
sem er um að ræða, leggur dávald
urinn hönd sína á líkama sjúkl-
ingsins sem næst þessum sjúka
kirtli. Jafnframt segir dávaldur-
Brunablaðra á framhandlegg,
sem komiff hefir fram meff því
að snerta handlegginn með blý-
anti, sem sjúklingurinn hélt að
væri glóandi járn.
inn sjúklingnum, að starfsemi
dásvefni.
Djúpur dásvefn getur verið
æskilegur einkum er þjáningar
manna eru sálræns eðlis, t. d.
til að lækna svefnleysi. Er sjúkl-
ingurinn er sofnaður segi ég hon-
um, að hann muni verða syfjað-
ur á vissum tíma, sofa alla nótt-
ina og vakna hvíldur. Tauga-
veiklun reyni ég einnig að lækna
með djúpum dásvefni, meðan ég
læt sjúklinginn slaka algjöx-lega
á, svo að allar taugar hvílist.
Þetta verður að endurtaka, en
gefur oft góða raun.
★ ★
Til að auðvelda lesendunum
að skilja þau sterku áhrif, sem
hægt er að hafa á líkamann með
dáleiðslu, ætla ég að skýra frá
nokkrum einstökum atriðum:
A annarri myndinni, sem fylgir
greininni, er sýnd brunablaðra
á framhandlegg, sem var íram-
kölluð með því að snerta hand-
legginn með blýanti, sem mann-
inum var sagður vera glóandi
járn. Hinn mikli dávaldur og
læknir, dr. Karl Kallenberg, gerði
eitt sinn á handlegg dáleiddrar
konu A-myndað brennimark með
blýanti, sem hún hélt vera
glóandi járn. Ari síðar skrifaði
konan dr. Kallenberg og sagði
honum, að hún hefði morgun
ig skurðlæknar, þar sem hægt
er að beita dáleiðslu til að flýta
fyrir því, að sár grói.
★ ÓTTI VIÐ DÁLEIÐSLU
Að. síðustu er ástæða til að
drepa á þrjú atriði í sambandi við
ótta nranna við dáleiðsiu, en
enginn skildi beita henni nema
hæfur og menntaður dávaidur:
Að'rir óttast, að' þeir
vakni ekki til fulls all-
lengi cftir dásvefn. Þaff á sér
ekki staff, því aff dávaldurinn
segir alltaf aff síðustu, að sjúkl
ingurinn muni vakna hress og
hvíldur, því aff engin hvíld
er eins góff og dásvefninn, og
sjúklingurinn fer hress og
glaffur.
‘> °“
J* fra
1.
Margir óttast, aff þeir
muni ekki vakna aftur af
Og að' síðustu áminning
hinum ágæta, gamla
manni“ á sviffi dáleiöslunnar,
sænska lækninum dr. Poul
Bjerre, sem lézt nýlega:
„Venja ætti öll börn viff dá-
leiffslu, því aff fyrr effa síðar
rennur upp sá dagur í lífi
hvers manns, er dáleiffslan
cin gelur ráffiff bót á einliverj-
um sjúkdómi, sem hann þjá-
ist af.“ .; .N'.
★ ★
Þessi ummæli eins mesta vís-
dásvefninum. Slíkt kemurindamanns í dáleiðslu á Norður-
ekki fyrir hjá reyndum dá-1 löndum ættu að nægja til að
valdi, þó aff svo kunni aö fjarlægja þær vomur, sem oft
fara, ef um byrjendur er J eru á mönnum við að leita til
aff ræffa. Ðávaldurinn má | dáleiðslunnar, þegar sjúkdómar
þá ekki missa stjórn á j virðast ólæknandi. Einmitt sjúk-
sér, lirópa aff hinum dáleidda j dómar, sem ekki er hægt að
effa hrista hann til. Ótti hans lækna með venjulegum aðferð-
og taugaóstyrkur nær til hins um, er oft hægt að bæta skjótt
dáleidda, því aff andlegt sam-1 með dáleiðslu.
lorræn ráistefna um sölutækni
Ísland aðili í fyrsla skipti að Norræna
sölu- og auglýsingasambandinu
kirtilsins færist í samt lag með" um. Hafi sjúklingurinn sjálfur
auknu blóðstreymi til hans. Það ekki hæfileika til að beita slíkri
nokkurn vaknað með sama brenni j T^AGANA 13 15 ágúst var haldin í Gautaborg norræn ráðstefna
markið á handlcggnuný eftir að ” um sölutækni og um leið minnzt 25 ára afmælis þessara sam-
taka, sem að hafa staðið Danmörk, Finnland, Noregur og Svxbjóð,
þar til í sumar að ísland gerðist þátttakandi. Nefnast samtök þessi
Norræna sölu- og auglýsingasambandið.
ÍSLANDI BOÐIN ÞÁTTTAKA. j gegndu ábyrgðarstöðum við
Islandi var boðin þátttaka í j hvers konar sölumennsku, kenn-
vor og var í því skyni stofnaður j arar í verzlunarfræðum og flo'.ri
hér í Reykjavík félagsskapur erjer áttu svipuð áhugamál. Fyrir
hlaut nafnið Sölutækni. Einnigj25 árum var komið á sambardi
var ákyeðið að senda skyldi full- j milli þessara hópa og eru nú með-
trúa félagsins til ráðstefnunnar íi limir 11 þúsund.
Gautaborg. Markmið þessara sam
taka er að auka þekkingu með-
lima sinna á öllu því er varðar
sölumennsku, rannsókn á mark-
aðsmöguleikum og sölutækni.
hana hafði dreymt þessa tilraun,
sem dr. Kallenberg gerði fyrir
ári. Þetta sannar, að hugsanir
manna geta haft áhrif til ills
(ímyndunarveiki svokölluð) og
til góðs á þjáningar manna, einn-
ig líkamlegar þjáningar.
★ „SJÁLFSLÆKNING“ —
VALD HEILBRIGÐRAR
HUGSUNAR YFIR
LÍKAMANUM
Frakkinn Emil Coué hefir gert
þetta ljóst í kenningum sínum
um „sjálfslækningu“ — vald heil-
brigðrar hugsunar yfir líkaman-
er sem sagt ekkert óeðlilegt
við lækninguna.
Ef sjúklingurinn á erfitt með
að hreyfa útlim, strýkur dávald-
urinn útliminn og segir sjúkl-
ingnum, að taugarnar og vöðv-
arnir styrkist. Því næst segir
hann sjúklingnum að hreyfa sig,
lítið í fyrstu en smám saman
meira, þar til sjúklingurinn hef-
ir náð séi’.
★ ★
Sársauka er auðvelt að fjar-
lægja með því að dáleiða sjúkl-
ingirin og strjúka þann líkams-
hluta, sem hann kennir sárs^
hugsun, er þörf fyrir hjálp dá-
valdsins.
★ ★
Greina skal nú frá dæmi, á-
þekkt hxnum fyrrnefndu, og er
það frá reynslu minni á háskóla-
sjúkradeildinni í Innsbruck. Það
vakti víða mikla athygli á sín-
um tíma.
f lækningaskyni — ekki aðeins
í tilraunarskyni — framkallaði
ég naglaför, í líkingu við nagla-
förin á höndum og fótum Krists,
á rúmliggjandi konu. Var þetta
gert með samþykki prófessors-
ins. sem var kaþólskúr. Þó var'bættust við í hópinn þeir sem
100 ára Sígurlaug J.
Sigurjónsdóftir
HÚSAVÍK, 31. ágúst. — Laugar-
daginn 1. september er Sigur-
laug J. Sigúrjónsdóttir, Túngötu
SEX FULLTRÚAR.
Frá Sölutækni, fóru til ráð-
stefnunnar, auk menntamálaráð-
herra Gylfa Þ. Gíslasonar, for-
maður félagsins Sigurður Magnús1 6 á Húsavík 100 ár. 'sigurlaug
son, varaformaður, Þorvarður J. j giftist ung Baldvini Jónatanssyni
Júlíusson, ritari Guðmundur . og hófu þau búskap í Grímsey.
Garðarsson, Arni Garðar Kristins Eftir stutta sámbúð missti hún
son auglýsingastjóri og Gisli! mann sinn af slysförum. Hann
Einarsson viðskiptafræðmgur.
11 ÞÚSUND MEÐLIMIR.
fórst, við bjargsig í Grímsey.
Fluttist hún þá til lands og átti
... víða heima í Þingeyjarsýslu. Ár-
Fyrir alllöngu voru stofnuð, ið 1933 fluttist Sigurlaug til Húsa
víða á Norðurlöndum samtök j víkur og hefur síðan dvalizt þar
meðal þeirra er einkum fengust hjá syni sínum, Kristjáni. Hún
vxð auglýsingastarfsemi. Síðar er elzti íbúi Húsavíkur. —
Fvéttari.