Morgunblaðið - 30.10.1958, Blaðsíða 19

Frmmtudagur 30. okt. 1958
MORGVISBIAÐIÐ
19
Kirkjumálanefnd lagði í gær
fram nýtt frv. um biskupskjör
Gert rá& fyrir 2 biskupum er sitji
'i Reykjavík og á Akureyri
Málið verður atgreitt r dag á þinginu
Á FUNDI kirkjuþings í gær var
leitað afbrigða til þess að þar
yrði lagt fram helzta mál þings-
ins, sem er frumvarp til laga um
biskupsdæmi þjóðkirkjunnar í
því formi, sem það kemur nú
fram hjá kirkjumálanefnd þings
ins. Er hér um nýtt frumvarp að
ræða, sem er í veigamiklum at-
riðum mjög frábrugðið því, sem
r.efndinni var sent til umsagnar.
í því frumvarpi var gert ráð fyr
ir þrem biskupum þjóðkirkjunn-
ar, en í þessu nýja að þeir verði
tveir, Skálholtsbiskup, sem að
jafnaði situr í Reykjavík og
Hólabiskup, sem að jafnaði sit-
ur á Akureyri.
Séra Þorsteinn Gíslason pró-
fastur á Steinnesi fylgdi málinu
úr hlaði í stað Þórarins Þórarins-
sonar skólastjóra á Eiðum. Þar
segir m.a.:
Tveir skulu vera biskupar í
hinni evangelísk-lútersku þjóð-
kirkju á íslandi. Situr annar að
jafnaði í Reykjavík og nefnist
Skálholtsbiskup, en hinn að
jafnaði á Akureyri og nefnist
Hólabiskup.
Biskupunum skulu búin dval-
arskilyrði í Skálkolti og á Hól-
um. Skulu þeir dveljast þar, þeg-
ar þeim þykir henta og ber
skylda til samkvæmt 6. gr.
Skálholtsbiskup hefur stjórn
og yfirsókn frá Austur-Skafta-
fellsprófastdæmi til Norður ísa-
fjaröarprófastsdæmis, að báðum
meðtöldum, og er það Skálholts-
biskupsdæmi, en Hólabiskup um
hinn hluta landsins, sem er Hóla
biskupsdæmi.
Kosningarétt við biskupskjör
hafa prófastar og þjónandi prest-
ar þjóðkirkjunnar í því biskups-
dæmi, er veita á. Hver kjósandi
kýs einn þeirra, er kjörgengir
eru til embættisins, og skal veita
það þeim, er flest fær atkvæði.
Séu atkvæði jöfn, ræður hlut-
kesti.
Kjörgengir til biskupsembætta
eru allir þeir, sem kjörgengi
hafa til prestsembættis í þjóð-
kirkjunni.
Nánari ákvæði um fyrirkomu-
lag biskupskosninga skal setja
með reglugerð.
Lög þessi komi til framkvæmd
ar við næstu biskupaskipti eða
þá er núverandi biskup landsins
veitir samþykki sitt til þess. Skal
þá þegar kjósa Hólabiskup, en
núverandi biskup verður Skál-
holtsbiskup.
í framsöguræðu sinni komst
séra Þorsteinn Gíslason svo að
orði, að hann teldi það ekki leika
á tveim tungum að hér væri um
að ræða mesta og mikilvægasta
mál þessa kirkjuþings og það
kann að verða einnig hið um-
deildasta. Hann kvað nefndar-
menn hafa í starfi sínu mjög
stuðzt við frumvarp sem Magnús
Jónsson prófessor lagði fram á
Alþingi fyrir 17 árum um þetta
sama efni. Var okkur mikill feng
ur í þessu frumvarpi til að
byggja starf okkar á, sagði séra
Þorsteinn.
í því frumvarpi, sem nefndin
fékk til umsagnar, var gert ráð
fyrir þrem biskupum og skyldi
einn þeirra vera aðalbiskup. En
áhugi er á að stofnuð verði hér
2 biskupsdæmi og þeirri stefnu
eykst stöðugt fylgi. Norðlending-
ar telja það mikið mál, að fá
sjálfstæðan biskup og þeim er
það þörf og það er Norðlending-
um metnaðarmál að fá sitt forna
biskupsdæmi endurreist. Sumir
vilja enga breytingu á skipun
biskupsmála og er það bæði inn-
an og utan prestastéttarinnar.
Höfuðlínur frumvarps okkar,
sagði séra Þorsteinn, er að bisk-
upsdæmin skuli vera tvö, og
mörg rök er hægt að færa fyrir
því að það sé einum biskupi of-
viða að annast öll þau störf, sem
hann þarf að hafa með höndum
á vegum þjóðkirkjunnar. Það
mun verða aðalkostnaðaraukinn,
sem þetta hefur í för með sér, að
skapa Hólabiskupi dvalarskil-
yrði á Hólastað.
Næst rakti séra Þorsteinn rök
þau er hníga að því að Skálholts-
biskup skuli sitja í Reykjavík.
Hann kvað það í sjálfu sér auka-
atriði, hvar biskuparnir sætu.
Prófessor Magnús Jónsson benti
á það af sinni alkunnu skarp-
skyggni, að eðlilegast væri að
Skálholtsbiskup sæti í Reykja-
vík og á þau rök má vissulega
fallast, eins og nú er í pottinn
búið, en eigi má telja að með
þessu sé gert minna úr þýðingu
Skálholtsstaðar eða Hóla með
með að biskuparnir sitji í Reykja
vík og á Akureyri. Við teljum
t. d. eðlilegt, að biskuparnir dvelj
ist í Skálholti og á Hólum þar
sem prestastefnur skulu fara
fram árlega og þar skuli haldnar
ýmsar aðrar samkomur á vegum
þjóðkirkjunnar.
Þá skýrði Þorsteinn frá því, að
skipting landsins milli hinna
tveggja stifta, væri þannig hugs-
uð, að Suður- og Vesturland, allt
að Strandasýslu, skuli teljast til
Skálholtsbiskupsdæmis, en til
hins forna Hólastiftis Norðurland
og Austfirðirnir og suður um til
Austur-Skaftafellssýslu. — Það
verða 8 prófastsdæmi í Hólastifti
samkvæmt þessari skiptingu, en
13 í Skálholti.
Næst ræddi framsögumaður
um biskupskjör og gat í því sam-
bandi að sú breyting yrði þar
gerð á, að prófessorar guðfræði-
deildarinnar hafi eigi kosninga-
rétt til biskupskjörs. Einnig vakti
hann athygli á þeirri miklu
breytingu, sem gerð er á þessari
grein laganna.
Þessi nýju biskupslög gera ráð
fyrir tveim prestastefnum ár-
lega, annarri á Hólum, en hinni
í Skálholti. Ræðumaður taldi að
biskuparnir skuli verða jafnrétt-
háir og um nánari starfsskipt-
ingu verði að kveða á um með
reglugerð, en þó er óhjákvæmi-
lega talið, að Skálholtsbiskup
skuli koma fram gagnvart stjórn
arvöldunum, sem fulltrúi þjóð-
kirkjunnar, þar sem telja verð
ur að slíkt sé miklu eðlilegra,
þar eð hann hefur aðsetur í
Reykjavík. Einnig skal aðalskrif-
stofan fyrir biskupsdæmin bæði
vera í Reykjavík og hún annast
öll sameiginleg mál kirkjunnar.
Varðandi framkvæmd þessara
nýju laga, sagði séra Þorsteinn
að lokum, að svo sé gert ráð fyr-
ir að það verði við næstu bisk-
upsskipti, en að vísu sé því ekk-
ert til fyrirstöðu að svo verði nú
þegar, ef frumvarp þetta verður
að lögum, því ekki mun Ásmund-
ur biskup hika við að skipta
landinu milli Hóla og Skálholts,
frekar en Gissur forðum.
I stuttum eftirmála sagði séra
Þorsteinn Gíslason, að hann vildi
undirstrika það við kirkjuþings-
menn, að mikið væri í húfi að
afgréiðsla þessa stærsta máls
þingsins færi því hönduglega,
því það er ekki sama hvernig
fyrsta kirkjuþing fer af stað,
sagði hann.
Önnur umræða
Eftir framsöguræðu var gert
hlé á fundinum, en varaforseti
þingsins Gísli Sveinsson sagði,
að klukkan 5 myndi málið tekið
aftur á dagskrá, og yrði þá önnur
umræða um það. Kirkjumálaráð-
herra, Hermann Jónasson, hafði
ekki verið á fundinum, þá er sr.
Þorsteinn flutti íramsöguræð-
una, en kirkjuþingsmenn töldu,
að ráðherrann myndi verða við-
staddur, þá er önnur umræða
skyldi hefjast.
Klukkan 5 var svo fundur sett
ur aftur. Kirkjumálaráðherra
hafði ekki heldur komið því við
að vera viðstaddur þessa um-
ræðu. Mótuðust umræður af því,
enda lauk annarri umræðu um
málið á aðeins 35 mínútum.
Jón Auðuns dómprófastur tal-
aði fyrstur, en hann á sæti í
kirkjumálanefní. Hann kvað sig
hafa skrifað undir hið nýja frum-
varp kirkjumálanefndar með
fyrirvara og kvaðst vilja gera
stutta grein fyrir máli sínu.
Hann kvaðst vera þeirrar skoð-
unar, að betra sé að hafa óbreytt
fyrirkomulag þessa máls, þannig
að biskup landsins verði aðal-
biskup, en að núverandi vígslu-
biskupar skuli gerðir að biskup-
um og sitja á hinum fornu bisk-
upsstólum, Hólum og Skálholti,
en vald þeirra verði stórlega
aukið. Dómprófasturinn kvað
telja það hreina rómantík að
flytja biskupsstólana á hin fornu
setur. Lausn málsins kvaðst
hann telja hagkvæmasta eins og
gert er ráð fyrir í frumvarpi því,
sem kirkjumálanefnd þingsins
fékk til umsagnar.
Ásmundur Guðmundsson bisk
up kvað það hafa verið helzta
takmark gamla frumvarpsins,
eins og hann komst að orði, að
t^yggja einingu kirkjunnar. Það
vakti fyrir okkur að vígslubisk-
uparnir skyldu gerðir að full-
komnum biskupum. Biskup
kvaðst vilja vekja athygli kirkju
þingmanna á einni staðreynd í
máli sem þessu, en það er kostn
aðarhliðin. Kvaðst hann álíta, að
í þeim efnum myndi kosnaður-
inn meiri, ef frumvarp kirkju-
málanefndarinnar yrði að lögum
gert, en ef hið gamla frumvarp
yrði samþykkt. Biskup vék máli
sínu einnig að framkominni
þingályktunartillögu um, að Skál
holtsbiskup skuli sitja í Skál-
holti. Hann kvað ályktun þessa
furðulega lítt undirbúna, og
kvaðst telja það furðulegt, ef ein-
föld þingsályktun eigi að skera
úr kjarna þessa máls; starfi
biskups, — jafnmargþætt og það
er. Biskup lauk máli sínu með
því að benda kirkjuþingsmönn-
um á að tæplega myndi í þessu
máli fást algjörlega samhljóða
niðurstaða, hann væri stuðnings
maður hins gamla frumvarps,
um 3 biskupa. Kvaðst hann telja
hitt frumvarpið frá kirkjumála-
nefnd um tvo biskupa ekki svo
fráleitt.
Próf. Magnús Már Lárusson,
kvaðst mundu geta gefið þing'inu
nokkra grein fyrir kostnaðar-
hlið málsins við 3. umræðu, en
vissulega væri sú hlið málsins
mjög mikilvæg í sambandi við
afgreiðslu þess.
Síðasti ræðumaður var sr. Sig-
urður Pálsson á Selfossi, er
kvaðst vilja þakka kirkjumála-
nefnd fyrir frumvarp hennar, en
á því væru þó ýmsir agnúar,
sem hann myndi koma með
breytingartillögur við. Gat hann
þess t.d. að í sambandi við bisk-
upskjör, þá væri rétt að hafa
þann hátt á, að því kjöri ljúki
ekki, fyrr en tekizt hefur að
skapa einum hreinan meiri-
hluta, því að ófært væri með
öllu að við biskupskjör skyldi
nægja til kjörs einfaldur meiri-
hiuti. Einnig kvað hann nauð-
synlegt að kveða skýrt á um vísi
tasíuskyldu biskupa. Sitt hvað
fleira gerði sr. Sigurður að um-
talsefni.
Klukkan 1,30 í dag mun kirkju
þing koma saman til fundar, og
þá verða lögin um biskupskjör
tekin til 3. og lokaumræðu á
þinginu og málið afgreitt. Eru
fundir þingsins haldnir fyrir opn
um dyrum og almenningi heim-
ill aðgangur. Fundirnir fara fram
í fundarsal templara í Bindindis-
höllinni.
Er fundur hófst á kirkjuþingi
í gær, sendi biskup, fyrir hönd
þingsins, heillaóskaskeyti til Jó-
hannesar Gunnarssonar, biskups,
Landakoti, í tilefni þess, að páfi
hefir verið kjörinn.
Ný þingskjöl
ÞREMUR nýjum þingskjölum var
útbýtt á Alþingi í gær. Var það
frumvarp til laga um ráðstafanir
til að stuðla að jafnvægi í byggð
landsins. Flutningsmenn: Magnús
Jónsson, Kjartan J. Jóhannsson,
Sigurður Ágústsson og Jón Sig-
urðsson. Tillaga til þingsályktun-
ar um endurskoðun ákvæða III.
kafla almannatryggingalaga, um
upphæð slysabóta. Flm.: Friðjón
Skarphéðinsson o. fl. Tillaga til
þingsályktunar um vinnuskilyrði
og stofnun vist- og vinnuheimila
fyrir aldrað fólk. Flm.: Halldór
Sigurðsson o. fl.
Sigurður Ólason
Hæslarcllarlógoiadur
Þorvaldur Lúðvíksson
Héraðsdómslögniaður
Málflutningsskrifstnfa
Austurstræti 14. Simi 1-55-35-
Elsku litli sonur okkar
EINAR SVERRIR
lézt af slysförum þann 28. þ.m. Jarðarförin verður
ákveðin síðar.
Ágústína og Sverrir Ágústsson.
Maðurinn minn, faðir, tengdafaðir og afi
TEITUR ERLENDSSON
sem andaðist 25. þ.m. verður jarðsunginn frá Fossvogs-
kirkju, föstudaginn 31. okt. kl. 13,30. Athöfninni verður
útvarpað. Blóm vinsamlegast afþökkuð.
Fyrir mína hönd og aðstandenda.
Málfríður Jóhannesdóttir.
Við þökkum auðsýnda samúð við andlát og útför bróð-
ur míns og föðurbróður
GUNNLAUGS JÓNSSONAR
kaupmanns, Freyjugötu 15.
Við þökkum einnig hjúkrunarkonum og læknum Bæj-
arsjúkrahússins ágæta hjúkrun í veikindum hans.
Sigríður Jónsdóttir, Gunnlaugur Guðmundsson.
Innilegustu þakkir til allra er veittu okkur ómetanlega
aðstoð og ógleymanlega samúð við andlát og jarðarför
KAMILUU JÓNSDÓTTUR
Sólvallagötu 14, Keflavík.
Kristinn Jónsson,
börn, tengdabörn og barnabörn.
Hugheilar þakkir sendi ég öllum þeim, sem vottuðu
mér samúð og vinarhug við andlát og útför fósturmóður
minnar
INGIBJARGAR HALLDÓRSDÓTTUR
frá Búð
Þorbörg Jónsdóttir.