Morgunblaðið - 07.07.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. JÚLÍ 1967.
Lykillinn að flutningn-
um liggur í efninu
Rabb við Ævar Kvaran og nokkra
nemendur um nýstárlegt námskeið
„MÉR finnst eðlilegast að
sem minnstur munur sé á
lestri og mæltu máli.
Hvort tveggja er nú einu
sinni það sama, þ.e.a.s.
flutningur hugsunar. Af
hverju á upplestur og
mælt mál að vera tvennt
gjörólíkt? Ég hef orðið var
við það hjá nemendum
mínum, að þegar þeir lesa
fyrir mig, þá lesa þeir bara
orðin hvert á eftir öðru og
útkoman verður eins og
helt sé úr krana, en alls
ekki eins og um flutning
hugsunar sé að ræða. Ef
ég svo bið þá um að leggja
„Til þess að geta sagt
eðlilega frá, verður fólk
vitanlega að þekkja vel
innihald efnisins, því lyk-
illinn að flutningnum ligg
ur í skynsamlegri athugun
á innihaldi efnisins. Við
þurfum að athuga efnið til
að vita með hvaða blæ á
að flytja söguno. T.d. hvort
flytja á viðkomandi kafla
hægt eða hart. Og þegar
um sorglegan atburð er að
ræða, þá á náttúrlega að
flytja hann með döprum
hreim. Þegar við segjum
frá sorglegum tíðindum
eða gleðilegum í mæltu
Guörún Antonsdóttir,
nemandi.
bókina aðeins til hliðar og
segja mér frá þessum
sama kafla, þá fyrst fæ ég
innihald efnisins yfir til
mín, og veit hvað þeir
höfðu verið að lesa fyrir
mig. Á námskeiði eins og
þessu er ég því að reyna
að sýna fólki, hvað það er
sem það gerir rangt, þegar
það les upphátt og í hverju
það liggur, að lesturinn
verður svo ólíkur mæltu
máli. Ég reyni að þjálfa
fólk í að segja frá, þegar
það les, en ekki bara segja
einhver orð, sem eru á
pappírnum.“
Eyþór Þórðarson, vélstjóri.
máli, þá segjum við það á
mjög mismunandi hátt.
Það sama eigum við að
gera, þegar við lesum.“
„Það sama gildir um
bundið mál. Þá þarf fyrst
og fremst að koma efninu
skýrt yfir til hlustenda.
Framburður verður að
vera skýr og raddbeiting í
sæmilegu lagi. Skáldið er
fyrst og fremst að segja
okkur frá einhverju, og
það verða hlustendur að
skilja án fyrirhafnar.“
„En nú er það einu sinni
þannig, að skáldið hefur af
einhverjum ástæðum fært
efnið í sérstakan búning.
Vandinn er því sá við að
lesa ljóð, að innihaldið
komí greinilega fram án
þess að það sé á kostnað
formsins.“
„Ég reyni auðvitað líka
á námskeiði eins og þessu,
að glæða áhuga nemenda
fyrir skáldskap eins mik-
ið og unnt er. Ég reyni að
fá nemendur til að þykja
vænt um skáldverkið og
hjálpa þeim til að skilja
hvað skáldið er að segja
okkur. — Því þegar búið
er að vekja áhuga og jafn-
vel ást á verkinu er miklu
Ævar Kvaran, leikari ásamt einum nemanda sinna á
námskeiðinu, Unu Jónínu Níelsdóttur, nemanda.
hef sjálfur fundið upp, sem
sýnia fram á hvernig á að bera
þessa sitafi rétt fram“.
— Þetta er býsna margt,
sem þú ert að reyna að kenna
áhugasömum Reykvíkinguim,
Ævar. Er það eitthvað fleira,
sem þarna kemiur við sögu?
— Á þessu námskeiði hetf
ég einnig reynt að kenna
Hv-framburð og harðan fram-
burð. Linur framburður er
ríkjandi mjög víða á íslandi,
en ég reyni að færa rök fyrir
Danskennarnir og systkinin Guðrún Pálsdóttir og Heiðar Ást
valdsson.
Unnur Eiríksdóttir, rithöf-
undur.
auðveldara að flytja það
svo áheyrendur hafi
ánægju af.“
Þessi orð mælti Ævar
Kvaran við blaðatoonu Morg-
unlblaðsins, sem átti við hann
rabb um nokkuð nýstárlegt
námskeið, sem hann hefur
haldið síðastliðinn mánuð
fyrir reýkvístoa borgara.
Réttmæli er undirstaða rétt-
ritunar.
„f sambandi við það sem
ég hef sagt, segir Ævar í
framihaldi frásagnar sinnar —“
get ég nefnt noktour grund-
vallaraitriði, sem nemendur
mínir hafa ekki gert sér
grein fyrir og þeirn alls ekki
verið bent á í skólum. íslenzki
stafurinn Þ hetfur þá sér-
stöðu, að hann er ýmist bor-
inn fram mjútour eða harður.
Þegar við tölum þurfum við
ekki frekar að hugsa um það,
við beruim hann fram mjúkan
eða harðan eftir því, sem við
á í það og það skiftið. En svo
geriist það undiarlega, að þegar
við förum að lesa upphátt, þá
berum við þ-ið aUtatf fram hart.
Með stafinn H er það að segja,
að þegar við tölum berum við
hann ýmist fram eða etoki,
etftir því sem við á, og gerum
það alveg ósjálfrátt. En þegar
fólk svo fer að lesa þá ber
það H-ið alltaf fram. Þessir
tveir gallar á upplestri, sem
tooma fram ýmist af misskiln-
ingi eða kunnáttuleysi,. gera
mifcið til þses að eyðileggja
upplesturinn. Ég toenni nem-
endum miínum reglur, sem ég
Sigurður Elíasson, kennari.
því, að harður framfourður sé
réttari. Sá framburður er
ekki eingöngu fallegri, heldur
er hann lika í nánari tengsl-
um við réttarritunina, og
réttmæli er nú einu sinni
undirstaða réttarritunar. Ég
hetf sjálfur tamið mér Hv-fram
burð og harðan framfourð og
hef persónulega mikinn áhuga
á, að þessi framburður halsi
sér völl í enn ríkari mæli.
— Notar þú sérstatoar að-
ferðir við að kenna þessa
þessa hluti?
— Þá hluti, sem ég er að
kenna á námskeiði einis og
þessu, hef ég hvergi lært
nema hjá sjálfum mér af eigin
reynslu. Það sem ég hetf því
verið að toenna er niðurstað-
an af eigin raninsóknum.
Skapar grundvöll undir
sjálfsnám.
— Hversu miklum árangri
telur þú að fólk, sem litla
kunnáttu hefur í þessum hlut-
um geti náð á námistoeiði eins
og þessu?
— Á þesisu námskeiði hafa
verið á milli 20 og 30 manns
og ég hef kennt því, sem
svarar til 3 tíma á dag 3 daga
í viku í einn mánuð. Það fer
mikill tími í að kenna fólki
að lesa alveg upp á nýtt á
stoömmum tima. Námiskeið
eins og þetta er of stutt til
að hægt sé að þjálfa fólk svo
nokkru nemi. Það sem fyrir
mér vakir með námstoeiðinu
er að nemendur mínir öðlist
sfcilning á þessum hlutum,
þannig að þeir geti eftir
námskeiðið haldið áfram að
þjálfa sig, ef þeir hafa áhuga
á og nenna að leggja á sig
þá vinnu, sem það kostar.
Ég reyni að skapa grundvöll
undir áframhaldandi sjálfs-
nám.
— Hvaða fólk er það, sem
ein'kum hefur sótt þessi tvö
námskeið þin?
— Það er fólk úr öllum
stéttum þjóðfélagsins, kaup-
sýslumenn, iðnaðarmenn, hús
freyjur, menntamenn og
stúlkur og drengir í skólum.
Mér bykir mjög vænt um að
áhuginn stouli vera svo al-
mennur, og það er virðingar-
vert, að fól'k virðist ein-
göngu koma til að mennt-
ast, öðlast skilning á þessum
hlutum, ýmist til að geta
lesið fyrir sjálfan sig ljóð
og sögur, eða til að lesa á
heimiluim sínum fyrir börn-
in sín. Það eru hreinar und-
antekningar að fólk komi
hinigað, sem ætlar sér að lesa
upp opiniberlega eða þá að
verða leikarar. Nemendurnir
eru á öllum aldri allt frá 17
ára til 60 ára og hópurinn á
þessium tveim námskeiðum
mínum hefur verið samrýmd
ur og það hefur verið ánægj'U.
legt að kenna þessu fólki.
Verkefni handa skólunum.
— En segðu mér eitt, Ævar,
hver er ástæðan fyrir því,
að þú byrjaðir á því að halda
svona námskeið?
— íslenzkur framfourður og
framsögn hefur lengi verið
mér mikið áhugamál. Ég hef
bæði skrifað blaðagreinar um
þessi mál og flutt erindi um
þau í útvarp. Mig langar til
að hafa áhrif í þessa átt og
ég reyni að færa rök fyrir
því, að það sem ég hef fram
að færa um þessa hluti er
rétt, betra og fallegra en það
sem tíðkast hefur. Og þar
sem ég var að vekja athygli
á þessu, þá urðu margir til
þess að biðja mig uim að taka
sig í einkatíma, en sötoum
anna get ég ekki sinnt því,
nema í einstöku tilfellum.
Mér fanmst leiðinlegt að þurfa
að vísa fólkinu frá og átovað
því að reyna að halda svona
námsikeið. Ég hélt það fyrsta
í fyrra með svipuðum fjölda
nemenda og svipuðu sniði og
það tókst mjög vel. Sumir af
þeim nemendum vildu halda
áfram, en ég gat ekki sinnt
því, aðrir stofnuðu með sér
klúbb, þar sem ákveðið vár
að halda áfram að lesa upp
hver fyrir annan.
— Ertu ánægður með ár-
angurinn af þessu námskeiði?
— Ég er sæmilega ánægð-
ur, hann er mjög misjafn hjá
hinum ýmsu nemendum, eins
og svo oft vill verða. Sumir
koma bara í tímana til að
hlusta og fá þá að sjálfsögðu
einhverja menntun, aðrir
þjálfa sig heima og læra þá
auðvitað mun meira .
— Ætlarðu að halda svipuð
námskeið aftur?
Framih. á bls. 19