Morgunblaðið - 08.05.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. MAf 1998
Jflfottttiitirlgfeifr
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Simi 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
HAGNÝTING
ORKULINDANNA
]\Tú hefur verið ákveðið, að
Laxárvirkjun reisi í sum
ar gufuaflstöð við Námafjall
í Mývatnssveit. Hér er um að
ræða 2500 kw. stöð, sem er
fyrsti áfangi hugsanlegs gufu
orkuvers sem mun verða
stærra í framtíðinni, ef góð
reynsla fæst af þessari fram-
kvæmd. En jarðgufuvirkjanir
má stækka í viðráðanlegum
áföngum, t.d. 5—10 þúsund
kw. hverju sinni og þrátt fyr
ir það er álitið, að vírkjunar-
kostnaður á hvert uppsett
kílówatt verði stórum lægri
en í hagstæðustu vatnsafls-
virkjun, eins og fram kom í
viðtali við Svein Einarsson,
verkfr., hér í blaðinu fyrir
skömmu. í viðtalinu kom og
fram, að dýrmæt reynsla við
jarðgufuveitur í köldum lönd
um hafi fengizt við gufuveit-
una, sem nú er starfraékt við
Mývatn vegna Kísilgúrverk-
smiðjunnar. En hingað til hef
ur engin meiri háttar jarð-
gufuvirkjun utan íslands ver-
ið gerð í kaldara landi en
Ítalíu. Jarðboranir ríkisins
munu sjá um borun eftir guf
unni vegna gufuaflstöðvarinn
ar við Námafjall, en Jarðgufu
veita ríkisins leiða gufuna að
stöðvarvegg og selja hana
Laxárvirkjun.
Stórþjóðimar leggja nú
mikið fjármagn fram til gerð
ar kjarnorkuaflstöðva, en sá
tími nálgast óðum, að þær
verði samkeppnisfærar við
vatnssaflstöðvar. Enn er mik
ill orkuforði ónýttur á íslandi
en með hinum miklu fram-
kvæmdum við Búrfell er gert
stórátak til þess að virkja
hann. Bygging álverksmiðj-
unnar í Straumsvík gerði
kleift að ráðast í það stór-
virki, þar eð orkuneyzla verk
smiðjunnar lækkar heildar-
verð raforku frá Búrfellsvirkj
un til landsmanna.
Árið 1969 er áætlað, að fram
kvæmdum verði lokið við
Búrfell og í Straumsvík. En
ný viðfangsefni blasa við til
nýsköpunar í íslenzkum iðn-
aði, er munu tryggjan örugg-
an hagvöxt. Á mörgum svið-
um er unnið að rannsóknum í
þeim tilgangi að auka fjöl-
breytni iðnaðarins. Rætt hef-
ur verið um byggingu olíu-
hreinsunarstöðvar, en í tengsl
um við hana mætti hefja
margvíslegan efnaiðnað, og
sjóefnavinnslu, þar sem hag
nýttar yrðu hitaorka og raf-
orka, svo og biksteinsvinnslu
og perlusteinsvinnslu. Um-
ræður eru á byrjunarstigi
um fosforvinnslu, er þar yrði
um stórframkvæmdir að
ræða. Þá má búast við að ál-
vinnsla aukist í landinu, þeg
ar hafin verður framleiðsla
hrááls hér.
Ljóst er, að íslendingar
verða í nánustu framtíð, að
kanna til hlítar möguleika til
fullnýtingar orkuforða lands-
ins. Gufuaflstöð við Náma-
fjall er áfangi á þeirri leið,
með henni er stigið nýtt skref
og enn ein orkulindin beizluð.
HRYÐJUVERK
KOMMÚNISTA
í VÍETNAM
¥ styrjöld eins og Víetnam-
* stríðinu eru framin voða
verk af hálfu beggja stríðs
aðila og enginn heldur því
fram, að Bandaríkjamenn
herji þar grimmdarlaust. En
hryðjuverk kommúnista um
síðustu helgi, er þeir drápu 5
blaðamenn og skutu sendi-
ráðsritara Vestur-Þýzkalands
í hnakkann, eftir að hafa
bundið fyrir augu hans og
hendur fyrir aftan bak, eru
svívirðilegri en flestir þeir
glæpir, sem framdir hafa
verið í Víetnam. Þau minna
á herferð þeirra í Hué, þar
sem enn er verið að grafa
upp fjöldagrafir í líkingu við
það, sem var í Þýzkalandi
eftir seinni heimsstyrjöldina.
Stórsókn kommúnista í
Víetnam um þessar mundir
er sögð gerð til þess að
styrkja stöðu þeirra í samn-
ingaviðræðum við Banda-
ríkjamenn, er hefjast í Par-
ís n.k. föstudag. Erfitt er að
gera sér í hugarlund, hvern-
ig morð saklausra manna
geta bætt samningsaðstöðuna.
Þá er einnig rétt að minnast
þess, að samningaviðræður
um frið í Kóreu á sínum
tíma tóku tvö ár og bardag-
ar geisuðu af grimmd allan
tímann. Haldi kommúnistar
áfram hryðjuverkum í þeirri
mynd, sem þeir nú hafa gert,
á meðan friðarviðræður um
Víetnam fara fram, til þess
að styrkja málstað sinn í
viðræðunum, mun mörgum
verða fórnað vegna þess.
Kommúnistar hafa jafnan
haldið því fram að Banda-
ríkjamenn fremdu glæpa-
verk nær daglega í Víetnam
en sjálfir berðust þeir fyrir
háleitum hugsjónum. Morðin
á blaðamönnunum fimm og
þýzka sendiráðsritaranum
sýna glögglega að kommún-
istar svífast einskis í baráttu
sinni gegn Suður-Víetnam.

Leikrit hans eru vel skrifuð
París.
TERENCE Rattigan er einn af
vinsælustu leikritahöfundum
Breta á þessari öld. Eftir hann
liggja m.a. leikritin „French
Without Tears“ „The Winslow
Boy“ og ,,Separate Tables“,
sem öll hafa náð mikilli hylli
leikhúsgesta. Samkvæmt
sjálfsævisögu Rattigans er
hann eini höfundurinn sem
hefur skrifað tvö leikrit, sem
sýnd hafa verið yfir þúsund
sinnum í einni lotu. En þekkt
asta persóna Rattigans — a.m.
k. með löndum hans — er
ekki úr leikritum hans, held-
ur greinum. Hún er kölluð
Edna frænka.
— Ég hef harmað það alla
tíð að hafa skapað hana, sagði
Rattigan og andvarpar. „Hún
var upphaflega tákn ákveðins
hóps áhorfenda. Edna frænka
ver’ður stórhrifan af þessu, en
þið ekki“ skrifuðu sumir gagn
rýnendur. Ég varð að kála
henni í næstu grein minni.
En satt bezt að segja lifir
Edna frænka enn góðu lífi og
kom m.a. til tals í leiklistar-
gagnrýni í brezka blaðinu
„The Guardian“ fyrir nokkru.
„Edna frænka hefur tekið
miklum framförum upp á síð-
kastið." Framfarir Ednu
frænku koma Rattigan ekki á
óvart.
— Ég hef alltaf verið þeirr-
ar skoðunar, að Edna frænka
mundi streyma í Royal Court.
Edna frænka hefur ekki kom
ið mér á óvart nema í því að
verða hrifin af Beckett.
Rattigan er ekki hrifinn af
Beckett. ,,Hann ruglar mig í
ríminu. Ég er þeirrar sko'ðun
ar, að bezta leikrit hans gengi
út á það að láta tjaldið fara
frá og síðan fyrir aftur eftir
stutta stund, án þess nokkur
persóna hefði komið fram né
nokkuð hefði gerzt á sviðinu.
Með því að búa til Ednu
frænku var Rattigan ekki að
lýsa venjulegri enskri smá-
borgarkonu, eins og flestir
töídu. Hann kveðst hafa átt
við hina almennu ensku áhorf
endur.
— Ég var að benda á, a'ð
áhorfendur hafa ekkert
breytzt og gera það ekki. Þeir
eru nákvæmlega eins nú og
þegar þeir sátu á steinhellum
í leikhúsum Aþenu og sögðu
„Er þetta ekki ágætt, alltaf
má nú treysta honum Sófókles
gamla.“
Terence Rattigan er búsett-
ur á Bermudaeyjum, en hefur
dvalið í París nokkurn tíma.
Fyrir átján árum ýtti hann all
Terence Rattigan.
harkalega við mönnum, er
hann lýsti því yfir, að leikhús
ið væri ekki staðurinn til að
lýsa hugmyndum og tilfinning
um. Þessi staðhæfing kom
Bernard Shaw til að bregðast
við skjótt og vitna síðan í
Rattigan sem skynsaman snill
ing.
— Það kom eins og þruma
úr heiðskíru lofti að uppgötva
að Shaw var á lífi, segir Ratti
gan. — Nú orðið verður fólk
undrandi þegar það heyrir að
ég er enn á lífi.
Um og eftir 1950 var Ratti-
gan helztur leikritahöfunda
Bretlands, verk hans voru í
tízku. En í undirbúningi var
byltingin, sem hófst í leikhús
lífinu með leik Osbourne
„Horfðu reiður um öxl“.
Skyndilega stóð Rattigan uppi
með það, að menn litu á hann
sem gamaldags og úreltan leik
ritahöfund. Hann var höfund
ur vel skrifuðu leikritanna.
Hann tók umskiptunund með
stillingu.
Hann bendir á, að erfitt og
seint muni kve'ðin niður vel
skriifuð leikrit og nefnir máli
sínu til stuðnings, að flestir
þeir höfundar sem hafa lifað
af þróun og breytingar, skrif-
uðu „vel-skrifuð leikrit". Leik
rit Tjekovs eru vel skrifuð og
leikrit Ibsens eru vei skrifuð,
segir hann.
Af samtímahöfundum hefur
Rattigan mestar mætur á Os-
bourne og Albee og er stórhrif
inn af Anouillh. „Pinter“ segir
hann ,,er þó eftirlætishöfund-
ur minn, og það veit sá sem
allt veit, að hans leikrit eru
svo sannarlega vel skrifuð."
— Ég fór með Rex Harrison
að sjá „Húsvörðinn. Við vor-
um báðir yfir okkur hrifnir.
Ég útbjó mér samstundis þá
kenningu, a'ð vitskerti bróðir-
inn væri guð Gamla Testa-
mentisins, hinn bróðirinn guð
Nýja Testamentisins og að hús
vörðurinn væri mannúðin.
Skömmu síðar hitti ég Pinter
og segi við hann „jæja, þú
þarft ekki að segja mér um,
hvað leikritið er. Vitskerti
bróðirinn er guð Gamla Testa-
mentisins, hinn bróðirinn er
guð Nýja Testamentisins og
húsvörðurinn er mannú'ðin.“
,,Nei,“ sagði Pinter. „Leik-
ritið er um tvo bræður og
húsvörð". Og ég held, að hon
um hafi verið alvara.
Þegar Rattigan var í Ox-
ford á sínum trma, lék hann
í Gielgud uppsetningu á
Rómeó og Júlíu, og honum til
óblandins angurs var alltaf
rekinn upp roknahlátur, þegar
hann fór með eina tilsvar sitt.
Sem leikritahöfundur er
hann einkar hugulsamur við
leikarana. Stjörnur á borð við
sir Laurence Olivir og Peggy
Asschroft hafa sótzt eftir að
koma fram í leikritum hans.
—• Leikritahöfundur má
ekki gera leikurunum of erfitt
um vik, segir hann. — Það
er fráleitt að ætla leikara að
opna kampavínsflösku og
segja brandara samtímis. Ég
feyni að hafa þa'ð hugfast, að
þetta er að hálfu persóna, að
hálfu leikari. Það er ekki bara
einhver og einhver, sem situr
í stól inn í stofu. Hann situr
uppi á leiksviði.
Síð^sts leikrit, sem komið
hefur frá hendi Terence Ratti-
gans er „Man and Boy“ árið
1963. Gagnrýnendur voru
þeirrar skoðunar, að um ótví-
ræðar framfarir og gæfuleg-
an þroska væri að ræða. Leik-
ritið væri vel skrifað, tækni
höfundarins augljós, en hann
segði ekki allt berum orðum,
hann leyfði áhorfendum að
fara úr leikhúsinu án þess að
hafa skilið til fulls, hvað fyrir
höfundi vakti.
(Endursagt úr International
Herald Tribune).
Sýning á íslenzkam þjóðbáning-
um í Bogasalnum 12.-27. októbei
SÝNING verður haldin á ís-
lenzkum þjóðbúningum í Bogasal
Þjóðminjasafnsins dagana 12.-27.
október. Verður hún haldin á
vegum Þjóðminjasafnsins, en
Æskulýðssambandið mun standa
straum af nokkrum hluta kostn-
aðar. Skipulagðar verða ferðir
framhaldsskóla í Reykjavík á
sýninguna, svo og á vegum skóla
og félagasamtaka í nálægum
byggðariögum. Reynt verður að
stuðla að sem almennastri að-
sókn.
Sýningarskrá verður gefin út
í sambandi við sýninguna, sem
jafnframt á að verða kynningar-
rit um íslenzka þjóðbúninga og
mun frú Elsa Guðjónsson annast
það á vegum safnsins, en Æsku-
lýðssambandið mun standa
straum af kostnaði. Fáist opin-
ber tilstyrkur, er ætlunin að
dreifa ritinu út um framhalds-
skóla landsins og þeirra félags-
samtaka er láta til sín taka.
Vorið 1967 sendi þing Æsku-
lýðssamabnds íslands frá sér
ávarp og reyndi að hvetja til
þess, að íslenzki þjóðbúningur-
inn yrði ekki látinn fyrnóist eða
líða undir lok; verðá að safn-
grip eingöngu. Var kosin nefnd
Framhald á bls. 16.
Gamall íslenzkur búningur.