Morgunblaðið - 01.05.1968, Blaðsíða 13

einu átaki, og bíllinn sem ekki
var til í landinu fyrir 55 árum
fer með húsið marga kílóuetra
á örfáum mínútum og enginn
sér það meir. Áhöldin sem við
unnum með ungir eru safngrip-
rr. Orfin og ljáirndr, reiðinigam-
ir. og reipin enu tind. Slag-
hamar járnsmiðsins, hefilbekkur
trésmðsins, fiskihnifur sjómanns
ins og sigreipi fyglingsin eru
að hverfa. Árið sem fyrsta kröfu
ganga verkamanna í R. fór fram
var fyrst rætt um að virkja Sog
ið svo fá mætti rafmagn til iðn-
aðarins. nú er verið að virkja
Þjórsá, stærsta vatnsfall lands-
ins. Aflfrekur stóriðnaður gerir
líka sínar kröfur. Hann heimtar
feimulaust meira rafmagn og, tak
ið nú vel eftir: Hann heimtar
lærða menn. Lærða menn á
þungavinnuvélar sem standa
heimsins beztu fagmönnum á
sporði. Hann heimtar tæknifræð
inga, verkfræðinga, allskonar
sérmenntaða úrvalsmenn. Þess-
vegna verðum við verkamenn í
dag að gera okkur þetta ljóst.
Ungu menn við ykkur vil ég
segja þetta: Skemmtið ykkur í
dag, á morgun skuluð þið, eftir
að hafa borið fram ykkar kröf-
ur, búa ykkur undir að full-
nægja kröfum lýðveldisins sem
við höfum stofnað. Menntið ykk
ht, sparið fé ykkar og lærið
allir erum við verkamenn, en
kaupið fer eftir því hvað við
erum færir um að vinna. Þið
eigið að strengja þess heit í
dag að skapa allri alþýðu ís-
lands betri kjör. Þið eigið að
festa stóriðnaðinn í sessi og
skapa nýjan. Verkamenn hafa
gert sér það ljóst að kjarabætur
nú, fást því aðeins að atvinnu-
vegirnir geti borið þær. Verka-
menn vita líka að allskonar und-
anbrögð eru höfð í frammi til
að losna við að greiða meir en
komist verður hjá. Meðan að
hver og einn einasti vinnuveit-
andi er þess albúinn að sverja
stórtap á atvinnurekstri sínum
hvort sem vel gengur eða illa er
ekki við því að búast að verka-
menn virði slíka svardaga. Þeir
vita að „ buddunnaj- lífæð í brjóst
inu slær“ eins og Þorsteinn
sagði. Það verður því að vera
vel á verði svo að verkamenn
fái sitt:. Ég sag6i áðan að í
raun og veru værum við allir
sem þjóðfélagið byggjum, verka
menn. Átti ég þá við það að
allir vinna einhverskonar störf
sem að framleiðslu lítur. DAG—
LAUNAMAÐURINN Á Eyrinm
og á götunum, sjómaðurmn, smið
urinn.kaiupmaðurinn, flugstjórinm
læknirinn og ráðherrarnir. En
launin eru ekki þau sömu, sem
ekki er haldur von. En svo er
líka önnur hlið á þessum málum
og hún er sú að á vissu aldurs-
skeiði, vinna flestir venjulega
daglauna vinnu. Núverandi for-
seti íslands Herra Ásgeir Ás-
geirsson var í kaupavinnu í
Mörðudal á fjöllum, sem er bær
lengst frá sjó á íslandi. Stúd-
entar úr háskólanum vinna allt
af meira og minna erfiðisvinnu
á suimrum. Allir hafa ráðberrarn
ir okkar stundað erfiðisvimmu
á sínum yngri árum. Guðmund-
ur Hagalín var skútumaður og
sótti þangað efnivið í sjómanna-
sögur sem aldrei munu gleymast
Halldór Kiljan var í vegavinnu
með föður sínum. Hann varð
samt fyrstur íslenzkra manna til
að hljóta bókmenntaverðlaun
Nobels.
Jú við erum sko, allir verka-
menn, sumir alla daga lífs slns
og fá aldrei annað en lélegustu
kjörin en aðrir um stund og fá
svo önnur arðvænlegri störf. Nú
verða allir að læra að vinna.
Vélarnar erfiða en maðurinn
stjórnar þeim án erfiðis og fær
betri kjör. Það verður ekki
lenigur þörf fyrir Svo miairga ó-
lærða verkamenn sem hingað til.
í framtíðinni verða aðeins ung
ir menn sem eru að læra og
gamlir menn sem ekki geta leng
ur sinnt þeim störfum sem krefj
ast viðbragða hins lunga manns,
sem þurfa að vinna daglegstörf
með erfiði og úti við. Tímarnir
eru breyttir og mennirnir með.
Æ fleiri atvinnugreinar taka vél
ar í sína þjónustu. Sjómenn
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUU 1. MAÍ 1968
13
draga fiskinn upp í skipin með
vélum. Bóndinn slær með vélum.
þurrkar hey sitt með vélum og
mjólkar kýrnar með vélum.
Smiðurinn sagar með vélum, hefl
ar með vélum, neglir með vélum,
pólerar með vélum og setur sam
an húsgögn með vélum. Ríkið
semur skýrzlur með vélum, skatt
leggur með véhim og býr til
peninga með vélum. Og bæta
mætti því við að flokkarvinna
kosningar með vélum. En Þó
vélarnar séu nú þegar aflgjafi
alls þjóðfélagsins er það blá-
köld staðmeynd að daglaunamað
urinn hefur rétt til hnífs og
skeiðar. Séu vélar látnar reikna
út tekjur hans tvöfaldast eða
þrefaldast þær en eigi vélarnar
að koma saman endunum á
raunverulegum tekjum hans og
þörfum, ja þá klikka þær ein-
hvernveginn. Þetta verður að
lagast. Við vinnum við tvö-
falt launakerfi, tímavinnu fyrir
irkomulagið. Faglærðu verka-
mennirnir hafa flestir tekið upp
ákvæðisvinnufyrirkomulagið og
tekst með því að auka tekjur
sínar ríflega en ófaglærðu
verkamennirnir vinna enn að
mestu leytá við tímavinrkugneiðsha
fyrirkomulagið. Með þessu hef-
ur skapast alltof mikill mismun
ur á launum. Meðan að þessu
fer fram er ekki þess að vænta
að úr rætist fyrir lægst laun-
uðu mönnunum.
Það er því hætt við að stór
hluti verkalýðsins verði að sætta
sig við það enn um ákveðinn
tíma að lepja dauðann úr kráku
skel meðan að aðrir hópar hafa
það skárra.
Á undanförnum áratugum eða
síðan reykvískir verkamenn
gengu fyrst fylktu liði um götur
höfuðstaðarins, hafa verkamenn
fengið aukin mannréttindi. Árið
1923 máttu fátækir menn sem
þegið höfðu fátækra styrk ekki
kjósa menn á löggjararsamkomu
þjóðarinnar. Þá tók fyrsta kon-
an sæti á Alþingi, Ingibjörg H.
Bjarnason. Þá var stofnað Al-
þýðubókasafn Reykjavíkur, er
síðar fékk nafnið Borgarbóka-
safnið. Þá var haldinn fyrsti
landsfundur íslenzkra kvenna
undir forsæti Bríetar Bjarnhéð-
insdóttur. Þá var opnað Lista-
safn Einars Jónssonar í húsinu
við Freyjugötu. Þá kom hingað
í fyrsta sinn kardínáli frá Hol-
landi og gerði hann Meulen-
Á MÍNUM vinnustað voru nokkr
ir menn sem vildu síðastaverk-
fall, og þóttust berjast fyrir
réttlætinu, en voru svo ekki
menn til að standa í því- Sumir
létu borga sér í peningum samn-
ingsbundið frí, þannig að þeir
höfðu hærri krónutölu út úr
þeim mánuði sem verkfallið stóð,
en venjulegum mánuði, og er sízt
að furða þó þeir menn tali hátt
og mikið um að sjálfsagt sé að
gera verkfall.
Ég hef alltaf verið á mótiverk
föllum og hef aldrei álitið þau
bestu aðferðina til að ná kjara-
bótum, og eins og nú er ástatt
þola láglaunamenn ekki verkföll
og öll þau óhemju verðmæti sem
fara forgörðum vinnast ekki aft-
ur, þó kaup hækki um nokkra
aura á klukkustund. Ég er líka
mjög mótfallinn þeirri starfsald-
urshækkun sem nú er verið að
koma á. Það hefur lengi verið
barist fyrir að fá sömu laun
fyrir sömu vinnu, því það er
hróplegt ranglæti að menn skuli
þurfa að vera 6 ár á sama vinnu-
stað til að ná fullu kaupi, og
það í verkamannavinnu sem enga
sérhæfni þarf til. Starfsaldurs-
hækkun á engan rétt á sér nema
starfsmat sé framkvæmt um leið,
og það er sú rétta aðferð sem
taka ætti til athugunar.
Það er ekki heilbrigð þróun
í kjarabaráttu okkar, og auð-
fundið að það eru ekki fyrst og
fremst kjarabætur fyrir láglauna
beirg, prest að postuiegum for-
ystumanni katólskra manna á ís
landi. Þá voru þeir kosnir á
þing í R. Jón Þorláksson Jón
Baldvinsson og Magnús Jónsson
guðfræðidósent. Þá eignaðist R.
Elliðaárnar og bæjarlandið var
stækkað til austurs. Þá var full
gerð styttan af Ingólfi Land-
námsmanni sem nú er á Amar-
hólstúni. Þá brotnaði 450 metra-
skarð i hafnargarðinn frá Ör-
fyrisey og austur.
íbúar R. voru þá nálægt 20.000
Kynslóðir koma og fara en
borgin okkar stendur og
stækkar ár frá ári. Fótunum
fjölgar á götunum 1. maí og fé-
lags fánarnir verða fleiri og
fleÍTÍ. Nýjar kröfur sjást á stór-
um spjöldum og þeim verður
fylgt eftir af upplýstu fólki sem
veit hvað það vill og veit hvaC
því ber af kökunni sem þjóðin
bakar úr aukinni framleiðni
sinni. Enginn kastar lengur skít
að verkamönnunum í hátíða-
gönigu þeirra, en emginn nælir
helduir rtauðri rós í bairrn fána-
beranna. Það er ekki lengur
hetjudáð að bera fána 1. maí.
Allir viðurkenna daginn og
gönguna sem sjálfsagðan hlut.
Það er vilji verkamanna held
ég mér sé óhætt að segja að
allir hættir hátíöahaldsins fari
vel fram og að menn hafi sem
mesta og bezta skemmtun af því
sem fram fer. Pólitizkn flokkar-
nir ættu aS láta sér nægja að
hafa alla aðra daga ársins til að
rífast um stjórnmál og lofa
verkalýðnum að vera í friði með
skemmtanahald sitt og hátíðleg
heit.
Ef ég ætti að setja fram kröf-
ur dagsins yrði það eitthvað á
þessa leið: Hærra kaup og á-
kvæðisvinnu fyrir daglaunamenn
ina. Það er sannanlegt að átta
stunda vinnudagur sem er þó
lögboðinn, er ekki fær um að
veita meðal fjölskyldu mannsæm
andi lífskjör.
í öðru lagi: Allt skólakerfi
Iandsins verði endurskoðað og
samræmt nútíma iðnþróuðu þjóð
félagi. f þriðja lagi: Burt með
slysin í umferðinni og meiri um-
ferðamenning á götum höfuð-
borgarinnar. í fjórða lagi: Meiri
stóriðju í landið svo íslenzkir
verkamenn verði í starfi sínu
jafnir stéttabræðrum sínum í
verkmenningu hvar sem er í
heiminum.
menn þegar sumir foringjar verk
alýðssamtakanna setja sín eigin
pólitísku sjónarmið ofar hags-
munum verkamanna, sem þeir
eru kjörnir til að gæta. Verka-
menn eru ekki spurðir, hver sé
þeirra vilji, og í síðasta verk-
falli, var mikill fjöldi manna,
sem vissi ekki hvers var kraf-
ist fyrir þeirra hönd við samn-
in^aborðið.
Eg get nefnt dæmi af mínum
vinnustað um það hvernig stjórn
míns stéttarfélags brást við, er
meirihluti og það mikill meiri-
hluti starfsmanna vildi frá smá-
vegis vinnuhagræðingu á staðn-
um, og var það án allrar kaup-
breytingar og engin fyrirstaða
hjá vinnuveítendum. Félagsstjórn
in taldi þetta útilokað, og tók
ekki gildar undirskriftir meiri-
hlutans og heimtaði leynilega at-
kvæðagreiðslu, og auðvitað stóð-
ust undirskriftir og atkvæði, en
þegar farið var að grennslast
eftir því, af hvaða ástæðazm
stjórnin væri þessu svo mótfall-
in kom í ljós að mennirnir sem
stóðu fyrir þessari vinnuhagræð
ingu voru andstæðingar hennar
í pólitík.
Þegar við verkamenn höldum
nú okkar hátíðisdag er mér efst
í huga sú breyting sem orðin
er á baráttuaðgerðum í kjara-
málum okkar frá því sem var,
þegar verkamenn og sjómenn
stóðu hlið við hlið, og réðu mál-
um sínum sjálfir til lykta. Þeir
vissu hvað þeir vildu og fyrir
hverju þeir börðust, og það voru
þeir sjálfir sem réðu þvi hvort
þeir færu í verkföll með alls-
herjaratkvæðagreiðslu. Nú hef-
ur þetta því miður verið að
breytast, og mér finnst vera kom-
ið inn á hgettulega braut, þegar
fáeinir menn, sem ekki vita hvað
er að vinna hörðum höndum, eru
búnir að ná þeirri aðstöðu, að
geta skipað verkamönnum í verk
fall, án þess þeir fái að láta
vilja sinn í ljós með leynilegri
atkvæðagreiðslu samanber síð-
asta verkfall. í mínu stéttarfél-
agi var þá til málamynda boð-
aður fundur í svo litlu húsnæði
Mý viðhorf
ÞAð GUSTAR ekki lengur um
segl þjóðarskútunnar. Við ís-
lendingar verðum að staldra við
og gera okkur grein fyrir að-
stæðum. Tekjur þjóðarinnar hafa
minnkað mikið síðastliðið ár.
Hver þegn í þjóðfélaginu verður
að gera sér grein fyrir þeirri
augljósu staðreynd að ráðstöf-
unarfé þjóðarheildarinnar út á
við minnkair, mieð mininkandi
þjóð'artekjum.
Við þessum vanda verðum við
að snúast þannig fyrst ogfremst,
að reyna að vera sjálfum okkur
nógir á sem flestum sviðum. Ef
til vill verður þetta ástand til
að opna augu okkar fyrir þjóð-
hagslegri þýðingu þess að at-
huga vel í hvert sinn sem við
kaupum nýjan hlut, að hann sé
íslenzk framleiðsla.
Með því stuðlum við að örari
vexti iðnaðarins í landinu, bæt-
um um leið samkeppnisaðstöðu
hans við erlendan iðnað ogsköp
um miklum fjölda „íslendinga"
stöðuga atvinnu.
1. maí er hátiðisdagur laun-
þega og hefur svo verið lengi.
Alþingi staðfesti hann með lög-
um í fyrra.
Á þessum degi lýsa launþega
samtökin yfir innbyrðis sam-
stöðu, gera kröfur og minna á
það, sem áunnizt hefir.
að fyrirfram var vitað að ekki
rúmaði fjórða hluta félagsmanna
á þessum fundi kvaðst félags-
stjórn hafa fengið fulla heimild
til að boða verkfall, og vita allir
sem vilja vita að sú heimild var
ekki fengin frá meirihluta fé-
lagsmanna. Okkur var skipað að
leggja niður vinnu, jafnt þeim
lægst launuðu sem þurftu sannar
lega á kjarabótum að halda, og
hinum sem voru það betur settir.
Því vil ég skora á þá sem
telja sig vera leiðtoga og for-
svarsmenn þeirra lægst launuðu
að strika yfir sína pólitík og
sérhagsmuni, það á hvorugt rétt
á sér í samtökum verkamanna.
Stéttarfélög verkamanna eiga að
vera ein sér í baráttunni um
kjarabætiuir svo bezt verður hægt
að brúa bilið milli þeirra sem
verst eru settir og hinna sem
betri aðstöðu hafa og viS verka-
menn vil ég segja þetta:
Standið saman sem einn mað-
ur í baráttunni fyrir bættum
kjörum og látið ekki fáeína sér
hagsmuna menn ráða fyrir ykk-
ur, sem vilja beita ykkur fyrir
plóginn fyrir þá sem bera marg-
failt meira úr býtum en þið,
með því breikkar bilið en ekki
mjókkar, brúið bilið með þvi
að taka málin í eigin hendur og
látið menn sem vita hvað það
er að vinna og hvers verkamenn
þarfnast mest, setjast að samn-
ingaborði næst þegar þörfin kref
ur, það verður örugglega happa-
drýgst.
— logn
Leitt er til þess að vita, að
í mörgum tilfellum á undan föm
um árum, hafa ríkisfyrirtæki oft
lega verið fremst í flokki með
kaup á erlendum varningi og
þjónustu.
Það lofsverða framtak eins ung
mennafélagsins í landinu að
hvetja til aukinna kaupa í is-
lenzkum vörum er mjög tíma-
bært og mikilsvert að allir lands-
menn fylgji fordæmi þeirra.
Það verður* hverjum mahni
ljóst, þegar litið er á hagþró-
un annarstaðar í heiminum, að
hvarvetna þar sem hagvöxtur
hefur orðið mestur, hafa verk-
menning og æðri menntun hald-
ist í hendur.
Landbúnaðarþjóðir eiga öflug
ar menntastofnanir sem helga
sig landbúnaði. Iðnaðarþjóðfélög
hafa komið sér upp mörgum og
sterkum tækniskólum og þjóðir
sem byggja á námugreftri kapp-
kosta að háskólamennta sem
flesta í því fagi.
Varðandi ísland þá hefur orð-
ið hér öfugstreymi, því það má
telja þá íslendinga á fingrum
sér sem hlotið hafa æðri mennt-
un við fiskveiðar. Hins vegar
eigum við mikin fjölda vel mennt
aðra verzlunarmanna sem ein-
beita sér að sölu á erlendum
vörum vegna þess að íslenzkt
hráefni er flutt óunnið úr landi
í stað þess að framleiða úr því
hér.
Það er ósk mín á þessum há-
tíðisdegi verkalýðsins, að við
leggjum metnað okkar í að nota
íslenzkar vörur til að tryggja
íslendingum stöðuga atvinnu og
minnkum um leið stórlega að-
stoð okkar við útlendan atvinnu
rekstur.
f dag munu mönnum í fersku
minni hin nýafstöðnu verkföll
og niðurstaða samninganna.
Fullar vísitölubætur á laun voru
þar eina krafan. Margir fengu
því framgengt, sem að var stefnt
en fjöldi launþega aðeins að tak
Framhaid á bls. 21
Karl Þórðarson, verkamaður:
Verkamenn semji sjálf-
ir um kaup sitt og kjör
Kristján Kristjánsson, trésmiður:
Kristján Krist jánsson.
Sigtinnur Sigurðsson, hagfrœðingur
fyrsti varaformaður B. S. R. B.:
Verðugt verkefni
launþegasamtakanna