Morgunblaðið - 12.11.1958, Blaðsíða 6

6
M O K C V N n T 4 Ð 1 f)
Miðvikudagur 12. nóv. 1958
Afbrotaalda í
Sovétríkjunum
eftir Edward Crankshaw
SÚ FRÉTT var birt í Moskvu
ekki alls fyrir löngu, að maður
að nafni Victor Shashkin, skríl-
menni hefði verið dæmdur til
dauða fyrir morð á lögreglu-
manni. Það var óvenjulegt við
þetta mál, að Shashkin hafði
fyrst verið dæmdur í 25 ára fang
elsi og síðan var frá því greint
að hinn strangari dómur væri af-
leiðing almennrar fordæmingar,
sem hefði komið í ljós í ótal
bréfum til blaðanna og til innan-
ríkisráðuneytisins. í rauninni var
þessi strangi dómur til merkis
um það að allsherjarbarátta væri
hafin í Rússlandi gegn hinni svo-
nefndu skrílmennsku (húlígan-
ism) í landinu.
Rússnesk yfirvöld hafa reynt
að slá ryki í augu útlendinga
með ofnotkun á orðinu „skríl-
mennska“. Það er notað yfir bók-
staflega allar tegundir af afbrot-
um, morð, rán og niður í ölvunar
brot og ósæmilega framkomu á
almannafæri. í nokkur ár hafa
farið fram umræður í blöðun-
um um að hert verði á refsingum
fyrir skrilmennsku almennt, en
það er fyrst nú síðustu mánuði,
sem farið er opinberlega að
greina á milli „smá-skríl-
mennsku" eg alvarlegra valdbeit
ingargiæpa.
Þessi ruglingur og óskýra hugs
un í refsirétti Rússlands er arf-
leifð liðinna ára. Morð hefur yfir
leitt verið álitinn minni glæpur
í Rússlandi en pólitísk afbrot.
Þetta var alveg sama á dögum
Stalins eins og það hafði verið
á valdaárum keisaranna, morð-
ingjar og valdbeitingarmenn
höfðu betri aðbúð í fangelsun-
um en pólitisku afbrotamennirn-
ir. Og ekki hefur það bætt úr
skák að kommúnistar hafa geng-
ið með þá fáránlegu hugmynd,
að glæpir væru afleiðing hins
kapitalíska þjóðfélags, þeir
myndu hverfa eins og dögg fyrir
sólinni við þjóðfélag sósíalism-
ans.
Afleiðingin var svo sú að allt
fram á síðustu ár voru refsingar
við valdbeitingarglæpum sérstak
lega vægar og það var ekki fyrr
en fyrir þremur árum, sem alvar-
legur áróður var hafinn fyrir að
endurskoða þessar refsingar. Gerð
ist það þá að þeir sem vildu
herða refsingarnar viðurkenndu
í fyrsta skipti, að glæpir væru
ekkert sérstakt fyrirbæri í auð-
valdslöndunum, þeir væru óað-
skiljanlegur þáttur í Sovétskipu-
laginu. Því viðurkenndu þeir um
leið, að það væri ekki aðeins
umhverfið eða uppeldisáhrifin
sem ættu sök á glæpunum, held-
ur og eðli hvers einstaklings.
Upp á síðkastið hafa tvær mis-
munandi stefnur í refsirétti kom-
ið fram á sjónarsviðið.
Fyrri stefnan byggir á því að
nefsað verði þunglega fyrir alla
skrílmennsku og þeir sem sekir
verða um hana sendir til ára-
langrar fangabúðavistar.
Hin stefnan vill skilja út úr
„skrílmennsku-hugtakinu1' stór-
glæpi eins og manndráp og einn-
ig greina verulega á milli þess,
hvort afbrot eru framin af ásettu
ráði eða af gáleysi.
Rússar hafa verið mótfallnir
dauðarefsingu, einkanlega dauða
refsingu fyrir morð. Dauðarefs-
ing var ekki leidd í lög fyrir
manndráp fyrr en árið 1954. Virt-
ist það þá álit þeirra sem um
refsilagafrumvarpið fjölluðu, að
dauðarefsingu ætti ekki að beita
nema fyrir sérstaklega grimmd-
arleg morð. En nú er uppi sterk
! hreyfing, sem sagt er að læknar
j beiti sér einkum fyrir, að dauða-
I refsing skuli beitt við .öllum teg-
j undum manndrápa og einnig fyr-
ir vopnaða árás og rán, jafnvel
þótt engmn skaðist.
I Af þessu má ráða, að smám
saman er að myndast viðnám
gegn glæpamennsku í Sovétríkj-
unum, sem hefur orðið mjög á-
berandi síðan á dögum Stalins.
Það er reynt að vinna bug á af-
brotaöldinni með dauðarefsing-
um og með löngum fangelsis-
refsingum fyrir ölvunarbrot.
Fram að þessu hefur ölvun verið
talin mönnum til vorkunnar við
afbrot, nú er þessu svo snúið við
að ölvun hefur í för með sér
harðari refsingu.
Svo virðist sem margir á Vest-
urlöndum túlki þessar fréttir svo,
að þær sýni að verið sé að hefja
að nýju Stalins-kúgunina. Það
er einnig rætt um það, að bar-
áttan gegn „smá-skrílmennsk-
unni“ sé ætluð til þess gagns
að fylla nokkrar vinnufangabúð-
ir sem hafa verið tæmdar að
pólitískum föngum. En ég held,
að það fái ekki staðizt. Rúss-
nesku yfirvöldin eiga við stór-
fellt vandamál að etja. í sjálfri
Moskvu, eru löng stræti utan
miðborgarinnar, sem eru mjög
hættuleg fyrir vegfarendur að
næturlagi Úti í sveitunum eru
ofbeldi og rán mjög algeng. Það
er lítið um glæpafélagsskapi,
eins og þekkzt hafa á Vesturlönd
um, en það er mikið um líkams-
árásir, barsmíðar, rán sem oft
hafa í för með sér manndráp. Og
oft eru það atvinnuglæpamenn
sem fremja þessi afbrot og eru
fleiri saman.
Það var fyrir löngu kominn
tími til að gera eitthvað í málinu.
I ræðu, sem Krúsjeff flutti ný-
lega fyrir Komsomol — æsku-
lýðsfylkinguna, sagði hann „Við
skulum ekki taka skrílmennsk-
una með okkur inn í kommún-
ismann, við skulum skilja hann
eftir í sósíalismanum.“ Þessi yfir
lýsing er að mínu áliti ekkert
geigvænleg. Krúsjeff tekur sér
aðeins stöðu við hliðina á yfir-
völdum annarra vestrænna
landa, sem þurfa að glíma við
afbrotaöldina. Það er aðeins eftir
tektarvert, að meðan reynt er að
berjast við afbrotin einkum þó
afbrot unglinga á Vesturlöndum
með auknum skilningi og mildi
virðast Rússar sjá sig knúða að
grípa til harðneskjulegri aðferða.
Observer — Öll réttindi áskilin.
Malbikunarvélin að verki á Hringbrautinni. — Vörubíll er að
losa í vélina malbik, en slétt gatan kemur undan vélinni. Hún
var einn dag að malbika götuna, en Hringbrautin er með lengstu
götum bæjarins. (Ljósm. Heimir Stígs).

Strákurinn er ánægður með nýja malbikið undir fótunum. —
Séð eftir Hringbrautinni, en í fjarska sést malbikunarvélin
síga hægt suður eftir götunni.
Ragnar Jónsson:
Skerðið ekki rétt listamanna
Á ALÞINGI er komið fram
frumvarp um breytingu á lögum
um rithöfundarétt og prentrétt,
í því skyni að tryggja útvarps-
hlustendum ótakmarkaða að-
stöðu til þess að taka upp á
segulband efni til endurflutnings.
1 greinargerðinni er tekið fram
að frumvarpið sé fram komið til
þess að taka af öll tvímæli um
að höfundur eigi því aðeins
kröfu til gjalds fyrir flutning
verka sinna, að hann fari fram
í hagnaðarskyni. Ef svo er til
ætlazt í nefndum lögum, sem ég
efast mjög um, að þau tryggi
höfunda því aðeins gegn óleyfi-
legum flutningi verka þeirra, að
hann fari fram í hagnaðarskyni
beinlínis, þ. e. að tekið sé við
aðgangseyri, þá finnst mér miklu
fremur ástæða til þess fyrir
hina vökulu löggjafa að afmá
nú þennan órétt gagnvart lista-
mönnum en að hlaupa að þarf-
lausu fram fyrir skjöldu til varn-
ar almenningi í landinu. Yrði
þessi lagabreyting samþykkt,
væri það spor í þá átt að þrengja
mjög kosti listamanna. Enn sem
komið er eru listamenn varnar-
lausastir allra þegna þjóðfélaga
heimsins, og víðast þeir sem
minnst bera úr býtum, og ganga
reyndar líka vægast eftir að fá
tryggða réttarstöðu sína í þjóð-
félögunum. Og það er eflaust
vegna þess að þeir skilja betur
öðrum mönnum hversu allar
bókstafsþvinganir eru vandsam-
rýmdar fögru mannlegu samfé-
lagi. Um þá má að jafnaði segja
að sá vægir sem vitið hefir
meira.
Vitanlega eiga listamenn eins
og aðrir allan umráðarétt yfir
verkum sínum og flutningi, og án
samráðs við þá getur enginn á-
kveðið gjald fyrir endurflutn-
ing þeirra fremur en frumflutn-
skrifar ur
daglega lifinu
E. Þ. skrifar:
„OÍÐASTLIÐINN föstudag var
kJ auglýst í Stjörnubíói verð-
launamyndin rússneska „Trön-
urnar fljúga". Þessari mynd hef-
ur verið mikið hrósað og við
hjónin keyptum okkur miða í
kvikmyndahúsinu.
En þegar við komum inn og ætl
uðum að setjast í númeruð sæti
okkar á svölunum, voru þar aðr-
ir fyrir. Kom þá á daginn, að
komnir voru kettir í ból Bjarnar.
Höfðu félagar í MÍR fengið af-
henta ónúmeraða miða að sýn-
ingu þessari, sem var á þeirra
vegum, og settust þeir svo hvar
sem þeim sýndist, og neituðu að
víkja fyrir þeim, sem þar áttu að
sitja. Stúlkurnar, sem vísa til
sætis, reyndu að greiða úr flækj
unni, en hvarvetna sátu MIR-
menn í sætum sem seid höfðu
verið öðrum, enda virtust vera
miklu fleiri í húsinu en nokkur
sæti roru fyrir. Varð af þessu
mikið hark. Reyndu starfsmenn
bíósins að útvega aukastóla, og
okkur var ásamt fjölmörgum öðr-
um boðið sæti á gólfinu. Ekki
sættum við okkur þó við að
kaupa miða og eiga svo að sitja
fyrir hunda og mannr, fótum, og
fórum heim. Starfsmenn kvik-
myndahússins voru ákaflega leið-
ir yfir þessu, en kváðust ekkert
geta við þessu gert, og endur-
greiddu okkur hjónunum miða
okkar.
Það, sem mig furðar mest á, er
þetta: í okkar sæti voru nafn-
'kunnir menn, sem neituðu með
offorsi og dónaskap, að víkja
fyrir fólki, sem hafði í höndun-
um ávísun á þessi ákveðnu sæti,
þó þeir hefðu sjálfir enga núm-
eraða miða. Og það sem er enn
þá furðulegra, þetta var ekki eina
fólkið, sem sýndi þessa dæma-
lausu frekju. Víðsvegar um sval-
irnar var gauragangur af þess-
um sökum. Og alls staðar fór það
eins. MÍR-menn sátu þar, sem
þeim sýndist".
Þetta er ófögur saga.
ÞETTA er ófögur saga, og Vel-
vakanda er kunnugt um að
þarna er rétt með farið. Að vissu
leyti er frásögnin líka athyglis-
verð. Hún sýnir svart á hvítu
virðingarleysi þeirra sem þarna
áttu hlut að máli fyrir réttind-
um annarra. Þarna þóttust MIR-
menn ráða húsum og þá skyldu
þeir sitja hvar sem þeim þókn-
aðist, hvort sem búið var að selja
sætin öðrum eða elcki.
Þetta er ofurlítið sýnishorn
af því, sem gerast mundi, ef
þeir hefðu stærra umráðasvæði
en eitt kvikmyndahús.
Þess skal gefið, fyrst þessi kvik
myndasýning er til um-æðu, að á
undan kvikmyndinni steig frétta-
maður útvarpsins Henarik Ottós-
son upp á pall og flutti eitt af
sínum kunnu 'ofstækisávörpum
um hjálpræði alheimskommún-
ismans og r.azisma Morgunblaðs-
ins. Sú plata virðist farin að
slitna, enda var flutningurinn
slitróttur, þótt ofstækið kæmi ef-
laust beint frá hjarta þessa höfuð
starfsmanns við hina hlutlausu
fréttastofnun ríkisins.
Malbikun gatna
i Keflavík likar vel
KEFLAVÍK, 7. nóv. — Undan-
farna daga hefur verið unnið að
undirbúningi og malbikun á ann-
arri aðalumferðargötu Keflavík-
ur, Hringbrautinni. Lokið var við
að leggja biklagið síðastliðna
föstudag. Það nær yfir 800 metra
kafla. Verður nú unnið við að
gera gangstéttir og fullgera bíla-
stæði og grasteiga meðfram ak-
brautinni.
. VerkiC var framkvæmt af ís-
lenzkum aðalverktökum á Kefla-
víkurflugvelli, með verkfærum
og efni, sem fengið var hjá varn-
arliðinu.
Mælingar og annan verkfræði-
legan undirbúning önnuðust
Haukur Pétursson verkfræðingur
og Þorsteinn Ingólfsson bygg-
ingafulltrúi Keflavíkur. Mikil
ánægja er ríkjandi yfir þessum
götukafla, þó stuttur sé. Mun
bæjarstjórn leggja alla áherzlu á
að fullgera fleiri götur og und-
irbúa til malbikunar strax á
næsta vori. Svo mikil umferð er
um helztu göturnar að malar-
ofaníburður stendur ekkert við
og verða götur nær ófærar á
stundum.
í sumar hefur stöðugt verið
unnið að lagningu holræsa og
vatnsæða í nýjar götur, því
byggðin þenst ört út, svo tími
vinnst ekki til að fullgera allar
nýju göturnar, sem telja má í
kílómetrum á hverju sumri.
— Helgi.
ing. Allt annað er beinn þjófn-
aður, og eins þó það verði stað-
fest með rangiátum lagabókstaf,
sem að vísu gæti flýtt fyrir því
að tekin yrðu af öll tvímæli um
hið gagnstæða með nýjum lög-
um, og væri þá enn verr farið
en heima setið. Annars fæ ég
ekki komið auga á muninn á því,
að hagnast beinlínis á flutningi
verks, með því að taka við að-
gangseyri, eða freista að spara
sjálfum sér fé með því að njóta
verkanna án þess að hafa lagt
í þann kostnað, sem því er sam-
fara að kaupa þau t. d. á plötum.
Greinargerðin fyrir frumvarp-
inu er villandi. Segulbandstæki
notar fólk mjög mikið til þess
að taka upp úrvalsefni, sem flutt
er í útvarp af plötum og tón-
bandi, í stað þess að kaupa það
á dýrum grammófónplötum. En
höfundalaun af plötum eru aðal-
tekjur margra tónlistarmanna og
tónskálda, og einu tekjur margra
erfingja þeirra, og enginn efi er
á því að sala á plötum minnkar
verulega ef fólk almennt getur
óátalið endurtekið heila kon-
serta í heimahúsum endalaust og
án nokkurs gjaids, og óþarfi er
að benda sanngjörnu fólki á það,
að hér er um að ræða mikið ó-
réttlæti gagnvart eigendum verk
anna og flytjendum.
Jón Leifs hefir löngum haft lag
á því að æsa okkur upp, en það
er ekki réttlátt að láta listamenn
almennt gjalda þess ef klaufa-
lega er á málum þeirra hald-
ið og einstrengingslega. Og mér
finnst Jóni Leifs gert óþarflega
hátt undir höfði, með því að
breyta lögum til þess eins að
vernda okkur gegn honum, og
það því fremur, sem líklegt má
telja að listamenn muni fylgja
eftir kröfu hans fyrir þeirra
hönd um að þeir hafi sjálffr hönd
í bagga með útbreiðslu verka
sinna og verzlun með þau.
Nú þegar fjöldi heimila hefir
eignazt segulbandstæki, er auð-
sætt að vernda þarf listamenn
með einhverjum hætti gegn mis-
notkun þeirra. í núgildandi lög-
um um höfundarétt er mjög
verulega hallað á listamennina,
þeir skyldaðir til að sætta sig
við að gripið sé til verka þeirra
til að skemmta fólki, jafnvel á
opinberum samkomustöðum, án
þess að greiða neitt fyrir það.
En með tilkomu segulbandstækj-
anna standa listamenn andspæn-
Frh. á bls. 18.