Morgunblaðið - 01.11.1966, Blaðsíða 3

i-’l'lojuuagui x. uov. lauu
I trk A ri í?1 H ** J%> ♦! rt WU
m wnuuiiu bMI/l w

Forsæfisráðherra á fusidi með frétlanionnum:
Aukin tollvernd EFTA á fiskafurðum
eykur á erfiðleika okkar að standa
utan við þau samtök
Norrænt varnarbandalag
ekki tímabært
Á fundi með fréttamönn
um í gær skýrði dr. Bjarni
Benediktsson, forsætisráð-
herra, frá Svíþjóðarför þeirra
hjóna og gat þess að engar
ýkjur væru að þeim hefði
verið tekið afbragðs vel og
þau fundið óvenjulegan hlý-
hug í garð íslenzku þjóðar-
innar.
Þá kom það einnig fram
hjá forsætisráðherra, að hann
ræddi við sænska ráðamenn
um norrænt samstarf og við-
horf og skiptust þeir enn-
fremur á skoðunum um al-
þjóðamál. Sagði forsætisráð-
herrann að Svíar hugsuðu
mikið um framtíð EFTA og
aðspurður um væntanlega að
ild íslands að þessu efnahags
bandalagi sagði hann, að eft-
ir því sem það veitir fiskaf-
urðum meiri tollvernd, eftir
því verður erfiðara fyrir okk
ur að standa utan við það.
Hann bætti því við, að Svíar
hefðu áhuga á því, að íslend-
ingar eignuðust aðild að
EFTA og hefðu þeir lýst því
yfir, að þeir mundu vera því
velviljaðir, en hér væri auð-
vitað algjörlega um málefni
Islendinga sjálfra að tefla.
Aftur á móti hafa Svíar mikl-
ar áhyggjur af hvað muni
verða um framtíð Efnahags-
handalaganna tveggja EFTA
og EEC eða Efnahagsbanda-
lagsins, eins og það er kall-
að.
Þá var drepið á varn-
armál og aðspurður sagði dr.
Bjarni Benediktsson, að sú
skoðun væri ofarlega á baugi
að ekki væri tímabært, eins
og sakir stæðu, að gera breyt
ingar á varnarmálum Norð-
urlandaríkjanna með því að
stofna til varnarbandalags
þeirra. Gat hann þess að einn
af helztu forystumönnum
jafnaðarmanna í Finnlandi
Leskinen hefði verið í Ósló
og átti þar meðal annars við-
ræður um norrænt varnar-
bandalag, og hefði hann látið
uppi þá skoðun, að þróun í
átt til norræns varnarbanda-
lags væri ekki æskileg eins
og nú væri háttað málum.
Þá gat forsætisráðherra
þess að Svíar legðu í gífurleg
an herkostnað til varnar hlut
leysisstefnu sinni.
Loks má geta þess að á
blaðamannafundinum kom
fram að forsætisráðherra og
utanríkisráðherra hefur ver-
ið boðið til Vestur-Þýzka-
lands, en ekki hefur verið
tekin ákvörðun um, hvenær
það verður. Auk þess gat for-
sætisráðherra þess að for-
seta íslands hefði verið boðið
að heimsækja heimssýning-
una í Kanada á næsta ári,
ásamt fylgdarliði.
-- XXX ----
Hér að framan hafa verið dreg-
in fram nokkur höfuðatriði sem
fram komu á blaðamannafund-
inum í gær, en hér á eftir verður
skýrt nánar frá þeim og ýmsu
„Eins og sakir standa er breyt-
ing í þá átt að stofna norrænt
varnarbandalag ekki tímabær“,
sagði forsætisráðherra, „það þarf
meiri breytingu í alþjóðamálum
en nú er til að norrænt varnar-
bandalag gæti komið í stað At-
lantshafsbandalagsins".
Viet-Nam
Aðspurður sagði forsætisráð-
herra að Svíar fylgdust mikið
með styrjöldinni í Vietnam, og
hefðu af henni þungar áhyggjur.
Vekur Vietnam-deilan mikla at-
hygli þar, og eru flestir aðrir en
hægri menn á öndverðum mciði
við Bandarikjamenn.
Loftleiðir
Dr. Bjarni minntist einnig á
Loftleiðadeiluna, en það mál er í
athugun hjá sérfræðingum, svo
sænsku ráðherrarnir gátu ekkert
um það sagt á þessu stigi, en for-

Dr. Bjarni Benediktsson
öðru:
Forsætisráðherra sagðist fyrst
og fremst hafa hitt Erlander, for-
sætisráðherra Svía, sem bauð
honum að koma til Svíþjóðar.
Hann átti fund með honum og
nokkrum ráðherrum í ríkisstjórn-
inni og voru rædd almenn mál-
efni, bæði norræn málefni og al-
þjóðleg, og þá alveg sérstaklega
viðhorfin í efnahagsmálunum og
hugsanlegan samruna EEC og
EFTA. Svíar hafa sjálfir mikinn
áhuga á framvindu þessara mála.
Viðhorf okkar eru á annan veg
þar sem við eigum ekki einu
sinni aðild að EFTA, en aukna
þýðingu fær málið fyrir okkur,
ef um verður að ræða samein-
ingu hinna tveggja efnahags-
bandalaga 1 vestur Evrópu.
Kvaðst forsætisráðherra hafa
hlustað með athygli á greinar-
gerð, sem viðskiptamálaráðherra
Svía, Gunnar Lange, gaf um þessi
mál, en sjálfur gerði hann grein
fyrir viðhorfum íslendinga.
Eins og fyrr getur, var einnig
rætt um alþjóðamálefni og líkur
fyrir því að norrænt varnar-
bandalag gæti tekið við því hlut-
verki sem sum Norðurlanda telja
að NATO vinni í þeirra þágu.
sætisráðherra benti á að þeir
hefðu ávallt verið okkur velvilj-
aðir. x
Hann sagði að á fyrirlestrar-
fundum þeim, er hann hefði hald-
ið í Stokkhólmi og Lundi og einn-
ig á blaðamannafundinum í
Stokkhólmi hefði hann vikið að
þessu máli og ljóst væri, að á
því væri töluverður áhugi í Sví-
þjóð, en einnig hefðu margir
Svíar gagnrök á hraðbergi gegn
okkar málstað. Á báðum stöðun-
um, í Lundi og Stokkhólmi, stóðu
upp stúdentar og gerðu fyrir-
spurnir sem sýndu að þar í landi
telja ekki allir óskir okkar eðli-
legar, en hann kvaðst hafa feng-
ið tækifæri til að eyða misskiln-
ingi á fundum þessum.
VerkfaU
Þá benti forsætisráðherra á
að enn væru undiröldur eftir
kosningaveðrið í haust og einnig,
að fóik heíði áhyggjur af kenn-
ara verkfallinu. í Svíþjóð er ný-
lunda að ríkisstarfsmenn hafi
verkfallsrétt og því kom það öll-
um á óvart, þegar boðað var til
fyrrgreinds verkfalls svo skjót-
lega eftir að starfsmennirnir
höfðu öðlazt réttindin. Vinnufrið
ur hefur ríkt í Svíþjóð um langt
skeið og sagði Erlander að á þeim j
20 árum sem hann hefði haldið
um stjórnartauma hefði þar að-
eins einu sinni orðið verkfall,
sem máli skipti. Þess vegna ylli
kennaraverkfallið þeim töluverð
um áhyggjum, en Svíar fögnuðu
því að horfur væru á að viðræð-
ur myndu hefjast í þessari viku.
Norræn fræði
Þá kvaðst forsætisráðherra
hafa hitt nokkra forystumenn í
norrænum fræðum, þeirra á með-
al Dag Strömbeck, sem vel er
kunnur hér á landi og hefur
baldið hér háskólafyrirlestra, og
Jansson sem nú er þjóðminja-
vörður — maður mjög velviljað-
ur íslendingum og sívakandi yfir
því, að ekki sé gengið á okkar
hlut í einu né neinu. Kvaðst for-
sætisráðherra raunar geta sagt að
það hefði komið honum á óvart,
hversu áhugi Svía á norrænum
fræðum væri mikill og hefði sér
virzt að hann væri meiri en í
nokkru öðru Norðurlanda.
Iðnfyrirtæki
Þá kvaðst forsætisráðherra
hafa séð þrjú mikil iðnfyrirtæki
L. M. Ericsson, sem framleiðir
síma, SAAB í Linköbing, sem
framleiðir flugvélar og bíla og
iðnaðarsamsteypuna FACIT, sem
einnig er í Austur-Gotlandi, fyr-
irtæki sem framleiðir reiknivél-
ar, skrifstofuvélar og annað slíkt.
Einkenndust vinnubrögð á öllum
.þessum stöðum af nákvæmni og
vandvirkni.
Innflutningur á nautgripum
Það er ekki aðeins í iðnaði,
sem mikil áherzla er lögð á ná-
kvæmni, heldur mátti einnig sjá
þess glögg merki í landbúnaði.
Forsætisráðherrahjónin heim-
sóttu Einar Gustafsson, þing-
mann og bónda, í Austur Gaut-
landi, en bær hans stendur um
það bil 200 km. fyrir sunnan
Stokkhólm. Hafði forsætisráð-
herra hitt Einar, þingbónda, að
máli á fundi Norðurlandaráðs og
svo talazt til, að hann heimsækti
hann, ef hann ætti ferð um Sví-
þjóð.
Bændur á þessum slóðum lifa
aðallega á hveitirækt, en auk
þess er þar töluverð nautgripa-
rækt og hefur Einar Gustafsson
um 50 mjóikandi kýr, auk ann-
arra nautgripa. Við hvern bás
var tafla með fæðingardegi við-
komandi nautgrips, upplýsingar
um afurðir og allt sem máli skipti
um hvern einstakling.
Einar Gustafsson fullyrti að
vegna langrar skyldleikaræktun-
ar stofnsins hefði hann orðið af-
urðaminni og honum mundi holl
blöndun af erlendum stofni. Þó
þeim væri kunnugt um takmark-
anir á innflutningi búfjár til ís-
lands hefði nautgriparæktarfélag
ið boðizt til að gefa hingað 10
gripi til kynbóta. Taldi hann að
með nútímavísindum væri engin
ástæða til að óttast slíkan inn-
flutning á nautgripum. Og for-
sætisráðherra sagði, að ástæða
væri til að athuga gaumgæfilega
þetta ágæta boð hins reynda
bónda, áður en ákvörðun yrði
tekin.
Listasafn
í Lundi var forsætisráðherra-
hjónunum sýnt listasafn, þar
sem sýnd var þróun listaverka
allt frá frumskissum upp í full-
gerð málverk. Öll Norðurlönd
hafa þar hvert sína deild, en ís-
Framhald á bls. 25.
STAKSTIINAR
Landsbyggðin og
menningarstofnanir
EITT af frumskilyrðum þess að
byggð haldist um land allt er
það, að fólkið í dreifbýlinu eigi
kost félags- og menningarlífs tii
jafns við íbúa þéttbýlli svæða.
í þessum efnum hafa þrjár
menningarstofnanir þýðingar-
miklu hlutverki að gegna, en það
er Þjóðleikhúsið, Sinfóniuhljóm-
sveitin og Listasafn rikisins.
Öllum þessum þremur menning-
arstofnunum er ætlað að ferðast
út um landsbyggðina með leik-
rit, hljómleikahald og myndlista-
sýningar. En því miður hefur
ekki verið framfylgt þeim fyrir-
mælum, sem um þetta eru í lög-
um þessara stofnana.
Menningarstraumar ,
frá Reykjavík
Þjóðleikhúsið hefur farið með
leiksýningar út um land á ári
hverju, en hins vegar fer því
fjarri að allir landshlutar hafi
orðið aðnjótandi þeirra leik-
ferða. Augljóst er, að því er sam
fara mikill kostnaður fyrir
þessar þrjár menningarstofnanir
að flytja list sína til hinna dreifð
ari byggða landsins, en þá er
þess að gæta, að íbúarnir út um
land taka ekki síður en hinir
þátt í kostnaði við að halda þess-
um menningarstofnunum uppi
og eiga því nokkurn rétt á því
að njóta einhvers þar af.
Hér í Reykjavík er miðstöð
menningar- og listalífs landsins,
en miklu skiptir að frá höfuð-
borginni renni straumar menn-
ingar og lista til hinna dreifðari
byggða landsins. Víða út um
Iand hafa verið byggð myndar-
leg félagsheimili og samkomu-
hús og þótt þau jafnist ekki á
við leikhús og hljómleikasali
höfuðborgarinnar, er aðstaða þó
fyrir hendi til þess að koma upp
myndlistarsýningum, flytja leik-
rit og efna til hljómleikahalds.
Til þessara félagsheimila hefur
verið varið miklu fé og þau þarf
að nýta sem kostur er. ÖIl rök
mæla með því, að framfylgt sé
lögum um þær þrjár menningar-
stofnanir sem hér hefur verið
um rætt og að þær leitist í
starfi sínu við að þjóna landinu
öllu, en ekki aðeins Reykjavík
og nágrenni. Það mundi og binda
þessar þrjár stofnanir lifandi
tengslum við fólkið í landinu ef
þær legðu meiri rækt við aðra
landshluta en verið hefur.
Þýðingarmikið atriði
Ilér er um að ræða þýðingar-
mikinn þátt í því að fá fólk í
hinum dreifðari byggðum til
þess að sætta sig við margvíslegt
óhagræði, sem af því hlýzt að
búa í fámennari byggðalögum,
og vissulega er leggjandi í nokk-
urn kostnað til þess að þar verði
haldið uppi blómlegu menning-
arlifi, ekki síður en hér í höfuð-
staðnum og þéttbýlissvæðinu
kring um hann. Það er þe^
vegna full ástæða til þess að
þeir aðilar, sem hér eiga hluta að
máli, athugi það rækilega, hvort
þess er ekki kostur að auka mjög
starfsemi þessara þriggja menn-
ingarstofnana á þessu sviði, því
mundi verða vel tekið út um
landsbyggðina og auka mjög veg
og sóma þessara þriggja merku
menningarstofnana.