Morgunblaðið - 26.06.1962, Blaðsíða 10

10
MORGVNBLAÐIB
Þriðjudagur 26. júní 1962
IMa
“*■ *"• **■“ — ------------ p—iin-r ru — - ----------------in — rir n

ui -s í i
TAUNUS
TRANSIT
Vandið val sendibifreiða. Verð frá kr. 139 þús.
Burðarmagn 830, 1000 og*1250 kg.
SUDURLANDSBRAUT 2 • SÍMI 3 53 00
Svo felldum við Farouk
17. JÚNÍ s.l. birtist í Sunday
Times Magazine grein eftir
Nasser, forseta Egyptalands,
þar sem hann skýrir frá upp-
vexti sínum, og frá því
hvernig byltingin í Egypta-
landi var undirbúin og fram-
kvæmd. Nú eru liðin nær tíu
ár frá því Farouk konungi var
steypt af stóli og hann rekinn
úr landi, og segir Nasser í
grein sinni, að þótt segja
megi, að byltingin sé enn að
verki, því að margt sé ógert
i Egyptalandi, þótt margt hafi
þegar áunnizt, þá sé ef til
vill tími til kominn að líta um
öxl yfir farinn veg.
Nasser hefur frásögn sína
með því að minnast þess, er
hann í fyrsta sinn lenti í kasti
við yfirvöldin árið 1933, þá
fimmtán ára skóladrengur.
Hann lenti í götuuppþoti, sem
hann ekki vissi af hverju st>af-
aði, en reyndist tilkomið eftir
útifund nýfasista.
Nasser var elztur átta syst-
kina .Faðir hans var póstaf-
greiðslumaður og hafði
snemma beyg af stjórnmála-
hugmyndum sonar síns. Bróð
ir hans hafði verið hnepptur
i fangelsi fyrir stjórnmála-
skoðanir sínar í heimsstyrjöld
inni fyrri og hann óskaði þess
eins, að fjölskyldan gæti lif-
að friðsamlegu, rólegu og ótta
lausu l'ífi. Hann reiddist því
mjög, er Nasser var rekinn
úr skóla vegna stjórnmála-
skoðana sinna. Hann var send
ur til frænda síns í Kairo og
fór þar í •menntaskóla. Hann
kom sjaldan heim til Alex-
andríu, sambandið við föður-
in var stirt, en móðir sína
elskaði hann mjög. Það hafði
því mikil áihrif á hann, er hún
lézt. Honum var ekki sagt
frá því, heldur kom hann að
heimilinu móðurlausu nokkr-
um vikum eftir lát hennar.
Hann fór rakleitt aftur til
Kairo og sökkti sér niður í
nám og stjórnmál.
„Á þessum róstusömu ár-
um,“ segir Nasser,“ hafði ég
áhuga á öllum stjórnmála-
flökkum, sem höfðu það að
markmiði að vihna frelsi til
handa Egypzku þjóðinni. í tvö
ár eftir uppþotið í Alexand-
ríu var ég meðlimur Misr E1
Fata-flokksins, en varð von- ■
svikinn og hætti, því að þrátt
fyrir allt hjal þeirra og mót-
mælafundi virtust þeir engu
£á til leiðar bómið.
Nokkrum sinnum var þess
farið á leit við mig, að ég
gengi í flok'k kommúnista, en
þótt ég kynnti mér af áhuga
og sarnúð kenningar Marx og
rit Lenins, hnaut ég þar um
tvær stórar hindranir, sem ég
gerði mér ljóst, að ég myndi
aldrei yfirstíga. Ánnars vegar,
að kommúnisma fylgir algert
trúleysi, og ég hef ávalt verið
einlægur múhameðstrúarmað-
ur, hef óbifanlega trú á því
afli, sem við köllum Guð og
sem vakir yfir örlögum dkk-
ar. Það er gersamlega útilok-
að að vera í senn góður mú-
hameðstrúarmaður og góður
kommúnisti.
Á hinn bóginn gerði ég mér
ljóst, að kommúnismi hlýtur
að nokkru leyti að lúta stjórn
frá Moskvu og stærstu komm
únistaflokkunum — og þá stað
reynd gæti ég aldrei béygt
mig undir. Ég og mínir stuðn-
ingsmenn háðum langa og erf
iða baráttu til þess að losa
þjóð okkar við óstjórn og
hrista af okkur erlend yfir-
ráð, öðlast hið langþráða
frelsi til handa þjóðinni. Og
meðan ég fæ nokkru um ráð
ið mun ég berjast gegn því,
Nasser
hendur og hættu í hernum en
aðrir reyndu að beita þeim
áhrifum, sem þeir höfðu, til
þess að berjast gegn áhuga-
leysi og spillingu. Þegar svo
Nasser var fluttur til Alex-
andríu ári síðar kynntist
hann A'bdul Hakim Amer,
'byltingarmanninum, sem nú
er yfirmaður egypska hers-
ins.
Nasser kveðst fyrsf hafa
komizt í kynni við brezka her
menn rétt eftir byrjun heims
styrjaldarinnar síðari, er hann
va.r sendur til E1 Alamein í
mánaðartíma. Um áhrif sín af
þeim, segir hann m.a. —
Ég varð hrifinn af Bretum,
bæði sem hermönrfum og ein-
staklingum. Þeir voru vin-
gjamlegir, hæfir menn og
reyndust afar góðir kennarar.
Agj þeirra var fyrsta flokks
Gamal Abdel Nasser, forseti Egyptalands
rifjar upp gang byltingarinnor sem gerð
var fyrir nálega tíu árum
að þjóð mín og land komist
á ný undir yfirráð annars
ríkis eða ríkjaheilda, hvort
heldur er úr vestri — eða
austri.
Nasser átti mikil samskipti
við forystumenn Bræðralags
múhameðstrúarmanna, þótt
aldrei væri hann skráður fé-
lagi þar. Leiðtogi þeirra Has-
san al Banna, sem var mað-
ur öfgafullur, hafði á hann
mi'kil áhrif, en hann kveðst
hafa sannfærzt æ betur um
það, af þessum kynnum, að
jafnslæmt væri að þjóðin
byggi við trúaröfgar og trú-
leysi. Hann óskaði að sjá um
burðarlyndi í trúmálum ríkj
andj í því nýja frjálsa Egypta
landi, sem byggt skyldi upp
í framtíðinni.
Eftir sérstaka samningsgerð
milli Egypta og Breta árið
1936 var herskólinn í Kairo
opnaður ungum mönnum, án
tillits til stéttar þeirra eða
efnahags. Nasser og nokkrir
félagar hans voru meðal hinna
fyrstu, sem nutu góðs af þess
ari ráðstöfun, og upp frá því
fóru framtíðaráætlanir hans
að taka á sig skírari mynd.
Hann hafði byrjað á laga-
námi, en vegna sundurþykk-
isins við föður sinn varð hann
að sjá fyrir sér sjálfur. Það
öryggi, sem herinn veitti, opn
aði nýja leið, er honum fannst
ákjósanleg. Tveim árum síð-
ar, 1938, útskrifaðist hann
sem liðsforúngi og þá um leið
tveir vinir hans, sem siðar
komu mjög við sögu bylting-
ariinnar, þeir hétu Zakaria
Muhi Ud-Din og Mohamed
Anwar El-Sadat.
Nasser segir, að til þessa
hafi egypzki herinn verið
langt frá því góður og hafi
Bretar talið sér hag í að halda
honum í því horfinu. En upp
úr 1938 hafi komið fram á
sjjónarsviðið margir liðsfor-
ingjar, sem aðeins litu á dvö1
sína í hernum sem undirbún-
ing meirháttar frelsisbaráttu
fyrir þjóð sína. í fyrstu var
Nasser sendur til Assiut og
voru hann og félagar hans
fullir áhuga. En þeir urðu
fyrir miklum vonbrigðum;
komust að raun um að meiri
hluti hinna eldri liðsforingja
voru alls óhæfir menn og á-
hugalausir. Sumum féllust
og sem stríðsmenn voru þeir
það lí'ka. Sú staðreynd, að
mér líkaði svo sérlega vel við
marga þeirra og virti þá sem
hermenn braut ekki á nokk-
urn hátt í bága við þá ein-
dregnu sannfæringu mina,
að binda bæri endi á yfirráð
og áhrif Breta í Egyptalandi.
Annars vegar voru persónu-
legar tilfinningar, hinsvegar
grundvallarsjónarmið og þessi
tvö hugtök geta verið alls ó-
skyld.
Byltingarhugmyndin hafði
nú tekið sér fastan sess í huga
mínum. Hversu hún skyldi
fram'kvæmd var þó enn óráð
ið og ég hélt áfram að þreifa
fyrir mér. Ég hef aldrei mynd
að stjórnmálaflokk, hef ekki
trú á stjórnmálaflokkum. En
ég reyndi að safna kringum
mig öllum þeim stjórnmála-
mönnum, sem ég taldi víst að
bæru hag þjóðarinnar fyrir
brjósti — síðan gæti ég reynt
að móta þá með tilliti til
þessa sameiginlega markmiðs
byltingarinnar. En það vant-
aði eitthvað, sem gerði okkur
öllum ljóst, hve nauðsynleg
og aðkallandi bylting væri.
Og það voru Bretarnir, sem
sáu okkur fyrir því. Árið 1942
áttu 'þeir í miklum erfiðleikt
um vegna \dgstöðunnar í Af-
ríku. Þeir vildu þá umfram
allt fá til valda í Egyptalandi
stjórn, sem þeir væru vissir
um að styddi þá algerlega.
Sendi'herrann Sir Miles Lamp
son, gekk á fund Farouks kon
ungs í Abdin höllinni í Kairo,
sem áður hafði verið um-
kringd brezkum skriðdrek-
um. Þar afhenti sendiherra
konungj skjal, þar sem stóð,
að annað hvort yrði konung-
ur að skipa Mustafa Nahas,
forsætisráðherra, eða hann
yrði sviptur konungdómi. Far
ouk lét undan möglunar-
laust.
Þetta var 4. febrúar og
„upp frá þeim degi var allt
breytt", segir Nasser. „Þá var
skömm Egypta fullkomnuð.
En jafnframt jók það mörg-
um dug, hristi slenið af fólk-
inu og sýndi því að til væru
þau verðmæti, sem væru þess
virði að vera varin, hvað sem
það kostaði."
Endir og upphaf styrjaldar.
Árið 1945 varð í augum
Nasser og félaga hans bæði
endir og upphaf styrjaldar,
endir heimsstyrjaldarinnar
og upþhaf byltingarinnar.
Næstu árin var haldið áfram
að vinna stuðning fleiri
manna sem höfðu sömu mark
mið og nægilegan dug og ein-
beittni til þess að berjast að
þeim. Nasser las mikið, mót-
aði sína sósíalísku lífsskoðun,
las m.a. ritverk Laskis, Ne-
hrus og Aneurins Bevans. Þar
til árið 1948, er Bretar gáfu
upp Palestinu og styrjöld Ar-
aba og ísraelsmanna hófst.
Nasser fór til fundar við hinn
mikla mufti af Jerúsalem,
sem þá var flúinn til Sýr-
lands, og bauð sig og félaga
sína fram sem sjálfboðaliða
— en þá gaf egypska stjórnin
fyrirmæli um þátttöku í styrj
öldinni.
Nasser er þeirrar skoðun-
ar, að sú ákvörðun hafi verið
réttilega tekin, því að Arahar
hafi allir talið mannkyninu
búna mikla hættu af ísraels-
ríki. En hann segir jafnframt
að skipulagningu herja Araba
hafi verði geysilega ábóta-
vant. Engin samvinna hafi
verið geysilega ábótavant.
Engin samvinna hafi verið
þeirra í milli og yfirstjórnir
herjanna aðeins leitast við að
vinna sem allra mesta land af
ísraelsmönnum, án þess að
láta sig skipta hvort þau land
svæði vei'ktu eða styrktu
stöðu Arabaherjanna al-
mennt. Ennnfremur segir
hann, að margir egypskir
stjórnmálamenn hafi hagnazt
vel á því að selja hernum
léleg vopn.
Sjálfur kveðst Nasser hafa
verið særður tvisvar og í síð-
ara skiptið fékk hann kúlu
nokkra sentímetra neðan við
hjartað. — „Og þar sem ég
lá í sjúkrahúsinu, segir hann,
velti ég því fyrir mér hvort
lífi mínu hefði verið þyrmt
í ákveðnu augnamiði."
Enn héldu þeir félagar, sem
nú kölluðu sig Frjálsa liðs-
foringja, áfram að by"~-a upp
'byltinguna og beiltu tíl
skærúhemaði. En Nasser
kveðst hafa verið þess full-
viss, að engin stórátök skyldu
gerð, fyrr en allt væri vel
undirhúið. Hann hafði hugsað
sér, að byltingin skyldi gerð
árið 1955, en atvikin flýttu
fyrir henni og þegar látið var
skríða til skarar árið 1952
höfðu þeir aðeins viku fyrir-
vara.
Síðan segir Nasser: — Hinir
frjálsu liðsforingjar tóku þá
ákvörðun að myrða forystu-
menn stjórnarinnar, einkum
konunginn og Sirri Amir, yfir
mann hersins ,sem svo mjög
var hataður. Hann hafði átt
mikinn þátt í vopnabraski í
str’ðinu.
Ég var á þeirri skoðun, að
við værum hvorki nægilega
fjölmennir eða nægilega sterk
ir. til þess að framkvæma
þessa stefnu með fullum ár-
angri og perónulega var ég
hennj andvígur. Engu að síð-
ur var mér falið að stjórna
fyrstu morðárásinni á Sirri
Amír.
Þeirri nótt mun ég aldrei
gleyma. Við vorum faldir i
kjarrinu umhverfis einbýlis-
hús hershöfðingjans. Þegar
hann sté út úr bifreið sinni
'hófum við skothríð og þegar
við hlupum á brott til þess
að forða okkur fylgdu okkur
skelfingaróp konu og barns.
Mér var^ ekki svefnsamt
þessa nótt og bað þess, að
hann hefði ekki dáið. Það var
því eigi lítill léttir að sjé
í morgunblöðunum að við
höfðum ekki einu sinni hæft
hann. Þetta var fyrsta og síð-
asta morðtilraun mín og fé-
lagar mínir féllust á treglega
þó, að frá þessari stefnu
skyldi horfið.
(Frátnhald í blaðinu á
morgun).