Morgunblaðið - 25.01.1964, Blaðsíða 17

T ’ ILaugardagur 25. ian. 1964
MORGUNBLAGIÐ
17
Meðalrekstrarhalli
togara 3,5 millj. kr. á ári
Bágboritin hagur togara og
frystihúsa — nýjar upplýsingar
Eysteínn vill taka upp stefnu
vinstri stjórnarinnar!
af þessum sökum um 600 lest-
AÐ LOKINNI ræðu forsæt-
isráðherra, Bjarna Benedikts
sonar, í neðri deild Alþingis
í gær, tók Emil Jónsson, sjáv
arútvegsmálaráðherra, til
máls. Ræddi hann einkum
um afkomu og afkomuhorf-
ur þeirra, er styrk eiga að
fá með hinum almennu álög-
um, sem fyrirhugaðar eru í
frumvarpinu um ráðstafanir
vgna sjávarútvegsins o. fl.,
þ. e. vinnslufyrirtæki sjáv-
arafla og togarana. Verður
hið helzta af því rakið hér.
í árslok 1962 skipaði sjávax-
ú t vegsmál ará ðherra nefnd til að
rannsaka hag og afkornuhorfur
togairaútgerðarinnar og gera til-
lögur um rekstur togaranna í
framtíðinni. í henni áttu sæti
Davíð Ólafsson, fiskimálastjóri,
Jónas Jónsson, framkvæmdastj.
Síldar- og fiskim.j ölsverksmiðj -
unnar h.f., og Svavar Pálsso,
framkvæmdastjóri. Safnaði hún
gögnum um rekstur togaranna
á árunum 1961 og 1962 og skilaði
áliti skömmu fyrir síðustu ára-
mót.
Nefndin aflaði sér upplýsinga
um rekstur 29 botnvörpunga og
komst að þeirri niðurstöðu, að
togaraútgerðin væri rekin með
miklum 'og vaxandi halla. Árið
1961 var meðalrekstrarhalli tog-
ara 3.125.090 krónur á skip, en
árið 1962 var meðalrekstrarhall-
inn 3.562.000 kr. Athuga ber, að
i árinu 1962 lágu togararnir
bundnir mánuðum saman vegna
verkfalla.
Þegar styrkir, sem togaraút-
gerðin naiut, eru dregniir frá, var
meðalrekstrarhallinn 1.387.000
kr. fyrra árið, en 1.902.000 kr.
árið 1962.
Meðalrekstrarhallinn
3.5 millj. kr.
Nefndin gerði tilraun til að
áætla meðalrekstrarhallann árið
1963 og athugáði þá breytingar
á kostnaðarliðum útvegsins. ___
Segir í áætlunargerðinni, að hall
inn muni líklega hafa orðið um
3.476.000 kr. á skip. Þó imm
ta.la þessi hækka töluvert, þar
eð aflaimagn það, sem gert var
ráð fyrir í útreikniingnum, brást.
Meðalafli 1963 var því lægri en
naestu tvö áir á undan.
Hvers vegna?
Mikilvæigt er, að menn geri
sér ljóst, hvers vegna afkoma
toearanna er svo léleg, ef menn
vilia þá ekki leggja togaraútgerð
tiiður, þar sem hún er rekin
með stórkostlegu tapi ár eftir ár.
I>að mun þó skoðun flastra, að
þá leið berí ekki að fara, heldur
reyna að halda togurunum úti.
Aðalatriðin, sem valda hinni
lélegu afkomu, eru tvö:
• 1) Togararnir hafa ekki
lengur aSgang a3 mörgum
þeim veiðimiðum, sem áður
reyndust þeim drýgst. Með út-
færslu fiskveiðitakmarl&nna
var togurunum ýtt burtu af
beztu miðunum, og því hefur
ufli þeirra minnkað. Að mati
hæfustu manna nemui' aflatapið
um á skip árlega. Þetta er því
tilfinnanlegra, af því að togar-
arnir verða að halda sig æ meira
á heimamiðum vegna aflabrests
á fjarlægum miðuim, svq sem við
Nýfundnaland. — Þetta, sem nú
EMIL JÓNSSON
Aiávarútvegsmálaráðherra.
hefur sagt verið, er óumdeilan-
lega önnur höfuðorsök hinnar
slæmu afkomu.
• 2) Hin höfuðástæðan er, að
vinnubrögð í togurum okkar
eru orðin úrelt. Þetta rökstyður
nefndin með því, að áhöfn á
brezkum togara af sömu gerð og
hinir íslenzkú sé 20 manns, á
þýzkum 24 menn, en- á íslenzk-
um 31 maður. Mannfj.ldirm á ís-
lenzku toguirumum er talinn
óþarfur, og mætti komast af
með færri menn, eins og á hinum
erlemdu.
Þessi aubamiannafli kostar ís-
lenzka togara frá 800.000 krón-
um á hvert skip árlega til
1.262.000 króna, eftir því, hvort
miðað er við brezká eða þýzka
togara. Þá er þó aðeins miðað
við bein laun, én fæði, trygging-
ar o. s. frv. kosta að auki 252
þús. kr. — 396 þús. kr. á ári á
skip. Samtals nemur þessi auka-
kostnaður 1.054.000 — 1.656.000
krónum, sem er þriðjumgur eða
heknimgur af hallapum.
Eðlilegt væri, að ef hér yrðu
gerðar breytimgar á, að sparnað-
urinn rynni ekki óskiptur til út-
gerðarinnar, heldur kæmi hann
fram í hækkuðum launurn áhafn
arinnar. Útgerðin ætti þó að
geta haldið 650.000—1.000.000
brónum.
Brezku togararnir (aí sömu
gerð og íslenzku nýsköpunar-
togararnir) fá 2.400 til 3.00 króna
styrk á úthaldsdag. Að aiuki fá
útgerðanfyrírtækin um 6 rriillj.
króna á óafturkræft ríkisfram-
lag fyrir hvern togara, sem
smíðaður er.
í Þýzkalamdi er ekki greiddur
styrkur, miðaður við úthalds-
dagia, heldUr er styrkurinn í því
formi, að 3—6% er bætt víð
söluverð aflans. NemUr sá styrk-
ur 3500.000—700.000 krónum á
ári.
í Bretlandi og Þýzkalandi geta
heimatogarar selt afla sinn án
tolla, en ísenzkir togarar verða
að greiða toll í höfnuin þar. —
Verða íslenzkir togarar að greiða
ur tram brezka og þýzka togara
af þessum ástæðum um 650.000
krónu á ári, ef miðað er við sex
söluferðir, en reiknað er með
sex söluferðum til útlanda á ári
og sex lömdunum í heimahöfn-
un*
Mikill aðstöðumunur.
Aðstöðumunur íslenzkra togara
a^nnare vegar og breakra og
þýzkra hins vegar nerraur sam-
tals um 1.814,000 til 3.236,000 kr.
á ári á hvern togara. Ýmislegt
fleira kemur til greina, sem hér
er ekki talið, svo sem það, að
þegar togarar leggja upp afla hér
heima, greiða þeir olíuna hærra
verði en hún kostar erlendis, m.
a. vegna verðjöfnunargjaldisins,
sem er sett til þess að olían sé
jafndýr hvar á landinu sem er.
Minnst 3 miljónir.
í fyrgreiryhi nefndiaráliti er
talið, að minnsti styrkur, sem
togararnir komist af með, sé 3
milljónir króna árlega á skip.
Af þeirri upphæð þurfi ríkissjóð
ur beint að útvega eina og hálfa
milljón fyrir hvert skip. Miðað
er við 34 togara, svo að heildar-
upphæðin , verður 51.000,000. —
Ríkisstjórnin hefur tekið tillögur
nefndarinnar upp í frumvarp
sitt, og er því lagt til, að ríkis-
sjóður greiði Aflatryggingasjóði
51 millj. kr., setm stjórn sjóðsins
úthlutar siðan.
Fjórar miljónir króna skulu
lagðar fram til fiskileitar til við-
bótár þeim tveimiur milljónum,
sem eru á fjárlöigum.
Frystihúsln.
Þá veik ráðherra að frystibús-
unum. Um þau lægju ekki fyrir
eins ýtarlegar upplýsingar. Á
miðju ári 1963 kom stjórn Sölu-
miðstöðvar hraðfrystihúsanna á
fund ráðherra og skýrði frá því,
að frystihúsin væru rekin með
tapi og enginn eyrir til afskrifta.
Stjórn SH hafði meðferðis reikn
inga átta frystibúsa fyrir fyrri
hluta ársins 1963, og vantaði 12
millj. kr. á, að hús þessi ættu
fyrir beinum útgjöldu/m. Þrjú
þessara húsa voru í opinberri eða
hálf opinberri eigu, á vegum
Reykjavíkurborgar, Hafnarfjarð-
arbæjar og-Akureyrarbæjar.
Frystihúsamenn töldu alger-
lega útilokað í sumar, að þeir
gætu bætt á sig launahækikunum,
og lét ríkisstjórnin því fara fram
rannsókn á retetri þeirra. í,ljós
kom, að meðalfrystihús m<undi
með engu móti geta tekið á sig
þá 15% launahækkun, sem sam-
ið var um að lokum. Því hét
ríkisstjórnin þvi, að þeim yrði
bætt sú launahækkun.
41% launahækkun á einu ári.
Á árinu 1963 varð launahækk-
un alls 32%, en að auki bættist
við ofain á erfiðleika frystihiús-
anna, að kvennakaup hækkaði,
og tilfærslur milli launaflokíka
hækkaði kaup starfsmanna svo,
að samtals nam l^unahækkunin
í frystihúsunum 41% árið 1963,
að áliti frystihúsamanna. Ef
þau hefðu getað tekið slíka launa
hækkun á sig án aðstoðar utan
að frá, hlyti að hafa verið um
ofsagfóða að ræða hjá þeim að
undanförnu, en vitað er, að svo
var alls ekki. *
Hefði ríkisstjómin ebki gefið
loforð um að bæta frystiihúsun-
um kauphækkunina, væri verk-
fallið enn óleyst. Þaskiptir efcki
máli, hverjum augum menn líta
þessar launahækkanir: þær em
staðreynd.
Útgjaldaaukning frystilhús-
ánna vegna 15% kauphækkunar-
innar nemur 5,2% af útflutnings-
verðmætinu.
Eftir að hafa skýrt þannig frá
vandkvæðum þessara tveggja at-
vinnumiðla, togaranna og hrað-
frystihúsanna, kvaðst ráðherrann
vonast til, að menn félust á til-
lögur ríkisstjórnarinnar til úr-
bóta.
Rœða Eystelns
AS ræðu sjávarútvegsmálaráð-
herra, Emils Jónssonar lokinni,
tók Eysteinn Jónsson (F) til
máls. Sagði hann, að fyrir fjór-
um árum hefði • verið tekin upp
ný efnahagsstefna hér. Þjóðin
hefði verið beðin að bíða róleg,
þótt nokkrar búsifjar hlytust af
í bill, en framunan væri stöðugt
verðlag og jafnvægi í efnahags-
málum, sem yrði varanlegt. Nú
hefði þjóðin hlot
ið reynslu af
þessu jafjnvægi,
sem leitt hefði
til taumlausrar
dýrtíðarhringrás
ar. Efnahags-
kerfi þetta hefði
mistekizt, þrátt
fyrir beztu hugs-
anleg skilyrði.
Motmælá
fiskverðinu
Ólafsvík, 24. jan.
FRÉTT ÁRIT AR A hefir borizt
svofelld fundarsamþykkt:
„Fundur haldinn með sjómönn-
um í verkalýðsfélaginu Jökli í
Ólafsvík 23. janúar 1964 mótmæl-
ir harðlega þeirri ákvörðun yfir-
nefndar verðlagsráðs sjávarút-
vegsins þar sem hún hefir úr-
skurðað að fiskverð skuli vera ó-
breytt áfram árið 1964. Telur
fundurinn það athyglisvert að í
forsendum fyrir þessari ákvörð-
un yfirnefndar kemur það fram,
að aðeins er tekið tillit til vinnslu
kostnaðar og markaðsástands, en
kjara- og verðlagsþróun hjá þjóð
inni almennt árið 1963 sem snert-
ir sjómenn ekki síður en aðra
landsmenn, er ekki tekin til hlið-
sjónar við ákvörðun nýs fisk-
verðs. Telur fundurinn að í þessu
felist alvarlegt misrétti gagrivart
hlutasjómönnum, sem verða að
taka á sig stórbreyttan fram-
færslukostnað á óbreyttan kjara-
grundvöll. Vill fundurinn benda
á til samanburðar í þessu efni
mismuninn á forsendum fyrir
ákvörðun verðs á framleiðsluvör-
um landbúnaðarins og hins veg-
ar ákvörðun verðs á sjávarafurð-
um sem grundvalla kjör hlutasjó-
manna á hverjum tíma á sama
hátt og verð búvara grundvallar
kjör bóndans. Treystir fundurinn
því að strax verði gerðar ráð-
stafanir af opinberri'hálfu til að
leiðrétta þetta misrétti.w
H. K.
Sjálfvirka sím-
stöðin opnuð í
daS
LAUGARDAGINN 25. janúar
kl. 15.30 verður opni 8 sjólfvirk
símstöð á Akranesi með sjóltf-
virku sambandi við Reykjavík
og aðrar sjálfvirkar stöðvar á
Suðvesturlandi. Stöðin er gerð
fyrir 1400 nr„ en í byrjun verða
tengd við hana um 800 innan-
bæjarnotendur á Akranesi. Síðar
verða tengdir við hana yfir 100
utainbæjarnotendur í nágrenninu,
og svo notendur eftir því sem
umsóknir berast. Símanotendur
á hinum sjálfvirku stöðvunum á
Suðvesturlandi, sem ætla að
hringja í simanúmer á Akranesi,
þurfa að bæta svæðisnúmeri
Ak.raness, sem er 93, framan við
símanúmer notandans þar, áður
eii þeir velja númerið. Hins veg-
ar þurfa símanotendur á Akra-
nesi að bæta viðkomandi svæðis
númeri framan við áður en þeir
velja nótendanúnaer á hinuim
stöðvunum, t.d. 91 framan við
Reykjavík, svo sem stendur í
minnisblaði símanotenda fremst
í símaskránni.
(Frá símamálastjórnimni).
Ríkisstjórnin hefði aldrei kom
izt út úr uppbótákerfinu, seirn
hún hefði þó fordæmt. Sérstak-
lega hefði hún þó fordæmt sér-
bætur til einstakra atvinnugreina
sem skekktu þjóðarbiisgrundvöll
inn, en nú ætti að taka þær upp
til togara og frystihúsa. Þannig
hefðu ráðherrarnir rekið sig á
vegg staðreyndanna. Hefðu þeir
átt að ganga gætilegar um þess
ar gáttir fyrir fjórum árum.
Frumvarpið væri miðað við að
draga inn eitthvað af kauphækk
unum með söluskattinn og draga
úr framkvæmdum, en hvernig
sem reynt yrði áð lappa upp á
þetta viðreisnarkerfi, þá hefði
það gengið sér til húðar.
Áður sögðu ráðherramir, að
allt, sem þyrfti sérstakrar að-
hlynningar við, mætti deyja
drottni sínum, en nú væri blað-
inu snúið við. — Sér væm sér-
stök vonbrigði, að engin vaxta-
lækkun væri boðuð. Ríkisstjórn
in þyrfti ekki á hækkun sölu-
skattsins að halda; sú hækkun
væri einn liður í því að skapa
þetta jafnvægi, sem títt hefði
verið talað um, og fá greiðslu-
afgang hjá ríkissjóði.
E.J. kvaðst vera andivígur bæði
5. og 6. gr. frv., sem fjalla um
söluskattinn og heimild handa
ríkisstjóminni til að láta draga
eitthvað úr framkvæmdum hins
opinbera. Sagðist han-n helur
vilja láta draga eitthvað úr einka
framtakinu, — láta það vikja.
Ekki væri hægt að stjórna ís-
landi með peningapólitískum ráð
stöfunum einum, — það þyrfti
að hafa stjóm á fjárfestingunni,
fara blandaða leið og taka upp
stefnu vinstri stjórnarinnar.
★
Á kvöldfundi í gærkvöldi tal-
aði Lúðvík Jósepsson (K). Að
ræðu hans lokinni svaraði for-
sætisráðherra, Bjarni Benedikts-
son, ræðum þeirra E. J. og L. J.
Þá svaraði sjávarútvegsmálaráð-
herra, Emil Jónsson, þremur fyr-
irspurnum L. J.
Síðan töluðu Eysteinn JónSson,
Gunnar Thoroddsen, Björn Páls-
son, Lúðvík Jósepsson og Ey-
steinn Jónsson. Þingfundi Táuk
um kl. 0.35.
Vegna rúm- og tímaleysis er
ekki unnt að skýra frá þeim
umræðum að sinni.
— Skipið
Framh. af bls. 24
ið lagðist á hliðina og þar til það
var sokkið.
Þegar skipið lagðist var bæði
hvalbak og þilfarsbús' lokað en á
þilfarshúsinu eru spúlgöt og
kluss og hálffylltist það á skömm
um tíma. Hringnót var á báta-
palli og taldi skipstjóri ekki á-
stæðu til að taka hana niður á
þilfar þar sem skipið yrði ekki
bættara með því og það hefði
næga kjölfestu. eirnkum þar sem
lestin var full. Þess má geta að
ekki eru neinar lúgur á
bátaþilfari til þess að ,taka nót-
ina niður í ganga.
Enn er eftir að rannsaka nokk-
ru nánar hvernig gengið var frá
farmi í lest. Með þessum farmi
telja flestir skipverjar að sjó-
lína hafi verið um skammdekk.
Það kom fram í réttarhöldun-
um að enginn skipverja tók með
sér björgunarbelti, þegar þeir
voru kallaðir upp áður en skipið
sökk. Björgunarbelti voru geymd
í hvilum skipverja.
Sjóprófum í máli þessu lýkuc
í dag .
- IATA
Framhald af bls. 1.
lagna, sem síðar verður »9
leggja fyrir viðkomandi ríkia
stjórnir. Samþykki þær hinj
vegar tillögúrnar, má búast
við að þær verði framkvæmd
ar, jafnvel 1. apríl, liggi sam-
þykki þá fyrir.
í tilkynningu segir, að
megintilgangurinn sé að
koma á tryggari og 'betri
verzlunarháttum, sem þjóni
hagsmunum þeirra, er slíka
flutninga stunda.