Morgunblaðið - 01.11.1966, Blaðsíða 12

12
MORGU N BLAÐIÐ
Þriðjudagur 1. nóv. 1966
Brýn nauðsyn að efla
veiðarfæraiðnað í landinu
Miklar umræður / neðrideild
ALLMIKLAR umræður urðu í
neðri deild í gær um frv. ríkis-
stjórnarinnar um verðjöfnunar-
gjald af veiðarfærum. Frv. þetta
gerir ráð fyrir, að lagt verði 2%
gjald af tollverði á innflutt veið-
arfæri og leggist þetta gjald í
sérstakan sjóð, sem verði til efl-
ingar veiðarfæraiðnaði í landinu.
Jóhann Hafstein (S): Það hef-
«r reynzt erfitt að starfrækja
yeiðafæragerðir hérlendis hin
síðari ár. Nokkrar voru starfandi
fyrir þremur til fjórum áratug-
nm, en nú hafa allar gefizt upp
nema ein.
Nú er markaður fyrir veiðar-
færi stór hér á landi, og því ætti
að vera auðvelt að reka slík fyr-
irtæki, þótt reyndin hafi verið
önnur. Hefur það verið ríkis-
stjórninni áhyggjuefni, og skip-
aði því iðnaðarmálaráðherra
hinn 16. sept. 1964 nefnd tii að
framkvæma sérfræðilega athug-
un á því, hvort ekki sé tímabært
að íslenzkum veiðafæraiðnaði sé
búin sömu kjör og öðrum iðn-
aði í landinu og hliðstæðum iðn
aði erlendum, og var einnig ósk-
að athugunar á því, hvort
stefna beri að stórfelldri aukn-
ingu umrædds iðnaðar með þátt-
töku erl. fjármagns, eða aukn-
ingu í áfögnum með innlendu
fjármagni.
Niðurstöður nefndarinnar voru
í stuttu máli þær, að það gilti
einu, hvert litið væri til saman-
burðar. Veiðarfæraiðnaður hefði
verið og væri algjör hornreka í
atvinnulífi þjóðarinnar .
Nefndin gerði tillögur til úr-
bóta, og voru þær í fjórum iið-
um. 1. Að sérhver hækkun inn-
lends framleiðslukostnaðar. sem
sjávarútveg er bætt í einu eða
öðru formi, verði einnig látin
ná til veiðafæraiðnaðarins.
2. Til þess að jafna metin og
leiðrétta á einhvern hátt- ára-
langt misrétti, er það tillaga
nefndarinnar, að fyrirtækjum
þeim, er starfa að framleiðslu
veiðarfæra og efnis til þeirra,
verði greitt nokkurt framlag, er
hjálpi þeim til að laga sig að
breyttum framleiðsluaðferðum
og breyttri eftirspurn veiðar-
færa. Upphæð framlagsins verði
metin með hliðsjón af innkaups-
verði nauðsynlegra véla og
tækja.
3. Þá mælir nefndin með því
»ð veiðarfæraiðnsður verði að-
stoðaður við útvegun hægstæðra
lána með ríkisábyrgð, ef þörf
krefur.
4. Loks telur nefndin rétt, að
•thugað verði, hvort til greina
komi að undanþiggja ný fyrir-
tæki í veiðarfæraiðnaði tekju-
sköttum um ákveðið árabil, t.d.
3 ár, í því skyni að örva til stofn
tmar nýrra fyrirtækja í grein-
inni.
>á lagði einn nefndarmanna
til, að veiðarfæraiðnaði sé tryggð
aðstaða, er jafngildi nú 15%
nettótollvernd. Einn nefndar-
manna studdi þetta. Nefndin leit-
aði álits margra aðila. Leitaði
hún meðal annars álits Féiags
ísl. botnvörpuskipaeigenda, en
þar segir:
„Reynsla íslenzkrar togaraút-
gerðar af íslenzkum veiðarfæra-
iðnaði hefur verið mjög góð og á
það skal bent, að í síðari heims-
styrjöidinni hefði íslenzk togara
útgerð verið í molum ef hans
hefði ekki notið við. bæði vegna
þess, að illmögulegt var að fá
botnvörpur erlendis og þær, sem
keyptar voru, voru úr ónýtu
efni, en það leiddi aftur til ómetan
legs aflatjóns. — Á þessum ár-
um sá íslenzk veiðarfæragerð
einnig bátaflotanum fyrir öllu
efni í fiskilínur. Vörur þessar
voru og hafa alltaf verið úr
fyrsta flokks efni og lögun, t.d.
botnvarpanna eftir óskum kaup-
enda. Hins vegar hefur oft og
tíðum farið svo, að þegar keypt
hafa verið net erlendis hafur
þurft að breyta þeim meira og
minna hér heima með auknum
kostnaði. Þetta hefur skeð, þrátt
fyrir það að hérlendir umboðs
menn erlendra framleiðenda hafi
sent þeim heilar botnvörpur
framleiddar hér til þess að láta
hnýta eftir þeim“.
>á var þess einnig farið á leit
við félagið, að það kannaði af-
stöðu félagsmanna til þess, að
snúa viðskiptum sínum til Hamp
iðjunnar, ef hún framleiddi
vörpur úr gerfiefnum. Félagið
gerði könnun meðal meðlima og
í ljós kom, að áhugi var fyrir
því.
í bréfi F.Í.B. segir og. að það
sé ómetanlegur styrkur fyrir út-
gerð í landinu, að öflug veiðar-
færagerð sé starfandi og hún
geti veitt erl. aðilum það harða
samkeppni, að íslenzkir njóti
hins hagstæðasta verðs.
Einnig var bent á, hve mikið
örýggi það væri, að hafa veiðar-
færagerð í landinu, ef samgöng-
ur tepptust, td. af völdum styri-
alda. Var það eindregin ósk
F.Í.B. að Hampiðjan h.f. njóti
einhvers styrks af hálfu ísl.
stjórnvalda, svo að starfsemi
hennar geti haldið áfram og
aukizt og eflzt og þannig gegnt
því mikilvæga hlutverki, sem
nauðsynlegt er að hún gegni
fyrir ísl. útveg.
Þá var einnig leitað álits
L.í.Ú. og segir þar m.a.:
Eins og nú er ástatt í íslenzk-
um sjávarútvegi, þegár honum
er íþyngt úr hófi með háu kaup-
gjaldi og miklum kostnaði vegna
vaxandi verðbólgu, jafnhliða
lágu fiskverði. er óhugsandi, að
hann geti tekið á sig aukin út-
gjöld vegna verndartolls, sem
settur kynni að vera á innluít
veiðarfæri, án þess að fá það að
að fullu bætt frá þjóðfélagsheild
inni.
Sem svar við þeirri fyrirspurn
yðar, hvort stefna beri að stór-
felldri aukningu íslenzks veiðar-
færaiðnaðar,- þá viljum vér taka
fram, að vér erum þeirrar skoð-
unar, að æskilegt sé, að veiðar-
færaiðnaður sé í lanöinu/ en þó
því aðeins að hann geti, miðað
við núverandi tollaákvæði, keppt
að gæðum og verði við innflutt
veiðarfæri. Innlend veiðarfæra-
framleiðsla ætti að hafa betri
aðstöðu í samkeppni við erlend
veiðarfæri, vegna betri þekking-
ar á markaðsþörf hér.
Þegar þessar niðurstöður
nefndarinnar lágu fyrir, sneri
iðnaðarmálaráðherra sér til
Efnahagsstofnunarinnar til frek-
ari könnunar á máli þessu.
Leiddi það til þess, að próf
Árni Vilhjálmsson lét í té ýtar-
lega skýrslu um rekstur Hamp-
iðjunnar. Forstjóri Efnahagsstofn
unarinnar lét síðan í ljós álit sitt
og segir svo í niðurlagi þess:
Að mínum dómi væri það hin
mesta ógæfa, ef rekstur Hamp-
iðjunnar leggðist niður, og gæti
þetta haft hin alvarlegustu
áhrif í þá átt að draga úr við-
ieitni til eflingar heilbrigðs iðn-
rekstrar í landinu. Hér er um að
ræða grein, þar sem íslenzkur
iðnaður hefur betri eðlileg reksr
arskilyrði en í flestum öðrum
greinum, en hefur átt örðugt
uppdráttar vegna ríkjandi stefnu
í efnahagsmálum á undanförn-
um áratugum, og að öllum lík-
indum einnig vegna undirboða
erlendra aðila. Allt bendir til
þess, að Hampiðjan hafi verið
rekin af hagsýni og dugnaði, og
þrátt fyrir margvísleg áföll er
fjárhagar fyrirtækisins enn til-
tölulega traustur. Neyðist slíkt
fyrirtæki til að leggja upp laup-
ana virðist loku fyrir það skotið,
að um nokkra þróun veiðarfæra-
iðnaðar geti verið að ræða hér á
landi um langa framtíð.
Ráðuneytisstjórarnir Gunn-
laugur E. Briem, Brynjólfur Ing-
ólfsson og Þórhallur Ásgeirs-
son létu einnig í té álitsgerð um
málið, og var skoðun þeirra sú,
að eðlilegt væri að veiðarfæra-
gerðinni yrði veitt aðstoð.
Þær athuganir, sem gerðar
hafa verið í iðnaðarmálaráðu-
neytinu á máli þessu í heild, hafa
leitt til þess, að komið gæti til
álita eftirfarandi mismunandi
eða samverkandi aðgerðir til
stuðnings núverandi veiðarfæra
Á fundi efri deildar í gær fylgdi
dómsmálaráðherra, Jóhann Haf-
stein úr hlaði frv. um breytingu
á lögum um almannavarnir.
Markmiðið með þessari breyt-
ingu er, að almannavarnir, er
hingað til hafa aðallega beinzt
gegn stríðshættu, taki einnig yfir
varnir gegn náttúruhamförum.
Jóhann Hafstein (S): Á síð-
asta þingi var flutt tillaga til
þingsályktunar um endurskoðun
laga um almannavarnir vegna
hafíshættu og annarra náttúru-
hamfara, auk heldur að fella inn
í lögin ákv. um aðstoð við hjálp-
arsveitir um þjálfun þeirra og
kaup á tækjum til þeirra. Til-
laga þessi var ekki útrædd, en
dómsmáláráðuneytið fór þess á
leit við forstöðumann almanna-
varna að hann léti í Ijós álits-
gerð um þessi efni. Niðurstöður
hans voru í stuttu máli þessar:
„1. Framkvæmd laga um al-
mannavarnir hefur gengið mjög
hægt, þarínig að telja verður
óeðlilegt og óæskilegt. Þetta staf-
ar sennilega af því, að lögin
taka til hernaðaráhrifa fyrst og
fremst.
2. Viðbúnaður gegn hættum af
völdum náttúruhamfara og hern-
aðar er í flestum tilfellum sama
eðlis og krefst hliðstæðs undir-
búnings. Þetta á við um fnarg-
háttaðan undirbúning búnað til
björgunarstarfa, þjálfun, skipu-
lagningu, fjarskipti og birgða-
söfnun, svo nokkuð sé nefnt.
3. Hætta af völdum eldgosa,
jarðskjálfta og hafísa er mikil
hér á landi. Viðbúnaður gegn
meiriháttar áhrifum þessara afla
er ekki fyrir hendi. Almennt
mun litið á hættur af þessum
orsökum nálægari en þær hætt-
ur, sem af hernaðarátökum
kunna af stafa.
4. Slysahjálpar- og björgunar-
sveitir, sem slarfandi eru innan
iðnaði og til eflingar alhliða veið
arfæragerða: ,
1. Tollur á veiðarfærum, sím
nú eru framleidd í landinu, verði
hækkaður í 10%. Tekjur af þess-
ari tollahækkun, eða allar tolla-
tekjurnar renni í Aflatryggingar
sjóð sjávarútvegsins eða þeim
verði varið til þess að greiða
vátryggingariðgjöld af fiskiskip-
um eða með öðrum hliðstæðum
hætti.
2. Veiðarfæraiðnaði séu tryggð
fjárfestingarlán til langs tíma,
hliðstætt því sem verið hefur um
fiskiskipabyggingar innanlands.
3. Veiðarfæraiðnaðurinn njóti
í bili a.m.k. forgangs um hag-
ræðingarlán úr Iðnlánasjóði, þar
sem skilyrði til hagræðingar-
láns verði talin fyrir hendi.
4. Heimiluð sé lenging greiðslu
frests á innfluttum hráefnum til
veiðarfæragerðar.
5. Heimild til gjaldfrests á
innfluttum veiðarfærum, sömu
tegundar og framleidd eru í land
inu, sé afnumin.
6. Notuð sé heimild tollskrár-
laga til þess-að setja undirboðs-
toll á veiðarfærainnflutning,
t.d. frá Danmörku fyrst í stað.
7. Innflutningur veiðarfæra,
sömu tegundar og framleidd eru
í landinu, sé um stundarsakir
tekinn af frílista og háður leyf-
um og eftirliti, með það sérstak-
lega fyrir augum, að því opin-
bera gefist tækifæri til þess að
ná meiri yfirsýn þessara mála,
enda verði hagsmuna útvegsins
að fullu gætt, og fái útvegsmenn
að tilnefna sérstaka fulltrúa
við framkvæmd þessara tíma-
bundnu leyfisveitinga.
félagssamtaka áhugamanna geta
skapað kjarna almannavarna-
sveita og starfsemi þeirra mundi
styrkjast almennt við aðstoð,
sem almannavarnir geta látið í
té, að því er varðar búnað og
þjálfun.
Nauðsynleg forsenda þessa sem
og allra annarra aðgerða við
framkvæmd almannavarnadag-
anna er stofnun almannavarna-
nefnda“.
Aðalstarf almannavarna hefur
hingað til verið skýrslugerð
og eins að koma upp birgðastöð.
Einnig hefur verið unnið að leið-
beiningum til almennings, og
sendir hafa verið nokkrir menn
í almannavarnaskóla til Dan-
merkur og haldin hafa verið
námskeið í almannavörnum.
Alfreð Gíslason (K): Mér hafa
alltaf þótt lögin um almanna-
varnir vera plástur á slæma
samvizku stjórnarflokkana. Þeir
virðast geta friðað hana eitthvað
með þessu móti, en hinsvegar
verður ekki móti mælt, að bezta
almannavörnin er láta herinn
fara. Það er líka annað atriði,
sem ég vildi fá upplýst. Víða er
gert ráð fyrir því í frum-
varpinu að ráðherra setji reglu-
gerð til vnánari skýringar. Hef-
ur það verið gert? Hafa
reglug. verið settar um einka-
varnir, um skyldur húseigenda
að hafa eldvarnartæki í húsum
sínum, um áætlun um brottflutn-
ing af hættusvæðum?
Þessar breytingar á frv. eru
góðar, en sumt er sumt athuga-
vert. Má sem dæmi nefna, að
mér þykir farið inn á verksvið
S.V.F.Í. og annarra hjálpar- og
líknarfélaga. Þessi félög eru öfl-
ug og lífræn, enda skilningur
fyrir þeim, en hann skortir al-
gjörlega á almannavörnum.
Að lokinni umr. var málinu
vísað til annarra umr. og nefnd-
ar.
8. Tryggt sé, að sú útgerð, sem
nýtur beinna fjárframlaga úr
ríkissjóði, kaupi a.m.k. að öðru,
jöfnu innlend veiðarfæri.
9. Að greitt verði verðjöfnunar
gjald af öllum innfluttum veiðar
færum.
Að athuguðu máli hefur verið
horfið að því, að leggja til við
Alþingi, að sett verði lög um
verðjöfnunargjald af veiðarfær-
um, enda eru annmarkar á veru-
legri hækkun tolla augljósir og
höft á innflutningi veiðarfæra
mjög óæskileg og hvimleið. Er
og fullvíst talið. að með leið
þessari megi ná þeim tvíþætta
tilgangi, að tryggð verði framtíð
þeirrar veiðarfæragerðar, sem
starfandi er í landinu og að ve.ð
jöfnunargjaldið, þegar frá líðux-,
geti orðið lyftistöng alhliða
veiðarfæraiðnaði innlendum. Er
þá og að sjálfsögðu einnig við
það miðað, að beitt verði þeim
aðgerðum öðrum, sem að fram-
an eru greindar og framkvæman
legar eru án aðgerða Alþingis,
eftir því sem efni standa til. Rík-
isstjórnin mun beita sér fyrir,
að veiðarfæraiðnaði verið trygeð
fjárfestingarlán, sbr. tölulið %.
Að veiðarfæraiðnaður njóti hag-
ræðingarlána, eftir því sem við
á, sbr. tölulið 3. Að endurskoð*
aðir verði greiðslufrestir á inn-
fluttum hráefnum til veiðarfæ' a
gerðar annars vegar og greiðslu-
frestir á innfluttum veiðarfær-
um hins vegar, sbr. tölulið 4 og
5. Loks, að tryggt sé, sbr. tölu-
lið 8, að útgerð, sem nýtur
beinna fjárframlaga úr rikis-
sjóði, kaupi að öðru jöfnu inn-
lend veiðarfæri.
Við í ríkisstjórninni töldum. ■'»8
þessi leið myndi sennilega valia
minnstri mótspyrnu útgerðar-
manna, enda fer verðjöfnunar-
gjaldið til þess að bæta hag
veiðafæraiðnaðar í landinu og Ká
uqi leið útgerðarinnar. Við tel;-
um varlega farið að, og þetta
gjald á ekki að skapa vanda hiá
útgerðinni. Hins vegar getur
gjaldið orðið til þess, að upp
vaxi nýr veiðafæraiðnaður í land
inu, og við eigum að stuðla að
því, en ekki láta hann logna.st
út af. Að mínu áliti væri bezt,
ef samtök yrðu milli hinna
þriggja aðila, er hlut eiga að
máli, þ. e. útvegsmanna, veiða-
færagerðirnar og innflytjend.xr
veiðarfæra, sem gæti leitt til
stórra átaka í þessari iðngrein.
Jón Skaftason (F): Frumvarp
þetta gengur í berhögg við boð-
skapinn frá 1959 um niðurfell-
ingu gíalda á innflutningsvörum.
Nú á að leggja á gjald til að
bjarga iðnaði, sem ríkisstjórnin
hefir lagt í rúst með aðgerðum
sínum, og ekki nóg með það,
heldur á einnig að leggja það á
útveginn, sem þegar er að sligast
undan álögum og þolir ekki
meiri gjöld.
Bátar undir 120 smálestum
geta ekki borgað útgerðina og
bíða nú eftir aðstoð, og það verð
ur að gera róttækar ráðstafanir
í þeim málum, eigi bátaútvegur
ekki að leggjast niður.
Erfiðleikar togaraútgerðar eru
mjög miklir og hann getur aldrei
þolað álögur sem þessar. Hitt er
artur rétt, að veiðarfæraiðnaður
berst í bökkunum og slík iðn-
fyrirtæki hafa týnt tölunni. Allt
stafar það af aðgerðum ríkis-
stjórnarinnar og óðaverðbólgunn
ar í landinu. Ég er fylgjandi að-
stoð við veiðarfæraiðnaðinn í
landinu, en slika aðstoð á að
gera á’ kostnað alþjóðar en ekki
einnar atvinnugreinar. Þetta frv.
mun mæta mikilli mótstöðu eins
og sést á því, að þegar eru farin
að berast mótmæli frá samtökum
útvegsmanna.
Mattliías Bjarnason (S): Ég er
andvígur þessu frv. en hins veg-
ar tel ég rétt, að það fái þinglega
meðferð. Ég furða mig á því, að
þegar meirihluti nefndarinnar
leggst gegn gjaldi, skuíi samt
vera lagt gjald á.
Það hefur orðið mikil bylting
£ veiðarfæragerð á síðustu árum,
og hörð samkeppni í þessari iðn
hefur leitt til þess, að hagstætt
verð er á þessum varningi. Hins
vegar tel ég ekki rétt, að halda
að um undirboð sé að ræða hjá
sumum þessara fyrirtækja eins
Framhald á bls. 31
Starfscvið almanna-
varna aukið
-umræður i efrideild